Fleas

Katėnblosė (Ctenocephalides felis)

Blosa (luotīnėškā: Siphonaptera (sin. Aphaniptera), onglėškā: Fleas, vuokīškā: Flöhe) īr varmū gėmėnie, katruo prėgol basparnē, par šuonos papluokštė, spierē šuokoujontīs vabzdē.

Blosu kūns īr apaugis šeralēs ė spīgliokās. Anū kėrmē īr bakuojē, gīven paukštiu gūžtūs, londūs, nomūs ė jied vėsuokės kūna šiokšlės. Kāp ožaug, blosas pasėvert ė kraujasiorbios ė plemp paukštiu, žvieriū, žmuoniū krauji. Parneš vėsuokė kvaraba.

Nūruodas

• Blusos, lietuviška svetainė apie blusas ir jų vystymąsi
• Blusos, blusų visimo ciklas
• Blusos (Siphonaptera), išsami svetainė apie blusas rusų ir anglų k.
• Blusų pasaulis (angl. Fleas of the World)

Buha je naziv za male insekte bez krila iz reda Siphonaptera. Buhe su vanjski paraziti koji se hrane krvlju sisara i ptica.

Najpoznatije vrste buha su:

• Mačija buha (Ctenocephalides felis),
• Pseća buha (Ctenocephalides canis),
• Ljudska buha ili obična buha (Pulex irritans)

Morfologija

Morfologija buhe

Buhe su mali (duge 1,5 do 3 mm), pokretni, najčešće tamno obojeni, beskrilni insekti koji posjeduju cjevčicu na usnom aparatu prilagođenu sisanju krvi domaćina. Tijelo im je postranice spljošteno (latero-lateralno) što omogućava lakše kretanje kroz dlaku i perje domaćina. Noge su im dugačke, posebno zadnji par koji je prilagođen za skakanje (vertikalno do 18 cm, horizontalno do 33 cm^[1]), oko 200 puta više od dužine tijela, što čini buhu najboljim skakačem u životinjskom svijetu (u odnosu na dužinu tijela). Tijelo im je čvrsto, polirano i pokriveno brojnim dlačicama okrenutim prema nazad^[2] što omogućava lakše i brže kretanje. Tijelo može izdržati veliki pritisak, kao što je preživljavanje češanja. Dok se odrasle buhe hrane samo krvlju, njihove larve se hrane organskom materijom kao što je feces odraslih jedinki^[3].

Životni ciklus

Jaja mačije buhe

Buhe se razvijaju kompletnom metamorfozom, prolezeći kroz faze embriona, larve, lutke i adulta. Životni ciklus počinje kada ženka izbaci jaja nakon hranjenja. Jaja se legu u grupicama do 20 komada, obično na domaćinu, nakon čega padaju na tlo. To se dešava najčešće na mjestima gdje domaćin se odmara ili spava. Jajima je potrebno oko dva dana da se izlegu.^[4]

Larve zatim izlaze iz jaja i počinju se hraniti dostupnom organskom materijom kao što su mrtvi insekti, feces i sl. Slijepe su i izbjegavaju svjetlost, drže se tamnijih mjesta kao što je pijesak, razne šupljine ili mjesto za spavanje domaćina. Larve se razvijaju 1-2 sedmice nakon čega stvaraju oko sebe kukuljicu i ulaze u stadij lutke. Nakon 1-2 sedmice totalno se razvijaju i spremne su izaći iz kukuljice. U slučaju da domaćina nema u blizini mogu ostati u kukuljici dok ne dobiju signal za izlazak, a to je prisustvo domaćina. Signal mogu biti vibracije, zvuk, toplina i ugljik dioksid.^[5]. U fazi larve ili ličinke mogu i prezimiti. Nakon izlaska iz kukuljice odrasle buhe imaju jednu sedmicu da nađu hranu, nakon čega mogu preživiti od dva mjeseca pa čak i do godinu dana bez hrane.

Cijeli životni ciklus može trajati od dvije sedmice, pa čak i do nekoliko mjeseci, u zavisnosti od okolnosti.

Patogeneza

Ujedi buha na tijelu

Buhe napadaju različite vrste toplokrvnih kičmenjaka uključujući pse, mačke, ljude, kokoške, zečeve, vjeverice, pacove, miševe i dr. Buhe na tijelu domaćina uzrokuju svrab koji rezultira pokušajem domaćina da otkloni buhu griženjem, češanjem i sl. Također buhe kod nekih domaćina mogu uzrokovati i alergijske reakcije na pljuvačku buha. Najčešće posljedica buha na dumaćinu je blaga oteklina sa ubodnom tačkom na sredini. U nekim slučajevima može doći i do opadanja dlake kao posljedica frkventnog češanja, a u ekstremnim slučajevima može doći i do anemije.

Buhe mogu biti i prenosnici bolesti kao što je npr. kuga^[6], endemski tifus^[7] ili himenolepijaza^[8].

Reference

Burgalar (Siphonaptera) — qon soʻruvchi hasharotlar turkumi. Uz. 1–6 mm, urgʻochisi erkagidan yirikroq. Tanasi ikki yondan kuchli siqilganligidan hayvonlarning yungi va pati orasida yengil va tez harakat qiladi. Qanotlari ikkilamchi reduksiyaga uchragan. Koʻpchilik turlarining bir juft oddiy koʻzi bor. Ogʻiz organi kesuvchi — sanchuvchi — soʻruvchi tipda. Oyoqlari (ayniqsa keyingisi) yaxshi rivojlangan, sakrovchi. Urgʻochilari pol tirqishlari, toʻshamalar osti, devor yoriqlari yoki kemiruvchilar iniga bir necha oʻnta tuxum qoʻyadi. Tuxumlardan oyoqsiz, chuvalchangsimon, tanasi tuk bilan qoplangan qurtlar chiqadi. Ular pilla ichida gʻumbakka aylanadi. Qurtlar hayvonlarning organik qoldiqlari va chirindilar, jumladan B. axlati bilan oziqlanadi. B. 3 yilgacha, odam burgasi esa 2 yilgacha yashaydi. 1400 ga yaqin turi, shundan 310 turi Oʻrta Osiyoda uchraydi. B. issiq qonli hayvonlar va odamda parazitlik qiladi. Keng tarqalgan turlari: odam burgasi (Pulex irritans), it burgasi (Ctenocephalides canis), kalamush burgasi (Ceratophyllus fasciatus), olaqurt (Vermipsylla alacurt). Odam va kalamush B.i odamga oʻlat va terlama kasalligi qoʻzgatuvchilarini yuqtiradi.

Baʼzi B. gelmintlarning oraliq xoʻjayini hisoblanadi. Odam B.i qarovsiz qolgan uylarda koʻp uchraydi. Qarshi kurash choralari: uy-joylarni toza tutish, polni karbolning 2—5%li eritmasi bilan yuvish, devor va poldagi yoriqlarni kerosinga hoʻllangan latta bilan artish, B. uchraydigan joylarga piretrum va xlorpikrin sepishdan iborat.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Flech or flae is the common name for ony o the wee wingless insects o the order Siphonaptera. Flechs is external parasites, leevin by hematophagy aff the bluid o mammals an birds.

Some weel kent flechs includes:

• Cat flech (Ctenocephalides felis),
• Dug flech (Ctenocephalides canis),
• Human flech (Pulex irritans),
• Northren ratton flech (Nosopsyllus fasciatus),
• Oriental ratton flech (Xenopsylla cheopis).
• Saund-lowper or sea-flech (Orchestia agilis)

Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。

Gā-cō̤ (虼蚤) sê siŏh cṳ̄ng tè̤ng^[1], sĭng-tā̤ iā nâung, siŏh sĭng sê cĕ̤ng gì sáik, iā â̤ tiéu.

Ĭ gâe̤ng hŭng-muòng, gă-săk, bù-sìng cà̤ hô̤ lā̤ „sé-hâi“ (四害).

Chăng-kō̤ cṳ̆-lâiu

Viroboto ni wadudu wadogo (mm 1.8-3.3) wa oda Siphonaptera. Sehemu za kinywa zimeungana katika kimrija kitumikacho kudunga ngozi na kufyonza damu.

Wadudu hao hawana mabawa, lakini wanaweza kuruka mbali sana ikilinganishwa na ukubwa wao. Kiroboto wa binadamu anaweza kuruka juu sm 18 na mbele sm 33 (sawa na m 90 ikiwa mtu wa m 1.8 angaliweza kuruka kama kiroboto).

Viroboto wanaweza kurithisha magonjwa, k.m. tauni (hurithishwa na Kiroboto wa Panya).

Spishi zinazojulikana sana

• Ctenocephalides canis, Kiroboto wa Mbwa (Dog flea)
• Ctenocephalides felis, Kiroboto wa Paka (Cat flea)
• Pulex irritans, Kiroboto wa Binadamu (Human flea)
• Xenopsylla cheopis, Kiroboto wa Panya (Tropical rat flea)

Picha

• Jike la kiroboto wa kuku (Ceratophyllomorpha)

• Jike la kiroboto wa mbwa (Pulicomorpha)

• Jike la kiroboto wa paka (Pulicomorpha)

• Jike la kiroboto wa panya (Pulicomorpha)

Kurmikekî kêçan

Çermekî ku kêçgirtî bû

Kêç (bi latînî, Siphonaptera), komeke ektoparazîtan e. Mezinbûna kêçê 1,5-3,3 mm ye û bedena wê te got qey ji her du aliyan guvaştî bûya. Bi lingên xwe yên dirêj kêç bi hêsanî dikare zêdeyî 18 cm hilpeke. Dikeve çermê guhandaran û bi xwînê dijî.

Kêç bakteriyên nexweşînên giran diborîne mirovî: Yersena pestis (nexweşîna weba), tîfo, û hwd.

Li cîhanê 2.400 cureyên kêçan hene.

Noopen (Siphonaptera) san en kategorii faan insekten. Faan 2400 bekäänd slacher jaft at 70 uun Madeleuroopa. Noopen tääl tu a parasiiten. Jo wurd tesken 1,5 an 4,5 mm grat.

Slacher

Famile

Slach

(Ceratophyllidae)

Rootnoop – Xenopsylla cheopis Rothschild, 1903

Buumkaatnoop – Monopsyllus sciurorum Schrank, 1803

Hannoop of Fögelnoop – Ceratophyllus gallinae Schrank, 1803

Düüwnoop – Ceratophyllus columbae Gervais, 1844

(Pulicidae)

Minsknoop – Pulex irritans Linnaeus, 1758

Kaninnoop – Spilopsyllus cuniculi Dale, 1878

Kaatnoop – Ctenocephalides felis Bouché, 1835

Hünjnoop – Ctenocephalides canis Curtis, 1826

... an noch en hialer rä muar slacher

Ferwisang efter bütjen

– Saamlang faan bilen of filmer

Wikispecies hää en artiikel tu:

Pchła w bùrsztinie

Pchlëszczënë na skórze człowieka

Pchłë – to są môłé òwadë z rzãdu Siphonaptera. Òne piją krew, mògą przenôszac chòrobë, a żëją m.jin. na Kaszëbach. Pchła mòże bëc np. na człowiekù. Òne ni mają skrzidłów.

Piki (ordo Siphonaptera) nisqakunaqa ch'iñicha, raprannaq, ancha karuta phinkiq, yawar chunqaq palamakunam. Runtunkunataqa allpaman wachan. Qirisankunaqa kuru hinam allpapi kawsan.

Pikikunap mitan kamaynin:

• Pulicoidea
  • Pulicidae
    • Runa piki – Pulex irritans
    • Kuni piki – Spilopsyllus cuniculi
    • Misi piki – Ctenocephalides felis
    • Allqu piki – Ctenocephalides canis
  • Hectopsyllidae
    • Suchu piki - Tunga penetrans
• Vermipsylloidea
  • Vermipsyllidae
    • Añas piki – Chaetopsylla trichosa
    • Atuq piki – Chaetopsylla globiceps
• Ceratophylloidea
  • Ceratophyllidae
    • Ukucha piki – Xenopsylla cheopis (payman yana wañumi qatin)
    • Waywacha piki – Monopsyllus sciurorum
    • Wallpa piki – Ceratophyllus gallinae
    • Urpi piki - Ceratophyllus columbae
  • Ischnopsyllidae
    • Masu piki – Rhinolophopsylla unipectinata (auf Hufeisennasen)
• Hystrichopsylloidea
  • Hystrichopsyllidae
    • Tuhu piki – Hystrichopsylla talpae
    • K'awchisuyt'u piki – Palaeopsylla soricis
  • Ctenophthalmidae

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Piki.

Pis se yon ensèk.

Tradiksyon

• Lòt kreyòl:
• Franse: puce
• Angle: flea
• Alman: Floh
• Panyòl: pulga

Etimoloji

Mo pis an soti nan lang franse a (puce) ki soti nan yon mo laten (pulex).

Pleshti

Pleshtat, (njëjës pa shquar: plesht) janë insekte që i takojnë rendit Aphandipterat dhe janë ektoparazit që ushqehen me gjak të gjitarëve dhe të shpezëve.Përfaqsues nga ky rend është Pulex irritans (pleshti shtëpijak). Jeton nëpër banesa, ka trup të vogël me këmbë të pasme të gjata që shërbejnë për kërcim. Aparati gojor është i përshtatur për thumbim dhe thithje. Femra e cila është më e madhe se mashkulli bën rreth 400 vezë në plasarina të ndryshme dhe pas 2 - 12 ditëve zhvillohen larvar pa këmbëtë cilat ushqehen me mbeturina të ushqimit. Lloje të njohura të pleshtave janë edhe Ctenocephalus canis (pleshti i qenit) dhe Ceratophyllus gallinae (pleshti i pulës).

Pulco esas mikra (longa 2 til 6 mm) insekto qua parazitas animali precipua mamifero e kelka ucelo per sugar sango e povas transmisar pesto.

Pulco povas saltar til 300 foye lua altajo.

Ang pulgas (Ingles: flea) ay mga kulisap na bumubuo sa orden ng Siphonaptera. Ang mga ito ay walang mga pakpak, na mayroong mga bahagi ng bibig na ginagamit sa pagduro at paglagos sa balat at pagsipsip ng dugo. Ang mga pulgas ay panlabas na mga parasito, na nabubuhay sa pamamagitan ng hematopagiya mula sa dugo ng mga mamalya at mga ibon.

Ilang mga espesye ng pulgas ay kinabibilangan ng:

• Pulgas ng pusa (Ctenocephalides felis)
• Pulgas ng aso (Ctenocephalides canis)
• Pulgas ng tao (Pulex irritans)
• Pulgas ng manok-ilog (Dasypsyllus gallinulae)
• Pulgas ng daga ng Hilaga (Nosopsyllus fasciatus)
• Pulgas ng daga ng Silangan (Xenopsylla cheopis)

Mahigist sa 2,000 mga espesye ng pulgas ang nailarawan na sa buong mundo.^[1]

Tingnan din

• Niknik
• Kagaw
• Bangaw
• Kuto

Mga sanggunian

Ang lathalaing ito na tungkol sa Hayop ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Nu pùlici ô micruscopiu.

Lu pùlici è nu nzettu, dû gèniri Pulex irritans e di l’òrdini dî Sifonatteri, cull'apparatu pi lu sàutu assai sviluppatu, parassita di l’òmu e áuttri armali a cui suca lu sangu. Stu nzettu di minùsculi diminzioni e di culuri russuliddu è senza l'ali e ci havi li peri d'arreri belli longhi e perfetti pi lu sàutu. Lu muzzicuni è particularmenti siddiusu pi la manciaciumi ca fa veniri.

Talìa puru

• Pidocchiu

As pulces (singular, pulz), ditas scientificament Siphonaptera, son una orden dintro d'os insectos neopteros sin alas. As pulces son parasitos externos d'animals vertebratos (como aus y mamiferos) y s'alimentan d'a sangre d'éstes.

As pulces, a la contra que os pegollos, gosan estar oportunistas y aproveitan qualsiquier güespet d'on ne puedan quitar alimento. As especies más freqüents en os entornos humanizatos son a pulz d'os cans (Ctenocephalides canis), a pulz d'os gatos (Ctenocephalides felis) y la pulz d'os humans (Pulex irritans).

Os sifonapteros tienen un ciclo vital con metamorfosi completa, pos naixen con forma de larva, se fan pupas y se reproducen en forma d'adulto. As larvas d'as pulces no s'alimentan de sangre, a la contra que os adultos, si que ne quitan l'alimento d'as restas organicas que troban sobre la piel d'o suyo güespet (restas de piel muerta, pel, deposicions d'altras pulces, ecetra...).

• Pulz d'o gato (Ctenocephalides felis)

• Larva de pulz.

• Ilustración de 1665

• Larva

Siphonaptera es un ordine de Neoptera, Endopterygota.

Sonzar' elektronižen mikroskopan tobnendusel.

Sonzared (latin. Siphonaptera) oma gavedid.

Tecpin nozo tecpintli^[1]. Ceh yoltzitzin nozo yohyoli^[2].

Inin tepiton yohyoli ahmo atlapaleh, ahmo quipiya atlapalli. In itlacual ca in occemeh yolcameh in'ezyoh .

Oncah achi 1900 centlamanquizqueh^[3] tecpintin.

In ichololiz nozo in Iteahuiltiliz^[4] cahci in 18 achhuehcanton in ihuic octacayotl ihuan in 33 achuehcanton in hueyacayotl^[5] .

Tlahtōlcaquiliztilōni

1. ↑ [1] Quihtoznequi: Pulga. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
2. ↑ [2] Quihtoznequi: Insecto. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
3. ↑ [3] Quihtoznequi: diferentes. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
4. ↑ [4] Quihtoznequi: salto nozo brinco. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
5. ↑ [5] xiquitta: huehcan.

Tungusu (karaiñe'ẽ: pulga) ha'e umi tymbachu'i juehegua hekovety ipepo'ỹ ho'úva umi mymba okambúva huguy (yvypóra, jagua, vaka). Ojeikuaa oiko amo 1.900 tungusu juehegua.^[1]

Ko'ã tymbachu'i ikatu omosarambi py'ae heta mba'asy vai yvypórape ha ambue mymba okambúvape.

Tungusu hína michĩ ha ipepo'ỹ, oguata ha oipopo py'ae, hete hũ térã pytã, hete mbarete ha haguepa, ijuru apu'a omokõ hag̃ua tuguy. Hetyma puku ha oipuru oipopo mombyry hag̃ua.^[2]

Mandu'apy

Ψύλλος είναι η κοινή ονομασία απτέρων εντόμων που ανήκουν στην τάξη Σιφωνάπτερα. Ορισμένοι επιστήμονες χρησιμοποιούν και τον παλαιότερο όρο Αφανίπτερα. Πρόκειται για εξωτερικά παράσιτα που τρέφονται με αίμα θηλαστικών και πτηνών. Επειδή μεταδίδουν ασθένειες, είναι πολύ επικίνδυνα ζώα και καταπολεμούνται με εντομοκτόνα και άλλους τρόπους.

Περιγραφή

Σχεδιάγραμμα ενός ψύλλου

Το μήκος των εντόμων κυμαίνεται από 1,5 ως 3,3 χιλιοστά.. Συνήθως έχουν χρώμα καφέ. Στο κεφάλι φέρουν κοντές κεραίες και στο στόμα έχουν μυζητικά όργανα, με τα οποία απομυζούν το αίμα. Το σώμα τους είναι πλευρικά πιεσμένο ώστε να μπορούν τα ζώα να μετακινούνται στο τρίχωμα ή στο φτέρωμα των θυμάτων τους (ή για τους ανθρώπους, κάτω από τα ρούχα) και στο πίσω μέρος του αποτελείται από δακτυλίους, οκτώ τον αριθμό. Τα πόδια τους είναι μακριά , επιτρέποντας στα άπτερα ζωΰφια να εκτελούν μεγάλα άλματα και τα πίσω είναι μεγαλύτερα από τα εμπρός. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το σώμα να παρουσιάζει κλίση προς τα μπροστά. Τα άλματα που κάνουν είναι περίπου 200 φορές μεγαλύτερα από το μήκος του σώματός τους, καθιστώντας τα ζώα αυτά ^[1] τους καλύτερους άλτες μεταξύ των γνωστών ζώων, σε σύγκριση με το μέγεθος του σώματός τους. Χαρακτηριστικό του σώματός τους είναι επίσης η σκληρότητα, που επιτρέπει να αντέξει την πίεση, όπως π.χ. το ξύσιμο. Είναι στιλπνό και καλύπτεται από πολλές τρίχες και μικρά αγκάθια, τα οποία έχουν κατεύθυνση προς τα πίσω και βοηθούν μεταξύ άλλων τις κινήσεις του ψύλλου στον ξενιστή.^[2].Αναφορικά με την εξόντωση των ψύλλων, μπορεί να γίνει με κολλητική ταινία, να συνθλιβούν με τα νύχια, να καούν με αναπτήρα ή σπίρτο ή και να πνιγούν στο νερό.

Αναπαραγωγή

Ο θηλυκός ψύλλος γεννά πολύ μικρά, λευκά αυγά, σε μέρη που δεν έχει φως και σε γωνίες των σπιτιών με σκόνη. Η εκκόλαψη των αυγών γίνεται εκεί και αναπτύσσονται οι προνύμφες, οι οποίες μοιάζουν με σκουλήκια. Οι προνύμφες σχηματίζουν βομβύκιο (κουκούλι) και μεταμορφώνονται σε τέλεια έντομα. Δεν έχουν μάτια, ωστόσο στο στόμα αναπτύσσουν όργανα που τους επιτρέπουν να μασούν. Παρότι οι ενήλικοι ψύλλοι τρέφονται αποκλειστικά με αίμα, οι προνύμφες τρέφονται και με οργανικές ύλες, μεταξύ των οποίων και περιττώματα των ώριμων ψύλλων.^[3]

Επικινδυνότητα και καταπολέμηση

Το δάγκωμα από ψύλλους είναι τόσο ενοχλητικό, καθώς προκαλεί έντονη φαγούρα, όσο και επικίνδυνο, επειδή τα ζώα αυτά αποτελούν ενδιάμεσους ξενιστές για πολλά παράσιτα. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να διευκολύνουν στην εξάπλωση των επιδημιών. Για την προφύλαξη από τους ψύλλους πολλές φορές γίνεται προληπτικός καθαρισμός των οικιών, επειδή τα ζωΰφια γεννούν τα αυγά τους σε σκοτεινά και σκονισμένα μέρη. Επίσης, χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα.

Παρατηρήσεις στην εξέλιξη και ταξινομία

Η τάξη των σιφωναπτέρων είναι μια σχετική νέα τάξη. Υποτίθεται πως τα διάφορα είδη ψύλλων εξελίχτηκαν μαζί με τα θηλαστικά πριν από 140 εκατομμύρια χρόνια. Από απολίθώματα είναι γνωστά μόνα τα εξής πέντε είδη ψύλλων. Τα είδη Palaeopsylla baltica, Palaeopsylla dissimilis, και Palaeopsylla klebsiana ξέρουμε από το κεχριμπάρι της Βαλτικής με ηλικία 35 μέχρι 40 εκατομμύρια χρόνια, T Pulex larimerius και τα είδη Rhopalopsyllus sp. από το Δομινικανό κεχριμπάρι με ηλικία 15 μέχρι 20 εκατομμύρια χρόνια.^[4]

Οι πρόγονοι των ψύλλων είχαν πτέρυγες. Αυτός είναι ο λόγος γιατί τα άπτερα έντομα αυτά κατατάσσονται στην υφομοταξία πτερυγωτά. Και αφού αναπτύσσονται με πλήρη μεταμόρφωση ανήκουν στην υπέρταξη Ενδοπτερυγωτά. Η πιό συγγενείς έντομα των ψύλλων κατατάσσονται στην τάξη Σιφωνάπτερα και δεν είναι παρασίτες. Και οι δυο τάξεις ανήκουν στις πανορποιδή τάξεις. Η σημερινή ευρέως αποδεκτή άποψη για της ταξινομικές σχέσεις συγγενών τάξεων είναι:^[5]

Τριχόπτερα (Trichoptera)

Λεπιδόπτερα (Lepidoptera)

Δίπτερα (Diptera)

Ψύλλοι (Σιφωνάπτερα)

Μηκόπτερα

Είδη

Τα γνωστότερα είδη ψύλλων συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

• Ψύλλος της γάτας (Ctenocephalides felis),
• Ψύλλος των σκύλων (Ctenocephalides canis),
• Ψύλλος του ανθρώπου ή Ερεθιστικός ψύλλος (Pulex irritans), το αντιπροσωπευτικότερο είδος.
• Ψύλλος των αρουραίων του Βορρά (Nosopsyllus fasciatus),
• Ανατολικός ψύλλος των αρουραίων (Xenopsylla cheopis).

Βιβλιογραφία

• Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006, τ.27, σελ. 339-40.

Παραπομπές

Борчала́р (Aphaniptera, яки Suctoria, яки Siphonaptera) — кан суыручы канатсыз бөҗәкләр отряды. Кошлар һәм имезүчеләрнең күп төрләренең вакытлы паразитлары. Төрле чыганаклар буенча, дөнья фаунасында 1050 дән алып 1800 гә кадәр төр санала. ТРда 44 төре билгеле, шуларның 15 е күпсанлы һәм киң таралган. Алар арасында кеше (Pulex irritans), мәче һәм эт (Ctenocephalides felis һәм Ct.canis), вак имезүчеләр (Ceratophyllus penicilliger, C. turbidus, Leptopsilla bidentata), кош борчалары (Ceratophyllus gallinae, C. styx, C.hirundinis) бар. Зурлыгы 3 тән алып 7 мм га кадәр. Сарыдан алып куе коңгырт төскә кадәр.

Гәүдәсе ян-яктан кысылган, нык хитинланган, күп санлы төкләр һәм нечкә чәнечкеләр белән капланган һәм хайваннар йонында, кош каурыйлары арасында күчүгә җайлашкан. Канатлары юк. Башында бер пар гади күзе (борчаларның кайберләре сукыр), өч буынлы бер пар мыекчасы бар, авыз аппараты кисеп-кадап суыра торган. Өч күкрәк сегментына өч пар аяк ялгана. Арткы пар аяклары озынрак һәм алар сикерүгә җайлашкан. Кан белән генә туена. Ана борчалар кеше һәм хайваннар яши торган урыннарда 0,5 мм зурлыктагы озынча түгәрәк ак йомыркалар сала. Ояда 3 тән алып 5 кә кадәр йомырка була (борчалар үз гомерендә 450 гә кадәр йомырка сала ала). Алардан җитлеккән борча тизәкләре (чөнки аларда органик калдыклар һәм эшкәртелеп бетмәгән кан була) белән туенучы хәрәкәтчән суалчансыман личинкалар чыга. Үсеш процессында личинкалар өч тапкыр кабыкларын алыштыра, үсешнең соңгы стадиясендә пәрәвез кузысы белән чорналган хәрәкәтсез курчакка әйләнәләр. Борчаларның гомер озынлыгы берничә айдан 3 елга кадәр.

Борчалар — чума, түләмә, талпан энцефалиты, сальмонеллез, пастереллёз, бруцеллез һ.б. авыруларны таратучылар.

Чыганаклар

• ТР Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе институты
• Татар энциклопедиясе. Казан, 2008.

Имаго. Гравюра бүргө «Микрографии» Р. Гука (1665).

Бүргөнүн личиникасы.

Бүргө (лат. Siphonaptera — байыр.-грек. σίφων — соркыскыч, ἄπτερον — канаты жок. Синоним лат. Suctoria, лат. Aphaniptera)— кан соргуч майда жандык; сүт эмүүчүлөрдүн, куштардын жана кишинин митеси. Ар кандай жаныбарлардын (мышык, ит жана башка) каны менен азыктанып, алардын бир катар коркунучтуу ооруларынын (кара тумоо, баш келте жана башка) козгогучтарың кишиге жуктурат.

Бүргөлөрдүн шилекейи дүүлүктүрүүчү таасирге ээ. Денеси капталынан кысыңкы келип, ээсинин жүнү жана канатынын арасында жылып жүрүүгө жакшы ыңгайланган, буттарынын арткы түгөйү жакшы өөрчүп, секирүү кызматын аткарат.

Бүргөлөрдүн айрым түрү — жаныбарлардын белгилүү бир түрүндө, кээси ар кандай түрүндө мителик кылат. Алардын 1000 ден ашык түрү бар. Турак жайда жашап, кишини чаккан бүргөлөр эпидемиологиялык мааниге ээ. Бүргөлөр имараттагы кургак чаң жана таштанды, тактайдын жаракалары жана башкаларда жашайт жана көбөйөт. Айрым түрлөрү 1000 күнгө чейин жашайт. Аны жоготуу үчүн алардын көбөйүшүнө шарт түзбөө, жаныбарларды мезгил менен зоошампунь, СЛ-7 самыны же пиретрум менен жууп туруу керек. Үйдүн ичиндеги бүргөлөрдү жоготуу үчүн ар кандай дары-дармектер — пиретрум, ДДТ, хлорофос, карбофос жана башка инсектициддер пайдаланылат. Бурч-бурчтарына эрмен коюлган үйгө бүргөлөр жолобойт, эрмен шыпыргы менен үйдү шыпыруу керек.

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. «Ден соолук» Медициналык энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8

Бөрсәләр (лат. Siphonaptera — бор. грек. σίφων — насос, ἄπτερον рус. Блохи — ҡан һурыусы ҡанатһыҙ бөжәктәр отряды. Ҡоштар һәм имеҙеүселәрҙең күп төрҙәренең ваҡытлы паразитлары.

Төрлө сығанаҡтар буйынса, донъя фаунаһында 1050 -нән алып 1800 -гә төр бѳрсә һанала. Улар араһында кеше (Pulex irritans), бесәй һәм эт (Ctenocephalides felis һәм Ct. canis), ваҡ имеҙеүселәр (Ceratophyllus penicilliger, C. turbidus, Leptopsilla bidentata), ҡош бөрсәләре (Ceratophyllus gallinae, C. styx, C. hirundinis) бар.

Ҙурлығы 3-тән алып 7 мм-ға ҡәҙәр. Һарынан алып ҡуйы ҡоңғорт төҫкә ҡәҙәр. Кәүҙәһе ян-яҡтан ҡыҫылған, ныҡ хитинланган, күп һанлы төктәр һәм нескә сәнскеләр менән ҡапланған һәм хайуан йөндәре, ҡош ҡаурыйҙары араһында йөрөргә яйлашҡан. Ҡанаттары юҡ. Башында бер пар ябай күҙе (борсадарҙың ҡайһы берҙәре һуҡыр), өс быуынлы бер пар мыйыҡсаһы бар, ауыҙ аппараты ҡаҙап һурыуға яраҡлашҡан. Өс күкрәк сегментына өс пар аяҡ ялғана. Артҡы пар аяҡтары оҙонораҡ һәм улар һикереүгә яйлашҡан. Ҡан менән генә туйына. Инә бѳрсәләр кеше һәм хайуандар йәшәй торған урындарҙа 0,5 мм ҙурлыҡтағы оҙонса түңәрәк аҡ күкәй һала. Ояла 3-тән алып 5-кә ҡәҙәр күкәй була (бѳрсәләр үҙ ғүмерендә 450-гә ҡәҙәр күкәй һала ала). Уларҙан етлеккән бѳрсә тиҙәктәре (сөнки уларҙа органик ҡалдыҡтар һәм эшкәртелеп бөтмәгән ҡан була) менән туйыныусы хәрәкәтсән селәү һымаҡ личинкалар сыға. Үҫеш процессында личинкалар өс тапҡыр ҡабыҡтарын алыштыра, үҫештең һуңғы стадияһында ау ҡуҙаһы менән сорналған хәрәкәтһеҙ ҡурсаҡҡа әйләнәләр. Бѳрсәләрҙең ғүмер оҙонлоғо бер нисә айҙан 3 йылға тиклем.

Бөрсәләр — түләрәмә, талпан энцефалиты, сальмонеллёз, пастереллёз, бруцеллёз һ.б. ауырыуҙарҙы таратыусылар.

Сығанаҡ

• Татар энциклопедияһы. Ҡазан, 2008 (тат.)

Әҙәбиәт

• Сазонов О. Н. Блохи // Переносчики возбудителей природноосаговых болезней. М., 1962;
• Назарова И. В. Блохи Волжско-Камского края. М., 1981.

Кайк (лот. Siphonaptera — юн.-қад. σίφων — насос, ἄπτερον — беболҳо. Синонимҳо лот. Suctoria, лот. Aphaniptera) — ҳашароти беболи майдаи хунмак, ки дар ҷисми ширхӯрон, паррандаҳо ва одам зиндагӣ мекунад.

Тавсифоти биологӣ

Кайк хуни ҳайвоноти гуногун (гурба, калламушҳо, суғур, саг ва ғайра)-ро макида, баъзан ангезандаи як қатор бемориҳои хавфнок (тоун, ҳасба ва ғайра)-ро дар байни одамон паҳн менамояд. Оби даҳони кайк таъсири озурдасозӣ дорад. Кайк дар пашми ҳайвонот ва пару боли паррандагон тез ҳаракат карда, ҷуфти пои қафояш барои ҷаҳидан хизмат мекунад. Ранги кайк зардча ё ҷигарӣ аст. Кайки нарина аз модинааш хурд мебошад.

Ҳаёти кайкҳо

Баъзе намудҳои кайк фақат дар бадани ҳайвоноти муайян зиндагонӣ мекунанд, намудҳои дигар бошанд, дар ҷонварони гуногун паразитӣ карда, аз як ҳайвон ба ҳайвони дигар мегузаранд. Зиёда аз 1000 намуди кайк маълум аст. Кайки одам (Purlex irritans), кайки саг (Ctenocephalides canis), кайки калламуш (Xenopsulla cheopis), кайки юрмон (Ceratophyllus tesquorum), кайки муш (Leptopsulla musculi) барои одаму ҳайвонот хавфнок ва паҳнкунандаи бемориҳои вазнин мебошанд. кайк дар манзили одамон, дар хок, пору, тарқиши фарш, тагандози ҳайвонот ва ғайра афзоиш меёбад. Як кайки модина дар тӯли ҳаёт то 400 дона тухм мегузорад. Аз тухм баъди 4 – 12 шабонарӯз кирминаҳо мебароянд, ки рангашон сафед буда, по надоранд. Кирминаҳо дар муддати 8 – 100 шаборӯз ба зоча, сипас пилла ва ба кайк (дар давоми 6 – 220 шаборӯз) табдил меёбанд. Баъзе намудҳои кайк то 1000 рӯз умр мебинанд. кайк метавонад муддати зиёд (зиёда аз як сол) бе ғизо зиндагӣ кунад.

Тадбирҳои мубориза бо кайк

Барои мубориза бо кайк қабл аз ҳама ба афзоиши он монеъ шудан лозим аст. Барои ин доимо тоза нигоҳ доштани манзил аҳамияти калон дорад. Барои нобуд кардани кайки ҳайвоноти хонагӣ онҳоро мунтазам ба зоошампун ё пиретрум (ба 1кг вазни ҳайвонот 1 – 2 г) мешӯянд. Кайки хонаро ба хокаи пиретрум (ба 1м2 5 – 25 г), хлорофос, карбофос ва диг. инсектисидҳо маҳв мегардонанд (ниг. Дезинсексия). Барои гурезонидани кайк ба кунҷҳои хона явшон мегузоранд ё хонаро бо ҷорӯби явшон мерӯбанд. Барои муҳофизати шахсӣ репеллентҳоро истифода мебаранд.

Сарчашма

Энсиклопедияи хоҷагии қишлоқи Тоҷикистон (ҷилди 1), Душанбе—1989

पिस्सू के विभिन्न अंग

पिस्सू के काटने से मानव त्वचा पर प्रतिक्रिया

पिस्सू (Flea) साइफोनाप्टेरा (Siphonaptera) गण के कीट हैं। इनके पंख नहीं होते तथा मुख-अंग त्वचा को छेदने एवं रक्त चूसने के लिये विशेष रूप से बने होते हैं। पिस्सू वाह्य परजीवी है और स्तनधारियों एवं पक्षियों का खून चूसकर अपना पोषण करते हैं।

कुछ पिस्सू ये हैं-

• बिल्ली का इस्सू (Ctenocephalides felis)
• कुत्ते का पिस्सू (Ctenocephalides canis)
• मानव पिस्सू (Pulex irritans)
• उत्तरी चूहा पिस्सू (Nosopsyllus fasciatus)

विश्व भर में पिस्सुओं की दो हजार से भी अधिक जातियाँ ज्ञात हैं।^[1]

सन्दर्भ

बाहरी कड़ियाँ

• खून का प्यासा पिस्सू (कुदरतनामा)

ਪਿੱਸੂ, ਆਰਡਰ ਸਾਈਫੋਨਾਪਟੇਰਾ, ਛੋਟੇ ਨਾ-ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ 2500 ਸਪੀਸੀਆਂ ਦੇ ਕੀਟ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਪਰਜੀਵੀ ਹਨ ਜੋ ਥਣਧਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਤੇ ਪਲਦੇ ਹਨ। ਪਿੱਸੂ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨਾਂ ਦੇ ਲਹੂ, ਜਾਂ ਹੇਮਾਟੋਫੈਜੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਲਗ ਪਿੱਸੂ ਲਗਭਗ 3 ਮਿਮੀ (0.12 ਇੰਚ) ਤੱਕ ਲੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਭੂਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਚਪਟੇ ਜੋ ਜਾਂ ਤੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਫਰ ਜਾਂ ਖੰਭਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੰਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਪੰਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ, ਮੂੰਹ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਵਿੰਨ੍ਹਣ ਅਤੇ ਲਹੂ ਨੂੰ ਚੂਸਣ ਲਈ ਢਲ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮਗਰਲੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਤੋਂ 50 ਗੁਣਾ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਕੁੱਦਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਹੈ ਜੋ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦਾ ਇਕ ਹੀ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਸੂਆਂ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਸੁੰਡ-ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਅੰਗ ਦੇ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਚਬਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੂੰਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੀ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਬਚੇ ਜੈਵਿਕ ਮਲਬੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਈਫੋਨਾਪਟੇਰਾ ਸਭ ਬਰਫ ਬਿੱਛੂਮੱਖੀਆਂ, ਜਾਂ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਬਰਫ ਪਿੱਸੂਆਂ, ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੋਰਿਡੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਐਂਡੋਪੈਟਰੀਗੋੋਟ ਕੀਟ ਆਰਡਰ ਮੇਕੋਪਟੇਰਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਪੰਛੀਆਂ ਸਣੇ ਹੋਰ ਸਮੂਹਾਂ ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪਿਸੂ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਇਲੈਕਟੋਪੈਰਾਸਾਈਟਸ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕ੍ਰੈਟੀਸੀਅਸ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੀ। ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਸਪੀਸੀ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਇਸ ਦੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਪੈਸ਼ਲਿਸਟ ਹੈ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਪੀਸੀਆਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਤੇ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਸਪੀਸੀਆਂ ਘੱਟ ਫਰਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰ ਇਕੋ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਸਮੂਹ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ; ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਮਲਾਕੋਪਸੈਲਿਡੇ ਸਿਰਫ ਆਰਮਾਡਿਲੋਜ਼ ਤੇ, ਈਸਕਨੋਪਸੈਲਿਡੇ ਸਿਰਫ ਚਮਗਿਦੜਾਂ ਤੇ, ਅਤੇ ਚਿਮੈਰੋਪਸੈਲਿਡੇ ਸਿਰਫ ਸ਼ੂਕਣੀਆਂ ਤੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਪੂਰਬੀ ਚੂਹਾ ਚਿੱਚੜ, ਜ਼ੇਨੋਪਸੈਲਾ ਚੀਓਪਿਸ, ਯੇਰਸੀਨੀਆ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੈਕਟਰ ਹੈ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਜੋ ਕਿ ਬੁਬੋਨਿਕ ਪਲੇਗ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਗ ਕਾਲੇ ਚੂਹੇ ਵਰਗੇ ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਜਸਟਿਨ ਦੀ ਪਲੇਗ, ਸੀ. 540 ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਡੈਥ, ਸੀ. 1350 ਸੀ, ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਤਕੜੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਪਿੱਸੂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਫਲੀ ਸਰਕਸਾਂ, ਜੌਨ ਡੌਨ ਦੀ ਇਰੋਟਿਕ ਦ ਫਲੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਡਸਟ ਮੁਸੋਰਗਸਕੀ ਦੁਆਰਾ,ਅਤੇ ਚਾਰਲੀ ਚੈਪਲਿਨ ਦੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਵਰਗੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ

தெள்ளு சைபெனொப்டெரா வகுப்பைச் சேர்ந்த பூச்சி இனமாகும். இறகுகள் அற்றவை. வாயுறுப்பு தோலைக் குற்றி குருதியை அகத்துறுஞ்சுவதற்கு ஏற்றதாக பொருத்தப்பாடடைந்து காணப்படும். பாலூட்டிகள் மற்றும் பறவைகளில் புற ஒட்டுண்ணியாக வாழும்.

சில பொதுவான தெள்ளு வகைகள்:

• பூனைத் தெள்ளு(Ctenocephalides felis)
• நாய்த்தெள்ளு(Ctenocephalides canis)
• மனிதத் தெள்ளு(Pulex irritans)

மேற்கோள்கள்

1. ↑ Huang, D., Engel, M.S., Cai, C., Wu, H., Nel, A. (2012). "Diverse transitional giant fleas from the Mesozoic era of China". Nature, in press. எஆசு:10.1038/nature10839.

ಚಿಗಟ ಸೈಫೋನಾಪ್ಟರ ಶ್ರೇಣಿಗೆ ಸೇರಿದ ಕೀಟಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಬಳಸುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರು (ಫ್ಲೀ). ಇವು ಮಾನವನ ಹಲವು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯವಾಹಕಗಳಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮತ್ತು ಮಾನವನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಉಪಟಳವೆನಿಸುವ ಪಿಡುಗುಗಳಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ಇವಕ್ಕೆ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಉಂಟು. ಪ್ರೌಢಜೀವಿಗಳು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಮತ್ತು ಸ್ತನಿಗಳ ರಕ್ತವನ್ನು ಹೀರಿ ಜೀವಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಡಿಂಭಗಳು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲೊ ಸ್ತನಿಗಳ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲೊ ಇರುವುವಾದರೂ ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಗಳಲ್ಲ. ಚಿಗಟ ಬಹು ಸಣ್ಣ ಕೀಟ; ಅತಿದೊಡ್ಡದೆಂದರೆ 1/4" ಉದ್ದವಿದೆ ಅಷ್ಟೆ. ಇದರ ದೇಹ ಬಲು ಹಾಳತವಾಗಿದೆ. ಕೆನ್ನೆಯ ಎರಡು ಕಡೆಯಲ್ಲೂ ಒಂದು ಇಲ್ಲವೆ ಹೆಚ್ಚು ಮುಳ್ಳುಹೆಣಿಗಗಳಿವೆ. ಚಿಗಟದ ಕಾಲುಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ, ದೃಢವಾಗಿ, ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ. ಇವು ಬಲಯುತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಚಿಗಟ ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ 13" ನಷ್ಟು ದೂರ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲದು. ರೆಕ್ಕೆಗಳಿಲ್ಲ. ಬಾಯಿಯ ಉಪಾಂಗಗಳು ಆಶ್ರಯಜೀವಿಯ ಚರ್ಮವನ್ನು ಚುಚ್ಚಿ ರಕ್ತಹೀರಲು ಅನುಕೂಲಿಸುವಂತೆ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಮೇಲಿನ ಎರಡು ಜೋಡುದವಡೆಗಳು ಲೇಬ್ರಮ್ ಎಂಬ ನಿಡಿದಾದ ತುಟಿಯೊಡನೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಚುಚ್ಚುವ ಕೊಕ್ಕಿನಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ. ಜೋಡುದವಡೆಗಳು ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡು ಗರಗಸದ ಅಲಗುಗಳಂತಿವೆ; ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಉಪಾಂಗಗಳಿವೆ. ಸರಳ ಕಣ್ಣುಗಳು, ದಪ್ಪವಾದ ಹಾಗೂ ಮೋಟಾದ ಸ್ಪರ್ಶಾಂಗಗಳು ಇವೆ. ಕೆಲವು ಜಾತಿಯ ಚಿಗಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣು ಕ್ಷೀಣಿಸಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲದೆಯೂ ಇರಬಹುದು.

ಗರ್ಭಧರಿಸಿದ ಒಂದೊಂದು ಹೆಣ್ಣುಚಿಗಟ ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಗರಿಗಳ ಅಥವಾ ರೋಮಗಳ ನಡುವೆ ಕೆನೆಬಣ್ಣದ ನೂರಾರು ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಇಡುತ್ತದೆ. ಅವು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉದುರಿ ಬೀಳುತ್ತವೆ. ಮೊಟ್ಟೆಯೊಡೆದಾಗ ಹೊರಬರುವ ಅಪಕ್ವಾವಸ್ಥೆಯ ಮರಿಗಳು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ದೇಹಕ್ಕೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಇದರಿಂದ ಅನುಕೂಲ. ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಒಡೆದು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಕಂಬಳಿ ಹುಳುವಿನಂಥ ಮರಿಗಳು ಹೊರಬಂದು ಅಲ್ಲಿರುವ ಸಾವಯುವ ಕಸದಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಅನಂತರ ಮರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತ ರೇಷ್ಮೆಗೂಡನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಂಡು ಕೋಶಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸೇರಿ ಮುಂದೆ ರೂಪಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ಪ್ರೌಢಚಿಗಟಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಜೀವನಚಕ್ರ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಬೇಕಾಗುವ ಅವಧಿ ಬೇರೆಬೇರೆ ಜಾತಿಯ ಚಿಗಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹದಿನೇಳು ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಒಂದು ವರ್ಷದವರೆಗೆ ಇದು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಬಹುದು.

ಚಿಗಟಗಳ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಅಪಾರ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕ ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್ ಇಂಡೀಸ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೇ 209 ಪ್ರಭೇದಗಳೂ 63 ಉಪಪ್ರಭೇದಗಳೂ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಪ್ರಪಂಚದ ಇನ್ನುಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿರಬಹುದಾದ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಸುಮಾರು 500 ಪ್ರಭೇದಗಳಿರಬಹುದೆಂದು ಕೆಲವರ ಅಂದಾಜು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮಾತ್ರ ಮಾನವನ ಪಿಡುಗಾಗಿ ಅನವ ದೇಹವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತವೆ. ಮಿಕ್ಕವು ಪಕ್ಷಿಗಳನ್ನೂ ವನ್ಯಸ್ತನಿಗಳನ್ನೂ ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತವೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಕೆಲವು ಜಾತಿಯ ಪಕ್ಷಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿರುವುದು ಅವಕ್ಕೆ ತುಂಬ ಇಷ್ಟ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳು ತಮ್ಮ ಮೆಚ್ಚಿನ ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿ ದೊರೆಯದಾಗ ಮಾನವನನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುವುವು. ಅಂಥ ಚಿಗಟಗಳು ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಉಗ್ರ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ಹರಡುವುದುಂಟು.

ಇಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಡ್ಡೆ ಪ್ಲೇಗು ಮತ್ತು ಮ್ಯೂರೈನ್ ಟೈಫಸ್ ಮುಂತಾದ ಅಂಟು ರೋಗಗಳನ್ನು ಚಿಗಟಗಳು ಮಾನವರಿಗೂ ಹರಡುತ್ತವೆ. ಕ್ಸೀನೋಫಿಲ ಕಿಯೋಪಿನ್ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದದ ಚಿಗಟಗಳು ಪೌರಸ್ತ್ಯದೇಶಗಳ ಇಲಿಗಳಲ್ಲೂ ನೋಸೋಫಿಲಸ್ ಫ್ಯಾಸಿಯೇಟಸ್ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದದ ಚಿಗಟಗಳು ಯೂರೋಪಿನ ಇಲಿಗಳಲ್ಲೂ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳಾಗಿ ಜೀವಿಸುತ್ತವೆ. ಮೊದಲ ಪ್ರಭೇದ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲೆಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಜೀವಿಸುವುದಾದರೂ ಉಷ್ಣಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು. ಇದು ಮಾನವನನ್ನು ನಿರಾಯಾಸವಾಗಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಕಡಿಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ರೋಗವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತದೆ. ಇಲಿಗಳಂತೆ ಅಳಿಲು, ಮೊಲ ಮುಂತಾದ ದಂಶಕಗಳಿಗೂ ಪ್ಲೇಗು ಅಂಟುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ರೋಗವನ್ನು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಗೆ ಹರಡುವುದರ ಮೂಲಕ ರೋಗಾಣುಗಳು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಚಿಗಟಗಳು ಸಹಾಯಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇವುಗಳ ಉಪಟಳವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಮೇಲಿನ ಆಶ್ರಯದಾತ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಕ್ಕೆ ವಿಷಹಾಕುವುದು, ಅವು ವಾಸಿಸುವ ಬಿಲಗಳಿಗೆ ವಿಷಾನಿಲವನ್ನು ತುಂಬುವುದು, ಅವು ಬಿಲಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸಲು ವಾಸದ ಮನೆಗಳ ಬಳಿ ಅವಕಾಶವಿರದಂತೆ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ನೆಲ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಚಿಗಟಗಳು ಉಗ್ರರೀತಿಯ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ಹರಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮಾನವನ ದಿನ ನಿತ್ಯದ ಪಿಡುಗಾಗಿಯೂ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಟೀನೊಸಿಫ್ಯಾಲಿಡೀಸ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ನಾಯಿ ಚಿಗಟ, ಟೀನೊಸಿಫ್ಯಾಲಿಡೀಸ್ ಫೀಲಿಸ್ ಎಂಬ ಬೆಕ್ಕಿನ ಚಿಗಟ, ಪ್ಯೂಲೆಕ್ಸ್ ಇರಿಟನ್ಸ್ ಎಂಬ ಮಾನವನ ಚಿಗಟ-ಈ ಮೂರು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮಾನವನಿಗೆ ಕೆಲವೆಡೆ ತೀವ್ರರೀತಿಯ ಪಿಡುಗಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತವೆ. ಚಿಗಟ ಅಂಟಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಾಯಿಸುವುದರಿಂದಲೂ ಮೊಟ್ಟೆಯೊಡೆದು ಬರುವ ಮರಿ ಮತ್ತು ಕೋಶಾವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವುದರಿಂದಲೂ ಚಿಗಟಗಳ ಹಾವಳಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಮನುಷ್ಯನ ವಾಸದ ಮನೆಯ ಬಳಿ ಜೀವಿಸುವ ಅಥವಾ ಓಡಾಡುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಅವು ಕಂಡುಬಂದರೆ ಅಂಥ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೈಮೇಲೆ ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೀಟನಾಶಕ ಪುಡಿಯನ್ನು ಹಾಕಿ ಉಜ್ಜುವುದರಿಂದ ಚಿಗಟಗಳು ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಮನೆಯ ಬಳಿ ಕಸಕಡ್ಡಿಗಳ ದೂಳು ತುಂಬಿರುವ ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂದಿಗೊಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಗಟಗಳಿದ್ದರೆ ಕ್ರಿಯೊಸೋಟ್ ಎಣ್ಣೆ ಚಿಮುಕಿಸಬಹುದು. ಅದನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವುದು ಹಿತವೆನಿಸದಿದ್ದರೆ ನ್ಯಾಫ್ತಲೀನ್ ಪುಡಿಯನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹರಡಬಹುದು.

ಎಕಿಡ್ನಾಫೆಗಾ ಗ್ಯಾಲಿನೇಸೀ ಪ್ರಭೇದದ ಚಿಗಟ ನಮ್ಮ ಕಾಲ್ನಡೆಗಳಿಗೆ ತೀರ ಮಾರಕವೆನಿಸುವುದು. ಇದು ಆಶ್ರಯದಾತ ಪ್ರಾಣಿಯ ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ಬಲವಾಗಿ ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಇದನ್ನು "ಸ್ಟಿಕ್ ಟೈಟ್" ಚಿಗಟ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಇದು ಕೋಳಿಗಳ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅಂಟಿ ಅವುಗಳ ಸಾಮೂಹಿಕ ಹನನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿ, ಬೆಕ್ಕು ಮತ್ತು ಮಾನವನಲ್ಲೂ ಇದು ಕಾಣುವುದುಂಟು. ಡೆರಿಸ್ ಪುಡಿಯನ್ನೋ ಕಾರ್ಬೊಲೇಟೆಡ್ ವ್ಯಾಸಲೀನನ್ನೋ ಹಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಇವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬಹುದು. ಚಿಗಟಗಳ ಕಡಿತ ಮಾನವನಿಗೆ ಅಂಥ ತೀವ್ರವಾದ ನೋವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಉರಿಯಾಗಿತಿನಸುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆಂಥಲೇಟೆಡ್ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಬೊಲೇಟೆಡ್ ವ್ಯಾಸಲೀನನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದರಿಂದ ಉರಿಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬಹುದು.

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು

• ಚಿಗಟ ಓಪನ್ ಡೈರೆಕ್ಟರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್
• Parasitic Insects, Mites and Ticks: Genera of Medical and Veterinary Importance