Апу́нцыя (лац. Opuntia) — род расьлінаў сямейства кактусаў[1]. Атрымаў назву ад старажытнагрэцкага места Опунту, дзе, паводле Тэафраста, расьлі ядомыя расьліны, якія маглі перамяшчацца, укараняючыся лісьцем[2].
Самы вядомы кулінарны від — Opuntia ficus-indica — вялікі кактус з сэгмэнтаваным ствалом вышынёй да 5—7 м з каронай да 3 м дыямэтрам і сьцяблом дыямэтрам да 1 м[1]. Сьцёблы сукулентныя, ад зялёнага да блакітна-зялёнага колеру, з наростамі да 2,5 см ці без наростаў[1]. Звычайна сьцёблы плоскія з двух бакоў, круглай формы, з мноствам дробных гладкіх валасьняных шыпоў — гляхідыяў, якія лёгка ўпіваюцца ў скуру ці валасы, адрываючыся ад расьліны. Выдаляць іх лепей за ўсё пінцэтам ці ў мыльнай рашчыне.
Кветкі звычайна вялікія, пазушныя, адзінкавыя, двохродавыя, з аквецьцем з розных, сьпіральна разьмешчаных лісточкаў(en) і падкветніка(en). Тычачкі шматлікія, гінэцэй(en) зь некалькімі мацінцамі на таўкачык.
Большасьць апунцыяў — хмызьнякі, аднак сустракаюцца і дрэвы (напрыклад, Opuntia echios з Галапагаскіх астравоў).
Распаўсюджаньне насеньня адбываецца праз спажываньне ў ежу і перанос(en) жывёламі, сярод якіх антылопыs, прыматы, сланы, птушкі[1].
Плады апунцыі ад чырвонага да жоўта-аранжавага і нават зялёнага колераў. Іх ужываюць у ежу ў Мэксыцы ды Міжземнамор’і[1]. Зьядаючы плады, мясцовыя жывёлы і птушкі дапамагаюць пераносіць насеньне.
Як большасьць відаў кактусаў, апунцыі паходзяць з Амэрыкі. У іншыя часткі сьвету яны трапілі з дапамогаю чалавека[1][3]. Асабліва распаўсюджаныя апунцыі ў Мэксыцы і на Карыбскіх астравох (Вэст-Індыя). Апунцыя — найбольш холадаўстойлівая зь нізінных кактусаў і расьце нават у заходняй і паўднёвай Канадзе (Opuntia fragilis).
У Аўстраліі апунцыі зьявіліся праз каляністаў у канцы XVIII стагодзьдзя. Распаўсюдзіўшыся з Новага Паўднёвага Ўэйлзу, учынілі вялікую шкоду ва ўсходніх штатах.
Расьце апунцыя і ў Міжземнаморскім рэгіёне: у Тунісе, Гішпаніі, Мальце, а таксама ў Паўднёва-Афрыканскай рэспубліцы. У Аўстраліі, Этыёпіі, Паўднёвай Афрыцы і Гаваях лічацца інвазіўнымі відамі[1].
Расьліны добра пераносяць простае сонечнае сьвятло. Пасьля асеньне-зімовага пэрыяду з малой колькасьцю сьветлых дзён апунцыю выстаўляюць на вольнае паветра, паступова прывучваючы да сонечных прамянёў, каб пазьбегнуць сонечнага апёку. Холадастойкія віды вытрымліваюць мароз да −10 °C.
Сырое лісьце апунцыі на 88% складаецца з вады, на 10% — з вугляводаў, бялкоў і тлушчоў — меней за 1%. У пераліку на 100 г прадукту сырое лісьце дае 41 калёрыю, 17% ад сутачнай нормы патрэбнасьці (СН) вітаміну C, 24% СН магну.
Плады ядомыя, аднак патрабуюць дбайнай ачысткі ад калючак. Калі ня зьняць верхні слой, гляхідыі могуць лёгка застрэгнуць у глотцы, вуснах і языку. Амэрыканскія індзейцы дзеля ачысткі плоду катаюць яго па шурпатай паверхні; можна таксама абпаліць яго вагнём.
У Мэксыцы з пладамі апунцыі вырабляюць заедкі, супы, салаты, другія стравы, хлеб, дэсэрты, напоі, цукеркі ды джэмы[4][5][6].
У апунцыі ў розных колькасьцях зьмяшчаюцца такія фітахімікаты, як поліфэнолы, макраэлемэнты і бэталяіны[7][8]. Падрабязныя дасьледаваньні выявілі наяўнасьць такіх рэчываў, як гальлевая кісьля, ванілінавая кісьля і катэхіны[7].
У мэксыканскай народнай мэдыцыне мякіш і сок выкарыстоўваюць для лячэньня ранаў і запаленьня страўнікава-кішачнай ды мочавыдзяляльнай сыстэмаў[9].
Апу́нцыя (лац. Opuntia) — род расьлінаў сямейства кактусаў. Атрымаў назву ад старажытнагрэцкага места Опунту, дзе, паводле Тэафраста, расьлі ядомыя расьліны, якія маглі перамяшчацца, укараняючыся лісьцем.