عنكبيات

Абаахай хэлбэритэн (ᠠᠪᠠᠠᠭᠠᠬᠠᠢ ᠬᠡᠯᠪᠡᠷᠢᠲᠡᠨ, Аалза хэлбэритэн, латаар Arachnida) гээшэ үетэ хүлтэн (Arthropoda) хүреэнэй анги. 100,000 нэрлэһэн зүйлнүүдые багтана, энэ тоодо абаахайнууд, хилэнсэ хорхойнууд, хашагууд ба загай шара аалза.^[1] Хэмжээнь 0,1 мм-һээ 17 см хүрэнэ. Бэеынь гол түлэб ганса бүхэли толгой-сээжэ ба хэбэл гэһэн хоёр хэһэгтэй. Толгой-сээжэнь 6 хос мүсэтэй: аман хэһэгтэ хазууртай (хабшуур хэлбэритэй), тэмтэрүүлтэй (педипальпа) болон 4 хос үе хүлтэй. Олон абаахай хэлбэритэдэй (хилэнсэ хорхой, загай шара аалза, һүүлгүй хилэнсэ хорхой, зарим абаахай) хэбэлынь үетэйшье һаа, абаахайн ба хашагай диилэнхи хуби хэбэлынь һаланги. Хэбэлэйнь бөөрэнхэй болон тэрэнэй түгэсхэлдэ оршомдо шүлһэнэй булшархай гэһэн жэжэ барзагар түбгэр бии. Трахейн гү, али уушханай амисхаалтай (миин лэ хоёр уушхатан абаахай хэлбэритэд уушхан трахейтэй), зарим абаахайнууд арһаар амисхална. Илгаруулдаг эрхэтэниинь Коксаль булшархай гү, али Мальпигиевэй һудалнууд. Диилэнхи абаахай хэлбэритэдэй мэдэрэмжын системэ бахалуур дээрэхи зангилаатай (ganglion supraoesophagiale). Мэдэрэмжын эрхэтэн дунда нюдэн ба барижа мэдэрхэ үһэн бии. Олон абаахай хэлбэритэд (абаахайнууд, хилэнсэ хорхойнууд) хорото булшархай бии. Абаахай хэлбэритэн эрэ эмэ илгаатай, эмэгтэй абаахай хэлбэритэд үндэгэлнэ.

Ангилал

• Хашаг (Acari)
• Ташуур абаахай (Amblypygi)
• Абаахай (Araneae)
• Сенокосцы (Opiliones)
• Тэмтэрүүл хүлтэн (Palpigradi)
• Һүүлгүй хилэнсэ хорхой (Pseudoscorpionida)
• Рицинулей (Ricinulei)
• Шизомид (Schizomida)
• Хилэнсэ хорхой (Scorpiones)
• Загай шара аалза (Solifugae)
• Һүүлтэй абаахай (Uropygi)

Зүүлтэ