Τα Κυνοδόντια ή κυνόδοντα είναι μια υπόταξη των θηριαψιδωτών που έζησε σε όλες τις ηπείρους της αρχής της τριασικής περιόδου πριν 256 εκατομμύρια χρόνια. [1] Αυτή η υπόταξη περιλαμβάνει σύγχρονα θηλαστικά και τους εξαφανισμένους κοντινούς συγγενείς. Ήταν η πιο ποικιλόμορφη ομάδα θηριαψιδωτών.Ονόμαστηκαν έτσι λόγω των δοντιών τους.
Οι κυνόδοντες αποτελούν μέρος της ομάδας θηριαψιδωτών πουλέγεται θηριοδόντια και τα πρώτα απολιθώματά τους ανήκουν στον θριναξόδοντα. (T. liorhinus).[2] Οι κυνόδοντες μαζί μετα εξαφανισμένα γοργονόψια και τα θηροκεφάλια. Οι κυνόδοντες εμφανίστηκαν λίγο πριν το τέλος της Πέρμιας περιόδου. Ο πρώτος κυνόδοντας που αποσπάστηκε από την κύρια ομάδα είναι ο Χαρασσογναθος. Άλλα τέτοια κυνοδόντια ήταν οι Προκυνοσουχίδες, μια οικογένεια που περιλαμβάνει τον Προκυνόσουχο και τη Ντβίνια. Οι κυνόδοντες ήταν από τις λίγες ομάδες συναψίδιων που επέζησαν το συμβάν εξαφάνισής του πέρμιου και του τριασικού.
Τα περισσότερα κυνοδόντια βρίσκονται στον κλάδο Ευκυνοδόντια, που περιλαμβάνει επίσης τα θηλαστικά. Αντιπροσωπευτικά είδη είναι ο σαρκοφάγος κυνόγναθος, και οι μεγαλοί φυτοφάγοι Τραβερσοδοντίδες, και τους μικρούς θηλαστικόμορφους τριτυλοδοντίδες και ικτιδόσαυρους. Είναι πιθανό ότι τα κυνοδόντια ήταν τουλάχιστον μερικώς θερμόαιμα, καλυμμένα με γούνα, που τα μόνωνε και τα βοηθούσε να διατηρούν υψηλή θερμοκρασία σώματος. Η θηλαστικόμορφη δομή των κυνοδόντιων υπαινίσσεται ότι τα θηλαστικά κατάγονται από τα ευκυνοδόντια.
Κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους, τα δόντια των κυνοδόντιων άλλαξαν από το να πιάνουν τροφή και μετά να την καταπίνουν ολόκληρη, συμπληρώνοντας εξεδικευμένα δόντια για να πολτοποιούν την τροφή και διευκολύνοντας την πέψη. Επιπλεόν, το σαγόνι των κυνόδοντων μείωσε τον αριθμό των οστών του σαγονιού. Αυτή η κίνηση προς ένα μονό οστό αύξησε την δομική αξιοπιστία σε σύγκριση με τα ερπετά. Πολλά από τα πρώην κόκκαλα του σαγονιού στα ερπετά εξελίχθηκαν για να εκτελούν μια τελείως νέα λειτουργία, να γίνουν μέρος του αυτίου του θηλαστικού.
Βελτιωμένη ακοή έδωσε σε αυτά τα πλάσματα μια καλύτερη επίγνωση του περιβάλλοντός τους, και αυτή η αυξημένη αίσθηση σήμαινε ότι μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου ασχολείται με τα ακουστικά ερεθίσματα. Τα κυνοδόντια επίσης εξέλιξαν ένα δευτερεύοντα ουρανίσκο που έστελνε τον αέρα από την μύτη στο βάθος του στόματος και όχι κατευθείαν μέσα του, επιτρέποντας στα κυνοδόντια να αναπνέουν και μασούν ταυτόχρονα. Αυτο το χαρακτηριστικό είναι παρόν σε όλα τα θηλαστικά.
Τα κυνοδόντια έχουν σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά των θηλαστικών. Τα δόντια τους είναι τελείως διαφοροποιημένα, η εγκεφαλική κοιλότητα μετακινήθηκε στο πίσω μέρος του κεφαλιού, και τα περισσότερα περπατούσαν με ένα πιο όρθιο τρόπο. Τα κυνοδόντια εξακολουθούσαν να κάνουν αυγά, όπως όλα τα πρωτοθηλαστικά του μεσοζωικού αιώνα. Το κροταφικό άνοιγμά τους ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό των προγόνων τους, και η διεύρυνση της ζυγωματικής αψίδας επέτρεπε πιο δυνατούς μύες του σαγονιού και αυτό δείχνει ένα πιο θηλαστικόμορφο κεφάλι. Επίσης είχαν ένα δευτερεύοντα ουρανίσκο τον οποίο πιο πρωτόγονες μορφές δεν είχαν, εκτός από τα θηροκεφάλια, τους πιο κοντνούς συγγενείς των κυνοδόντιων. Η οδοντοστιχία ήταν το μεγαλύτερο οστό στο κάτω σαγόνι, ενώ τα μικρότερα όστά μετκινήθηκαν στα αυτιά. Ήταν πιθανώς θερμόαιμα και καλυμμένα με μαλλί.
Τα Κυνοδόντια ή κυνόδοντα είναι μια υπόταξη των θηριαψιδωτών που έζησε σε όλες τις ηπείρους της αρχής της τριασικής περιόδου πριν 256 εκατομμύρια χρόνια. Αυτή η υπόταξη περιλαμβάνει σύγχρονα θηλαστικά και τους εξαφανισμένους κοντινούς συγγενείς. Ήταν η πιο ποικιλόμορφη ομάδα θηριαψιδωτών.Ονόμαστηκαν έτσι λόγω των δοντιών τους.
