dcsimg

Jaskier kaszubski ( Polish )

provided by wikipedia POL
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus) – bardzo zmienny gatunek rośliny (uznawany też za grupę drobnych gatunków) należący do rodziny jaskrowatych. Jego zasięg obejmuje Europę Środkową i Wschodnią. Występuje w żyznych lasach liściastych i jest rośliną trującą[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek występuje w Europie Środkowej od wschodniej części Alp, poprzez Austrię, Czechy, Słowację, cały łuk Karpat i dalej na wschód, sięgając poprzez środkową Ukrainę po Ural. Na północy jaskier ten rośnie w południowej Finlandii, na nielicznych stanowiskach także w środkowej i południowej Szwecji[4]. W Polsce gatunek rozpowszechniony jest w południowo-wschodniej części kraju, dość liczne stanowiska posiada na Śląsku, Kaszubach i Warmii. Bardzo rozproszone stanowiska ma w Polsce Środkowej, brak go zupełnie w północno-zachodniej części kraju[5].

 src=
Kwiat R. cassubicus w kwietniu – o słabo rozwiniętych płatkach

Morfologia

Łodyga
Bylina osiągająca zwykle od 20 do 45 (rzadko do 70) cm wysokości[3], o łodydze niezgrubiałej u nasady, obłej. U nasady rośliny wyrastają bezblaszkowe, błoniaste pochwy (od 1 do 4[3])[6].
Liście
Dwojakiego rodzaju – odziomkowe i łodygowe. Te pierwsze w liczbie zwykle 1–2 (rzadko więcej) są długoogonkowe i blaszkę mają okrągłą[6], niepodzieloną lub nieco trzysieczną lub trzydzielną[3]. Brzeg blaszki jest karbowany lub grubo ząbkowany. Liście łodygowe pocięte są na 7–9 (rzadko więcej lub mniej) równowąskich lub lancetowatych łatek, na brzegu nieco ząbkowanych[3][6].
Kwiaty
Pojedyncze, o dnie kwiatowym owłosionym[3]. Płatki korony ciemnożółte, odwrotnie jajowate, do 1,5 cm długości, jednak w kwiatach rozwijających się jako pierwsze – płatki często są słabo rozwinięte[6].
Owoce
Orzeszki drobno omszone, zakończone długim i haczykowatym dzióbkiem[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, kwitnie od kwietnia do czerwca. Rośnie w cienistych lasach liściastych. Liczba chromosomów 2n= 32-60[3]. Jest gatunkiem charakterystycznym dla lasów z rzędu Fagetalia[7]. W górach rośnie do blisko 1000 m n.p.m. (w Tatrach do 790 m n.p.m.)[6].

Nomenklatura

Nazwę naukową dla gatunku ustalił Karol Linneusz bazując na diagnozie taksonomicznej i opisie gatunku dokonanej przez gdańszczanina – Jakoba Breyne. Ze względu na pochodzenie okazu typowego, służącego do wyróżnienia gatunku z Kaszub, gatunek nazwany został Ranunculus cassubicus[8].

Systematyka i zmienność

Tworzy mieszańce z jaskrem różnolistnym[6] stanowiące cały zespół form przejściowych. Postulowane jest uznanie tego gatunku za nototakson (takson mieszańcowy) w randze sekcji w rodzaju jaskier (Ranunculus)[9].

Gatunek jest bardzo zmienny, rozmnaża się zarówno płciowo jak i w wyniku apomiksji fakultatywnej. Opisano w jego obrębie szereg taksonów o różnej randze – od drobnych gatunków i podgatunków[3] po odmiany[6]. Łącznie wyróżniono 28 drobnych gatunków w obrębie szeroko ujmowanego Ranunculus cassubicus L. s.l., opisywanych także jako grupa w obrębie kompleksu R. auricomus. Grupa cassubicus od innych gatunków w kompleksie auricomus wyróżnia się obecnością pochew liściowych bez blaszki u nasady pędu, obecnością liści odziomkowych z blaszką niepodzieloną i okazałymi kwiatami. W obrębie grupy casubicus występuje wiele cytodemów o zwielokrotnionej liczbie chromosomów (2x, 3x, 4x, 5x, 8x). Populacje poliploidalne rozmnażają się na ogół apomiktycznie i mają lokalne, niewielkie zasięgi[10]. Zróżnicowanie powiększa łatwość krzyżowania się różnych populacji i utrwalanie powstających cytodemów za pomocą rozmnażania apomiktycznego[9].

 src=
Ranunculus cassubicifolius

W obrębie grupy R. cassubicus dwa drobne gatunki wyróżniają się większym areałem występowania i potwierdzono w ich przypadku zdolność do rozmnażania płciowego. Postulowane jest traktowanie ich w randze samodzielnych gatunków[10]:

Mieszaniec między tymi gatunkami opisywany jest jako Ranunculus hungaricus Soó[9].

Przypisy

  1. Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-07].
  2. Ranunculus cassubicus L.. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-01-10].
  3. a b c d e f g h Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 167. ISBN 83-01-14342-8.
  4. Ranunculus cassubicus. W: Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2014-01-10].
  5. Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 444. ISBN 83-915161-1-3.
  6. a b c d e f g h Władysław Szafer (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom III. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1927, s. 52-53.
  7. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 491. ISBN 83-01-14439-4.
  8. Carolus Linnaeus: Species Plantarum Sections XI-XIII. s. 551.
  9. a b c Elvira Hörandl, Johann Greilhuber, Katarina Klímová, Ovidiu Paun, Eva Temsch, Khatere Emadzade, Iva Hodálová. Reticulate evolution and taxonomic concepts in the Ranunculus auricomus complex (Ranunculaceae): insights from analysis of morphological, karyological and molecular data. „Taxon”. 58, 4, s. 1194–1215, 2009.
  10. a b E. Hörandl. Morphological differentiation within the Ranunculus cassubicus group compared to variation of isozymes, ploidy levels, and reproductive systems: implications for taxonomy. „Plant Systematics and Evolution”. 233, 1-2, s. 65-78, 2002. DOI: 10.1007/s00606-002-0210-4 (ang.).
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Jaskier kaszubski: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL

Jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus) – bardzo zmienny gatunek rośliny (uznawany też za grupę drobnych gatunków) należący do rodziny jaskrowatych. Jego zasięg obejmuje Europę Środkową i Wschodnią. Występuje w żyznych lasach liściastych i jest rośliną trującą.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL