El Cabruncu (Angelica sylvestris) ye una especie de la familia de les umbelíferes, nativa del norte d'Europa, Laponia, Groenlandia, países escandinavos y Rusia. Apaez tamién nos Alpes, Pirineos, Apeninos y el Cáucasu.
De 1 a 2 m d'altor. El so raigañu que ye biañal, ye bien carnosa, más bien llarga y gruesa y cada xube d'ella un tarmu gruesu, acanaláu, fistuloso, ramificáu y articuláu, de color purpúreo. Les fueyes son grandes bipinnaes, con foliolos de cantos serraos, llanceolaos-ovalaos y agudos y con pecíolus envolventes. Les flores son d'un color mariellu verdosu y dispónense en grandes umbeles de 30 a 40 flores que, cuando maurecen, convertir nunes umbelitas más pequeñes pero muncho más compactes.
Del griegu anghelos, ánxel, poles sos virtúes. Na zona del Valle d'Arán y en Le Couserans (Pirineos), los tarmos floríos colgar del techu p'alloñar de la casa los malos espíritos. El raigañu usábase como amuleto polos xugadores. Consideróse un talismán pa los neños pequeños.[1]
Principios: Aceite esencial, ácidu anxélico, resina, tanín, pectina. Na esencia identificáronse: felandreno, furfurol, alcoholes metílicu y etílicu. Les fueyes tienen un 1%. La densidá bazcuya del 0,8 al 0,9, siendo soluble en tres volúmenes d'alcohol a 90°.[1]
Indicaciones: ye arumosu, carminativo, emenagogo, antiespástico, anafrodisiacu.[1]
Puede provocar fotosensibilización y dermatitis de contautu. A dosis elevaes ablaya'l sistema nerviosu central.
Úsense'l raigañu y les granes. Recuéyese en septiembre, preferentemente exemplares de suelos secos, que tienen mayor riqueza nos sos principios activos.[1]
Otros usos: Les granes esmagayaes úsense como insecticida. Los tarmos quemaos nos caricotes, lliberen un fumu arumoso que dicen provoca estaos visionarios al alendalo.[1]
Angelica sylvestris describióse por Carolus Linnaeus y espublizóse en Species Plantarum 1: 251. 1753.[2]
Angelica: nome xenéricu que remanez del llatín pa "anxelical", en referencia a les propiedaes melecinales de la planta, que se diz que foi reveláu a un monxu por un ánxel que-y dixo que yera una cura pa una plaga.[3]
sylvestris: epítetu que significa "que crez montés".[4]
N'asturianu tamién se conoz como nabón y Yerba'l bronquiu.
Tallo
Umbela, inflorescencia
Seición de fueya
seición del tarmu de la fueya
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El Cabruncu (Angelica sylvestris) ye una especie de la familia de les umbelíferes, nativa del norte d'Europa, Laponia, Groenlandia, países escandinavos y Rusia. Apaez tamién nos Alpes, Pirineos, Apeninos y el Cáucasu.
