Famîleya adirgeyan, famîleya çûngan, famîleya pêmirîşkan (Ranunculaceae) famîleyeke riwekan e ku, ew jî di koma adirge, zerîşk û gulebûkiyan (Ranunculales) de cih digire. Di vê famîleyê de bi qasî 62 cins û 2525 cure hene. Bi giranî li nîvkada bakur cihwarbûyî ye.
Ji ber ku di riwekên vê famîleyê de protoanemonîn heye, bo mirov û ajalan axûdar e, bijehr e.
Aconitum napellus
Actaea spicata
Adonis annua
Anemone nemorosa
Anemone hepatica = Hepatica nobilis
Anemone pulsatilla = Pulsatilla vulgaris
Aquilegia canadensis
Clematis montana
Delphinium elatum hybrid
Eranthis hyemalis
Helleborus × hybridus
Myosurus minimus
Hydrastis canadensis
Nigella damascena
Ranunculus repens
Thalictrum aquilegifolium
Trollius europaeus
Helleborus niger
Nigella arvensis
Pulsatilla or Anemone alpina
Ranunculus acris
Famîleya adirgeyan, famîleya çûngan, famîleya pêmirîşkan (Ranunculaceae) famîleyeke riwekan e ku, ew jî di koma adirge, zerîşk û gulebûkiyan (Ranunculales) de cih digire. Di vê famîleyê de bi qasî 62 cins û 2525 cure hene. Bi giranî li nîvkada bakur cihwarbûyî ye.
Ji ber ku di riwekên vê famîleyê de protoanemonîn heye, bo mirov û ajalan axûdar e, bijehr e.
Fiskesrássišattut (Ranunculaceae) lea Ranunculales-čerdii gullevaš vuollečearda, masa gullá sullii 50 soga ja 1 750 šlája.
Fiskesrássišattut (Ranunculaceae) lea Ranunculales-čerdii gullevaš vuollečearda, masa gullá sullii 50 soga ja 1 750 šlája.
Górkacowe rostliny (Ranunculaceae) su swójźba semjenjowych rostlinow (Spermatophytina).
Górkacowe rostliny su pśedewšym zelišćowe rostliny, zwětšego wěcejlětne.
Wóni su swětadaloko rozšyrjone, wósebnje w měrnych conach pódpołnocneje połkule zemje. Jano wobej pódswójźbje isopyroideae + ranunculoideae wopśimjejotej teke w srjejźnej Europje wustupujuce taksony.
5 pódswójźby:
50 rody, 1700 - 2525 družyny.
Wuběrk:
Górkacowe rostliny (Ranunculaceae) su swójźba semjenjowych rostlinow (Spermatophytina).
De ranonkelfemielje (Ranunculaceae) is 'n plantjefemielje oete orde Ranunculales. 't Aantaal aan saorte weltwied bedruueg 1300 toet 2000, wovan de meistes inbe gemaesigdje zaon op 't naordelik halfróndj veurkómme. In Europa kómme zoeaget 310 saorte veur. De meiste saorte zeen kroedechtig. Ouch zitj dao 'nen inkele liaan ónger.
De blajer zeen inkelveljig en daobie döks ingesni-jjen of handjvörmig samegestèldj wobie ze döks oet drie segmente bestaon. De butelste segmente zeen 't brèdste en 't deepste ingesni-jje.
De ranonkelfemielje is väölvörmg. Zoea guuef 't väöl variaasje inne bloomsboew. Daobie kan de functie vanne óngerdeiler vanne bloom sómtieds aafwusjele. De blome kónne straolsgewies symmetrisch zeen, mer ouch guuef 't geslechte mit twieëziejig symmetrische blome.
De bleujwies enne res vanne plantj loupe döks in einanger euver. De twieëziejig symmetrische blomen höbbe döks e spaor. De straolsgewies symmetrische blome kónnen 'ne kelch en 'n kroean höbbe. Ouch zeen 's saorten aan plantje die dit óngersjied neet höbben en allein bloomdèkblajer höbbe die waal op kroeanblajer lieke. De kroeanblajer höbbe döks e greufke veure nekter te marke. Döks zeen väöl maeldräöj sómtieds toet 'ne krans zeen oetgegreudj. 't Aantaal aan stampers is wusjelendj. 't Vröchbeginsel is baovestenjig.
De volgendje geslechte vallen óngere ranonkelfemielje. Dit zeen alle geslechte van dees femielje die veurkómmen in Nederlandj en op 't Belsj:
De ranonkelfemielje (Ranunculaceae) is 'n plantjefemielje oete orde Ranunculales. 't Aantaal aan saorte weltwied bedruueg 1300 toet 2000, wovan de meistes inbe gemaesigdje zaon op 't naordelik halfróndj veurkómme. In Europa kómme zoeaget 310 saorte veur. De meiste saorte zeen kroedechtig. Ouch zitj dao 'nen inkele liaan ónger.
De blajer zeen inkelveljig en daobie döks ingesni-jjen of handjvörmig samegestèldj wobie ze döks oet drie segmente bestaon. De butelste segmente zeen 't brèdste en 't deepste ingesni-jje.
De ranonkelfemielje is väölvörmg. Zoea guuef 't väöl variaasje inne bloomsboew. Daobie kan de functie vanne óngerdeiler vanne bloom sómtieds aafwusjele. De blome kónne straolsgewies symmetrisch zeen, mer ouch guuef 't geslechte mit twieëziejig symmetrische blome.
De bleujwies enne res vanne plantj loupe döks in einanger euver. De twieëziejig symmetrische blomen höbbe döks e spaor. De straolsgewies symmetrische blome kónnen 'ne kelch en 'n kroean höbbe. Ouch zeen 's saorten aan plantje die dit óngersjied neet höbben en allein bloomdèkblajer höbbe die waal op kroeanblajer lieke. De kroeanblajer höbbe döks e greufke veure nekter te marke. Döks zeen väöl maeldräöj sómtieds toet 'ne krans zeen oetgegreudj. 't Aantaal aan stampers is wusjelendj. 't Vröchbeginsel is baovestenjig.
Le Ranunculaceae i è 'na famìa botànica che la töl dét piànte de portamènt vàrio: de sòlet i è erbàcee, méno de spès lianùze o arbustìve. Le piànte de chèsta famìa le crès endèle regiù temperàde e frède de l'emisfér stetntriunàl: en sèrte regiù temperàde frède le pöl rià a furmà l'elemènt duminànt de la flòra (compàgn che 'n Siberia, 20% de le Angiospermae).
El fiùr, segónt le descrisiù clàsiche, el dimùstra caràter tipicamènte primitìf. I fiùr, en generàl, i è vistùs, con funsiù vesilìfera, de sòlet atinomòrf (iregolàr en sèrte zèner compàgn de Aconitum o Consolida). El pereànse l'è furmàt de giü o du vertezèi, de spès mìa diferensiàcc endèn càles e 'na coròla véra e pròpria: i sépali difàti i pöl ciapà 'na funsiù vesilìfera, envéce pétali i pöl mancà o éser mudificàcc mìa de póch. De spès i pétali i pöl véser trasfurmàcc en nétari. L'androcèo l'è furmàt de divèrsi stam, dispunìcc a spiràl, coi filamèncc lìber. L'ovàre l'è sùpero quàze sèmper furmàt de nömerùs carpèi, de sòlet lìber. Le fòie le pöl véser entréghe o dividìde a dispozisiù spiralàda o opòsta. El fröt l'è vàrio e l'è giü dei caràter dopràcc per sudivìder la famìa en sotafamìe e tribù. El pöl véser en achénio (trasformasiù de 'n ovàre con divèrsi carpèi che se sèra ognü de per sò cönt), en folìcol (trasformasiù d'en ovàre con póch carpèi con dét divèrsi òvuli), 'na càpsula o de rar 'na bàca.
achéni (gnemò madür) del zèner Ranunculus
folìcoi de Helleborus niger
càpsula de Nigella
bàca de Actaea pachypoda
Per vìa de l'eterogeneità morfològica de le spéci de chèsta famìa, la tendènsa dei autùr piö recèncc l'è de redefenéser la tasonomìa. La famìa la vé mantognìda vàlida de töcc; el sistéma filogenétich APG el la mèt endèl ùrden de le Ranunculales endèl clàde Eudicotiledoni. Clasicamènte (Tamura, 1993 [1]) vignìa ricunusìt 5 sotafamìe sö la bàze de caràter cromozòmich e morfològich (Hydrastidoideae, Thalictroideae, Isopyroideae, Ranunculoideae, Helleboroideae). Segóndo i dàti molecolàr piö recèncc gh'è stat prupunìt el cladogràma ché sóta per le sudiviziù al intèrno de la famìa:
Glaucidoideae
Hydrastidoideae
Coptoideae
Ranunculoideae
Thalictroideae
El zèner Glaucidium l'ìa stat asegnàt a 'na famìa a pàrte (Glaucidiaceae [2]) ma che l'è mìa tat l'è stat ricunusìt come 'n mèmber primitìf de le Ranunculaceae. Le sotafamìe Hydrastidoideae e Glaucidioideae i è furmàde de 'na spéce apéna (Hydrastis canadense e Glaucidium palmatum). Coptoideae la g'ha dét 17 spéci e Thalictroideae 450. Le ótre 2025 spéci (81% del totàl) i è asegnàde a le Ranunculoideae.
Endèle Ranuncolaceae gh'è dét divèrse spéci vilinùze o condèna tosicità dèbola, vergöne le g'ha proprietà oficinài per vìa de la prezènsa de alcalòidi e glucòsidi. Divèrse spéci (compàgn de Anemone, Aconitum, Consolida, Clematis, Delphinium, Helleborus, Trollius) le vé cultiàde per la belèsa dei sò fiùr.
La famìa la töl dét presapóch 1500 spéci per 'na sinquantìna de zèner. I piö reprezentàcc i è: Ranunculus (600 spéci), Delphinium (365 spéci), Thalictrum (330 spéci), Clematis (325 spéci) e Aconitum (300 spéci).
Aconitella Aconitum Actaea Adonis Anemone Anemonella Anemonopsis Aquilegia Asteropyrum Barneoudia Beesia Calathodes Callianthemum Caltha Ceratocephala Cimicifuga Clematis Consolida Coptis Delphinium Dichocarpum Enemion Eranthis Glaucidium Halerpetes Hamadryas Helleborus Hepatica Hydrastis Isopyrum Kingdonia Knowltonia Kumlienia Laccopetalum Leptopyrum Metanemone Miyakea Myosurus Naravelia Nigella Oreithales Oxygraphis Paeonia Paraquilegia Paroxygraphis Pulsatilla Ranunculus Semiaquilegia Souliea Thalictrum Trautvetteria Trollius Urophysa XanthorhizaZèner a ólte mensiunàcc endèla leteradüra e cunsideràcc sinònim:
Tekst üüb Öömrang Ranunculaceae san en plaantenfamile mä 2.525 slacher uun det kategorii Ranunculales, jo lewe fööraal uun miatag kliima. Jodiar plaanten hual aaltumaal Protoanemonin, diaram san jo giftag för diarten.
Blä iisenhud (Aconitum napellus)
Akelei (Aquilegia)
Rederspöör (Consolida regalis)
Aconitum – Actaea – Adonis – Anemoclema – Anemone – Anemonidium – Anemonoides – Anemonopsis – Aquilegia – Arcteranthis – Asteropyrum – Barneoudia – Batrachium – Beckwithia – Beesia – Buschia – Calathodes – Callianthemoides – Callianthemum – Caltha – Ceratocephala – Ceratocephalus – Cimicifuga – Clematis – Consolida – Coptidium – Coptis – Cyrtorhyncha – Delphinium – Dichocarpum – Enemion – Eranthis – Ficaria – Glaucidium – Gymnaconitum – Halerpestes – Hamadryas – Helleborus – Hepatica – Hydrastis – Isopyrum – Knowltonia – Krapfia – Laccopetalum – Leptopyrum – Leucocoma – Megaleranthis – Metanemone – Miyakea – Myosurus – Naravelia – Nigella – Oreithales – Oxygraphis – Paraquilegia – Peltocalathos – Psychrophila – Pulsatilla – Ranunculus – Semiaquilegia – Shibateranthis – Thalictrum – Trautvetteria – Trollius – Urophysa – Viorna – Xanthorhiza
Ranunculaceae iku salah siji saka suku anggota saka tetuwuhan ngembang. Miturut Sistem klasifikasi APG II suku iki dilebokaké menyang bangsa Ranunculales, superorder saka dikotil sejati (Eudikotil) nanging ora klebu dadi rong kelompok gedhé, Rosidae lan asteridae.
Ranunculaceae (buttercup or crowfoot faimily; Latin rānunculus "little frog", frae rāna "frog") is a faimily o aboot 1700 species o flouerin plants in aboot 60 genera, distributit warldwide.
The lairgest genera are Ranunculus (600 speshies), Delphinium (365), Thalictrum (330), Clematis (325), an Aconitum (300).
Ranunculaceae are maistly yerbaceous plants, but wi some widy climbers (sic as Clematis) an subshrubs (e.g. Xanthorhiza).
Memmers o the Ranunculaceae uisually hae five coloured sepals insteid o petals (except buttercups), an dividit leaves an nonwidy tissue (except clematis). [1] Leaves are uisually dividit or lobed, but are hert-shaped or nairae an undividit in some speshies o Ranunculus, an uisually arise frae the base o the plant, or alternately up the stem, but in Clematis thay are opposite. Perennial speshies furm smaa rhizomes or tubers which develop new ruits each year.
Flouers mey be solitary, but are frequently foond aggregatit in cymes, panicles, or spikes. Mony speshies hae na true petals, an the 'flouer' is furmed bi a brichtly coloured group o sepals cried a calyx. Thare are uisually five sepals per flouer, tho thay come in a wide variety o shapes. Ranunculus (buttercups) is the anly genus in this faimily wi a true calyx an petals. Thare are mony stamens surroundin mony fused carpels.
The fruit is maist commonly a follicle (e. g. Helleborus, Nigella) or an achene (e. g. Ranunculus, Clematis).
Ranunculaceae contain protoanemonin, which is toxic tae humans an ainimals. Ither pushionous or toxic compooonds, alkaloids an glycosides, are an aa very common.
The faimily Ranunculaceae is includit in the Ranunculales which is the sole order o the Ranunculanae, a superorder o eudicots accordin tae APG 3 systematics. The phylogeny is well illustratit in [2]
Accordin tae Dr John David, (2010)[3] the Ranuculaceae are combined wi the Eupteleaceae, Lardizabalaceae, Menispermaceae, Berberidaceae, an Papaveraceae in the Ranunculales, the anly order in the superorder Ranunculanae. This follaes the wirk o the Angiosperm Phylogeny Group.
Takhtajan 1997 includes the Ranunculaceae as the anly faimily in the Ranunculales which he placed in a subclass, the Ranunculidae, insteid o a superorder. Previously, Thorn 1992 placed the Ranunculaceae in the Berberidales, an order within the Superorder Magnolianae. Earlier Cronquist in 1981 includit the Ranunculaceae alang wi seiven ether faimilies in the Rancunculales which wis includit in the Magnoliidae, which he regardit as a subclass.[4]
The cladogram belaw is accordin tae the APG II seestem, based on molecular phylogeny.
Glaucidoideae
Hydrastidoideae
Coptoideae
Ranunculoideae
Thalictroideae
The genus Glaucidium wis ance put in its ain faimily (Glaucidiaceae), but haes been recently recognised as a primitive memmer o Ranunculaceae. Tamura (1993) recognised five subfaimilies, mainly based on chromosomic an floral characteristics (Hydrastidoideae, Thalictroideae, Isopyroideae, Ranunculoideae, Helleboroideae).
Hydrastidoideae an Glaucidioideae hae anly ane species, Hydrastis canadense an Glaucidium palmatum respectively. Coptoideae haes 17 species an Thalictroideae haes 450, includin Thalictrum an Aquilegia. The ither genera (2025 species, 81% o the faimily) belang tae Ranunculoideae.
Some aulder classifications includit Paeonia (peony) in Ranunculaceae but this genus is nou placed in its ain faimily, Paeoniaceae in order Saxifragales. Circaeaster an Kingdonia are nou placed in Circaeasteraceae.
Fossils o fruits, pollen, seeds, an leaves are kent frae several dozen locations. The fossil record begins in the early Cretaceous an continues throughoot the Tertiary. In maist cases, the fossils are assigned tae extant genera, or shaw a close relationship tae a parteecular extant genus.[1]
Some Ranunculaceae are uised as yerbal medicines acause o thair alkaloids an glycosides, sic as Hydrastis canadensis (goldenseal), whose ruit is uised as a tonic.
Mony genera are well kent as cultivatit flouers, sic as Aconitum (monkshuid), Consolida (larkspur), Delphinium, Helleborus (Christenmas rose), Trollius (globeflouer).
The seeds o Nigella sativa, are uised as a spice in Indie an Middle Eastren cuisine.
Aconitum napellus
Actaea spicata
Adonis annua
Anemone nemorosa
Anemone hepatica = Hepatica nobilis
Anemone pulsatilla = Pulsatilla vulgaris
Aquilegia canadensis
Clematis montana
Delphinium elatum hybrid
Eranthis hyemalis
Helleborus × hybridus
Myosurus minimus
Hydrastis canadensis
Nigella damascena
Ranunculus repens
Thalictrum aquilegifolium
Trollius europaeus
Ranunculaceae (buttercup or crowfoot faimily; Latin rānunculus "little frog", frae rāna "frog") is a faimily o aboot 1700 species o flouerin plants in aboot 60 genera, distributit warldwide.
The lairgest genera are Ranunculus (600 speshies), Delphinium (365), Thalictrum (330), Clematis (325), an Aconitum (300).
Le Ranunculaceae i è 'na famìa botànica che la töl dét piànte de portamènt vàrio: de sòlet i è erbàcee, méno de spès lianùze o arbustìve. Le piànte de chèsta famìa le crès endèle regiù temperàde e frède de l'emisfér stetntriunàl: en sèrte regiù temperàde frède le pöl rià a furmà l'elemènt duminànt de la flòra (compàgn che 'n Siberia, 20% de le Angiospermae).
Ranunculaceae san en plaantenfamile mä 2.525 slacher uun det kategorii Ranunculales, jo lewe fööraal uun miatag kliima. Jodiar plaanten hual aaltumaal Protoanemonin, diaram san jo giftag för diarten.
Sóljuættin (latínskt Ranunculaceae) má verða nakað av tí sjónligasta í Føroyum. Vegjaðari og bøur verða litað gul í tíðini mai til juli. Á vátum bøi kunnu verða nógvar mýrisóljur og skrið- og svínasóljurnar eru allastaðni. Tað er serliga í juni, at hesi bæði sløgini koma fyri seg. Svínasólja og skriðsólja kunnu kennast frá hvørji aðrari við at hyggja at bløðunum. Mittasti blaðlutur á bløðunum hjá skriðsólju hevur stelk, meðan mittasti blaðlutur á bløðunum hjá svínasólju hevur ongan stelk. Í 2005 gjørdist sóljan tjóðarblóma okkara.
Fleiráraurtir. Bløðini misstødd, ofta handæðrað, hava slíðrafót, men einki akslarbløð. Blómurnar einstakar ella í skúvum, regluligar, tvíkynjaðar, undirstaddar og leyskrýndar. Blómureivið einfalt og litt ella tvífalt við bikari og krúnu, oftast fimm-deilt. Nógvir sáðberar og nógvar sáðgongir. Aloftast fjøldarfrukt, og smáfruktirnar eru nøt ella hylki.
Sóljuættin (latínskt Ranunculaceae) má verða nakað av tí sjónligasta í Føroyum. Vegjaðari og bøur verða litað gul í tíðini mai til juli. Á vátum bøi kunnu verða nógvar mýrisóljur og skrið- og svínasóljurnar eru allastaðni. Tað er serliga í juni, at hesi bæði sløgini koma fyri seg. Svínasólja og skriðsólja kunnu kennast frá hvørji aðrari við at hyggja at bløðunum. Mittasti blaðlutur á bløðunum hjá skriðsólju hevur stelk, meðan mittasti blaðlutur á bløðunum hjá svínasólju hevur ongan stelk. Í 2005 gjørdist sóljan tjóðarblóma okkara.
Fleiráraurtir. Bløðini misstødd, ofta handæðrað, hava slíðrafót, men einki akslarbløð. Blómurnar einstakar ella í skúvum, regluligar, tvíkynjaðar, undirstaddar og leyskrýndar. Blómureivið einfalt og litt ella tvífalt við bikari og krúnu, oftast fimm-deilt. Nógvir sáðberar og nógvar sáðgongir. Aloftast fjøldarfrukt, og smáfruktirnar eru nøt ella hylki.
Vanlig mýrisólja (C. palustris) Snjósólja (R. glacialis) Kirkjubøsólja (R. ficaria) Tjarnarsólja (R. reptans) Iglasólja (R. flammula) Gullsólja (R. auricomus) Skríðsólja (R. repens) Svínasólja (R. acris)Waranqaysu yura rikch'aq ayllu (familia Ranunculaceae) nisqaqa huk yurakunap rikch'aq ayllunmi, 54 rikch'anayuq, 2525 rikch'aqniyuq.
Tuktunkunaqa iskay yumanayuqmi.
Tuktuqa kuska akilla-wayta raphiyuqmi tawantin, pichqantin icha achkam, qispim. Sisa raphinqa achkam. Kimsantin icha achka ruru raphi qispim icha huñusqam, hawa tiyaqmi.
Tuktu minuywanqa kay hinam: ⋆ K 2 − 5 C 5 A ∞ G ∞ _ {displaystyle star K_{2-5};C_{5};A_{infty };G_{underline {infty }}} 
Rurunqa achka rakiyuqmi.
Kaymi huk waranqaysu hina yurakuna:
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Waranqaysu yura rikch'aq ayllu.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Waranqaysu yura rikch'aq ayllu
Waranqaysu yura rikch'aq ayllu (familia Ranunculaceae) nisqaqa huk yurakunap rikch'aq ayllunmi, 54 rikch'anayuq, 2525 rikch'aqniyuq.
Байчечекейлер (лат. Ranunculaceае) – өсүмдүктөрдүн эки үлүштүүлөр классындагы тукум. Бир же көп жылдык чөптөр, айрымдары лианалар. Сабактары түз өсөт, кээде түп жагы жантайыңкы, бийикт. 20-150 смге жетет, түктүү же түксүз, бутактуу же бутаксыз. Жалбырактары кезектешип жайгашкан, формалары ар түрдүү, жээги тегиз, көпчүлүгүнүкү манжадай бир, эки ирет тилкелүү, негизинен алар тамыр моюнчасына топтолгон. Топ гүлү калемчедей, жаачадай, шыпыргыдай, көп учурда жалгыздан. Гүлдөрү туура же туура эмес (Уу коргошун, бүтөө) түзүлүштүү, адатта беш желекчелүү, сары, ак, көгүш, кочкул көк, көгүш кызыл, гүлгүн кызыл болот. Аталыгы көп, үстүңкү энеликтүү, бир же көп мөмө жалбыракчадан турат. Мөмөсү – бир же көп уруктуу жапыракча. 1500 ашуун түрү негизинен жердин мелүүн алкагында таралган.
Кыргызстанда Б-дин 22 уруусу 110 түрү өрөөндөн тартып мөңгүнүн этегине чейинки өсүмдүктүүлүктүн бардык тибинде таралган. Көпчүлүк түрүндө алколоиддер, гликозиддер бар, айрымдары уулуу чөптөр (Уу коргошун, Уу байчечекей). Медицинада (Уу коргошун, Тармал чөп, адонис), элдик медицинада (ак кодол, уу коргошун) колдонулат. Кээ бир түрлөрү кооз (бүргүн, троллиус, байчечекей, чымылдык), гүлзарларда өстүрсө болот.
Байчечекейлер (лат. Ranunculaceае) – өсүмдүктөрдүн эки үлүштүүлөр классындагы тукум. Бир же көп жылдык чөптөр, айрымдары лианалар. Сабактары түз өсөт, кээде түп жагы жантайыңкы, бийикт. 20-150 смге жетет, түктүү же түксүз, бутактуу же бутаксыз. Жалбырактары кезектешип жайгашкан, формалары ар түрдүү, жээги тегиз, көпчүлүгүнүкү манжадай бир, эки ирет тилкелүү, негизинен алар тамыр моюнчасына топтолгон. Топ гүлү калемчедей, жаачадай, шыпыргыдай, көп учурда жалгыздан. Гүлдөрү туура же туура эмес (Уу коргошун, бүтөө) түзүлүштүү, адатта беш желекчелүү, сары, ак, көгүш, кочкул көк, көгүш кызыл, гүлгүн кызыл болот. Аталыгы көп, үстүңкү энеликтүү, бир же көп мөмө жалбыракчадан турат. Мөмөсү – бир же көп уруктуу жапыракча. 1500 ашуун түрү негизинен жердин мелүүн алкагында таралган.
Кыргызстанда Б-дин 22 уруусу 110 түрү өрөөндөн тартып мөңгүнүн этегине чейинки өсүмдүктүүлүктүн бардык тибинде таралган. Көпчүлүк түрүндө алколоиддер, гликозиддер бар, айрымдары уулуу чөптөр (Уу коргошун, Уу байчечекей). Медицинада (Уу коргошун, Тармал чөп, адонис), элдик медицинада (ак кодол, уу коргошун) колдонулат. Кээ бир түрлөрү кооз (бүргүн, троллиус, байчечекей, чымылдык), гүлзарларда өстүрсө болот.
Лутичињата (науч. Ranunculaceae) — фамилија на цветни растенија. Името на оваа фамилија е изведено од основниот род Ranunculus (лутиче). Освен овој род, други членови на фамилијата се и Anemone (анемоните), Aconitum и Clematis. Името ranuncula е доцнолатински израз за "мала жаба", деминутив од rana (жаба).
Според податоците на Кралските ботанички градини од Лондон, оваа фамилија се состои од 51 до 88 родови со околу 2500 видови. По бројност, најважни родови се Ranunculus (600 видови), Delphinium (365 видови), Thalictrum (330 видови), Clematis (325 видови) и Acontium (300 видови).
Лутичињата можат да се најдат насекаде низ светот, но најчести се во умерените и ладни области на северната хемисфера. Фамилијата содржи многу украсни растенија кои потекнуваат од Хималаите, од кои некои се со медицинска вредност.
Лутичињата се јавуваат како тревести растенија, грмушки или лијани. Стеблата се со концентрични спроводни снопчиња или, пак, тие се расфрлени во стеблото. Присутни се алкалоиди од типот на ранункулин или некои тритерпеноидни сапонини. Листовите се последователни и спирално поредени на стеблото, прости или сложени, а нерватурата е палматна или пинатна.
Соцветијата се со симподијален раст, а понекогаш се редуцирани до еден цвет. Цветовите се најчесто хермафродитни, со радијална или билатерална симетрија, цветните дршки се кратки или долги. Околуцветните елементи обично не се триделни. Чашкините ливчиња се најчесто 5 и се слободни, што е исто и за венечните. Базалниот дел од околуцветникот најчесто произведува нектар (веројатно од стаминодиите, односно стерилни прашници). Прашниците се многубројни, додека поленот е триколпатен. Плодните листови се обично 5 или повеќе, често редуцирани до 1, многу често слободни. Плодникот е натцветен, додека плацентацијата е странична. Плодот е во вид на збир од оревчиња, а кај некои претставници бобинка.
Цветната формула на лутичињата е: * K2-5 C5 A ∞ G∞
Оваа фамилија е прифатена од сите таксономи и од APG системот. Таа е дел од редот Ranunculales во кладот на вистински дикотиледони (Eudicota).
Следниот кладограм е даден од страна на APG II системот кој се основа на скорешната молекуларна филогенија.
Glaucidoideae
Hydrastidoideae
Coptoideae
Ranunculoideae
Thalictroideae
Лутичињата (науч. Ranunculaceae) — фамилија на цветни растенија. Името на оваа фамилија е изведено од основниот род Ranunculus (лутиче). Освен овој род, други членови на фамилијата се и Anemone (анемоните), Aconitum и Clematis. Името ranuncula е доцнолатински израз за "мала жаба", деминутив од rana (жаба).
Според податоците на Кралските ботанички градини од Лондон, оваа фамилија се состои од 51 до 88 родови со околу 2500 видови. По бројност, најважни родови се Ranunculus (600 видови), Delphinium (365 видови), Thalictrum (330 видови), Clematis (325 видови) и Acontium (300 видови).
Лутичињата можат да се најдат насекаде низ светот, но најчести се во умерените и ладни области на северната хемисфера. Фамилијата содржи многу украсни растенија кои потекнуваат од Хималаите, од кои некои се со медицинска вредност.
रैननकुलेसी (Ranunculaceae), रनेलीज गण के आर्किक्लामिडिई (Archichlamydae) प्रभाग के द्विबीजपत्री पौधों का कुल है। इसमें ४० वंश और १,२०० स्पीशीज हैं।
यह कुल मुख्यत: उत्तरी शीतोष्ण प्रदेशव्यापी है। अधिकांश पौधे शाकीय, संयुताक्ष प्रकंदयुक्त होते हैं। पिओनिया, एकोनाइटम आदि में गाँठदार मूल होती है। पर्णाधार प्राय: विशेष चौड़ा होता है, जो थैलिक्ट्रम आदि में अनुपत्री अंगों में परिवर्तित हो जाता है। इस कुल के पौधों का पत्रदल विभिन्न प्रकार का होता है, जो रैननकुलस के जलीय स्पीशीज़ तथा आरोही क्लिमैटिस में विशेष कटा हुआ होता है। क्लीमैटिस आफिला (Clematis aphilla) में संपूर्ण पत्रदल तंतु रूप होता है। एकिया, थैलिक्ट्रम आदि में स्तंभवाहिनीमूल एकबीजपत्री पादपों के सांनिध्यसूचक है। मुख्य मूल प्राय: नष्ट हो जाता है पर स्तंभ से अस्थानिक मूल निकल आता है। प्रति वर्ष की शाखा का अंत प्राय: एक पुष्पक्रम में हो जाता है। एनिमोन, इरैथिस आदि में अंतस्थ पुष्प (terminal flower) उत्पन्न होता है। प्राय: इस पुष्प के नीचे पत्ती के कक्ष से ससीमाक्षी (eymose) शाखाक्रम तैयार हो जाता है, पर नाइलेजा आदि में इसी रूप से असीमाक्षी (racemose) शाखाक्रम बनता है। पुष्पप्रारूपिक कुंतल कुछ लंबे पुष्पाक्षयुक्त तथा परिदल प्राय: दलाभ होते हैं। रेननकुलस में बाह्यदल तथा दल पृथक् होते हैं। परिदल और पुमंग के बीच विभिन्न रूप के मकरंदकोश स्थित रहते हैं, जो दलों के परिवर्तित रूप माने जाते हैं। कुछ वंशों के अध्ययन से उनके बीच मकरंकदकोश की स्थिति का एक क्रम प्रतीत होता है। उदाहरणार्थ कैल्था में मकरंदस्राव जायांग द्वारा होता है। इसमें "बाह्यदल' तथा पुमंग के मध्य कुछ नहीं होता। हिल्लीवोरस इरैथिस आदि में छोटे नलाकार दलों में यह स्राव होता है। नाइजेला में भी ऐसा ही होता है। परिदलों का सिरा पत्ती जैसा होता है। नाइजेला में भी ऐसा ही होता है। परिदलों का सिरा पत्ती जैसा होता है। रैननकुलस आरिकोमस में दल स्पष्ट रंगीन और मकरंद कोशयुक्त होता है। ऐकोनाइटम तथा डेलफीनियम में एकयुग्गी पुष्प होता है, जिसके पुमंग प्राय: आठ एवं कुंतल, परागकोश बहिर्मुखी, जायांग आठ तथा पृथक् अंडप होता है। नाइजेला में युक्तांडप, ऐक्टिया में केवल एक अंडप और इस प्रकार बरबेरीडेसी से संबंधित। पुष्प पूर्व पुंपक्व, क्लिमैटिस में पराग पुष्प, रैननकुलस के पुष्प बहुयुग्मी, मधु अनावृत, नाइजेला में मधु छोटी गुहाओं में, ऐक्वीलेजिया में लंबे दलपुटों (spurs) में आदि। फल एकीन अथवा एक सेवनी का समूह, नाइजेला में संपुट (capsules), ऐक्टिया में भरी। इस कुल का एक स्थायी लक्षण इसके बीजों का आंतरिक विन्यास है। प्रत्येक बीज में एक छोटा भ्रूण प्रचुर तैलयुक्त भ्रूणपोष (endospers) में स्थित रहता है।
आँत्वाँ लॉरेन डी जेसू ने इस कुल के अनेक वंशों, जैसे एकोनाइटम, रैननकुलस, क्लिमैटिस आदि, के पुष्प अंगों में विभिन्नता देखते हुए भी उनकी संख्या, उनकी स्थिति तथा उनके विन्यास में एक सामंजस्य का अध्ययन किया था और उसी आधार पर उन्हें एक कुल में निर्धारित किया। तारतम्यसूचक गुण ये हैं : मुक्त अधोजायांग परिदल, अनेक पुमंग, उत्तर अंडाशय, प्रचुर भ्रूणापोषयुक्त बीज जिसमें एक सीधा छोटा भ्रूण स्थित रहता है, आदि।
इस कुल के दो मुख्य उपविभाग हैं :
रैननकुलेसी (Ranunculaceae), रनेलीज गण के आर्किक्लामिडिई (Archichlamydae) प्रभाग के द्विबीजपत्री पौधों का कुल है। इसमें ४० वंश और १,२०० स्पीशीज हैं।
రానన్కులేసి (Ranunculaceae; buttercup or crowfoot family; Latin rānunculus "little frog", from rāna "frog") పుష్పించే మొక్కలలోని ప్రజాతి. ఇందులో సుమారు 1700 జాతుల మొక్కలు ఇంచుమించు 60 ప్రజాతులలో ప్రపంచమంతా విస్తరించాయి.
వీనిలో అతి పెద్ద ప్రజాతులు : రానన్కులస్ (Ranunculus) - 600 జాతులు, డెల్ఫినియమ్ (Delphinium) -365 జాతులు, థాలిక్ట్రమ్ (Thalictrum) - 330 జాతులు, క్లెమాటిస్ (Clematis) - 325 జాతులు, ఎకోనిటమ్ (Aconitum) - 300 జాతులు.
రానన్కులేసి (Ranunculaceae; buttercup or crowfoot family; Latin rānunculus "little frog", from rāna "frog") పుష్పించే మొక్కలలోని ప్రజాతి. ఇందులో సుమారు 1700 జాతుల మొక్కలు ఇంచుమించు 60 ప్రజాతులలో ప్రపంచమంతా విస్తరించాయి.
వీనిలో అతి పెద్ద ప్రజాతులు : రానన్కులస్ (Ranunculus) - 600 జాతులు, డెల్ఫినియమ్ (Delphinium) -365 జాతులు, థాలిక్ట్రమ్ (Thalictrum) - 330 జాతులు, క్లెమాటిస్ (Clematis) - 325 జాతులు, ఎకోనిటమ్ (Aconitum) - 300 జాతులు.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
