dcsimg

Mąkla tarniowa ( Polish )

provided by wikipedia POL
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Evernia prunastri T83 (1).JPG

Mąkla tarniowa (Evernia prunastri (L.) Ach.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Evernia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen prunastri. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1810 Erik Acharius, przenosząc go do rodzaju Evernia[1].

Niektóre synonimy[3]:

  • Evernia herinii P.A. Duvign. 1940
  • Evernia retusa (Ach.) Röhl. 1813
  • Lichen prunastri L. 1753
  • Lichen stictoceros Sm. 1804
  • Lobaria prunastri (L.) Hoffm. 1796
  • Parmelia prunastri (L.) Ach. 1803
  • Physcia prunastri (L.) DC. 1805
  • Platysma prunastri (L.) Frege 1812
  • Ramalina prunastri (L.) Chevall. 1826

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

Morfologia

Tworzy listkowato-krzaczkowatą plechę heteromeryczną z glonami protokokkoidalnymi. Zwisająca lub odstająca plecha ma długość do 10 cm i do podłoża przyrasta nasadą. Rozgałęzia się widełkowato lub nieregularnie. Ma barwę szarozielonawą, żółtozielonawą, czasami białawą. Odcinki plechy mają szerokość 1-6, wyjątkowo do 10 mm i tylko w początkowej fazie rozwoju są niemal obłe, wkrótce stają się silnie spłaszczone. Górna strona plechy jest płaska lub nieco wypukła i ma powierzchnię płytko dołeczkowaną lub pomarszczoną, rzadko gładką. Dolna strona plechy jest nieco rynienkowata, delikatnie żyłkowana, czasami podobna do górnej, zawsze jednak jest jaśniejsza. Soralia występują pojedynczo lub w mniejszych lub większych grupach. Mają białawe brzegi, niekiedy biała jest także ich górna strona. Owocniki mają średnicę 2–15 mm, pojawiają się jednak bardzo rzadko na brzegach odcinków plechy. W worku jest po 8 jednokomórkowych, bezbarwnych zarodników o rozmiarach 7-10 × 4-6 μm[4].

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny, najliczniej występujący na półkuli północnej, ale notowany na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą)[5]. Występuje na terenie całej Polski i jest dość pospolity[2], jednak znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status NT – gatunek niezagrożony bezpośrednio wyginięciem, jednak w niektórych regionach jego populacje są bliskie zakwalifikowania do kategorii gatunków zagrożonych[6]. W Polsce był gatunkiem częściowo chronionym[7], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych[8].

Występuje w lasach i na terenach otwartych, rzadko na wydmach nad brzegiem morza, rosnąc na korze wielu gatunków drzew liściastych i iglastych, rzadziej na stosach kamieni[2].

Znaczenie

  • Plecha mąkli tarniowej w okresach głodu była ważnym składnikiem pożywienia ludzi. Po zmieleniu jest w wielu rejonach Laponii do dzisiaj używana jako dodatek do mąki podczas pieczenia chleba[4].
  • Surowiec, jakim są plechy mąkli tarniowej nosi tradycyjną nazwę mech dębowy. Olejek lotny destylowany z plech jest stosowany we współczesnej perfumerii. Znajduje się w wodach po goleniu, męskich dezodorantach, a ponadto jako olejek do lamp zapachowych[9] .

Przypisy

  1. a b c Index Fungorum (ang.). [dostęp 2013-11-12].
  2. a b c d Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. Species Fungorum (ang.). [dostęp 2013-11-12].
  4. a b Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
  6. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  7. Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
  8. Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
  9. Survey and health assessment of chemical substances in massage oils. [dostęp 2014-05-30].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Mąkla tarniowa: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
Evernia prunastri T83 (1).JPG

Mąkla tarniowa (Evernia prunastri (L.) Ach.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae). Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL