dcsimg

Wróblowe ( Polish )

provided by wikipedia POL
Commons Multimedia w Wikimedia Commons Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku

Wróblowe (Passeriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Największy rząd ptaków, obejmujący około 5400 gatunków, czyli ponad połowę wszystkich występujących dziś gatunków ptaków.

Nazwa rzędu wywodzi się od nazwy wróbla zwyczajnego (zwanego domowym) Passer domesticus. Wielu autorów uważa, że wróblowe wyewoluowały około 75 mln lat temu w środowisku leśnym na południowym kontynencie Gondwanie[2]. Inni badacze, np. Gerald Mayr, uznają jednak za bardziej prawdopodobne, że wróblowe powstały już po wymieraniu kredowym, co miałoby być bardziej zgodne z danymi paleontologicznymi i paleobiogeograficznymi[3]. Przystosowały się do życia w większości siedlisk lądowych na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Wśród innych ptaków wyróżniają się charakterystyczną budową podniebienia, krtani oraz stóp[4].

Cechy charakterystyczne

Są to z reguły małe lub średnie ptaki o bardzo zróżnicowanych kształtach, ubarwieniu i trybie życia. Stopy wróblowych mają cztery palce łączące się z nogą na tej samej wysokości. Trzy są skierowane do przodu, a najbardziej wewnętrzny – do tyłu[4]. Kręgi szyjne w liczbie 14, jedynie u szerokodziobów (Eurylamidae) 15[4]. U większości gatunków skrzydła stopniowo zwężają się w stronę ich czubka, co stanowi przystosowanie do szybkiego poderwania się do lotu i sprawnego manewrowania w powietrzu. Zmniejsza to jednak zdolność utrzymania wysokiej prędkości lotu.

Wiele z nich prowadzi leśny tryb życia. Większość żywi się pokarmem roślinnym lub owadami. Często tworzą pary monogamiczne. Samce większości gatunków aktywnie uczestniczą w wysiadywaniu jaj i wychowywaniu młodych.

Spośród wróblowych najmniejszym gatunkiem jest raniuszczyk (Psaltria exilis) dł. blisko 8 cm, zaś największym kruk zwyczajny (Corvus corax) podg. principalis (z Grenlandii) o długości niemal 64 cm i wadze blisko 1,7 kg. Na drugim miejscu plasują się lirogony wspaniałe (Menura novaehollandiae) osiągając długość do 103 cm (bez ogona ok. 33 cm) i masę 1,1 kg[4].

Systematyka

Systematyka rzędu i stopień pokrewieństwa gatunków wciąż budzi spory. Początkowo wyróżniano cztery podrzędy wróblowych[5]: Eurylaimi i tyrany (Tyranni) – obecnie tworzą podrząd – pierwowróblowce (Suboscines) oraz lirogonowe (Menurae) i śpiewające (Passeres) – obecnie tworzą jeden podrząd – śpiewające (Oscines). Nowozelandzkie bargliki są niekiedy wydzielane do trzeciego podrzędu – Acanthisitti. Klad obejmujący Suboscines i Oscines (ale nie Acanthisittidae) nosi nazwę Eupasseres[3]. Niepewną pozycję systematyczną mają niektóre paleogeńskie wróblowe, takie jak Jamna czy Resoviaornis.

Do rzędu wróblowych należą trzy podrzędy[6]:

  • Acanthisitti – barglikowce
  • Tyranni – tyrankowce – mięśnie wewnętrzne krtani przytwierdzone do środków jej chrzęstnych półobrzęczy; występuje jedna para mięśni lub nie występują wcale[4]
  • Passeri – śpiewające – mięśnie wewnętrzne krtani przytwierdzone do krańców jej chrzęstnych półobręczy; występują 3 lub 4 pary takich mięśni[4]

Ochrona

W Polsce wszystkie gatunki wróblowych objęte są ścisłą ochroną gatunkową z wyjątkiem gatunków:

które są objęte ochroną częściową[7].

Przypisy

  1. Passeriformes, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
  3. a b Gerald Mayr. The age of the crown group of passerine birds and its evolutionary significance – molecular calibrations versus the fossil record. „Systematics and Biodiversity”. 11 (1), s. 7–13, 2013. DOI: 10.1080/14772000.2013.765521 (ang.).
  4. a b c d e f Passeriformes. W: praca zbiorowa: Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds. T. 5. Tyrant-flycatchers to chats. 2001, s. 51.
  5. Przemysław Busse: Mały słownik zoologiczny - Ptaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 23. ISBN 83-214-0563-0.
  6. Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Rząd: Passeriformes - wróblowe (wersja: 2015-01-27). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2015-01-28].
  7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237

Bibliografia

  1. Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Busse Przemysław (red.). T. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0563-0.
  2. Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
p d e
Rodziny ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes) Królestwo: zwierzęta • Typ: strunowce • Podtyp: kręgowce • Gromada: ptaki • Rząd: wróblowebarglikowce
(Acanthisitti) tyrankowce
(Tyranni) śpiewające
(Oscines)
lirogonygąszczakialtannikikorołazychwostkowatekolcopiórkimiodojadylamparcikibuszówkowateziemnodrozdystadniakijagodziakipłatkonosykoralnikimiodnikimaoryskikowaliczkiliszkojadypieszakifletówkiczubcegórnikitrzaskaczekoralniczkijagodnikiwireonkowatewilgowatełuskowczykiszuflodziobkiostrolotykrępaczkiwangowategołogłowypaskownikidzierzbikidziwogonywachlarzówkowatedzierzbykrukowatemonarkiskałowronyczarniakimodrogłówkicudowronkidługobiegowateskalinkowatedudkowcowatekwiatówkinektarnikiturkuśnikowatetybetańczykipłochaczezłotogłówkiwikłaczowateastryldowatewdówkiwróblepliszkowatełuszczakowatepoświerkitanagrzcetrznadlepasówkihispaniolczykitrelnikiantylezeledonkiplatynkilasówkisłowikówkikacykowatehispanioletanagrzykikardynałytanagrowateaksamitnikiowadówkisikoryremizynikatoryskowronkiwąsatkikrótkosterkichwastówkowateświerszczakimimikimadagaskarniczkitrzciniakiskąpoogonkijaskółkowatebilbileświstunkiskotniczkowatepokrzewczykiraniuszkipokrzewkiogoniatkiszlarnikitymaliowatedżunglakisikornikipekińczykimysikrólikitajwaneczkipalmowcejemiołuszkipersówkowatejedwabniczkireliktowcepełzaczekowalikowatestrzyżykisiwuszkibąkojadyprzedrzeźniaczeszpakowatepluszczemuchołówkowatedrozdowate
Układ filogenetyczny na podstawie Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Rząd: Passeriformes - wróblowe. W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2017-07-18].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Wróblowe: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL

Wróblowe (Passeriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Największy rząd ptaków, obejmujący około 5400 gatunków, czyli ponad połowę wszystkich występujących dziś gatunków ptaków.

Nazwa rzędu wywodzi się od nazwy wróbla zwyczajnego (zwanego domowym) Passer domesticus. Wielu autorów uważa, że wróblowe wyewoluowały około 75 mln lat temu w środowisku leśnym na południowym kontynencie Gondwanie. Inni badacze, np. Gerald Mayr, uznają jednak za bardziej prawdopodobne, że wróblowe powstały już po wymieraniu kredowym, co miałoby być bardziej zgodne z danymi paleontologicznymi i paleobiogeograficznymi. Przystosowały się do życia w większości siedlisk lądowych na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Wśród innych ptaków wyróżniają się charakterystyczną budową podniebienia, krtani oraz stóp.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL