dcsimg

Dant y llew ( Welsh )

provided by wikipedia CY
 src=
Faint o'r gloch ydy hi? Llun o'r had.

Llysieuyn ydy dant y llew (enw arall ydy blodyn pi-pi gwely) (Ffrangeg: Pissenlit neu Dent-de-lion; Lladin: Taraxacum; Saesneg: Dandelion) sydd fel arfer yn tyfu'n wyllt. Mewn gardd, caiff ei ystyried yn chwynyn, er bod rhai'n ei dyfu oherwydd ei rinweddau meddygol. Mae ganddo ddail sydd rhwng 5 a 25 cm o hyd. Dywed rhai botanegwyr fod tua 200 gwahanol fath, ond y gred bellach ydy mai tua 60 math gwahanol sydd.[1]

Rhinweddau meddygol

Credir fod dant y llew yn cynnwys: potasiwm, calsiwm, clorin (halwynau gwrthsurol), Fitamin C a Fitamin B1. Mae'r dail yn wych ar gyfer diffyg traul, at yr arenau ac at glirio'r gwaed. Mae rhinwedd arall hefyd: fel carthydd (laxative). Gellir bwyta'r dail ffres ar frechdan. O dorri'r coesyn bregus fe gewch sudd gwyn; gellir defnyddio hwn ar gyfer gwella defaid ar y croen. Gellir defnyddio'r gwreiddiau hefyd, o'u golchi, eu sychu a'u crasu'n dda ac yna eu gratio'n fân i wneud coffi di-gaffîn.[2]

Ffenoleg

2010: Bu gwanwyn 2010 yn arbennig am y blodyn pi-pi gwely. Bu ymylon y lonydd yn drwm o ddant y llew i'r graddau y bu i nifer sylwi arnynt a thrafod ar y cyfryngau hyd ganol mis Mai o leiaf. Bu son yn y gogledd orllewin ac yn y de. Llun: Duncan Brown 11/05/2010

 src=
Bu ymylon y lonydd yn drwm o ddant y llew yn 2010 - son dros Gymru.

Dyma esboniad Twm Elias o’r ffenomenon:

“Ai'r tywydd oer gafwyd ddechrau’r flwyddyn, sy’n gyfrifol am euro ochrau’r ffyrdd mor drawiadol â blodau dant y llew ganol Mai eleni? Hynny yw, pan geir gaeafau tyner, fel y cafwyd dros y ddau ddegawd diwethaf, bydd tymor blodeuo’r dant y llew yn llawer mwy estynedig, gan gychwyn cyn gynhared â Chwefror/Mawrth ambell flwyddyn, gan fynd ymlaen hyd ganol Mai. Ond pan geir tywydd oer i’w dal yn ôl (onid yw yn dymor hwyr eleni (2010) i gymaint o flodau eraill y gwanwyn hefyd?) mi arhosant hyd nes cynhesith y tywydd. A phan ddigwyddith hynny mi fydd y cyfan yn blodeuo hefo’i gilydd i roi’r sioe ryfeddol welsom ni eleni. Posib y byddai sychder yn cael rhywfaint o effaith hefyd ambell i wanwyn sych, ond am fod gan y dant y llew wreiddyn dwfn, go brin fod sychder yn cael effaith mor drawiadol â thymheredd ar y blodeuo. Wyddoch chi y gall un planhigyn dant y llew, dan amodau ffafriol, gynhyrchu hyd at 20,000 o hadau'r tymor? Gall gynhyrchu nifer fawr o bennau blodeuog gyda’i gilydd ar y tro ac fel y bydd y rheiny yn hadu bydd mwy o bennau yn dod i gymryd eu lle drwy’r tymor. Am ei fod yn lluosflwydd, tybed faint o hadau fedr o gynhyrchu drwy ei oes?"

Ynteu ai sychder gwanwyn 2010 oedd yn gyfrifol? Beth am gnydau mawr o ddant y llew yn y gorffennol - a oeddynt yn gysylltiedig â gwanwynau sych?

1946: Dyma ddywedodd Edie Rutherford o Sheffield ar y 5 Fai 1946 yn ei dyddiadur: Last evening we went for a walk through Beeley Woods, cuckoo noisy and lots of other birds singing. Fields masses of dandelions... Tybed oedd gwanwyn 1946 yn sych fel 2010?

Dyma gofnododd adarwr o Swydd Gaerhirfryn y gwanwyn hwnnw yn British Birds: The spring of 1946 was marked by the unusual number of waders and other migrants which visited inland waters in S. Lancs, and N. Ches. between mid-April and mid-May. This period coincided with a spell of dry weather (no rain fell between April 28th and May 16th), which by reducing the water-level of the "flashes" (coal-mining subsidences) exposed suitable feeding-ground for waders.[3]

1984: Yn 1984 tynnwyd llun o’r doreth drawiadol o ddant y llew mewn cae ger Harlech y gwanwyn hwnnw[4]. Nodir ddau gofnod i'r perwyl o sychder gwanwyn y flwyddyn honno yn Nhywyddiadur Llên Natur[www.llennatur.cymru], sef 1) JA reports much more moss in pied flycatcher nests this year, perhaps because of its dryness earlier in the year and similarity to dried grass a 2) song thrushes going for snails at Bro Enddwyn to an exceptional degree (y pridd yn rhy galed i gyrraedd pryfed genwair?

Gan ei bod yn anodd dosrannu effeithiau'r ddau ffactor oerni a sychder oherwydd iddynt yn aml gyd redeg yn y gwanwyn, mae'n rhaid parhau i gadw meddwl agored ar ba sbardun sy'n ysgogi blynyddoedd dant y llew helaeth. Un peth sy'n hysbys: mae planhigion yn gyffredinol yn blodeuo'n helaethach pan font yn cael eu herio gan dywydd eithriadol o unrhyw fath - fel y dywedodd yr arddwraig Denise Quéré o Landerne, Llydaw: il faut les faire souffrir un peu - mae’n rhaid eu gwneud i ddioddef ychydig (i gael llwyth o flodau).[5]

Cyfeiriadau

  1. http://www.jstor.org/pss/2430530
  2. Llysiau Rhinweddol gan Ann Jenkins, cyhoeddwyd gan Wasg Gomer, 1982.
  3. British Birds 4: Ebrilll 1947
  4. Bwletin Llên Natur rhifyn 30[1]
  5. Bwletin Llên Natur rhifyn 30[2]

Gweler hefyd

 src=
Daint y llew
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Awduron a golygyddion Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CY

Dant y llew: Brief Summary ( Welsh )

provided by wikipedia CY
 src= Faint o'r gloch ydy hi? Llun o'r had.

Llysieuyn ydy dant y llew (enw arall ydy blodyn pi-pi gwely) (Ffrangeg: Pissenlit neu Dent-de-lion; Lladin: Taraxacum; Saesneg: Dandelion) sydd fel arfer yn tyfu'n wyllt. Mewn gardd, caiff ei ystyried yn chwynyn, er bod rhai'n ei dyfu oherwydd ei rinweddau meddygol. Mae ganddo ddail sydd rhwng 5 a 25 cm o hyd. Dywed rhai botanegwyr fod tua 200 gwahanol fath, ond y gred bellach ydy mai tua 60 math gwahanol sydd.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Awduron a golygyddion Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CY