La beluga, balena blanca o marsoin (Delphinapterus leucas) es una espècia de cetacèu odontocèt qu'abita la region artica e subartica. Recep sovent lo nom erronèu de «balena blanca» («balena», dins un sens mai estricte, es pas aplicable als cetacèus dentats e se reserva pels membres del subòrdre dels misticèts). Es l'unica espècia del genre Delphinapterus que forma la familha dels monodontids amb lo narval (Monodon monoceros).
Es adaptada plenament a la vida dins l'Artic e per aquò ten una seria de caracteristicas anatomicas e fisiologicas que la diferencian dels autres cetacèus. Se caracteriza per la color totalament blanca dels adults e per la manca d'aleta dorsala. Ten una prominéncia frontala distintiva qu'alberga l'organ nomenat melon, que dins aquela espècia es fòrça voluminós e deformable. A una talha intermediària entre la de las balenas e los dalfins, amb una longor e pes maximums pels mascles de 5,5 mètres e 1.600 kg e un còs robust amb lo percentatge mai naut de graissa de tots los cetacèus. Son sens de l'ausida es fòrça desvolopat e ten la capacitat d'ecolocalizacion que li permet de se mobilizar e trobar respiradors desota les placas de glaç.
Beluga (Delphinapterus leucas) ose balena e bardhë është cetace arktik dhe sub-arktik. Është një nga dy anëtarët e familjes Monodontidae, së bahsku me narvalin, dhe është anëtari i vetëm i gjinisë Delphinapterus. Kjo kafshë e detit shpesh quhet edhe kanarina e detit për shkak të cicërimës të mprehtë.[1]
Është e përshtatur me jetën në Arktik, kështu që ka veçori anatomike dhe fiziologjike që e dallojnë atë nga cetacetë e tjerë. Një ndër këto veçori është ngjyra e bardhë e pastër dhe mungesa e pendës kurrizore. Ka një gungë të veçantë në pjesën e përparme të kokës e cila mban një organ ekolokues të quajtur pjepër, i cili në këtë lloj është i madh dhe i deformueshëm. Madhësia e trupit të belugës është në mes të asaj të një delfini dhe një balene të vërtetë, ku meshkujt rriten deri në 5.5 m gjatësi dhe peshojnë deri në 1,600 kg. Kjo balenë ka trup të ngjeshur. Një përqindje e madhe e peshës së saj është dhjamë balene, njëjtë si tek shumë cetace të tjerë. Shqisën e dëgjimit e ka shumë të zhvilluar dhe me anë të ekolokacionit (sonarit) mund të lëviz përreth për të gjetur vrima nën shtresën e akullit.
Belugat janë të shoqërueshme dhe formojnë grupe mesatarisht deri në 10 anëtarë, megjithëse gjatë verës, ata mund të mblidhen deri në qindra apo edhe mijëra nëpër estuarët dhe zonat e cekëta bregdetare. Janë notarë të ngadalshme, por mund të zhyten deri në 700 m thellësi. Ata janë ushqyes oportunist dhe dieta e tyre ndryshon sipas vendit dhe sezonit. Ato kryesisht ushqehen me peshq, krustace dhe kafshë të tjera jokurrizore.
Nga perspektiva e mbrojtjes, beluga është e kategorizuar si një kafshë pranë rrezikut (NT) nga Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës, ndërsa nënpopullata e belugave e Gjirit të Kukut në Alaskë konsiderohet e rrezikuar në mënyrë kritike dhe është e vendosur nën mbrojtjen e Aktit për speciet e rrezikuara nga qeveria federale e Shteteve të Bashkuara.[2][3] Dy nga shtatë nënpopullatat e belugave në ujrat e Kanadasë, ato në Gjirin e Hudsonit dhe të Ungavasë, janë të kategorizuara si në rrezik.
Belugat janë një nga cetacetë që mbahen më së shpeshti nëpër akuariume dhe parqe për kafshë të egra në Amerikën e Veriut, Evropë dhe Azi; për shkak të ngjyrës dhe shprehjes së tyre janë të njohura për publikun.
Belugat meshkuj janë më të mëdhenj se femrat. Meshkujt mund të arrijnë gjatësinë deri në 5.5 m, kurse femrat rritën deri në 4.1 m. Meshkujt peshojnë nga 1,100 deri në 1600 kg ndërsa femrat peshojnë nga 700 deri në 1200 kg. Është më e madhe se shumica e delfinëve, por është më e vogël se shumica e balenave më dhëmbë.
Beluga e rritura kanë ngjyrë të bardhë ose rrallë herë ngjyrë gri në të bardhë. Sidoqoftë, belugat e vogla kanë zakonisht ngjyrë gri. Koka e belugës është ndryshe nga ajo e balenave të tjera. Ashtu si pjesa më e madhe e balenave me dhëmbë ajo ka një petë të indit lyror të gjendur në qendër të ballit. Beluga është e aftë ta ndryshojë formën e kokës së saj duke fryrë me ajër sinuset e saj. Ndryshe nga shumë delfinë dhe balena, vertebrat e qafës nuk janë të ndërthurura sëbashku duke i lejuar kafshës fleksibilitetin për të kthyer kokën e tij anash. Në pjesën e përparmë të gojës, beluga ka nga 8 deri në 10 dhëmbë në secilën anë të nofullës dhe një total prej 34 deri në 40 dhëmbë.
Beluga ka një kreshtë shpinore më tepër se një pendë shpinorë. Mungesa e pandës shpinorë pasqyrohet në emrin gjinisë së llojit apterus, fjalë grekë që do të thotë "pa krahë". Preferenca e evolucionit për një kreshtë shpinore sesa për një pendë shpinorë, besohet nga shkencëtarët, së është një formë e përshtatjes për kushtet nën akull ose ndoshta për një mënyrë të ruajtjes së nxehtësisë. Ashtu si tek balenat e tjera, gjëndra tiroide është relativisht e madhe në krahasim me gjitarët tokësorë dhe i ndihmon për të mbajtur të lartë metabolizmin gjatë okupacioneve verore.
Trupi i belugës është i rrumbullakët, veçanërisht kur është e ushqyer mirë dhe me një kon (pakësim) në kokë dhe në bisht. Koni i papritur në bazë të qafës së balenës i jep pamjen shpatullave, unike midis balenave. Penda e bishtit rritet dhe behët gjithnjë e më e lakuar ashtu si dhe mosha e kafshës. Pendët e notimit janë të gjera dhe të shkurtra, duke i bërë ata pothuajse si formë katrorë.
Beluga është një gjitar që noton ngadalë dhe ushqehet kryesisht me peshq. Ajo ha gjithashtu cefalopodë (oktapodë dhe kallamarë) dhe me krustace (Gaforre dhe karkaleca deti). Ajo e marr ushqimin zakonisht në shtratin e detit në një thellësi 1000 foot, por ato mund të zhytën të paktën sa dyfishi i kësaj thellësie. Në përgjithësi një zhytje për tu ushqyer zgjat 3-5 minuta, por Belugat janë vëzhguar duke u zhytur me më shumë se 20 minuta për një herë të zhytur.
Belugat femra zakonisht lindin çdo 3 vjet. Pjesa më e madhe e lidhjeve mas balenave ndodhin gjatë shkurtit dhe majit, por ka edhe lidhje që formohen në muajt e tjerë të vitit.
Periudha e shtatzënisë zgjat 12 deri në 14 muaj e gjysmë. Të vegjelit lindin gjatë një periudhë të zgjatur që ndryshon nga vendndodhja. Në Kanadanë Arktikë, të vegjelit lindin midis periudhës mars dhe shtator, ndërsa në gjirin e Hudsonit piku i periudhës së pjelljeve është në Fund të qershorit dhe në Cumberland, pjesa më e madhe e të vegjëlve lindin që nga fundi i korrikut deri në fillim të gushtit.
Të vegjelit e sapo lindur janë 1,5 metra të gjatë, peshojnë rreth 80 kilogram dhe kanë ngjyrën gri. Të vegjelit mbetën të varur nga nënat e tyre për të paktën dy vjet. Belugat meshkuj e arrijnë pjekurinë seksualë midis katër dhe shtatë vjet, ndërsa femrat e rrijne pjekurinë seksualë gjatë periudhës gjashtë deri në nëntë vjet. Belugat mund të jetojnë për më shumë se 50 vjeç.
Beluga (Delphinapterus leucas) ose balena e bardhë është cetace arktik dhe sub-arktik. Është një nga dy anëtarët e familjes Monodontidae, së bahsku me narvalin, dhe është anëtari i vetëm i gjinisë Delphinapterus. Kjo kafshë e detit shpesh quhet edhe kanarina e detit për shkak të cicërimës të mprehtë.
Është e përshtatur me jetën në Arktik, kështu që ka veçori anatomike dhe fiziologjike që e dallojnë atë nga cetacetë e tjerë. Një ndër këto veçori është ngjyra e bardhë e pastër dhe mungesa e pendës kurrizore. Ka një gungë të veçantë në pjesën e përparme të kokës e cila mban një organ ekolokues të quajtur pjepër, i cili në këtë lloj është i madh dhe i deformueshëm. Madhësia e trupit të belugës është në mes të asaj të një delfini dhe një balene të vërtetë, ku meshkujt rriten deri në 5.5 m gjatësi dhe peshojnë deri në 1,600 kg. Kjo balenë ka trup të ngjeshur. Një përqindje e madhe e peshës së saj është dhjamë balene, njëjtë si tek shumë cetace të tjerë. Shqisën e dëgjimit e ka shumë të zhvilluar dhe me anë të ekolokacionit (sonarit) mund të lëviz përreth për të gjetur vrima nën shtresën e akullit.
Belugat janë të shoqërueshme dhe formojnë grupe mesatarisht deri në 10 anëtarë, megjithëse gjatë verës, ata mund të mblidhen deri në qindra apo edhe mijëra nëpër estuarët dhe zonat e cekëta bregdetare. Janë notarë të ngadalshme, por mund të zhyten deri në 700 m thellësi. Ata janë ushqyes oportunist dhe dieta e tyre ndryshon sipas vendit dhe sezonit. Ato kryesisht ushqehen me peshq, krustace dhe kafshë të tjera jokurrizore.
Nga perspektiva e mbrojtjes, beluga është e kategorizuar si një kafshë pranë rrezikut (NT) nga Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës, ndërsa nënpopullata e belugave e Gjirit të Kukut në Alaskë konsiderohet e rrezikuar në mënyrë kritike dhe është e vendosur nën mbrojtjen e Aktit për speciet e rrezikuara nga qeveria federale e Shteteve të Bashkuara. Dy nga shtatë nënpopullatat e belugave në ujrat e Kanadasë, ato në Gjirin e Hudsonit dhe të Ungavasë, janë të kategorizuara si në rrezik.
Belugat janë një nga cetacetë që mbahen më së shpeshti nëpër akuariume dhe parqe për kafshë të egra në Amerikën e Veriut, Evropë dhe Azi; për shkak të ngjyrës dhe shprehjes së tyre janë të njohura për publikun.
Beluxa (Delphinapterus leucas) — delfinsimonlar oilasiga mansub sut emizuvchi hayvon urugʻining yagona vakili. Tanasining uzunligi 6 metrgacha, ogʻirligi 1,5 tonnagacha. Beluxalar Shimoliy Muz okeani va u bilan tutashgan dengizlarda tarqalgan boʻlib, muzlar orasida ham uchraydi. Boshining peshona qismidagi mustahkam qadogʻi yordamida muzlarni bemalol yorib suzib yuradi. Baliqlar, qisqichbaqasimonlar va boshqa mayda hayvonlar bilan oziqlanadi. Baliqlar galalarining orqasidan daryolarga ham oʻtadi. Beluxalar poda boʻlib yashaydi. Yirik (1,5 m keladigan) bola tugʻadi. Tutqinlikka yaxshi chidaydi. Goʻshti, terisi va yogʻi uchun cheklangan miqdorda ovlanadi.
Beluxa (Delphinapterus leucas) — delfinsimonlar oilasiga mansub sut emizuvchi hayvon urugʻining yagona vakili. Tanasining uzunligi 6 metrgacha, ogʻirligi 1,5 tonnagacha. Beluxalar Shimoliy Muz okeani va u bilan tutashgan dengizlarda tarqalgan boʻlib, muzlar orasida ham uchraydi. Boshining peshona qismidagi mustahkam qadogʻi yordamida muzlarni bemalol yorib suzib yuradi. Baliqlar, qisqichbaqasimonlar va boshqa mayda hayvonlar bilan oziqlanadi. Baliqlar galalarining orqasidan daryolarga ham oʻtadi. Beluxalar poda boʻlib yashaydi. Yirik (1,5 m keladigan) bola tugʻadi. Tutqinlikka yaxshi chidaydi. Goʻshti, terisi va yogʻi uchun cheklangan miqdorda ovlanadi.
Ang Delphinapterus leucas (Ingles: beluga whale o white whale) ay isang lumba-lumba at hindi tunay na balyena, bagaman may whale sa kaniyang pangalang Ingles. Isa ito sa mga Arktiko at sub-Arktikong espesye ng mga cetacean. Kabilang ito sa dalawang miyembro ng pamilyang Monodontidae, kasama ng mga narwhal. Karaniwan itong tinatawag na beluga o sea canary (kanaryong-dagat) dahil sa kaniyang mataas at matining na iyak. May habang 5 metro, puting kulay, at tila-milong hugis ng ulo.
Ang lathalaing ito na tungkol sa Agham ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang Delphinapterus leucas (Ingles: beluga whale o white whale) ay isang lumba-lumba at hindi tunay na balyena, bagaman may whale sa kaniyang pangalang Ingles. Isa ito sa mga Arktiko at sub-Arktikong espesye ng mga cetacean. Kabilang ito sa dalawang miyembro ng pamilyang Monodontidae, kasama ng mga narwhal. Karaniwan itong tinatawag na beluga o sea canary (kanaryong-dagat) dahil sa kaniyang mataas at matining na iyak. May habang 5 metro, puting kulay, at tila-milong hugis ng ulo.
Maidovalas (lat. Delphinapterus leucas) on narvallazien hammasvalahien laji.
Maidovalahan nahku on yhty värii. Vastesuavut yksilöt ollah muzavansinizet, yhtenvuotizet ollah harmuat, harmuahkot da valgosinizet. Yksilöt, kudamile on 3–5 vuottu, ollah valgiet.
Suurimmat uročut ollah 6 m piduhuttu da painetah 2 t. Emäčyt ollah pienemmät. Maidovalahan piä on pienehkö, «oččaine», ilmai n’okkua. Kaglan selgyranguluuhut ei yhtistytä, sendäh net elätit voijah kiändiä piät. Rinnanevät ollah pienet, piduliččuhizet. Selgyeviä ei ole, sendäh latinakse maidovalastu kučutah Delphinapterus – «Siivettömäkse del’finakse».
Maidovalahat eletäh 50° da 80° p.l. välil, arktizis, Valgies, Beringovos, Ohotizes merilöis. Talviloil sidä voi vastata Balties meres.
Enimyölleh maidovalas syöy parvikalua (villakuorehtu, tr’oskua, jiämerenseitii, seldii, navuagua, kambalua, siijan da lohin lajii); ruakkoi da mol’uskoi.
Maidovalahat ei tavata sualistu, a imietäh sidä. Yhtes päiväs täyzi-igäine yksilö syöy läs 15 kg syömisty. Puaksuh, gu suaja syömisty, maidovalahat kävväh suurih jogiloih, ezim. Obih, Jenisejah, Lenah, Amurah.
Talvel maidovalahile on jygei. Net kuollah, konzu ukonlähtiet jiävytäh libo maidovalahien karju puuttuu jiäridah. Talvel valgei kondii meččuiččou maidovalahii ukonlähtilöin rinnal da suatetah čusviettomakse käbälil. Toinen maidovalahien vihaniekku on miekkuvalas.
Maidovalahat siirrytäh karjoil, kudamat ollah kahtu lajii. Yksi on joukot 1–3 täyzi-igäzis emäččylöis (arbaillen sizäris) da niilöin eriigähizis poigazis. Toine on joukot 8–16 täyzi-igäzis uroččulois. Toiči maidovalahat kerävytäh suurih karjoih sadois da tuhanzis yksikkölöis.
Maidovalahat ollah socializet elätit. Amerikkalazet kučutah niilöi merikanarilinnuikse (sea canary) da ven’alazil on oma «möngyö maidovalahal» (реветь белугой) frazeologizmu, sendäh gu elätit annetah äijy erilastu iändy. Tiedomiehet laskiettih läs 50 iändy (viheldys, vingeh, čiyčetys, kradžineh, mängeh, möngyh). Tädä paiči maidovalahat käytetäh «rungan da rožan kieldy».
Käytetäh vaigu maidovalahien nahkua da razvuo. Kolmen viimizen vuozikymmenien aigah Ven’al suajah vaigu moni kymmendy yksikkyö Pohjazen da Loittozen Päivännouzun mualoin rahvahih, tutkimizeh da del’finuarioloih niškoi.
Maidovalas hyvin eläy vägivallas da sidä voijah harjaittua hyvin. Ruadau ristikanzan hyväkse: tuou laittehet čukeldujile, eččiy kadonnuzii vehkehii, snimaiččou videokameral.
Pe̍h-sek Hái-ang/Pe̍h-keng (ha̍k-miâ: Delphinapterus leucas) sī tiàm tī Pak-ke̍k/ē-Pak-ke̍k ê Cetacea chéng.
Vilgesguolli (Delphinapterus leucas) lea Arktálaš ja sub-Arktálaš fálisčearda.
Dutkálaš namma Delphinapterus leucas máksit vilges delfiidna soajáinhaga, ja máinnus vilgesguoli ivdni ja su fihččuhaga. Vilgesguolli šaddá sulli 3-5 mehterat guhkki ja 1350-1500 kilot lossat.
வெள்ளைத் திமிங்கிலம் (ஆங்கிலம்: Beluga, அறிவியல் பெயர்: Delphinapterus leucas) என்பது வட துருவப் பகுதிக் கடலில் மட்டும் வாழும் ஒரு வகை திமிங்கிலம் ஆகும். கடற்பாலூட்டி குடும்பத்தில் இந்த இனம் மட்டுமே வெள்ளை நிறத் தோற்றம் கொண்ட இனமாகும். இந்தச் சிறிய வகை திமிங்கிலம் 5 மீட்டர் நீளம் வரை வளரக்கூடியது. பெண்பால் வகையை விட ஆண்வகைகள் பெரிதாக வளரும். ஆண் வெள்ளைத் திமிங்கிலங்கள் 1,360 கிலோகிராம் வரையும் பெண் 900 கிலோகிராம் வரையும் எடை கொண்டவை. பொதுவாக, பிறக்கும்போது 1.5 மீட்டர் நீளமும் 80 கிலோ எடையும் கொண்டு சாம்பல் நிறத்தில் இருக்கும்.
வெள்ளைத் திமிங்கிலம் (ஆங்கிலம்: Beluga, அறிவியல் பெயர்: Delphinapterus leucas) என்பது வட துருவப் பகுதிக் கடலில் மட்டும் வாழும் ஒரு வகை திமிங்கிலம் ஆகும். கடற்பாலூட்டி குடும்பத்தில் இந்த இனம் மட்டுமே வெள்ளை நிறத் தோற்றம் கொண்ட இனமாகும். இந்தச் சிறிய வகை திமிங்கிலம் 5 மீட்டர் நீளம் வரை வளரக்கூடியது. பெண்பால் வகையை விட ஆண்வகைகள் பெரிதாக வளரும். ஆண் வெள்ளைத் திமிங்கிலங்கள் 1,360 கிலோகிராம் வரையும் பெண் 900 கிலோகிராம் வரையும் எடை கொண்டவை. பொதுவாக, பிறக்கும்போது 1.5 மீட்டர் நீளமும் 80 கிலோ எடையும் கொண்டு சாம்பல் நிறத்தில் இருக்கும்.
