Tiu ĉi artikolo temas pri la biologia ordo de araneuloj, ne nur pri la genro araneo, latine araneus. En nescienca lingvaĵo ofte la tuta biologia ordo de araneuloj simpligite nomatas "araneoj", sed tiu lingvouzo ne ĝustas. La araneuloj - latine araneae - (ordo Araneae) estas aer-spiraj artropodoj kiuj havas (kontraste al la insektoj) 8 krurojn kaj mordilojn chelicerae kiuj povas injekti venenon kaj ne havas flugilojn. Ili estas la plej granda ordo de Araneoidoj kaj rangas sepa en totala specidiverseco inter ĉiuj ordoj de organismoj.[1] Ili alkutimiĝis al diversaj vivlokoj, kaj troviĝas en ĉiu kontinento krom Antarkto kaj ili setlis en preskaŭ ĉia habitato kun la escepto de aera kaj mara koloniigo. Ĝis Novembro 2015 oni rekonis almenaŭ 45,700 speciojn,[2] de kiuj ducento kapablas vere mordi aŭ venenigi homojn. Almenaŭ 114 familioj estis registritaj de taksonomiistoj.[3] Tamen, estis malkonsento ene de la scienca komunumo pri kiel tiuj familioj estu klasitaj, kiel evidentiĝas pro la ĉirkaŭ 20 diferencaj klasigoj kiuj estis proponitaj ekde 1900.[4]
Anatomie, araneuloj diferencas el aliaj artropodoj je tio ke la kutima korpaj segmentoj estas fuzitaj en du tagmoj, nome cefalotorako kaj abdomeno, kaj kunigitaj de malgranda, cilindra pedicelo. Malkiel ĉe insektoj, araneuloj ne havas antenojn. En ĉio escepte ĉe la plej primitiva grupo, nome Mesothelae, araneuloj havas la plej centralizitan nervosistemojn el ĉiuj artropodoj, ĉar ĉiuj ties ganglioj estas fuziitaj en unu amaso en la cefalotorako. Malkiel ĉe plej artropodoj, araneuloj ne havas etandigajn muskolojn en siaj membroj kaj anstataŭe etendigas ilin per hidraŭlika premo.
Ĝenerale ili estas sinkaŝemaj, solemaj kaj malgrandaj. Ili produktas silkon por fari araneretojn aŭ "araneaĵojn", kunligi siajn rifuĝejojn kaj eĉ veturi uzante la venton. Ties abdomenoj portas apendicojn kiuj iĝis modifitaj en silkillinioj kiuj produktas silkon el ĝis ses tipoj de glandoj. Araneretoj varias amplekse laŭ grando, formo kaj la kvanto de glufadeno uzita. Ŝajne la spirala reto povas esti unu el plej fruaj formoj de la mondo, kaj la araneuloj kiuj produktas interplektitajn araneretojn estas pli abundaj kaj diversaj ol tiuj de la familio de Araneidae. Araneaj Araneoidoj kun silko-produktaj kranoj aperis en la Devonio antaŭ ĉirkaŭ 386 milionoj da jaroj, sed tiuj animaloj ŝajne ne havis tiujn silkilliniojn. Veraj araneoj estis trovitaj en rokoj de Karbonio el 318 al 299 milionoj da jaroj, kaj estas tre similaj al la plej primitivaj survivantaj subordo, nome la Mesothelae. La ĉefaj grupoj de modernaj araneoj, nome Migalomorfuloj kaj Araneomorfuloj, unuafoje aperis en la Triaso, antaŭ 200 milionoj da jaroj.
Herbovora specio, nome Bagheera kiplingi, estis priskribita en 2008,[5] sed ĉiuj aliaj konataj specioj estas predantoj, ĉefe de insektoj kaj de aliaj araneoj, kvankam kelkaj grandaj specioj ankaŭ kaptas birdojn kaj lacertojn. Araneoj uzas ampleksan gamon de strategioj por kapti predon: kaptas ilin ĉe gluaj retoj, lazas ilin per gluaj ĵetbuloj, imitante la predon por eviti detekton, aŭ surveturante ilin. Plej detektas predon ĉefe per sentado de vibrado, sed la aktivaj ĉasistoj havas akutan vidkapablon, kaj ĉasistoj de la genro Portia montras indikojn de inteligento en ties elekto de taktikoj kaj kapabloj por disvolvigi novajn. La intestoj de araneoj estas tro mallarĝaj por akcepti solidaĵojn, kaj tiele ili likvidigas ties manĝon inundante ĝin per digestaj enzimoj kaj muelanta ĝin per la bazoj de siaj piedtuŝiloj, ĉar ili ne havas verajn makzelojn.
Masklaj araneoj identigas sin per vario de kompleksa pariĝa ceremonio por eviti esti manĝataj de inoj. Maskloj de plej specioj survivas kelkajn pariĝojn, limigite ĉefe per siaj mallongaj vivodaŭroj. Inoj teksas silkajn ovujojn, ĉiuj el kiuj povas enhavi centojn da ovoj. Inoj de multaj specioj zorgas siajn idojn, por ekzemplo portante ilin aŭ kunhavante manĝon kun ili. Minoritato de specioj estas sociaj, kaj konstruas komunajn retojn kiuj povas esti hejmo de kelkaj ĝis 50,000 individuoj. Socia kutimo gamas el malforta tolero, kiel ĉe la genro de "vidvinoj" Latrodectus ĝis kooperativa ĉasado kaj manĝo-kunhavado. Kvankam plej araneoj vivas ĝis maksimume du jaroj, tarantuloj kaj aliaj migalomorfaj araneoj povas vivi ĝis 25 jarojn en kaptiveco.
Ĉar la veneno de kelkaj specioj estas danĝera al homoj, sciencistoj estas nuntempe esplorante la uzadon de araneveneno en medicino kaj kiel ne-poluaj pesticidoj. Aranea silko havigas kombinon de malpezeco, forto kaj elasteco kiu estas supera al tiu de sintezaj materialoj, kaj la aranesilkaj genoj estis enmetitaj en mamulojn kaj plantojn por vidi ĉu tiuj povas esti uzataj kiel silkofabrikoj. Kiel rezulto de ties ampleksa gamo de kutimoj, araneoj iĝis oftaj simboloj en arto kaj mitologio simbolante variajn kombinojn de pacienco, krueleco kaj kreivaj povoj. Nenormala timego al araneoj estas nomata araneofobio.
Kvankam araneoj estas ĝenerale rigarditaj kiel predantoj, la saltaraneo Bagheera kiplingi akiras ĉirkaŭ 90% el sia manĝo el tre solida plantomaterialo produktita de akacio kiel parto de reciproke profita rilato kun specio de formikoj.[6]
Junuloj de kelkaj araneoj de la familioj Anifenedoj, Korinedoj, Klubionedoj, Tomisedoj kaj Salticedoj manĝas plantan nektaron. Laboratoriaj studioj montris ke ili faras tion intence kaj dum ĉirkaŭ etendaj periodoj, kaj periode ili purigas sin dum manĝado. Tiuj araneoj ankaŭ preferas sukersolvaĵojn al simpla akvo, kio indikas ke ili serĉas nutraĵojn. Ĉar multaj araneoj estas noktemaj, la etendo de nektarkonsumado fare de araneoj povas esti subkalkulita. Nektaro enhavas aminoacidojn, lipidojn, vitaminojn kaj mineralojn aldone al sukeroj, kaj studoj montris ke aliaj aranespecioj vivas pli longdaŭre kiam nektaro estas disponebla. Manĝi nektaron evitas la riskojn de lukto kontraŭ predoj, kaj la kostojn produkti venenon kaj digestajn enzimojn.[7]
Oni konas ke variaj specioj manĝas mortintajn artropodojn (kadavromanĝado), retosilkon, kaj ties proprajn muditajn ekzoskeletojn. Ankaŭ la poleno kaptita en retoj povas esti manĝata, kaj studoj montros ke junaj araneoj havas pli bonan ŝancon survivi se ili havas la oportunon por manĝi polenon. En kaptiveco, estas konataj ankaŭ kelkaj aranespecioj kiuj manĝas bananojn, marmeladon, lakton, ovoflavon kaj kolbason.[7]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Aranereto.La plej bone konata metodo predokapti estas per rimedoj de gluecaj araneretoj. Variaj lokigoj de araneretoj permesas al diferencaj specioj de araneoj kapti diferencajn insektojn en la sama areo, por ekzemplo ebenaj horizontalaj araneretoj kaptas insektojn kiuj flugas supren el suba vegetaĵaro dum ebenaj vertikalaj araneretoj kaptas insektojn kiuj praktikas horizontalan flugon. Araneoj kiuj konstruas araneretojn havas malbonan vidkapablon, sed estas tre sensivaj al vibrado.[8]
Inoj de akvaraneo Argyroneta aquatica konstruas subakve "skafandrajn" araneretojn kiujn ili plenigas peraere kaj uzas por digesti predon, mudi, pariĝadi kaj idozorgi. Ili loĝas preskaŭ tute ene de la skafandroj, ponardante predantajn animalojn kiuj tuŝas la skafandron aŭ la minacojn kiuj venas.[9] Kelkaj araneoj uzas la surfacojn de lagoj kaj flakoj kiel "retoj", kiuj detektas kaptotajn insektojn pere de la vibrado kiun ili okazigas dum baraktado.[8]
Ret-ĵetantaj araneoj teksas nur malgrandajn retojn, sed poste ili manipulas ilin por kapti predojn. Tiuj de la genro Hyptiotes kaj tiuj de la familio Teridiosomatedoj etendas siajn retojn kaj poste liberigas ilin kiam predo frapas ilin, sed ne movas ilin aktive, Tiuj de la familio Deinopedoj teksas eĉ pli malgrandajn retojn, tenas ilin etenditaj inter siaj du unuaj paroj de kruroj, kaj lanĉas kaj premas ilin tiom multe kiom ĝis dufoje siajn proprajn korpolongojn por kapti predon, kaj tiu movo povas pliigi la retajn areojn laŭ faktoro de ĝis dek. Eksperimentoj montris ke la Deinopis spinosus havas du diferencajn teknikojn por kapti predon: malantaŭaj frapoj por kapti flugantajn insektojn, kies vibradon ĝi detektas; kaj antaŭaj frapoj por kapti grundirantan predon kiun ĝi vidus. Tiuj du teknikoj estis observitaj ankaŭ en aliaj deinopedoj. Piedirantaj insektoj formas plej el la predo de plej deinopedoj, sed unu populacio de Deinopis subrufa ŝajne vivas ĉefe el tipoledaj muŝoj kiujn ili kaptas per la malantaŭaj frapoj.[10]
Plenkreskaj inoj de bul-araneoj de la genro Mastophora konstruas "retojn" kiuj konsistas el nur unusola "trapezlinio", kiun ili kontrolas. Ili konstruas ankaŭ ĵetbulojn faritajn el unusola fadeno, kiuj estas grandaj buloj el tre malseka silko. Ili elsendas kemiaĵojn kiuj similas al la feromonoj de tineoj, kaj poste ili svingas la bulojn al la tineoj. Kvankam ili mistrafas ĉirkaŭ 50% el la frapoj, ili kaptas ĉirkaŭ la saman pezon de insektoj nokte kiel la ret-teksantaj araneoj de simila grando. La araneoj manĝas la bulojn se ili ne faras mortigon en ĉirkaŭ 30 minutoj, ripozas iome, kaj poste ili faras novajn bulojn.[11][12] Junuloj kaj plenkreskaj maskloj estas multe pli malgrandaj kaj ne faras bulojn. Anstataŭe ili liberigas diferencajn feromonojn kiuj allogas humidtineojn, kaj kaptas ilin per siaj antaŭaj paroj de kruroj.[13]
La primitivaj Lifistiedoj, nome "klapo-pordaj araneoj" de familio Ktenizedoj kaj multaj tarantuloj estas embuskaj predantoj kiuj gvatas en truoj, ofte fermitaj per klappordoj kaj ofte ĉirkaŭataj de retoj de silkaj fadenoj kiuj alertas tiujn araneojn pri la esto de predo.[14] Aliaj embuskopredantoj faras tion sen tia helpo, kiaj multaj krabaraneoj,[8] kaj kelkaj specioj kiuj predas abelojn, kiuj vidas ultraviolan radiadon, povas alĝustigi sian ultraviolan reflekton por kongrui kun la floroj en kiuj ili gvatas.[15] Luparaneoj, saltaraneoj, fiŝkaptaraneoj kaj kelkaj krabaraneoj kaptas predon ĉasante ĝin, kaj fidas ĉefe el vidkapablo por lokigi predon.[8]
Kelkaj saltaraneoj de la genro Portia ĉasas aliajn araneojn laŭ manieroj kiuj ŝajnas inteligentaj,[17] trompante siajn viktimojn aŭ allogante ilin el siaj retoj. Laboratoriaj studoj montras ke la instinktaj taktikoj de la genro Portia estas nur startaj punktoj por alproksimiĝo laŭ teknikoj de prov-eraro laŭ kiuj tiuj araneoj lernas tre rapide kiel povi kapti novajn predospeciojn.[16] Tamen, ili ŝajnas esti relative malrapidaj "pensuloj", kio ne estas surpriza, ĉar ties cerboj estas multe pli malgrandaj ol tiuj de mamulaj predantoj.[18]
Formik-imitaj araneoj frontas kelkajn defiojn: ili ĝenerale disvolvigas pli sveltajn abdomenojn kaj falsajn "taliojn" en la cefalotorako por imiti la tri distingajn regionojn (tagmata) de korpo de formiko; ili svjngas la unuan paron de kruroj antaŭ siaj kapoj por imiti antenojn, kion araneoj ne havas, kaj por kaŝi la fakton ke ili havas ok krurojn anstataŭ ses; ili disvolvigas grandajn kolormakulojn ĉirkaŭ unu paro de okuloj por maski la fakton ke ili ĝenerale havas ok simplajn okulojn, dum formikoj havas du komponitajn okulojn; ili kovras siajn korpojn kun reflektaj haroj por simili al brilaj korpoj de formikoj. En kelkaj aranespecioj, kaj maskloj kaj inoj kamuflimitas diferencajn formikospeciojn, ĉar araneinoj estas kutime multe pli grandaj ol maskloj. Ankaŭ formik-imitaj araneoj modifas sian kutimon por simili tiun de la celaj specioj de formikoj; por ekzemplo, multaj adoptas zigzagan modelon de movado, formik-imitaj saltaraneoj evitas saltadon, kaj araneoj de la genro Synemosyna piediras sur la eksteraj bordoj de folioj en la sama maniero kiel Pseudomyrmex. Formik-imitado en multaj araneoj kaj aliaj artropodoj povas celi protekton el predantoj kiuj ĉasas per vido, inklude birdojn, lacertojn kaj araneojn. Tamen, kelkaj formik-imitaj araneoj predas ĉu formikojn ĉu la "brutaron" de la formikoj, kiaj afidoj. Ripoze, la formik-imita krabaraneo Amyciaea ne multe similas al Oecophylla, sed dum ĉasado ĝi imitas la kutimaron de mortanta formiko por allogi laboristajn formikojn. Post mortigo, kelkaj formik-imitaj araneoj tenas siajn viktimojn inter ili kaj grandajn grupoj de formikoj por eviti esti atakitaj.[19]
Estas forta pruvaro ke la koloraro de araneoj estas kamuflado kiu helpas ilin eviti siajn ĉefajn predantojn, nome birdoj kaj parazitajn vespojn, ambaŭ el kiuj havas bonan koloran vidkapablon. Multaj aranespecioj estas koloraj por konfuziĝi antaŭ ties plej oftaj fonoj, kaj kelkaj havas varian koloraron, striojn kaj makulojn kiuj rompas siajn konturojn. En kelkaj specioj, kiaj la Havaja feliĉvizaĝa araneo, Theridion grallator, kelkaj kolorskemoj estas en proporcio kiu ŝajnas resti konstanta, kaj tio malfaciligas ke la predantoj agnosku la speciojn. Plej araneoj estas nesufiĉe danĝeraj aŭ nebongustaj por ke avertokoloraro havigu multan profiton. Tamen, malmultaj specioj kun povegaj venenoj, grandaj makzeloj aŭ iritantaj haroj havas makulojn de avertaj koloroj, kaj kelkaj aktive memmontras tiujn kolorojn okaze de minaco.[20][21]
Multaj el la familio de Terafosedoj, kiu inkludas tarantulojn kaj simiaraneojn, havas brulharojn en siaj abdomenoj kaj uzas siajn krurojn por frapi siajn atakantojn. Tiuj haroj estas fajnaj ĥetoj (haroj) kun rompiĝemaj bazoj kaj strioj de pikiloj pinte. Tiuj pikiloj okazigas intensan iriton sed ne estas pruvaro ke ili portas ajnan tipon de veneno.[22] Kelkaj defendas sin kontraŭ vespoj inklude per retoj de tre fortikaj fadenoj en siaj retoj, kio havigas al la araneo tempon por fuĝi dum la vespoj estas luktantaj kontraŭ baroj.[23] La ora tornil-araneo, Carparachne aureoflava, el la Namibia dezerto fuĝas el parazitaj vespoj rulante siaflanke kaj korporadumante suben laŭ sablo-dunoj.[24]
Kelkaj aranespecioj kiuj konstruas retojn vivas kune en grandaj kolonioj kaj montras socian kondutaron, kvankam ne tiom komplekse kiel en sociaj insektoj. La aranespecio Anelosimus eximius (en la familio Teridiedoj) povas formi koloniojn de ĝis 50,000 individuoj.[25] La genro Anelosimus havas fortan tendencon al sociemo: ĉiuj konataj amerikaj specioj estas sociemaj, kaj specioj de Madagaskaro estas almenaŭ iome sociemaj.[26] Membroj de aliaj specioj en la sama familio sed de kelkaj diversaj genroj havas sendepende disvolvigitan socian kutimaron. Por ekzemplo, kvankam Theridion nigroannulatum apartenas al genro sen aliaj sociemaj specioj, T. nigroannulatum konstruas koloniojn kiuj povas enhavi kelkajn milojn da individuoj kiuj kunlaboras en predokapto kaj kunhavas manĝon.[27] Aliaj komunumemaj araneoj estas specioj de la genro Philoponella (familio Uloboredoj), Agelena consociata (familio Agelenedoj) kaj Mallos gregalis (familio Diktinedoj).[28] Sociemaj predantaj araneoj bezonas defendi sian predon kontraŭ kleptoparazitoj ("ŝtelistoj"), kaj grandaj kolonioj estas pli sukcesaj en tio.[29] La herbovora araneo Bagheera kiplingi vivas en malgrandaj kolonioj kio helpas protekti ovojn kaj araneidojn.[6] Eĉ vidvinaraneoj (genro Latrodectus), kiu estas rimarkinde kanibala, formas malgrandajn koloniojn en kaptiveco, kunhavante retojn kaj kunmanĝante.[30]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Aranereto.Ne estas konsistanta rilato inter la klasigo de araneoj kaj la tipoj de retoj kiujn ili konstruas: specioj de la sama genro povas konstrui tre similajn aŭ rimarkinde tre diferencajn retojn. Ankaŭ ne estas multa korespondo inter la araneklasigo kaj la kemia kompono de ties silkoj. Konverĝa evoluo en retokonstruado, alivorte uzado de similaj teknikoj fare de tre malproksime rilataj specioj, estas notinda. Araneretaj desegnoj kaj la teksokutimaroj kiuj produktas ilin estas plej bone komprenataj. La baza radia-poste-spirala sekvenco videbla en retoteksado kaj la sento de direkto postulita por konstrui ilin povas esti heredataj el komunaj prauloj de plej el la aranegrupoj.[31] Tamen, la majoritato de araneoj konstruas nerondajn retojn. Kutime oni supozas ke la glueca rondoforma reto estas evolucia plinovaĵo rezulta en la diversigo de abla klado Orbiculariae. Nune, tamen, ŝajnas ke nerondoformoretaj araneoj estas subgrupo kiu evoluciis el rondoformoretaj araneoj, kaj ke nerondoformoretaj araneoj havas ĉirkaŭ 40% pli da specioj kaj estas kvar foje tiom abundaj kiom rondoformoretaj araneoj. Ties pli granda sukceso povis okazi ĉar vespoj de la familio de Sfecedoj, kiuj estas ofte la dominantaj predantoj de araneoj, multe preferaas ataki araneojn kiuj havas ebenajn retojn.[32]
Lamarko konsideris la araknoidojn kiel sesa klaso de organizo de animaloj el la plej simplaj (infuzorioj, polipoj, radiuloj, vermoj kaj insektoj) al la plej perfekta (la homo). Li difinis la araknoidojn kiel jam ovonaskaj sed ne metamorfozaj, kun skizo de cirkulado, kiel pli revolucia novigo.[33]
Carl Alexander Clerck kolektis kaj kategoriigis grandan nombron de araneuloj, kaj publikigis ĝin kune kun pli ĝeneralaj observoj pri morfologio kaj kutimaro de araneoj, en sia verko Svenska Spindlar ("svedaj araneoj", 1757, konata ankaŭ laŭ sia latina subtitolo, Aranei Suecici). Pro la escepta serioza traktado de araneaj specioj, la sciencaj nomoj proponitaj de Clerck en Svenska Spindlar (kiuj estis adoptitaj de Carl Linnaeus en sia Systema Naturae en 1758 kun nur minoraj modifoj) estis tradicie agnoskitaj de araneologoj kiel dunomaj kaj disponeblaj, poste tio estis oficiale agnoskita en la Internacia Kodo de Zoologia Nomenklaturo.[34] Tio signifas ke en okazo de dubo la literumado de aranea nomo laŭ la verko de Clerck de 1757 havas prioritaton super tiu proponita de Lineo en 1758 (ekzemplo estas Araneus anstataŭ Aranea), kaj ke la arameoj de Clerck estis la unuaj animaloj en moderna zoologio kiu akiris disponeblan sciencan nomon en la Linea sistemo. La nomo de la unua specio kiu akiris disponeblan sciencan nomon en la dunoma sistemo estis Araneus angulatus.
La taksonomio kaj klasigo de araneoj ne ankoraŭ finis. Tiom ĵuse kiom ĝis 2017 oni malkovris novan specion kaj fakte novan genron de giganta araneo en Baja California nome Califorctenus cacachilensis aŭ vaganta araneo de la Sierra de las Cacachilas de grando de tarantulo kaj venena kvankam ne mortiga por homoj. Fakte la esploristoj jam malkovris tiun araneon en 2013, sed nur en 2017 ili jam interkonsentis pri ties klasigo kaj publikigis la rezultojn en prestiĝa taksonomia gazeto Zootaxa.[35]
La rigardoj de la diversaj homaj socioj al araneoj miksas kontrastajn vidpunktojn. Unuflanke oni admiras la teknologian kapablon de konstruistoj de araneretoj, kiuj estas alte taksataj el rezista konsidero, kio kondukis al sciencaj studoj cele al imitado de ties produktado, kaj ankaŭ el stetika rigardo. Aliflanke tradicie oni montris araneojn ligitajn al mistero (pro ties predaj kapabloj, foje kontraŭ danĝeraj insektoj) kaj al abandono kaj malpuro okaze de abandonitaj loĝejoj. Tiukadre ili ofte aperas en teruraj rakontoj, timofilmoj ktp. Ekzemple la ĉapitro 8a Muŝoj kaj araneoj de La Hobito de J.R.R. Tolkien, kie la ĉefrolulo Bilbo unue mortigas gigantan araneon kiu estis kaptanta lin kaj poste savas la gnomajn kompanojn, kiuj estis kaptitaj de multaj araneoj, pere de arda batalego en kiuj partoprenas ankaŭ la gnomoj.[36]
Araneofobio (greke αραχνοφοβία) estas vaste disvastiĝinta kaj ĝenerala konata fobio, kiu rezultas en patologia timo de araneoj fare de la fobiano.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Aranepiko.Kvankam araneoj estas amplekse timataj, nur kelkaj specioj estas danĝeraj al la personoj.[38] Araneoj pikas personojn nur okaze de mem-defendo, kaj kelkaj produktas efikojn pli danĝerajn ol tiuj de moskitopiko aŭ abel-piko.[39] Plej el tiuj povas okazigi medicine danĝerajn pikaĵojn, kiaj la angularaenoj kaj la vidvinaraneoj, kiuj preferas fuĝi kaj pikas nur okaze de kaptitaĵo, kvankam tii povas okazi facile hazarde.[40][41] La defendaj taktikoj de funelretaj araneoj inkludas dentomontron kaj ties veneno, kvankam ili rare injektas multon, rezultis en 13 konataj homaj mortigoj dum ĉirkaŭ 50 jaroj.[42] Ili estis konsiderataj la plej danĝeraj araneoj en la mondo laŭ klinika kaj veneneca vidpunktoj,[38] kvankam tiu atribuo estis indikita ankaŭ al la Brazila vagaraneo, pro multe plej ofta nombro de hazardaĵoj.[43]
Estas ĉirkaŭ 100 fidindaj registritaj mortigoj pro aranepikoj en la 20a jarcento,[44] kompare al ĉirkaŭ 1 500 el pikiloj de meduzoj.[45] Multaj aluditaj okazoj de aranepikoj povas eeti malĝustaj diagnozoj,[46] kio povas malfaciligi la ekzamenojn de la efiko de traktado de veraj aranepikoj.[47]
La araneuloj - latine araneae - (ordo Araneae) estas aer-spiraj artropodoj kiuj havas (kontraste al la insektoj) 8 krurojn kaj mordilojn chelicerae kiuj povas injekti venenon kaj ne havas flugilojn. Ili estas la plej granda ordo de Araneoidoj kaj rangas sepa en totala specidiverseco inter ĉiuj ordoj de organismoj. Ili alkutimiĝis al diversaj vivlokoj, kaj troviĝas en ĉiu kontinento krom Antarkto kaj ili setlis en preskaŭ ĉia habitato kun la escepto de aera kaj mara koloniigo. Ĝis Novembro 2015 oni rekonis almenaŭ 45,700 speciojn, de kiuj ducento kapablas vere mordi aŭ venenigi homojn. Almenaŭ 114 familioj estis registritaj de taksonomiistoj. Tamen, estis malkonsento ene de la scienca komunumo pri kiel tiuj familioj estu klasitaj, kiel evidentiĝas pro la ĉirkaŭ 20 diferencaj klasigoj kiuj estis proponitaj ekde 1900.
Anatomie, araneuloj diferencas el aliaj artropodoj je tio ke la kutima korpaj segmentoj estas fuzitaj en du tagmoj, nome cefalotorako kaj abdomeno, kaj kunigitaj de malgranda, cilindra pedicelo. Malkiel ĉe insektoj, araneuloj ne havas antenojn. En ĉio escepte ĉe la plej primitiva grupo, nome Mesothelae, araneuloj havas la plej centralizitan nervosistemojn el ĉiuj artropodoj, ĉar ĉiuj ties ganglioj estas fuziitaj en unu amaso en la cefalotorako. Malkiel ĉe plej artropodoj, araneuloj ne havas etandigajn muskolojn en siaj membroj kaj anstataŭe etendigas ilin per hidraŭlika premo.
Ĝenerale ili estas sinkaŝemaj, solemaj kaj malgrandaj. Ili produktas silkon por fari araneretojn aŭ "araneaĵojn", kunligi siajn rifuĝejojn kaj eĉ veturi uzante la venton. Ties abdomenoj portas apendicojn kiuj iĝis modifitaj en silkillinioj kiuj produktas silkon el ĝis ses tipoj de glandoj. Araneretoj varias amplekse laŭ grando, formo kaj la kvanto de glufadeno uzita. Ŝajne la spirala reto povas esti unu el plej fruaj formoj de la mondo, kaj la araneuloj kiuj produktas interplektitajn araneretojn estas pli abundaj kaj diversaj ol tiuj de la familio de Araneidae. Araneaj Araneoidoj kun silko-produktaj kranoj aperis en la Devonio antaŭ ĉirkaŭ 386 milionoj da jaroj, sed tiuj animaloj ŝajne ne havis tiujn silkilliniojn. Veraj araneoj estis trovitaj en rokoj de Karbonio el 318 al 299 milionoj da jaroj, kaj estas tre similaj al la plej primitivaj survivantaj subordo, nome la Mesothelae. La ĉefaj grupoj de modernaj araneoj, nome Migalomorfuloj kaj Araneomorfuloj, unuafoje aperis en la Triaso, antaŭ 200 milionoj da jaroj.
Herbovora specio, nome Bagheera kiplingi, estis priskribita en 2008, sed ĉiuj aliaj konataj specioj estas predantoj, ĉefe de insektoj kaj de aliaj araneoj, kvankam kelkaj grandaj specioj ankaŭ kaptas birdojn kaj lacertojn. Araneoj uzas ampleksan gamon de strategioj por kapti predon: kaptas ilin ĉe gluaj retoj, lazas ilin per gluaj ĵetbuloj, imitante la predon por eviti detekton, aŭ surveturante ilin. Plej detektas predon ĉefe per sentado de vibrado, sed la aktivaj ĉasistoj havas akutan vidkapablon, kaj ĉasistoj de la genro Portia montras indikojn de inteligento en ties elekto de taktikoj kaj kapabloj por disvolvigi novajn. La intestoj de araneoj estas tro mallarĝaj por akcepti solidaĵojn, kaj tiele ili likvidigas ties manĝon inundante ĝin per digestaj enzimoj kaj muelanta ĝin per la bazoj de siaj piedtuŝiloj, ĉar ili ne havas verajn makzelojn.
Masklaj araneoj identigas sin per vario de kompleksa pariĝa ceremonio por eviti esti manĝataj de inoj. Maskloj de plej specioj survivas kelkajn pariĝojn, limigite ĉefe per siaj mallongaj vivodaŭroj. Inoj teksas silkajn ovujojn, ĉiuj el kiuj povas enhavi centojn da ovoj. Inoj de multaj specioj zorgas siajn idojn, por ekzemplo portante ilin aŭ kunhavante manĝon kun ili. Minoritato de specioj estas sociaj, kaj konstruas komunajn retojn kiuj povas esti hejmo de kelkaj ĝis 50,000 individuoj. Socia kutimo gamas el malforta tolero, kiel ĉe la genro de "vidvinoj" Latrodectus ĝis kooperativa ĉasado kaj manĝo-kunhavado. Kvankam plej araneoj vivas ĝis maksimume du jaroj, tarantuloj kaj aliaj migalomorfaj araneoj povas vivi ĝis 25 jarojn en kaptiveco.
Ĉar la veneno de kelkaj specioj estas danĝera al homoj, sciencistoj estas nuntempe esplorante la uzadon de araneveneno en medicino kaj kiel ne-poluaj pesticidoj. Aranea silko havigas kombinon de malpezeco, forto kaj elasteco kiu estas supera al tiu de sintezaj materialoj, kaj la aranesilkaj genoj estis enmetitaj en mamulojn kaj plantojn por vidi ĉu tiuj povas esti uzataj kiel silkofabrikoj. Kiel rezulto de ties ampleksa gamo de kutimoj, araneoj iĝis oftaj simboloj en arto kaj mitologio simbolante variajn kombinojn de pacienco, krueleco kaj kreivaj povoj. Nenormala timego al araneoj estas nomata araneofobio.
.jpg)
