Τα νηματώδη είναι τύπος σκουληκιών τα οποία αποτελούν το βιολογικό φύλο των Νηματωδών (Nematoda).[1] Πρόκειται για φύλο με εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία ως προς τα περιβάλλοντα στα οποία μπορεί να προσαρμοστεί και τους διαφόρους τύπους οι οποίοι υπάρχουν. Αν και έχουν περιγραφεί πάνω από 25.000 είδη της οικογένειας αυτής, η αναγνώριση τους είναι γενικά δύσκολη.[2][3]
Το 1758, ο Σουηδός βοτανολόγος Κάρολος Λινναίος περιέγραψε κάποια από τα είδη των νηματοδών όπως τις ασκαρίδες.
Η ονομασία του φύλου, προήλθε από τον τίτλο Nematoidea (Νηματοειδή) τον οποίο εισήγαγε ο Ελβετός φυσιοδίφης Καρλ Ρουντόλφι (Karl Rudolphi) το 1808,[4] και η οποία ετυμολογικά στηρίζεται στις αρχαίες ελληνικές λέξεις νῆμα και -ειδἠς, υποδηλώνοντας το είδος των λεπτών και επιμηκυμένων αυτών μορφών ζωής. Αναφέρθηκε για πρώτη φορά ως ταξινομική οικογένεια από τον Γερμανό ζωολόγο Χέρμαν Μπουρμάιστερ (Hermann Burmeister) το 1837.[4]Κατά την περίοδο εκείνη, στα νηματοειδή συμπεριλαμβάνονταν τα νηματώδη καθώς και τα νηματόμορφα, βάσει της ταξινόμησης από τον Φίλιπ Φραντς φον Ζίμπολντ (Philipp Franz von Siebold) το 1843. Μαζί με τα ακανθοκέφαλα, τρηματώδη, και τα κεστώδη, αποτελούσαν την ομάδα των εντόζωων η οποία δεν υφίσταται πλέον.[5][6] Κατηγοριοποιήθηκαν επίσης με τα ακανθοκέφαλα στο παρωχημένο φύλο των νημαθελμινθών από τον Καρλ Γκέγκενμπαουρ (Karl Gegenbaur) το 1859. Το 1861, η ομάδα για πρώτη φορά κατατάχθηκε στην ταξονιμκή τάξη των Νηματοειδών,[7] και το 1877 τα Νηματοειδή κατατάχτηκαν για πρώτη φορά ως ταξινομικό φύλο.
Εναλλακτικές ονομασίες για το φύλο αποτελούν και οι Νημάτες (Nemates) ή Νήματα (Nemata).
Τα περίπου μισά από τα είδη των νηματωδών είναι παρασιτικά, και ο συνολικός αριθμός των ειδών τους εκτιμάται πως προσεγγίζει το 1 εκατομμύριο.[8] Αντίθετα με τα φύλα των Κνιδόζωων (μεδουσοειδή) τα νηματώδη είναι αμφίπλευρα έχοντας σωληνοειδή πεπτικά συστήματα τα οποία διαθέτουν υποδοχές και στις 2 πλευρές.
Ως τύπος σκουληκιών έχουν προσαρμοστεί επιτυχώς σε σχεδόν οποιοδήποτε οικοσύστημα, από το θαλάσσιο νερό έως το νερό των ποταμών, στο χώμα, από τις πολικές περιοχές έως τις τροπικές, καθώς και σε περιοχές ανεξαρτήτως υψόμετρου, σε βουνά, ερήμους, και ακόμα και σε ωκεάνιες τάφρους, και γενικώς σε κάθε τμήμα της γήινης λιθόσφαιρας. Βρίσκονται παντού στα υγρά και γαιώδη περιβάλλοντα, όπου συχνά υπερέχουν αριθμητικά έναντι των υπολοίπων ζώων τόσο σε αριθμό μελών όσο και σε αριθμό ειδών. Αριθμητικά, αποτελούν το 90% όλων των ζώων του ωκεάνιου πυθμένα.[9] Η αριθμητική αυτή υπεροχή τους, όπου συχνά συμβαίνει να υπερβαίνουν το 1 εκατομμύριο άτομα ανά τετραγωνικό μέτρο, και να αντιστοιχούν στο 80% όλων των ζώων στη Γη, όπως και η προσαρμοστικότητα την οποία επιδεικνύουν στα διάφορα περιβάλλοντα που έχουν παρουσία, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ισορροπία πολλών οικοσυστημάτων.[10] Έχει επίσης ανακαλυφθεί πως μπορούν να διαβιώσουν ακόμα και σε μεγάλα βάθη κάτω από τη Γη (0.9–3.6 χλμ) σύμφωνα με παρατηρήσεις που έγιναν σε χρυσωρυχεία της Νότιας Αφρικής.[11][12][13]
Οι παρασιτικές ποικιλίες τους αποτελούν παθογόνους οργανισμούς στα περισσότερα φυτά και ζώα, ανάμεσα τους και τον άνθρωπο.[14] Μερικά από τα νηματώδη είναι επίσης ικανά για κρυπτοβίωση, όπου διαβιούν εντός άλλων οργανισμών χωρίς να ανιχνεύονται. Ωστόσο διαθέτουν και φυσικούς εχθρούς, όπως η ομάδα των νηματοφάγων μυκητών (nematophagous fungi) οι οποίοι τρέφονται με τα νηματώδη που ζουν στο έδαφος.[15][16]
Τα νηματώδη είναι τύπος σκουληκιών τα οποία αποτελούν το βιολογικό φύλο των Νηματωδών (Nematoda). Πρόκειται για φύλο με εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία ως προς τα περιβάλλοντα στα οποία μπορεί να προσαρμοστεί και τους διαφόρους τύπους οι οποίοι υπάρχουν. Αν και έχουν περιγραφεί πάνω από 25.000 είδη της οικογένειας αυτής, η αναγνώριση τους είναι γενικά δύσκολη.
