Fleas

Vlooie (orde Aphaniptera) is ongevleuelde insekte wat in hul volwasse staat van die bloed van warmbloedige diere leef. Die meeste spesies is aan een vaste gasheer gebonde, maar as hy sou ontbreek, sal sommige vlooie ook van 'n ander gasheerspesie gebruik maak.

Hierdeur kan vlooie 'n groot gevaar inhou en wel as oordraers van siektes. Veral rotvlooie is hierom berug. Die mensvlooi het in die Westerse wêreld feitlik verdwyn. Vlooie (orde Aphaniptera of Siphonaptera) behoort tot die insekte (klas Insecta). Daar is reeds ongeveer 1 100 spesies vlooie beskryf, maar wat hul indeling in families betref, bestaan nog geen ooreenstemming nie. Watervlooie is nie vlooie nie, maar wel een van die kreefagtiges.

Bou en lewenswyse

Aphaniptera

Volwasse vlooie leef van warmbloedige diere (soogdiere en voëls) se bloed, wat hulle met behulp van hul steek- en suigende monddele opneem. Hulle heg hulle 'n tyd lank as 'n uitwendige parasiet aan die vel van ’n meestal spesiegebonde gasheer. Aangesien 'n vlooi se kop asook die res van sy liggaam sydelings afgeplat is, kan hy maklik tussen hare of vere beweeg. Boonop klou hy met sy voorpote. Die middelste en agterste pote word gebruik om mee te spring.

Die agterste pote is ook baie lank en talle spesies kan, in verhouding tot hul liggaamslengte, enorme spronge uitvoer. Dit is van groot belang vir hierdie diere, wat in die loop van hul evolusie hul vlerke verloor het en hul gasheer dus moet kan bereik deur van die grond af teen hom op te spring. Die geweldige springprestasies (20 tot 30 cm ver; duisende kere na mekaar) word moontlik gemaak deur 'n soort katapultmeganisme. Die springpote besit elastiese gewrigte wat deur ’n spier gespan word tydens die opvou van die poot.

Na so 'n opvouing, wat heelwat inspanning kos, word die poot deur 'n haak op die agterlyf vasgehou. Die dier kan nou onbeperk in so 'n toestand bly sonder om die spanning te verloor. Wanneer die vlooi wil spring, word die haak net opgelig. Die voelers (antennae) is klein en kan in spesiale groewe op die kop platgevou word sodat hulle nie in die pad kom wanneer daar tussen die hare of vere deurbeweeg word nie. Om te verhinder dat hulle weggly, besit vlooie stewige, na agter gerigte borsels asook dik stekelkamme op hul koppe en op hul borsstukke.

Die mannetjies kan onderskei word aan hul opgetrekte agterlyfpunt; by die wyfies is die punt van die agterlyf rond. Die eiers en larwes ontwikkel nie op die gasheer nie, maar in materiaal van die gasheer se rusplek of op die grond. Dit het die voordeel dat die nageslag maklik 'n ander gasheer kan bereik, wat die verspreidingsmoontlikhede van die spesie vergroot. ’n Voorwaarde hierby is natuurlik dat die slaapplek taamlik lank in gebruik moet wees.

By diere wat nie ’n vaste lêplek het nie – soos die meeste ape en hoefdiere – kom dan ook geen vlooie voor nie; hoogstens per toeval. Na gelang van die voggehalte en temperatuur kan dit enkele weke tot maande duur voordat die eiertjies, wat in die slaapplek gele is of wat uit die dier se pels geval het, tot volwasse vlooie ontwikkel. 'n Pootlose larwe sonder oë broei uit die eier uit, en die larwe leef van stof en velskilfers asook van halfverteerde bloedreste wat die volwasse vlooie uitskei.

By 'n aantal spesies is die larwes veral van voedsel vanaf hul ouers afhanklik. Die larwe vervel drie keer, waarna hy hom in 'n kokon toespin en in 'n volwasse vlooi ontwikkel. Die volwasse vlooi kan, as dit nodig is, baie lank in die kokon bly wag totdat hy geaktiveer word deur trillinge wat op die aankoms van sy gasheer dui. Dit verklaar die verskynsel dat mense en diere soms deur 'n groot getal vlooie gelyktydig bespring word wanneer hulle ’n vertrek binnekom waar daar 'n lang tyd niemand geleef het nie.

Verteenwoordigers

Uit die bestaan van 'n bepaalde mensvlooi (Pulex irritans) kan afgelei word dat die mens reeds in die oertyd vaste woonplekke gehad het. As die mens uitsluitlik as nomades geleef het, sou geen enkele vlooisoort hom immers spesifiek op die mens kon toespits nie. In die trope kan mensvlooie soms nog 'n ernstige plaag vorm, maar in die Westerse wêreld is hierdie spesie vanweë higiëniese maatreëls feitlik uitgeroei. Eienaars van die steeds seldsamer wordende vlooisirkusse betaal dan ook 'n hoë prys vir elke mensvlooi wat hulle aangebied word.

Mensvlooie kom af en toe ook op diere voor. Die muisvlooi (Ctenopsyllus segnis) suig somtyds wel bloed by ander knaagdiere as die muis, maar nooit by die mens nie. As gevolg hiervan dra die muisvlooi dus ook nooit siektes oor op die mens nie. Die katvlooi (Ctenocephalides fellis) is baie minder gespesialiseerd. Hy kom, benewens op katte, ook dikwels voor op honde, terwyl die hondevlooi (Ctenocephalides canis) al hoe minder aangetref word.

Wanneer daar egter geen honde of katte aanwesig is nie of indien die aantal vlooie tot ’n werklike plaag vermeerder het, sal albei soorte tydelik op die mens teer. In die meeste gevalle veroorsaak die vlooibyt niks meer lastigheid as net 'n gejeuk nie en die vlooie spring terug na hul ware gasheer sodra die geleentheid hom voordoen. Deur die slaapplekke van honde en katte gereeld te stofsuig (waardeur eiers en larwes verwyder word), kan die mens plae voorkom.

Beide bogenoemde spesies vlooie is tussengashere van die lintwurm Dipylidium caninum, waarvan die. eiers deur die vlooilarwe opgeneem word. Deur 'n besmette vlooi in te sluk, kan 'n hond of 'n kat 'n lintwurm kry. Dit kan deur die mens verhoed word deur lewende (maar ook dooie) vlooie te verwyder. Die rotvlooie (Xenopsylla cheopis), wat maklik na die mens oorbeweeg, kan 'n groot gevaar inhou as oordraer van siektes soos vlektifus en pes.

Ook ander rotvlooispesies kan hiervoor verantwoordelik wees. As ’n vlooi bloed van 'n besmette rot suig, neem hy die plaagbakterieë op. Hulle vermenigvuldig dan so vinnig in die maag en derm van die vlooi dat hy verstop raak. As 'n verstopte vlooi na die dood van die rot bloed by 'n ander gasheer opsuig, stroom die bloed oor na die nuwe gasheer en beland enkele plaagbakterieë daarmee saam in die wond. So het groot plaagepidemies gedurende die Middeleeue ontstaan. Sulke epidemies het altyd uitgebreek nadat daar 'n groot vrekte onder rotte voorgekom het. Ter bestryding van die plaag moet dus nie net die rotte doodgemaak word nie, maar ook die vlooie.

Sulke soort plae kom tans nie meer in Europa voor nie. In die trope is veral die sandvlooi (Tunga penetrans) berug. Sodra die larwes, wat in die sand leef, volwasse word, byt hulle vas aan die vel van 'n mens of dier (veral mak varke) wat oor die sand loop. Die mannetjies laat los sodra hulle bloed gesuig het, maar die wyfies boor binne 5 tot 10 minute diep in die vel in. Hulle het boon op ook ’n voorliefde vir 'n sagte vel, soos onder die toonnaels en tussen die vingers.

Wanneer eiers geproduseer word, swel die wyfies se agterlyf tot die grootte van 'n ertjiepit op. Hierdeur ontstaan ontsteking, wat nie net pynlik is nie, maar ook die moontlikheid van besmetting met ’n ernstige siekte vergroot. Die vlooi kan slegs behoorlik verwyder word indien hy vroegtydig ontdek word. Ook by voëls – veral die wat in holtes broei – kom vlooie voor. Hierdie vlooie is egter nesparasiete wat dikwels, net soos soogdiervlooie, op die neste van bepaalde voëls konsentreer.

Ceratophyllus columbae is die bepaalde vlooi van die kransduif (Columba livia) en sy gedomestiseerde vorm, die makduif. Spesies van die genus Parapsyllus parasiteer op pikkewyne en ander seevoëls. Pluimvee word dikwels lastig geval deur die hoendervlooi (Cratophyllus gallinae).

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-69-9, volume 28, bl. 205, 206

Eksterne skakels

• Wikispecies het meer inligting verwant aan: Vlooi
• (en) "Flea". Encyclopædia Britannica. Besoek op 30 September 2019.

Los sifonápteros (Siphonaptera, gr. σιφων siphon, "canal, tubu" y απτερα aptera, "ensin nales") son un orde de pequeños inseutos neópteros ensin nales, conocíos popularmente como pulgues. Les pulgues son parásitos esternos que viven de la sangre de los mamíferos y pueden executar saltos llargos en proporción al so tamañu, pudiendo asina algamar fácilmente a nuevos güéspedes, gracies a que nes sos articulaciones tienen resortes de la proteína más elástico conocida, la resilina, igual qu'otros inseutos que saltapraos y llagostes. Tan popular yera'l so saltu qu'esistía'l mitu de que podíen saltar hasta 200 vegaes el so llargor, pero namái pueden algamar hasta 38 vegaes.

Conócense unes 1900 especies,^[1] delles de les cualos pueden tresmitir enfermedaes diverses, como'l tifus, la peste negro o bubónica, o les tenies (como Dipylidium caninum).

Carauterístiques

Partes del cuerpu d'una pulga.

Les pulgues son inseutos pequeños (de 1,5 a 3,3 mm de llargu) ensin nales, bien axiloses, de color xeneralmente escuru (por casu, la pulga de los gatos ye de color acoloratáu-parduzu), que cunten con un mecanismu bucal de tubos especialmente afechu pa poder alimentase de la sangre de los sos güéspedes. Tienen el cuerpu estruyíu lateralmente, lo que-yos dexa mover se con facilidá ente los pelos o plumes del güéspede. Tienen les pates llargues y les traseres tán afeches pal saltu, que puede ser d'hasta 18 cm en direición vertical y 33 cm en direición horizontal.^[2] Esto representa una distancia d'hasta 200 vegaes el so propiu llargor,^[3] lo que convierte a les pulgues nel meyor saltador ente los animales en rellación col so tamañu corporal. El cuerpu de la pulga ye duru, apolazáu, y ta cubiertu con munchos pelos y escayos curtios dirixíes escontra tras. Esta carauterística asegúra-yos un tránsitu fluyíu ente los pelos del güéspede. La durez del so cuerpu déxa-yos soportar grandes presiones (probablemente como resultáu d'una adaptación pa sobrevivir el rascáu, etc.), inclusive la exercida polos deos humanos.

Ciclu vital

Les pulgues son inseutos holometábolos, esto ye, tienen metamorfosis completa y pasen por un completu ciclu vital consistente en güevu, bárabu, pupa y adultu. El periodu en que se completa'l ciclu de güevu a adultu varia de dos semana a ocho meses dependiendo de la temperatura, mugor, alimentu y especie. De normal, en alimentándose de sangre, la fema deposita ente 15 y 20 güevos per día hasta 600 en tola so vida, usualmente sobre'l hospedador (perros, gatos, aguaróns, coneyos, mures, esguiles, esguiles llistaos, mapaches, zarigüeyes, foinos, pollos, humanos, etc.). Los güevos depositaos sueltos na pelame cayen nel so mayor parte por toos sitios, especialmente onde'l hospedador fuelga, duerme o nidifica (alfombrines, alfombres, muebles tapizaos, caxes del perros y gatos, perreres, caxes de sable, etc.)

Bárabu de pulga.

Los güevos eclosionan ente dos y catorce díes dempués de la puesta. D'ellos salen bárabos vermiformes de vida llibre. Los bárabos abelugar nos resquiebros y hendiduras del suelu, a lo llargo de los rodapiés, so los cantos de les alfombrines, en muebles o cames, dientro de les edificaciones. Si'l desenvolvimientu ye albentestate tien llugar en suelos de sable o grava (caxes de sable húmedes, baxos de les cases puerques, so los parrotales, etc.) onde'l hospedador puede folgar o dormir. El sable y grava son bien afeches pal desenvolvimientu larvariu, que ye la razón pola que les pulgues son llamaes equivocadamente "pulgues d'arena".

Los bárabos son ciegues, eviten la lluz, pasen por trés mudas larvaries y tarden d'una selmana a dellos meses en desenvolvese. El so alimentu consiste en sangre dixerida de les fieces de pulgues adultes, piel muerta, pelo, plumes y otros restos orgánicos (los bárabos nun zuquen sangre.) Les pupes maurecen al estáu d'adultos dientro d'un brotu de seda texíu pol bárabu, al que se xunten pelo de les mascotes, fibres de les alfombres, polvu, cachos de yerba y otros restos. N'alredor de cinco a catorce díes remanecen les pulgues adultes o pueden permanecer en reposu nel brotu hasta detectar vibración (movimientu de persones o mascotes), presión (l'animal hospedador sofitáu sobre elles), calor, mugor o dióxidu de carbonu (significando qu'una potencial fonte de sangre ta cerca). La mayoría de les pulgues pasa l'iviernu nel estáu de bárabu o pupa con meyor supervivencia y crecedera mientres iviernos templaos y húmedos y la primavera.

Les distintes especies de pulgues tienen preferencia polos güéspedes, pero non especificidá.

Tratamientu

La tierra de diatomees ye unu de los tratamientos non industriales más efectivos contra la infestación de pulgues nos llares.

Les pulgues como vectores d'enfermedaes

Micrografía electrónica d'una pulga adulta del xéneru Ctenocephalides.

Na mayor parte de los casos les pulgues son namái una molestia pa les sos güéspedees, pero delles persones y animales sufren una reacción alérxica a la cuspia de la pulga, produciéndose erupciones. Les picadures de pulga xeneralmente tienen como resultáu la formación d'unes zones engafaes y llixeramente elevaes que producen picazón y que tienen un solu puntu de picadura nel centru.

Sicasí, les pulgues pueden tresmitir enfermedaes como'l tifus y la devastadora peste bubónica, tresmitida ente royedores y humanos pola pulga de l'aguarón d'alcantariella (Nosopsyllus fasciatus) y la pulga de l'aguarón negru (Xenopsylla cheopis).

La pulga común (Pulex irritans), la del perru (Ctenocephalides canis) y la del gatu (Ctenocephalides felis) pueden ser güéspedees intermediarios de cestodos (tenies o solitaries) como Dipylidium caninum o Hymenolepis diminuta los cualos pueden parasitar al home.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Siphonaptera .

• Fotografia d'una pulga
• Flies
• Usu de la tierra de diatomea como tratamientu contra la infestación de pulgues nos llares
• Imáxenes georreferenciadas d'especies de Siphonaptera en Biodiversidá Virtual

Birələr (lat. Siphonaptera) tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar (lat. Endopterygota) dəstəüstünə aid dəstə.

Birələr tam metamorfozla inkişaf edən cücülər içərisində yeganə dəstədir ki, onların hamısı qanadsızdır. Qanadsız olmaları, adətən parazit həyat tərzi keçirmələri ilə əlaqədardır. Parazitizm ancaq birələrin imaqosu üçün səciyyəvidir, sərbəst həyat tərzi keçirən sürfələrə quş və gəmirici yuvalarında, məməlilərin yaşayış yerlərində rast gəlmək olar. Quşlarda və məməlilərdə parazitlik edirlər^[1].

Təsnifatı

Fəsiləüstüləri:

• Ceratophylloidea
• Hystrichopsylloidea
• Pulicoidea
• Vermipsylloidea

İstinad

1. ↑ Azərbaycanın heyvanlar aləmi. II cild. Buğumayaqlılar tipi. Bakı: Elm, 2004, (388 s.) səh. 327

Mənbə

• Avropa faunası
• DiscoverLife

Ar c'hwen zo amprevaned bihan hep eskell eus urzhiad ar Siphonaptera (lod a ra gant an anv Aphaniptera abalamour m’eo koshoc’h, met ret eo d’an anvioù a-us renk ar c’herentiezhioù heuliañ reolennoù an ICZN. Abalamour da se e vez graet gant an anv kentañ gant an daksonomourien). Ar c’hwen zo arvevaded diavaez a vev o sunañ gwad ar bronneged hag an evned. Diskenn a reont eus amprevaned eus kerentiad ar Boreidae, zo diaskell ivez ; abalamour da se e c’hallfent bezañ adrenket a-benn ar fin en un isurzhiad e-touez ar Mecoptera. En amzer dremen, avat, e soñjed peurliesañ e teue ar c’hwen diwar ar c’helien (Diptera), abalamour m’o deus o larvennoù perzhioù heñvel. Forzh penaos, holl ar strolladoù-se zo en ur gladenn a vod lignezioù amprevaned kar-nes. Kinniget eo bet badeziñ ar strolladoù-se Mecopteroidea hag Antliophora.

Morfologiezh hag emzalc’h

C'hwenenn kizhier

Bihan eo ar c’hwen (1, 5 da 3, 3 mm hed), eskuit, ul liv teñval dezhe peurliesañ (s.o. liv ruz-gell ar c’hwen kizhier), diaskell gant begoù aozet a-ratozh evit sunañ gwad o ostiz. O c'horf zo gwasket a-gostez, ar pezh a ro o zu dezhe da zilec’hiañ en un doare aes a-dreuz ar vlevenn (pe ar pluñv, ha kement zo…). Hir eo o favioù, reizhet eo o favioù a-dreñv evit lammat (betek 18 cm a-serzh ; ha war-hed 33 cm a-blaen^[1]) – war-dro 200 gwezh hed o c’horf e-unan. Korf ar c’hwen zo kalet, lufrus, ha goloet gant kalz blevennoù ha drein berr troet etrezek an tu a-dreñv^[2], a ro o zu d’ar c’hwen da dremen aes a-dreuz blev o ostiz. Gouest eo o c’horf da c’houzañv ur gwask bras. Moarvat ez eo un emdroadur evit bevañ en desped d’ar c’hrabiserezh ha kement zo. Alies zoken ne vez ket a-walc’h o moustrañ kreñv etre ar bizied evit o lazhañ. E c’hall bezañ ret o flastrañ etre an ivinoù.

Dozviñ a reont vioù gwenn bihan hirgelc’hiek. O larvennoù zo bihan ha sklaer gant reunennoù a c’holo o c’horf heñvel ouzh hini ur breñvedenn. N’o deus ket a lagad, ha reizhet eo o genoù evit chaokat. Tra ma vev ar c’hwen en oad gour diwar gwad hepken, o larvennoù a zebr danvezioù a-bep seurt, en o zouez fank ar c’hwen en oad gour.^[3]

Kelc’hiad buhez

poltred ul larvenn.

Ar C’hwen zo amprevaned a dremen dre pevar stad buhez : da gentañ kellid, larvenn, nimfenn hag imago (amprevan gour). Kelc’hiad buhez ar c’hwen a grog pa zozv ar parezed goude bezañ debret. Ret eo d’ar c’hwen gour debriñ gwad kent bezañ gouest d’en em barañ.^[4]. Dozvet e vez ar vioù e bernioù eus muioc’h evit 20 vi, peurliesañ war o ostiz, ha ruilhañ a reont war al leur. Al lec’h ma vez an ostiz o vevañ hag o kousket a zeu eta da vezañ al lec’h ma vev ar c’hwen o tiorren. Etre daou zevezh ha div sizhunvezh e laka ar vioù da ziflukañ ^[5].

Diflukañ a ra al larvennoù c’hwen diouzh ar vioù ha zebriñ forzh peseurt danvez loenel evel amprevaned marv, fank ha tammoù plant. Dall int ha tec’hout a reont diouzh goulou an heol. Chom a reont el lec’hioù teñval evel an traezh, ar faoutoù hag ar gwaskoù. P’o devez boued a-walc’h e tro al larvennoù e nimfennoù e korf ur sizhun pe div. Sevel a reont ur boupenn. Goude ur sizhunvezh pe div ouzhpenn ez eo diorroet penn-da-benn ar c’hwen ha prest da zont er-maez eus ar boupenn. Koulskoude e c’hallont chom sioul hep fiñval da c’hortoz ur preizh da dostaat. Daskrenadennoù, trouzioù, tommder ha dioksidenn karbon zo stimuli a ro da c’houzout d’ar c’hwen ez eus un ostiz tost^[6]. Anavezet eo ar c’hwen evit tremen an goañv e stad larvennoù pe poupennoù.

Ur wezh tizhet an oad gour, o fal kentañ zo kavout gwad. Ret eo dezhe debriñ gwad evit gouennañ. Ar c’hwen en oad gour n’o deus ken ur sizhunvezh pe war-dro evit kavout gwad, ur wezh sortiet eus o foupenn, daoust ma c’hallont chom bev etre daou viz hag ur bloavezh etre daou bred. Pa vez c'hwen gant al loened doñv e hadont vioù c'hwen e pep lec'h. Gortoz a ra ar vioù-se ar mare mat da zozviñ. Pa zozv ur bern war un dro e kaozeer eus c'hwen plañcheris.

En ur boblañs c’hwen e kaver 50 % vioù, 35 % larvennoù, 10 % poupennoù ha 5 % c’hwen en oad gour. Hollad kelc’hiad o buhez a c’hall tremen e div sizhun, met gall a ra bezañ astennet da veur a viz pa vez azas an endro. Ar parezed a c’hall dozviñ 500 vi pe muioc’h en o buhez, ar pezh a ro an tu dezhe da baotañ.

Darempredoù gant an ostiz

flemmadennoù c’hwen

Ar C’hwen a flemm ur bern mellkeineged tomm o gwad, en o zouez chas, kizhier, tud, yer, konifled, gwiñvered, razhed ha logod. Ar c’hwen zo un noazadur d’o ostized, hag a ro debron dezhe ar pezh a c'hel lakaat an ostized da glask tennañ an arvevaded dre zantañ, pigosat, krabisat (ha kement zo…) an takad m’emañ ar c’hwen. Lod eus an dud hag eus al loened o deus allergiezhioù da halv ar c’hwen ar pezh a zegas dispuilh dezhe. Flemmadennoù ar c’hwen a zo anat peurliesañ dre c'hwezadur un takad eus ar c’hroc’hen, gant ur merk flemmadenn er c'hreiz, a sav un tamm uheloc’h hag a ro debron. Alies e vez bodet ar flemmadennoù a-strolladoù pe a-linennoù, hag a c’hellont chom debronus hag entanet e-pad meur a sizhunvezh. Ar c’hwen a c’hall ivez lakaat ar blev da gouezhañ abalamour d’ar c’hrabisadennoù ha d’an dantadennoù, ha degas anemia zoken.

E-kichen d’o noazusted, ar c’hwen a c’hall ivez degas kleñvedoù. Da skouer, ar c’hwen a ro ar vosenn werblus peogwir e ro bod da bakteri Yersinia pestis. Gallout a reont ivez reiñ an tifuz pe an himenolepiasis.

Spesadoù paotañ

Ar spesadoù paotañ zo :

• Ceratophyllus gallinae (c’hwen ar yer)
• Ctenocephalides felis (c’hwen ar c’hizhier)
• Ctenocephalides canis (c’hwen ar chas)
• Pulex irritans : (c’hwen an dud)
• Tunga penetrans ar c’hwen-chique
• Xenopsilla cheopsis (c’hwen ar razhed)

• Larvenn c'hwen razhed.

• Kagalennoù c'hwen e blevennoù kazh.

• Buonanni Philippo (1638-1725), skeudennadur eus 1681.

Mammennoù

• Yec'hed Kanada

Liammoù diavaez

Muioc'h a restroù diwar-benn

c'hwen

a vo kavet e Wikimedia Commons.

• Yec'hed Kanada
• Poltred Siphonaptera
• Kuzulioù db ar c'hwenn eus Berkeley Parents Network
• Liamm da welet poltredoù flemmadennoù c'hwen (Hardin MD/Univ of Iowa)
• Amezeien vat
• flemmadenn ur c'hwenenn traezh
• C'hwen implijet evel armoù
• Flea Control Guide
• How to Get Rid of C’hwen

Notennoù

1. ↑ C’hwen, HYG-2081-97 William F. Lyon, skol-veur stad Ohio Pajenn entomologiezh.
2. ↑ C’hwen - P.G. Koehler ha F. M. Oi., miz Even 1993, adwelet e miz C’hwevrer 2003. Pourchaset gant Skol-veur Florida
3. ↑ Urzhiad Siphonaptera - C’hwen - BugGuide.Net 28 a viz Kerzu 2006
4. ↑ C’hwen - P.G. Koehler ha F. M. Oi., miz Even 1993, adweleet e miz C’hwevrer 2003. Pourchaset gant Skol-veur Florida
5. ↑ C’hwen, HYG-2081-97 William F. Lyon, skol-veur stad Ohio Pajenn entomologiezh.
6. ↑ C’hwen, HYG-2081-97 William F. Lyon, skol-veur stad Ohio Pajenn entomologiezh.

Els sifonàpters (Siphonaptera, del grec siphōn, "tub", a, "no" i pteron, "ala") són un ordre d'insectes endopterigots ectoparàsits de mamífers i aus, coneguts popularment com a puces o pulces. Tots aquests són paràsits externs que s'alimenten de la sang dels seus hostes. Les puces no tenen ales. La classificació taxonòmica és complicada, ja que no segueix les regles d'altres insectes. Antigament es considerava que derivaven dels dípters basat en similituds de les formes larvàries. Les puces en molts casos només ocasionen molèsties lleus, en alguns casos es poden produir reaccions al·lèrgiques a la saliva de la puça, inflamació de les picades i coïssor, pèrdua de cabell (en gratar-se la zona picada), anèmia (casos d'infestacions severes), i eventualment actuen com a vector de malalties greus com la pesta bubònica o el tifus. Algunes espècies de puça comunes són:

• Ctenocephalides felis (puça de gat i gos)
• Ctenocephalides canis (puça de gos)
• Pulex irritans (puça humana),
• Nosopsyllus fasciatus (puça de rata),
• Xenopsylla cheopis (puça de rata).

Biologia

Parts del cos d'una puça.

Larva de puça.

Les puces són insectes holometàbols, és a dir, passen per un complet cicle vital consistent en ou, larva, pupa i adult. El temps que triga a completar el cicle d'ou a adult varia entre dues setmanes a vuit mesos en funció de la temperatura, humitat, aliment i espècie. Normalment després d'alimentar-se de sang, la puça femella diposita entre 15 i 20 ous diàriament fins a un màxim de 600 al llarg de la vida, usualment sobre l'hoste (gossos, gats, rates, conills, ratolins, esquirols llistats, óssos rentadors, sarigues guineus, gallines, humans, etc.). Els ous dipositats solts en el pelatge, cauen arreu, especialment on descansa, dorm o nia l'hoste (estoretes, catifes, mobles entapissats, casetes de gossos i gats, gosseres, sorrals, etc.).

Els ous s'obren d'entre dos dies a dues setmanes després surten larves que es troben en els interiors de les cases a les esquerdes i clivelles del terra, al llarg dels sòcols, sota les vores de les catifes, en mobles o llits. El desenvolupament a la intempèrie té lloc en grava i terres de sorrencs, (caixes|capses de sorra humides, baixos de les cases brutes, sota els arbusts, etc.) on l'hoste descansa o dorm. La sorra i la grava són molt adequades per al desenvolupament larvari, raó per la qual les puces són anomenades erròniament "puces de sorra".

Les larves són cegues, eviten la llum, passen per tres mudes larvàries i triguen entre una setmana i diversos mesos en desenvolupar-se completament. S'alimenten principalment de sang digerida dels excrements de puces adultes, pell morta, pèl, plomes i altres restes orgàniques (les larves no xuclen sang.) Les pupes maduren dins d'un capoll de seda teixit per la larva, al qual s'adhereixen pèl de les mascotes, fibres de les catifes, pols, trossos d'herba i altres restes. En el temps de cinc a catorze dies, emergeixen les puces adultes o poden romandre en repòs (dormició) en el capoll fins a detectar vibració (moviment de persones o mascotes), pressió (l'hoste recolzat sobre elles), calor, humitat o diòxid de carboni (significant que una potencial font de sang és a prop). La majoria de les puces passa l'hivern en l'estat de larva o pupa amb millor supervivència i creixement durant hiverns càlids i humits i la primavera.

Normalment la temporada de puces correspon als temps càlids a les zones temperades, però en llocs càlids no existeix aquesta estacionalitat.

Vegeu també

• Xinxa domèstica
• Cabra (paràsit)
• Poll del cabell
• Tunga penetrans

Enllaços externs

• Advice about fleas a Berkeley Parents Network
• Links to flea bite pictures (Hardin MD/Univ of Iowa)
• Good Neighbors Assaig sobre la història natural de les puces
• Ohio State University Fact Sheet - Life cycle and control methods for fleas
• Breaking the Flea Cycle
• Sand Flea Bite Picture

Pryfyn bychan diadain yw'r chwannen sy'n gyfystyr â'r urdd Siphonaptera. Ceir disgrifiadau gwyddonol o 2500 o rywogaethau. Parasitiaid yw chwain sy'n bwydo ar waed mamaliaid ac adar. Lliw brown tywyll neu ddu ydynt gan amlaf, a thua 3 mm (0.12 in) o hyd pan yn llawn oed. Gallant neidio rhyw 50 gwaith hyd y corff. Esgblygodd chwain ar ddechrau'r cyfnod Cretasaidd, yn debyg fel ectoparasitiaid ar mamaliaid a bolgodogion, ac yn hwyrach adar.

Blechy (Siphonaptera) jsou řádem druhotně bezkřídlého, krevsajícího hmyzu, jenž parazituje u řady suchozemských savců, méně u ptáků. Tělo dospělých blech je zploštělé ze stran o velikosti mezi 1 až 8 milimetrů s charakteristicky dlouhým druhým a třetím párem končetin.^[1] Bylo popsáno okolo 2500 druhů blech, v Česku se vyskytuje zhruba devadesát druhů. Doba života je od několika měsíců až po tři roky. Blechy mají vývoj s proměnou dokonalou, přičemž dospělci žijí výhradně parazitickým způsobem na kůži (v srsti) hostitele. Vyskytují se především u savců a ptáků tvořících hnízda (nory, trvalé pelechy) - např. masožravci, hlodavci, netopýři, hrabaví ptáci.^[1] Larvy blech se vyvíjejí v prostředí (na půdě) v blízkosti svých hostitelů a živí organickými zbytky. Vývojově se blechy patrně vyvinuly ze srpic. Nejstarší známí zástupci pocházejí z období střední jury a jsou staré asi 165 milionů let (rod Pseudopulex).^[2]

Typické znaky

Dospělec

Blechy jsou žluté, hnědé až černé barvy těla. Tělo je zpevněno překrývajícími se články a porostlé brvami.^[1]

Dospělí jedinci mají klínovité ze stran zploštělé tělo s nápadně velkým zadečkem, který přechází v malou bezkřídlou hruď opatřenou kroužky atypického tvaru. Na hrudi jsou tři páry nohou Zadní a střední pár končetin je skákavý s velmi dobře vyvinutými kyčlemi a stehny. Na chodidlech všech nohou se nacházejí silné drápy, které slouží k udržení na hostiteli. Blechy jsou schopny velmi dlouhých skoků, což umožňuje blanitá podložka umístěná v kloubní membráně,^[zdroj?] ta je schopna uvolnit velké množství energie, kterou jsou blechy schopny dát do odrazu. K tomu jim zřejmě pomáhá i zvláštní hmota bílkovinné povahy, tzv. resilin.^[2] Uvádí se, že jsou blechy schopné vyskočit do výšky téměř 20 cm a doskočit do vzdálenosti asi 35 cm.^[3] V okamžiku výskoku bylo naměřeno zrychlení 1 500 m/s², což představuje přetížení 150 G (tedy 25krát více, než zažívají astronauti při startu rakety).^[3][4][5]

Hlava je malá a kulatá s jedním párem malých nevyvinutých očí, které zpravidla reagují pouze na intenzitu světla. Ústní ústrojí je bodavě sací a je složeno ze tří bodavých stiletů, které vznikly přeměnou horního patra a části čelistí. Ústní ústrojí blech se nachází v podélné rýze spodního pysku. Tykadla jsou krátká, šestičlánková a jsou umístěna po stranách hlavy.

Rozmnožování a vývoj

larva blechy

Vývoj blech se děje proměnou dokonalou.^[1] Samička se po páření musí živit krví, protože jinak není schopna získat bílkoviny pro vytvoření vajíček. Krátce po páření klade bílá vajíčka o velikosti 0,6-0,7 milimetru. Klade je v několika po sobě jdoucích snůškách. Důvodem několika snůšek je jejich uložení na bezpečné místo, celkový počet nakladených vajíček může být až pět set. Doba vývoje vajíček je druhově a teplotně závislá a pohybuje se mezi pěti až šestnácti dny, pak se líhnou chlupaté, červovité, beznohé larvy se zřetelnou hlavou, krátkými tykadly a silnými kusadly a kousacím ústním ústrojím. Larvy se neživí krví, ale organickými zbytky (např. zaschlá krev, výkaly dospělců).^[1] Larvální vývoj prochází třemi stadii a trvá od šesti do dvanácti dní, tato doba je druhově a teplotně závislá. Poslední stadium si vytvoří kokon a zakuklí se v něm. Kukla blechy je nekousavá a během několika málo dní (zpravidla kolem deseti) se z ní vyklube dospělý jedinec. Doba stadia kukly je druhově závislá.

Způsob života

Všichni dospělí jedinci tohoto řádu se živí krví svých hostitelů, kterými jsou buď savci (95% druhů blech), anebo ptáci (tzn. teplokrevní obratlovci).^[1] Druhově odlišné je, zda žijí na svém hostiteli, anebo v místě, kde se obvykle zdržuje (hnízdo, nora atp.). Larva blechy se líhne až v přítomnosti hostitele, kterou pozná podle otřesů okolí (např. v hnízdě ptáků, které není celoročně obsazeno).^[6] Většina druhů blech tráví celý život na svém hostiteli. Druhy žijící mimo chodí na hostitele jen pro potravu. Vzhledem k potravní nenáročnosti je řada druhů schopna živit se krví více (až třiceti) živočichů. Krev samička potřebuje kvůli bílkovinám, aby mohla po oplodnění snést vajíčka. Blecha vydrží v ideálních podmínkách až rok bez hostitele potravy, avšak musí mít dobré podmínky (vlhko, teplo). Suché podmínky a nepřítomnost hostitele blechy rychle zabíjí.^[6]

Potrava

Kousnutí blechy

Blechy se živí krví hostitele, přičemž většina druhů je schopna změnit druh hostitele.^[1] Pokud blechy žijí mimo hostitele, nerozlišují jednotlivce zdržující se v daném místě. Jejich nároky na kvalitu krve jsou minimální. Nemocné jedince blechy neopouštějí. Blechy sají výrazně větší množství, než jsou schopny zpracovat (až o 60 %), nezpracované zbytky vylučují, tyto jsou pak potravou larev.

Přenašeči chorob

Krom samotného poukousání hostitele mohou některé druhy blech přenášet i další původce onemocnění zvířat a lidí. Některé blechy přenášejí bakterie, jako jsou Yersinia pestis (mor), Ricktetssia (skvrnitý tyfus) či Bartonella. Blechy mouhou sloužit také jako mezihostitelé některých tasemnic. K přenosu dochází pouze při pozření blechy s larvou tasemnic. Typickým příkladem je blecha psí (Ctenocephalides canis) a blecha kočičí (Ctenocephalides felis), kdy se pes a kočka nakazí tasemnicí psí (Dipylidium caninum) pozřením infikované blechy. Z jiných druhů tasemnic přenášené blechami jmenujme tasemnice rodu Hymenolepis, které se takto přenášejí u myší a potkanů.^[1]

Evoluce

Nejstarším známým zástupcem je v současnosti druh Pseudopulex jurassica, objevený ve vrstvách Daohugou, datovaných do období střední jury (stáří asi 165 milionů let). Tito velcí zástupci blech dosahovali délky asi 15 mm a pravděpodobně sáli krev opeřeným dinosaurům, ptakoještěrům a dalším teplokrevným obratlovcům ve svém okolí (dnes čínská autonomní oblast Vnitřní Mongolsko). O 40 milionů let později žil na území provincie Liaoning ještě větší druh Pseudopulex magnus (délka až 23 mm), v Austrálii pak podobný rod Tarwinia a na ruské Sibiři rod Saurophthirus, specializovaný zřejmě na ptakoještěry coby primární hostitele.^[7] Moderní typy blech se potom objevují až v průběhu kenozoika, asi v posledních 50 milionech letech.

Způsob pojmenování druhů

V pojmenování rodů se zpravidla dodržuje pojmenování blecha a druhové jméno zpravidla souvisí s živočichem, na němž nejčastěji cizopasí, respektive s živočichem, se kterým se nejčastěji setkával člověk. Příkladem je blecha psí, slepičí, kočičí; z tohoto systému vybočuje blecha obecná, která primárně parazituje na člověku.

Nejznámější druhy

• blecha lidská (Pulex irritans)
• blecha morová (Xenopsylla cheopis)
• blecha psí (Ctenocephalides canis)
• blecha kočičí (Ctenocephalides felis)
• blecha písečná (Tunga penetrans)

Blechy v kultuře

• Georges de La Tour: Žena vybírající blechy, kolem r. 1635.

• Ilustrace a popis blechy od Roberta Hookea ve vědeckém díle Micrographia, 1665.

• Giuseppe Maria Crespi: Vybírání blech, 1709

• Giuseppe Maria Crespi: Vybírání blech, kolem r. 1725.

Odkazy

Reference

1. ↑ ^{a b c d e f g h} WALL; SHEARER. Veterinary Ectoparasites: Biology, Pathology and Control [online]. John Wiley & Sons, 2008 [cit. 2017-05-04]. Dostupné online.
2. ↑ ^{a b} VOLF, Petr; HORÁK, Petr. Paraziti a jejich biologie. Praha: Triton, 2007. (Vyd. 1). ISBN 978-80-7387-008-9. S. 318.
3. ↑ ^{a b} GREGOROVÁ, Dagmar. Jak skáče blecha [online]. OSEL.CZ. Dostupné online.
4. ↑ Mystery of flea jump resolved: tarsus push off. Journal of Experimental Biology. 2011-03-01, s. i. Dostupné online. DOI:10.1242/jeb.056408. (anglicky) Je zde použita šablona {{Cite journal}} označená jako k „pouze dočasnému použití“.
5. ↑ SUTTON, G. P.; BURROWS, M. Biomechanics of jumping in the flea. J Exp Biol.. 2011, roč. 214, čís. Pt 5, s. 836-47. Dostupné online. ISSN 1477-9145.
6. ↑ ^{a b} Zeptali jsme se vědců: Jak dlouho blechy dokážou přežít bez potravy?. Lidovky.cz [online]. 2017-02-11 [cit. 2017-02-12]. Dostupné online.
7. ↑ http://dinosaurusblog.com/2016/04/19/giganticke-blechy-v-dinosaurim-peri/

Literatura

• Fauna ČSR. sv. 10, Blechy-Aphaniptera; Bohumír Rosický, 1957
• Bezobratlí (2); Jan Macek; Svět zvířat sv. 11. ISBN 80-00-00918-8, Albatros, Praha, 2001
• Heiko Bellmann; Encyklopedie hmyzu ISBN 80-7291-154-6, Beta, Praha, 2006

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu blechy ve Wikimedia Commons
• Slovníkové heslo blecha ve Wikislovníku
• Taxon Siphonaptera ve Wikidruzích
• Téma Blecha ve Wikicitátech
• Biolib – Galerie obrázků blech

En loppe (Latin: Siphonaptera) er et lille vingeløst insekt der lever som parasit ved at suge blod fra pattedyr og fugle.

Blandt arter af lopper er:

• Katteloppe – Ctenocephalides felis
• Hundeloppe – Ctenocephalides canis
• Fugleloppe – Ceratophyllus gallinae (fugleloppen er faktisk ansvarlig for 9 ud af 10 loppebid på mennesker i Danmark)^[1]
• Menneskeloppe – Pulex irritans
• Nordeuropæisk rotteloppe – Nosopsyllus fasciatus
• Orientalsk rotteloppe – Xenopsylla cheopis
• Oropsylla montana

Lopper kan overføre pestbakterien^[2].

Se også

• Loppecirkus
• Loppemarked

Referencer

Flöhe (Siphonaptera) bilden eine Ordnung in der Klasse der Insekten und gehören zur Gruppe der holometabolen Insekten. Von den etwa 2400 Arten der Flöhe sind etwa 80 Arten in Mitteleuropa nachgewiesen. Die Tiere zählen zu den Parasiten.

Die größten Arten sind der nordamerikanische Hystrichopsylla schefferi (Chapin, 1919), der auf dem Stummelschwanzhörnchen parasitiert und mehr als 9 Millimeter Körperlänge erreicht, und der bis 6 Millimeter große Maulwurfsfloh (Hystrichopsylla talpae Curtis, 1826), der auf dem Europäischen Maulwurf (Talpa europaea Linnaeus, 1758) parasitiert. Der etwas kleinere Menschenfloh (Pulex irritans) wird bis 4 Millimeter groß und ähnelt äußerlich anderen den Menschen befallenden Floharten wie dem Tropischen Rattenfloh (Xenopsylla cheopis), dem Nördlichen Rattenfloh (Nosopsyllus fasciatus), dem Hundefloh (Ctenocephalides canis) oder dem Katzenfloh (Ctenocephalides felis).

Merkmale

Flöhe besitzen keine Flügel. Dies erklärt den zweiten Teil des wissenschaftlichen Namens, der sich aus altgriechisch σίφων síphōn ‚Röhre, Heber, Spritze‘ sowie ἄπτερος ápteros ‚ungeflügelt‘ zusammensetzt.^[1][2] Stattdessen haben sie aber zur schnellen Fortbewegung kräftige Hinterbeine, die ihnen weite Sprünge von fast einem Meter erlauben. Die Schnellbewegung der Sprungbeine gilt als eine der schnellsten Bewegungen im gesamten Tierreich. Um diese zu erreichen, würde die Kontraktionsgeschwindigkeit der Muskeln nicht ausreichen. Daher besitzen Flöhe in ihren Beinen sogenannte Resilinpolster: Resilin ist ein elastisches Protein, das vor dem Sprung wie ein Bogen gespannt werden kann und dem Floh auf diese Weise sehr weite und hohe Sprünge ermöglicht. Der Sprung eines Flohs ist ungerichtet.

Charakteristisch für Flöhe ist ihr seitlich abgeplatteter Körper, der es ihnen erleichtert, sich im Fell zwischen den Haaren fortzubewegen. Die Körperlänge der meisten Arten liegt zwischen 1,5 und 4,5 Millimeter. In Deutschland ist die größte Art der Maulwurfsfloh (Hystrichopsylla talpae) (Curtis, 1826), der auf dem Europäischen Maulwurf parasitiert und eine Länge von 6 Millimeter erreicht.^[3] Die nahe verwandte Art Hystrichopsylla schefferi Chapin, 1919 ist mit einer maximalen Länge von mehr als 9 Millimeter der größte rezente Floh, er parasitiert das nordamerikanische Stummelschwanzhörnchen.^[4] Flöhe besitzen keine Facettenaugen, sondern ein Paar einlinsige Punktaugen. Die Mundwerkzeuge sind zu einem kombinierten Stech- und Saugrüssel umfunktioniert (daher der erste Teil des wissenschaftlichen Namens dieser Ordnung: siphon, griech. „Rohr, Röhre“^[2]). Beim Saugen führt der Floh einen regelrechten Kopfstand aus.

Flöhe besitzen einen sehr harten Chitinpanzer, der es sehr schwer macht, sie zu zerdrücken. Ein Zerreiben ist hingegen eher möglich, man kann sie auch mit dem Fingernagel zerknacken. Am Körper und an den Beinen haben sie nach hinten gerichtete Borsten und Zahnkämme (Ctenidien), die es – zusammen mit den Krallen an den Beinen – schwer machen, Flöhe aus den Haaren zu kämmen.

Lebensweise

Flöhe sind Parasiten, die von warmblütigen Tieren leben, wobei 94 Prozent aller Arten auf Säugetieren parasitieren und etwa 6 Prozent auf Vögeln. Flöhe haben zwar Vorlieben für bestimmte Wirtstiere, sind aber nicht ausschließlich auf diese angewiesen. Vielmehr scheinen Flöhe eine größere Bindung zu ihren Nestern (Tiernester, aber auch Polster, s. u.) zu haben als zu ihren Wirten.

Flohlarve

Somit wird der Mensch auch von anderen Floharten als dem Menschenfloh (Pulex irritans Linnaeus, 1758) befallen. Haustierbesitzer sollten auch um ihrer eigenen Gesundheit willen darauf achten, dass ihre Tiere frei von Flöhen sind.

Flöhe werden durch das Kohlenstoffdioxid der Atemluft, Wärme und Bewegung von Tieren angelockt. Nach einer üppigen Mahlzeit kommen Flöhe bis zu zwei Monate ohne Nahrung aus.

In Wohnungen fühlen sich Flöhe in Teppichen und Polstermöbeln wohl, wo sie auch die meiste Zeit verbringen. Nur zum Blutsaugen suchen sie den Menschen auf.^[5]

Ein Floh kann maximal 1½ Jahre alt werden. Die Lebensdauer des ausgewachsenen Rattenflohs beträgt fünf bis sechs Wochen. Die Larvenentwicklung dauert je nach Temperatur acht Tage (warme Zimmertemperatur) bis zu einem Jahr. Es gibt drei Larvenstadien und ein ruhendes Puppenstadium.^[6]

Nach ihrem Verhalten werden die Flöhe in zwei Gruppen eingeteilt: Nestflöhe und Pelzflöhe. Die Nestflöhe bleiben stationär in der Nähe des Schlafplatzes ihres Wirtes in dunkler und trockener Umgebung. Sie kommen des Nachts aus ihrem Versteck, befallen den Wirt und verschwinden wieder im Versteck, wo sie ihre Eier legen. Sie sind extrem lichtscheu und lieben keine Ortsveränderung. Man findet sie daher nur sehr selten auf Kleidung, die in Gebrauch ist. Kennzeichnend ist, dass der Wirt wahllos über den ganzen Körper von Stichen (Flohstiche, genannt auch „Flohbisse“) befallen ist. Bekanntester Vertreter ist der Menschenfloh, der sich tagsüber an den dunklen Stellen des Bettes aufhält. Die Pelzflöhe hingegen bleiben auf ihrem Wirt sitzen und wandern mit ihm mit. Sie vertragen daher Licht ohne weiteres sehr gut, springen auch Menschen an und setzen sich in deren Kleidung fest. Aber Menschenblut nehmen sie nur ausnahmsweise, wenn keine Ratten mehr zur Verfügung stehen.

Die Larven der Flöhe ernähren sich meist von zerfallenden organischen Stoffen in der Nähe ihrer späteren Wirte. Zu ihrer Nahrung kann auch der Kot erwachsener Flöhe zählen.^[6]

Fortpflanzung

Die Fortpflanzung setzt einen bestimmten Temperaturbereich voraus. Fällt die Temperatur auf 5 °C und darunter, wird die Fortpflanzung eingestellt, bereits unter 10 °C nimmt sie signifikant ab. Das bedeutet aber nicht, dass sich Flöhe in den gemäßigten und nördlichen Breiten im Winter nicht vermehren. Sie pflanzen sich dort in Wohnungen und Ställen das ganze Jahr über fort.

Die Männchen besitzen spezielle Klammerorgane, die sie bei der Kopulation einsetzen. Das Weibchen legt die relativ großen Eier in Eipaketen zu etwa 10 Stück ab und muss zwischendurch immer wieder neue Nahrung zu sich nehmen. Während ihres Lebens können Weibchen etwa 400 Eier legen. Die Larven besitzen weder Beine noch Augen und sind mit Borsten bedeckt. Die Entwicklung verläuft im Nest des Wirtes und dauert etwa zwei bis vier Wochen. Dabei ernähren sich die Larven von den Ausscheidungen der erwachsenen Tiere. Da es sich hierbei um eingetrocknetes Blut handelt, lässt sich anhand dieses Flohkotes ein Befall effektiv nachweisen. Hierzu werden die mittels eines Flohkammes ausgekämmten Bestandteile auf eine weiße saugfähige Unterlage (Zellstoff, Kissenbezug oder Ähnliches) gegeben und leicht befeuchtet. Durch seinen Blutgehalt wischt die Ausscheidung des Parasiten rötlich aus.

Weibliche Flöhe haben eine Samentasche, in die das Männchen sein Ejakulat mit Druck einspritzt. Dort bleibt es so lange gespeichert, bis das Weibchen geeignete Bedingungen für die Eiablage vorfindet. Erst dann fließt die Samenflüssigkeit durch Kapillarwirkung aus der Samentasche.

Schadwirkung beim Menschen

Flohstiche

Mehrfacher Flohstich beim Menschen, aufgekratzt und leicht entzündet

Springt ein Vertreter dieser Arten auf den Menschen über, so verursacht er dort durch seinen Stich eine kleine Wunde mit einem mehr oder minder intensiven und großflächigen Juckreiz, der in der Regel dazu führt, dass die Menschen nachts unbemerkt daran kratzen. Das Ergebnis sind offene Stellen in der Haut, die sich auch entzünden können. Charakteristisch ist, dass die Stiche fast immer in Reihen liegen, weil die Flöhe leicht irritiert werden bzw. Probestiche vornehmen.^[5]

Durch Flohstiche können Bakterien (z. B. Streptokokken und Staphylokokken) übertragen werden, die möglicherweise verstärkt durch das Kratzen bei Juckreiz zu Entzündungen an der Stichstelle führen.^[7]

Der Menschenfloh (Pulex irritans) kann in seltenen Fällen durch seinen Stich die Pest auf mechanischem Wege übertragen. Speziell der Rattenfloh (Xenopsylla cheopis), der Pestfloh, ist durch seinen Stich schon lange als biologischer Überträger der Pest bekannt (siehe auch Infektionsweg). Hunde- und Katzenflöhe bleiben in der Regel auf ihren üblichen Wirten, doch bei engerem Zusammenleben gehen sie auch gerne auf den Menschen über.^[8]

Von tropischen Floharten können die Erreger von Pest, Tularämie und murinem bzw. endemischem Fleckfieber (Erreger: Bakterium Rickettsia mooseri, Vektor: in erster Linie Ratten- und flohähnliche Mäuseflöhe (Leptinus testaceus) Mueller) übertragen werden. Eine direkte Übertragung von Mensch zu Mensch ist bei diesen Flöhen nicht möglich.

Bekämpfung

Linke Bildhälfte: ausgekämmter Flohkot; rechte Bildhälfte: rötliches Auswischen des befeuchteten Flohkotes

Gegen adulte Flöhe bei Tieren gibt es zahlreiche Wirkstoffe, die entweder zur äußeren (Spray, Spot-on, Puder, Halsband) oder zur inneren Anwendung bestimmt sind. Äußerlich werden Insektizide wie Fipronil, Imidacloprid, Metaflumizon, Nitenpyram, Selamectin angewendet. Zur inneren Anwendung in Tablettenform sind bei Tieren Wirkstoffe wie Fluralaner oder Spinosad zugelassen. Zur Verhinderung der Larvenentwicklung in befallenen Tieren eignen sich Chitininhibitoren wie Lufenuron.^[9]

Darüber hinaus sollte eine Behandlung der Umgebung des Tieres, vor allem des Liegeplatzes und bevorzugter Aufenthaltsorte, erfolgen, da sich Flöhe nicht permanent auf dem Tier aufhalten und die Wirksamkeit der am Tier angewendeten Wirkstoffe auf diesen Teil der Flohpopulation begrenzt ist.^[10] Die Umgebungsbehandlung erfolgt durch regelmäßiges Wischen, Staubsaugen und Waschen von Decken und Teppichen, unterstützt durch eine chemische Flohbekämpfung mit Chlorpyrifos, Permethrin, Propoxur, Fenoxycarb, Methopren bzw. Kombinationen dieser Wirkstoffe.

Flöhe als Attraktion

Noch in der Mitte des 20. Jahrhunderts waren Flohzirkusse eine große Attraktion. Gewöhnlich wurden Menschenflöhe (Pulex irritans) als „Artisten“ eingesetzt. Weibliche Tiere wurden bevorzugt, da sie größer und sowohl für das Publikum als auch den Dompteur besser sichtbar sind.^[11] Der Marburger Gelehrte Otto Philipp Zaunschliffer schrieb humoristische Werke über Flöhe. Ebenso hat der Orientalist Enno Littmann durch seine kleine Sammlung von Geschichten und Liedern über den Floh (Vom morgenländischen Floh. Dichtung und Wahrheit über den Floh bei Hebräern, Syriern, Arabern, Abessiniern und Türken, Leipzig 1925) dem Tier eine amüsante Schrift gewidmet.

Systematik der Flöhe

Flohsucherin, Giuseppe Maria Crespi, um 1709

Die in Deutschland vorkommenden Arten der Flöhe werden sechs Familien in vier Überfamilien zugeordnet:

Ordnung (Ordo)

• Überfamilie (Superfamilia)
  • Familie (Familia)
    • Art (Spezies)

Flöhe

• Pulicoidea
  • Pulicidae
    • Hundefloh – Ctenocephalides canis Curtis, 1826
    • Igelfloh – Archaeopsylla erinacei Bouché, 1835
    • Kaninchenfloh – Spilopsyllus cuniculi Dale, 1878
    • Katzenfloh – Ctenocephalides felis Bouché, 1835
    • Menschenfloh – Pulex irritans Linnaeus, 1758
  • Tungidae (Sandflöhe)
    • Tunga penetrans Linnaeus, 1758
    • Hectopsylla narium
• Vermipsylloidea
  • Vermipsyllidae
    • Dachsfloh – Chaetopsylla trichosa Kohaut, 1903
    • Fuchsfloh – Chaetopsylla globiceps Taschenberg, 1880
• Ceratophylloidea
  • Ceratophyllidae
    • Rattenfloh – Xenopsylla cheopis Rothschild, 1903
    • Eichhörnchenfloh – Monopsyllus sciurorum Schrank, 1803
    • Hühnerfloh oder Vogelfloh – Ceratophyllus gallinae Schrank, 1803
    • Taubenfloh – Ceratophyllus columbae Gervais, 1844
  • Ischnopsyllidae
    • Hufeisennasenfloh – Rhinolophopsylla unipectinata (auf Hufeisennasen) Taschenberg, 1880
• Hystrichopsylloidea
  • Hystrichopsyllidae
    • Maulwurfsfloh – Hystrichopsylla talpae Curtis, 1826
    • Spitzmausfloh – Palaeopsylla soricis Dale, 1878
  • Ctenophthalmidae
    • Ctenophthalmus Kolenati, 1856

Fossile Belege

Der älteste fossile Beleg ist ein etwa zwei Zentimeter langer Floh aus dem Jura Chinas. Die kräftigen Mundwerkzeuge deuten auf einen Wirt mit einer relativ dicken Haut.^[12] Fossile Flöhe des Mesozoikums sind überdies aus der Unterkreide Australiens bekannt. Darüber hinaus wurden Einschlüsse in Bernstein verschiedener tertiärer Lagerstätten beschrieben.^[13] Während einige morphologische Merkmale der mesozoischen Flöhe sich noch deutlich von denen ihrer rezenten Verwandten unterscheiden, sind die wenigen (Stand 2015: 6 Exemplare) Flöhe aus dem eozänen Baltischen Bernstein und dem etwas jüngeren Bitterfelder Bernstein (sämtlich zur Gattung Palaeopsylla gestellt) den heutigen Vertretern ihrer Gattung sehr ähnlich. Als deren Wirte werden die im Tertiär weit verbreiteten kleinen Insektenfresser, wie Spitzmäuse oder Maulwürfe, angesehen.^[14] Weitere drei Exemplare sind in dem etwas jüngeren Dominikanischen Bernstein gefunden worden.^[15]

Sprichwörter, Redensarten, Metaphern

Die über lange Zeiten große Nähe der Menschen zu diesen kleinen Quälgeistern führte zu zahlreichen Sprichwörtern, Sprachbildern und Ausdrücken:

• Jemandem einen Floh ins Ohr setzen (= ihm ein Vorhaben suggerieren)
• Der Floh ärgert den Löwen mehr als der Löwe den Floh.
• Ein morgens geborener Floh ist mittags schon Großmutter. (aus Frankreich: Üble Nachrede verbreitet sich rasend.)
• (Einen) Sack Flöhe (hüten zu müssen) (= eine überkomplizierte Aufgabe bekommen zu haben)
• Die Flöhe husten hören (eine hohe (auch eingebildete) Fähigkeit zur Vorahnung)
• Ein lästiger Floh, lästig wie ein Floh
• Flohzirkus (wie „Affenzirkus“ – ein großes Durcheinander)
• Wessen Landsmann ist der Floh? Er ist 'braun' und schweigt. (= Braunschweiger)
• Flohmarkt (etymologisch zurückzuführen auf mittelalterliche Märkte, auf denen Flöhe beim Handel mit gebrauchten Kleidungsstücken den Wirt wechselten)
• (noch im 19. Jahrhundert für Stoffe ganz gebräuchlich:) flohfarben (= schwarzbraun)^[16]

Siehe auch

• Flohfalle
• Flohliteratur

Einzelnachweise

1. ↑ Wilhelm Gemoll: Griechisch-Deutsches Schul- und Handwörterbuch. G. Freytag/ Hölder-Pichler-Tempsky, München/Wien 1965.
2. ↑ ^{a b} Siphonaptera: Fleas
3. ↑ Hubert Schumann: Siphonaptera - Flöhe. In: Bernhard Klausnitzer (Hrsg.): Exkursionsfauna von Deutschland. Band 2. Wirbellose: Insekten. 11., neu bearbeitete und erweiterte Auflage. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 2011, S. 820–825, doi:10.1007/978-3-8274-2452-5_38.
4. ↑ George P. Holland: Notes on the Genus Hystrichopsylla Rothschild in the New World, with Descriptions of One New Species and Two New Subspecies (Siphonaptera: Hystrichopsyllidae). In: The Canadian Entomologist. Band 89, Nr. 7, 1957, S. 309–324, doi:10.4039/ent89309-7.
5. ↑ ^{a b} Quarks & Co: Quarks & Co – WDR Fernsehen
6. ↑ ^{a b} Stefan von Keler: Entomologisches Wörterbuch. Akademie Verlag, Berlin 1963.
7. ↑ Parasiten-Floh
8. ↑ floh-befall.de: Welche Krankheiten können durch Flöhe übertragen werden?
9. ↑ Christian Epe, Monika Linek: Flohbefall und FAD bei Hund und Katze. In: Der praktische Tierarzt. Nr. 88, 2007, Supplement 1, S. 8–14.
10. ↑ L.J. Fourie et al.: Control of immature stages of the flea Ctenocephalides felis (Bouche) in carpets exposed to cats treated with imidacloprid. J S Afr Vet Assoc. 2000 Dec;71(4):219-221. PMID 11212931
11. ↑ May R. Berenbaum: Blutsauger, Staatsgründer, Seidenfabrikanten – Die zwiespältige Beziehung von Mensch und Insekt. Aus dem Englischen übersetzt von Jorunn Wissmann (Bugs in the System. Insects and their Impact on Human Affairs). Elsevier, München 2004, ISBN 3-8274-1519-5.
12. ↑ Brian Switek: Super-sized fleas adapted to feed off dinosaurs. In: Nature. 2012, doi:10.1038/nature.2012.10135.
13. ↑ A.H. Müller: Lehrbuch der Paläozoologie. Band II: Invertebraten. Teil 3, Jena 1978.
14. ↑ Gröhn: Einschlüsse im Baltischen Bernstein. Kiel/Hamburg 2015.
15. ↑ S. Ritzkowski: Curiosities in Baltic amber from the Königsberg amber collections, now in the Göttingen collection. In: Amber – views – opinions. Warschau 2006.
16. ↑ Jacob Grimm, Wilhelm Grimm: Deutsches Wörterbuch. Band 3. dtv, München 1984, ISBN 3-423-05945-1, Spalte 1814.

Katėnblosė (Ctenocephalides felis)

Blosa (luotīnėškā: Siphonaptera (sin. Aphaniptera), onglėškā: Fleas, vuokīškā: Flöhe) īr varmū gėmėnie, katruo prėgol basparnē, par šuonos papluokštė, spierē šuokoujontīs vabzdē.

Blosu kūns īr apaugis šeralēs ė spīgliokās. Anū kėrmē īr bakuojē, gīven paukštiu gūžtūs, londūs, nomūs ė jied vėsuokės kūna šiokšlės. Kāp ožaug, blosas pasėvert ė kraujasiorbios ė plemp paukštiu, žvieriū, žmuoniū krauji. Parneš vėsuokė kvaraba.

Nūruodas

• Blusos, lietuviška svetainė apie blusas ir jų vystymąsi
• Blusos, blusų visimo ciklas
• Blusos (Siphonaptera), išsami svetainė apie blusas rusų ir anglų k.
• Blusų pasaulis (angl. Fleas of the World)

Buha je naziv za male insekte bez krila iz reda Siphonaptera. Buhe su vanjski paraziti koji se hrane krvlju sisara i ptica.

Najpoznatije vrste buha su:

• Mačija buha (Ctenocephalides felis),
• Pseća buha (Ctenocephalides canis),
• Ljudska buha ili obična buha (Pulex irritans)

Morfologija

Morfologija buhe

Buhe su mali (duge 1,5 do 3 mm), pokretni, najčešće tamno obojeni, beskrilni insekti koji posjeduju cjevčicu na usnom aparatu prilagođenu sisanju krvi domaćina. Tijelo im je postranice spljošteno (latero-lateralno) što omogućava lakše kretanje kroz dlaku i perje domaćina. Noge su im dugačke, posebno zadnji par koji je prilagođen za skakanje (vertikalno do 18 cm, horizontalno do 33 cm^[1]), oko 200 puta više od dužine tijela, što čini buhu najboljim skakačem u životinjskom svijetu (u odnosu na dužinu tijela). Tijelo im je čvrsto, polirano i pokriveno brojnim dlačicama okrenutim prema nazad^[2] što omogućava lakše i brže kretanje. Tijelo može izdržati veliki pritisak, kao što je preživljavanje češanja. Dok se odrasle buhe hrane samo krvlju, njihove larve se hrane organskom materijom kao što je feces odraslih jedinki^[3].

Životni ciklus

Jaja mačije buhe

Buhe se razvijaju kompletnom metamorfozom, prolezeći kroz faze embriona, larve, lutke i adulta. Životni ciklus počinje kada ženka izbaci jaja nakon hranjenja. Jaja se legu u grupicama do 20 komada, obično na domaćinu, nakon čega padaju na tlo. To se dešava najčešće na mjestima gdje domaćin se odmara ili spava. Jajima je potrebno oko dva dana da se izlegu.^[4]

Larve zatim izlaze iz jaja i počinju se hraniti dostupnom organskom materijom kao što su mrtvi insekti, feces i sl. Slijepe su i izbjegavaju svjetlost, drže se tamnijih mjesta kao što je pijesak, razne šupljine ili mjesto za spavanje domaćina. Larve se razvijaju 1-2 sedmice nakon čega stvaraju oko sebe kukuljicu i ulaze u stadij lutke. Nakon 1-2 sedmice totalno se razvijaju i spremne su izaći iz kukuljice. U slučaju da domaćina nema u blizini mogu ostati u kukuljici dok ne dobiju signal za izlazak, a to je prisustvo domaćina. Signal mogu biti vibracije, zvuk, toplina i ugljik dioksid.^[5]. U fazi larve ili ličinke mogu i prezimiti. Nakon izlaska iz kukuljice odrasle buhe imaju jednu sedmicu da nađu hranu, nakon čega mogu preživiti od dva mjeseca pa čak i do godinu dana bez hrane.

Cijeli životni ciklus može trajati od dvije sedmice, pa čak i do nekoliko mjeseci, u zavisnosti od okolnosti.

Patogeneza

Ujedi buha na tijelu

Buhe napadaju različite vrste toplokrvnih kičmenjaka uključujući pse, mačke, ljude, kokoške, zečeve, vjeverice, pacove, miševe i dr. Buhe na tijelu domaćina uzrokuju svrab koji rezultira pokušajem domaćina da otkloni buhu griženjem, češanjem i sl. Također buhe kod nekih domaćina mogu uzrokovati i alergijske reakcije na pljuvačku buha. Najčešće posljedica buha na dumaćinu je blaga oteklina sa ubodnom tačkom na sredini. U nekim slučajevima može doći i do opadanja dlake kao posljedica frkventnog češanja, a u ekstremnim slučajevima može doći i do anemije.

Buhe mogu biti i prenosnici bolesti kao što je npr. kuga^[6], endemski tifus^[7] ili himenolepijaza^[8].

Reference

Burgalar (Siphonaptera) — qon soʻruvchi hasharotlar turkumi. Uz. 1–6 mm, urgʻochisi erkagidan yirikroq. Tanasi ikki yondan kuchli siqilganligidan hayvonlarning yungi va pati orasida yengil va tez harakat qiladi. Qanotlari ikkilamchi reduksiyaga uchragan. Koʻpchilik turlarining bir juft oddiy koʻzi bor. Ogʻiz organi kesuvchi — sanchuvchi — soʻruvchi tipda. Oyoqlari (ayniqsa keyingisi) yaxshi rivojlangan, sakrovchi. Urgʻochilari pol tirqishlari, toʻshamalar osti, devor yoriqlari yoki kemiruvchilar iniga bir necha oʻnta tuxum qoʻyadi. Tuxumlardan oyoqsiz, chuvalchangsimon, tanasi tuk bilan qoplangan qurtlar chiqadi. Ular pilla ichida gʻumbakka aylanadi. Qurtlar hayvonlarning organik qoldiqlari va chirindilar, jumladan B. axlati bilan oziqlanadi. B. 3 yilgacha, odam burgasi esa 2 yilgacha yashaydi. 1400 ga yaqin turi, shundan 310 turi Oʻrta Osiyoda uchraydi. B. issiq qonli hayvonlar va odamda parazitlik qiladi. Keng tarqalgan turlari: odam burgasi (Pulex irritans), it burgasi (Ctenocephalides canis), kalamush burgasi (Ceratophyllus fasciatus), olaqurt (Vermipsylla alacurt). Odam va kalamush B.i odamga oʻlat va terlama kasalligi qoʻzgatuvchilarini yuqtiradi.

Baʼzi B. gelmintlarning oraliq xoʻjayini hisoblanadi. Odam B.i qarovsiz qolgan uylarda koʻp uchraydi. Qarshi kurash choralari: uy-joylarni toza tutish, polni karbolning 2—5%li eritmasi bilan yuvish, devor va poldagi yoriqlarni kerosinga hoʻllangan latta bilan artish, B. uchraydigan joylarga piretrum va xlorpikrin sepishdan iborat.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Flech or flae is the common name for ony o the wee wingless insects o the order Siphonaptera. Flechs is external parasites, leevin by hematophagy aff the bluid o mammals an birds.

Some weel kent flechs includes:

• Cat flech (Ctenocephalides felis),
• Dug flech (Ctenocephalides canis),
• Human flech (Pulex irritans),
• Northren ratton flech (Nosopsyllus fasciatus),
• Oriental ratton flech (Xenopsylla cheopis).
• Saund-lowper or sea-flech (Orchestia agilis)

Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。

Gā-cō̤ (虼蚤) sê siŏh cṳ̄ng tè̤ng^[1], sĭng-tā̤ iā nâung, siŏh sĭng sê cĕ̤ng gì sáik, iā â̤ tiéu.

Ĭ gâe̤ng hŭng-muòng, gă-săk, bù-sìng cà̤ hô̤ lā̤ „sé-hâi“ (四害).

Chăng-kō̤ cṳ̆-lâiu

Viroboto ni wadudu wadogo (mm 1.8-3.3) wa oda Siphonaptera. Sehemu za kinywa zimeungana katika kimrija kitumikacho kudunga ngozi na kufyonza damu.

Wadudu hao hawana mabawa, lakini wanaweza kuruka mbali sana ikilinganishwa na ukubwa wao. Kiroboto wa binadamu anaweza kuruka juu sm 18 na mbele sm 33 (sawa na m 90 ikiwa mtu wa m 1.8 angaliweza kuruka kama kiroboto).

Viroboto wanaweza kurithisha magonjwa, k.m. tauni (hurithishwa na Kiroboto wa Panya).

Spishi zinazojulikana sana

• Ctenocephalides canis, Kiroboto wa Mbwa (Dog flea)
• Ctenocephalides felis, Kiroboto wa Paka (Cat flea)
• Pulex irritans, Kiroboto wa Binadamu (Human flea)
• Xenopsylla cheopis, Kiroboto wa Panya (Tropical rat flea)

Picha

• Jike la kiroboto wa kuku (Ceratophyllomorpha)

• Jike la kiroboto wa mbwa (Pulicomorpha)

• Jike la kiroboto wa paka (Pulicomorpha)

• Jike la kiroboto wa panya (Pulicomorpha)

Kurmikekî kêçan

Çermekî ku kêçgirtî bû

Kêç (bi latînî, Siphonaptera), komeke ektoparazîtan e. Mezinbûna kêçê 1,5-3,3 mm ye û bedena wê te got qey ji her du aliyan guvaştî bûya. Bi lingên xwe yên dirêj kêç bi hêsanî dikare zêdeyî 18 cm hilpeke. Dikeve çermê guhandaran û bi xwînê dijî.

Kêç bakteriyên nexweşînên giran diborîne mirovî: Yersena pestis (nexweşîna weba), tîfo, û hwd.

Li cîhanê 2.400 cureyên kêçan hene.

Noopen (Siphonaptera) san en kategorii faan insekten. Faan 2400 bekäänd slacher jaft at 70 uun Madeleuroopa. Noopen tääl tu a parasiiten. Jo wurd tesken 1,5 an 4,5 mm grat.

Slacher

Famile

Slach

(Ceratophyllidae)

Rootnoop – Xenopsylla cheopis Rothschild, 1903

Buumkaatnoop – Monopsyllus sciurorum Schrank, 1803

Hannoop of Fögelnoop – Ceratophyllus gallinae Schrank, 1803

Düüwnoop – Ceratophyllus columbae Gervais, 1844

(Pulicidae)

Minsknoop – Pulex irritans Linnaeus, 1758

Kaninnoop – Spilopsyllus cuniculi Dale, 1878

Kaatnoop – Ctenocephalides felis Bouché, 1835

Hünjnoop – Ctenocephalides canis Curtis, 1826

... an noch en hialer rä muar slacher

Ferwisang efter bütjen

– Saamlang faan bilen of filmer

Wikispecies hää en artiikel tu:

Pchła w bùrsztinie

Pchlëszczënë na skórze człowieka

Pchłë – to są môłé òwadë z rzãdu Siphonaptera. Òne piją krew, mògą przenôszac chòrobë, a żëją m.jin. na Kaszëbach. Pchła mòże bëc np. na człowiekù. Òne ni mają skrzidłów.

Piki (ordo Siphonaptera) nisqakunaqa ch'iñicha, raprannaq, ancha karuta phinkiq, yawar chunqaq palamakunam. Runtunkunataqa allpaman wachan. Qirisankunaqa kuru hinam allpapi kawsan.

Pikikunap mitan kamaynin:

• Pulicoidea
  • Pulicidae
    • Runa piki – Pulex irritans
    • Kuni piki – Spilopsyllus cuniculi
    • Misi piki – Ctenocephalides felis
    • Allqu piki – Ctenocephalides canis
  • Hectopsyllidae
    • Suchu piki - Tunga penetrans
• Vermipsylloidea
  • Vermipsyllidae
    • Añas piki – Chaetopsylla trichosa
    • Atuq piki – Chaetopsylla globiceps
• Ceratophylloidea
  • Ceratophyllidae
    • Ukucha piki – Xenopsylla cheopis (payman yana wañumi qatin)
    • Waywacha piki – Monopsyllus sciurorum
    • Wallpa piki – Ceratophyllus gallinae
    • Urpi piki - Ceratophyllus columbae
  • Ischnopsyllidae
    • Masu piki – Rhinolophopsylla unipectinata (auf Hufeisennasen)
• Hystrichopsylloidea
  • Hystrichopsyllidae
    • Tuhu piki – Hystrichopsylla talpae
    • K'awchisuyt'u piki – Palaeopsylla soricis
  • Ctenophthalmidae

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Piki.

Pis se yon ensèk.

Tradiksyon

• Lòt kreyòl:
• Franse: puce
• Angle: flea
• Alman: Floh
• Panyòl: pulga

Etimoloji

Mo pis an soti nan lang franse a (puce) ki soti nan yon mo laten (pulex).

Pleshti

Pleshtat, (njëjës pa shquar: plesht) janë insekte që i takojnë rendit Aphandipterat dhe janë ektoparazit që ushqehen me gjak të gjitarëve dhe të shpezëve.Përfaqsues nga ky rend është Pulex irritans (pleshti shtëpijak). Jeton nëpër banesa, ka trup të vogël me këmbë të pasme të gjata që shërbejnë për kërcim. Aparati gojor është i përshtatur për thumbim dhe thithje. Femra e cila është më e madhe se mashkulli bën rreth 400 vezë në plasarina të ndryshme dhe pas 2 - 12 ditëve zhvillohen larvar pa këmbëtë cilat ushqehen me mbeturina të ushqimit. Lloje të njohura të pleshtave janë edhe Ctenocephalus canis (pleshti i qenit) dhe Ceratophyllus gallinae (pleshti i pulës).

Pulco esas mikra (longa 2 til 6 mm) insekto qua parazitas animali precipua mamifero e kelka ucelo per sugar sango e povas transmisar pesto.

Pulco povas saltar til 300 foye lua altajo.

Ang pulgas (Ingles: flea) ay mga kulisap na bumubuo sa orden ng Siphonaptera. Ang mga ito ay walang mga pakpak, na mayroong mga bahagi ng bibig na ginagamit sa pagduro at paglagos sa balat at pagsipsip ng dugo. Ang mga pulgas ay panlabas na mga parasito, na nabubuhay sa pamamagitan ng hematopagiya mula sa dugo ng mga mamalya at mga ibon.

Ilang mga espesye ng pulgas ay kinabibilangan ng:

• Pulgas ng pusa (Ctenocephalides felis)
• Pulgas ng aso (Ctenocephalides canis)
• Pulgas ng tao (Pulex irritans)
• Pulgas ng manok-ilog (Dasypsyllus gallinulae)
• Pulgas ng daga ng Hilaga (Nosopsyllus fasciatus)
• Pulgas ng daga ng Silangan (Xenopsylla cheopis)

Mahigist sa 2,000 mga espesye ng pulgas ang nailarawan na sa buong mundo.^[1]

Tingnan din

• Niknik
• Kagaw
• Bangaw
• Kuto

Mga sanggunian

Ang lathalaing ito na tungkol sa Hayop ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Nu pùlici ô micruscopiu.

Lu pùlici è nu nzettu, dû gèniri Pulex irritans e di l’òrdini dî Sifonatteri, cull'apparatu pi lu sàutu assai sviluppatu, parassita di l’òmu e áuttri armali a cui suca lu sangu. Stu nzettu di minùsculi diminzioni e di culuri russuliddu è senza l'ali e ci havi li peri d'arreri belli longhi e perfetti pi lu sàutu. Lu muzzicuni è particularmenti siddiusu pi la manciaciumi ca fa veniri.

Talìa puru

• Pidocchiu

As pulces (singular, pulz), ditas scientificament Siphonaptera, son una orden dintro d'os insectos neopteros sin alas. As pulces son parasitos externos d'animals vertebratos (como aus y mamiferos) y s'alimentan d'a sangre d'éstes.

As pulces, a la contra que os pegollos, gosan estar oportunistas y aproveitan qualsiquier güespet d'on ne puedan quitar alimento. As especies más freqüents en os entornos humanizatos son a pulz d'os cans (Ctenocephalides canis), a pulz d'os gatos (Ctenocephalides felis) y la pulz d'os humans (Pulex irritans).

Os sifonapteros tienen un ciclo vital con metamorfosi completa, pos naixen con forma de larva, se fan pupas y se reproducen en forma d'adulto. As larvas d'as pulces no s'alimentan de sangre, a la contra que os adultos, si que ne quitan l'alimento d'as restas organicas que troban sobre la piel d'o suyo güespet (restas de piel muerta, pel, deposicions d'altras pulces, ecetra...).

• Pulz d'o gato (Ctenocephalides felis)

• Larva de pulz.

• Ilustración de 1665

• Larva

Siphonaptera es un ordine de Neoptera, Endopterygota.

Sonzar' elektronižen mikroskopan tobnendusel.

Sonzared (latin. Siphonaptera) oma gavedid.

Tecpin nozo tecpintli^[1]. Ceh yoltzitzin nozo yohyoli^[2].

Inin tepiton yohyoli ahmo atlapaleh, ahmo quipiya atlapalli. In itlacual ca in occemeh yolcameh in'ezyoh .

Oncah achi 1900 centlamanquizqueh^[3] tecpintin.

In ichololiz nozo in Iteahuiltiliz^[4] cahci in 18 achhuehcanton in ihuic octacayotl ihuan in 33 achuehcanton in hueyacayotl^[5] .

Tlahtōlcaquiliztilōni

1. ↑ [1] Quihtoznequi: Pulga. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
2. ↑ [2] Quihtoznequi: Insecto. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
3. ↑ [3] Quihtoznequi: diferentes. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
4. ↑ [4] Quihtoznequi: salto nozo brinco. Xiquitta: Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana (1885).
5. ↑ [5] xiquitta: huehcan.

Tungusu (karaiñe'ẽ: pulga) ha'e umi tymbachu'i juehegua hekovety ipepo'ỹ ho'úva umi mymba okambúva huguy (yvypóra, jagua, vaka). Ojeikuaa oiko amo 1.900 tungusu juehegua.^[1]

Ko'ã tymbachu'i ikatu omosarambi py'ae heta mba'asy vai yvypórape ha ambue mymba okambúvape.

Tungusu hína michĩ ha ipepo'ỹ, oguata ha oipopo py'ae, hete hũ térã pytã, hete mbarete ha haguepa, ijuru apu'a omokõ hag̃ua tuguy. Hetyma puku ha oipuru oipopo mombyry hag̃ua.^[2]

Mandu'apy

Ψύλλος είναι η κοινή ονομασία απτέρων εντόμων που ανήκουν στην τάξη Σιφωνάπτερα. Ορισμένοι επιστήμονες χρησιμοποιούν και τον παλαιότερο όρο Αφανίπτερα. Πρόκειται για εξωτερικά παράσιτα που τρέφονται με αίμα θηλαστικών και πτηνών. Επειδή μεταδίδουν ασθένειες, είναι πολύ επικίνδυνα ζώα και καταπολεμούνται με εντομοκτόνα και άλλους τρόπους.

Περιγραφή

Σχεδιάγραμμα ενός ψύλλου

Το μήκος των εντόμων κυμαίνεται από 1,5 ως 3,3 χιλιοστά.. Συνήθως έχουν χρώμα καφέ. Στο κεφάλι φέρουν κοντές κεραίες και στο στόμα έχουν μυζητικά όργανα, με τα οποία απομυζούν το αίμα. Το σώμα τους είναι πλευρικά πιεσμένο ώστε να μπορούν τα ζώα να μετακινούνται στο τρίχωμα ή στο φτέρωμα των θυμάτων τους (ή για τους ανθρώπους, κάτω από τα ρούχα) και στο πίσω μέρος του αποτελείται από δακτυλίους, οκτώ τον αριθμό. Τα πόδια τους είναι μακριά , επιτρέποντας στα άπτερα ζωΰφια να εκτελούν μεγάλα άλματα και τα πίσω είναι μεγαλύτερα από τα εμπρός. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το σώμα να παρουσιάζει κλίση προς τα μπροστά. Τα άλματα που κάνουν είναι περίπου 200 φορές μεγαλύτερα από το μήκος του σώματός τους, καθιστώντας τα ζώα αυτά ^[1] τους καλύτερους άλτες μεταξύ των γνωστών ζώων, σε σύγκριση με το μέγεθος του σώματός τους. Χαρακτηριστικό του σώματός τους είναι επίσης η σκληρότητα, που επιτρέπει να αντέξει την πίεση, όπως π.χ. το ξύσιμο. Είναι στιλπνό και καλύπτεται από πολλές τρίχες και μικρά αγκάθια, τα οποία έχουν κατεύθυνση προς τα πίσω και βοηθούν μεταξύ άλλων τις κινήσεις του ψύλλου στον ξενιστή.^[2].Αναφορικά με την εξόντωση των ψύλλων, μπορεί να γίνει με κολλητική ταινία, να συνθλιβούν με τα νύχια, να καούν με αναπτήρα ή σπίρτο ή και να πνιγούν στο νερό.

Αναπαραγωγή

Ο θηλυκός ψύλλος γεννά πολύ μικρά, λευκά αυγά, σε μέρη που δεν έχει φως και σε γωνίες των σπιτιών με σκόνη. Η εκκόλαψη των αυγών γίνεται εκεί και αναπτύσσονται οι προνύμφες, οι οποίες μοιάζουν με σκουλήκια. Οι προνύμφες σχηματίζουν βομβύκιο (κουκούλι) και μεταμορφώνονται σε τέλεια έντομα. Δεν έχουν μάτια, ωστόσο στο στόμα αναπτύσσουν όργανα που τους επιτρέπουν να μασούν. Παρότι οι ενήλικοι ψύλλοι τρέφονται αποκλειστικά με αίμα, οι προνύμφες τρέφονται και με οργανικές ύλες, μεταξύ των οποίων και περιττώματα των ώριμων ψύλλων.^[3]

Επικινδυνότητα και καταπολέμηση

Το δάγκωμα από ψύλλους είναι τόσο ενοχλητικό, καθώς προκαλεί έντονη φαγούρα, όσο και επικίνδυνο, επειδή τα ζώα αυτά αποτελούν ενδιάμεσους ξενιστές για πολλά παράσιτα. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να διευκολύνουν στην εξάπλωση των επιδημιών. Για την προφύλαξη από τους ψύλλους πολλές φορές γίνεται προληπτικός καθαρισμός των οικιών, επειδή τα ζωΰφια γεννούν τα αυγά τους σε σκοτεινά και σκονισμένα μέρη. Επίσης, χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα.

Παρατηρήσεις στην εξέλιξη και ταξινομία

Η τάξη των σιφωναπτέρων είναι μια σχετική νέα τάξη. Υποτίθεται πως τα διάφορα είδη ψύλλων εξελίχτηκαν μαζί με τα θηλαστικά πριν από 140 εκατομμύρια χρόνια. Από απολίθώματα είναι γνωστά μόνα τα εξής πέντε είδη ψύλλων. Τα είδη Palaeopsylla baltica, Palaeopsylla dissimilis, και Palaeopsylla klebsiana ξέρουμε από το κεχριμπάρι της Βαλτικής με ηλικία 35 μέχρι 40 εκατομμύρια χρόνια, T Pulex larimerius και τα είδη Rhopalopsyllus sp. από το Δομινικανό κεχριμπάρι με ηλικία 15 μέχρι 20 εκατομμύρια χρόνια.^[4]

Οι πρόγονοι των ψύλλων είχαν πτέρυγες. Αυτός είναι ο λόγος γιατί τα άπτερα έντομα αυτά κατατάσσονται στην υφομοταξία πτερυγωτά. Και αφού αναπτύσσονται με πλήρη μεταμόρφωση ανήκουν στην υπέρταξη Ενδοπτερυγωτά. Η πιό συγγενείς έντομα των ψύλλων κατατάσσονται στην τάξη Σιφωνάπτερα και δεν είναι παρασίτες. Και οι δυο τάξεις ανήκουν στις πανορποιδή τάξεις. Η σημερινή ευρέως αποδεκτή άποψη για της ταξινομικές σχέσεις συγγενών τάξεων είναι:^[5]

Τριχόπτερα (Trichoptera)

Λεπιδόπτερα (Lepidoptera)

Δίπτερα (Diptera)

Ψύλλοι (Σιφωνάπτερα)

Μηκόπτερα

Είδη

Τα γνωστότερα είδη ψύλλων συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

• Ψύλλος της γάτας (Ctenocephalides felis),
• Ψύλλος των σκύλων (Ctenocephalides canis),
• Ψύλλος του ανθρώπου ή Ερεθιστικός ψύλλος (Pulex irritans), το αντιπροσωπευτικότερο είδος.
• Ψύλλος των αρουραίων του Βορρά (Nosopsyllus fasciatus),
• Ανατολικός ψύλλος των αρουραίων (Xenopsylla cheopis).

Βιβλιογραφία

• Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006, τ.27, σελ. 339-40.

Παραπομπές

Борчала́р (Aphaniptera, яки Suctoria, яки Siphonaptera) — кан суыручы канатсыз бөҗәкләр отряды. Кошлар һәм имезүчеләрнең күп төрләренең вакытлы паразитлары. Төрле чыганаклар буенча, дөнья фаунасында 1050 дән алып 1800 гә кадәр төр санала. ТРда 44 төре билгеле, шуларның 15 е күпсанлы һәм киң таралган. Алар арасында кеше (Pulex irritans), мәче һәм эт (Ctenocephalides felis һәм Ct.canis), вак имезүчеләр (Ceratophyllus penicilliger, C. turbidus, Leptopsilla bidentata), кош борчалары (Ceratophyllus gallinae, C. styx, C.hirundinis) бар. Зурлыгы 3 тән алып 7 мм га кадәр. Сарыдан алып куе коңгырт төскә кадәр.

Гәүдәсе ян-яктан кысылган, нык хитинланган, күп санлы төкләр һәм нечкә чәнечкеләр белән капланган һәм хайваннар йонында, кош каурыйлары арасында күчүгә җайлашкан. Канатлары юк. Башында бер пар гади күзе (борчаларның кайберләре сукыр), өч буынлы бер пар мыекчасы бар, авыз аппараты кисеп-кадап суыра торган. Өч күкрәк сегментына өч пар аяк ялгана. Арткы пар аяклары озынрак һәм алар сикерүгә җайлашкан. Кан белән генә туена. Ана борчалар кеше һәм хайваннар яши торган урыннарда 0,5 мм зурлыктагы озынча түгәрәк ак йомыркалар сала. Ояда 3 тән алып 5 кә кадәр йомырка була (борчалар үз гомерендә 450 гә кадәр йомырка сала ала). Алардан җитлеккән борча тизәкләре (чөнки аларда органик калдыклар һәм эшкәртелеп бетмәгән кан була) белән туенучы хәрәкәтчән суалчансыман личинкалар чыга. Үсеш процессында личинкалар өч тапкыр кабыкларын алыштыра, үсешнең соңгы стадиясендә пәрәвез кузысы белән чорналган хәрәкәтсез курчакка әйләнәләр. Борчаларның гомер озынлыгы берничә айдан 3 елга кадәр.

Борчалар — чума, түләмә, талпан энцефалиты, сальмонеллез, пастереллёз, бруцеллез һ.б. авыруларны таратучылар.

Чыганаклар

• ТР Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе институты
• Татар энциклопедиясе. Казан, 2008.

Имаго. Гравюра бүргө «Микрографии» Р. Гука (1665).

Бүргөнүн личиникасы.

Бүргө (лат. Siphonaptera — байыр.-грек. σίφων — соркыскыч, ἄπτερον — канаты жок. Синоним лат. Suctoria, лат. Aphaniptera)— кан соргуч майда жандык; сүт эмүүчүлөрдүн, куштардын жана кишинин митеси. Ар кандай жаныбарлардын (мышык, ит жана башка) каны менен азыктанып, алардын бир катар коркунучтуу ооруларынын (кара тумоо, баш келте жана башка) козгогучтарың кишиге жуктурат.

Бүргөлөрдүн шилекейи дүүлүктүрүүчү таасирге ээ. Денеси капталынан кысыңкы келип, ээсинин жүнү жана канатынын арасында жылып жүрүүгө жакшы ыңгайланган, буттарынын арткы түгөйү жакшы өөрчүп, секирүү кызматын аткарат.

Бүргөлөрдүн айрым түрү — жаныбарлардын белгилүү бир түрүндө, кээси ар кандай түрүндө мителик кылат. Алардын 1000 ден ашык түрү бар. Турак жайда жашап, кишини чаккан бүргөлөр эпидемиологиялык мааниге ээ. Бүргөлөр имараттагы кургак чаң жана таштанды, тактайдын жаракалары жана башкаларда жашайт жана көбөйөт. Айрым түрлөрү 1000 күнгө чейин жашайт. Аны жоготуу үчүн алардын көбөйүшүнө шарт түзбөө, жаныбарларды мезгил менен зоошампунь, СЛ-7 самыны же пиретрум менен жууп туруу керек. Үйдүн ичиндеги бүргөлөрдү жоготуу үчүн ар кандай дары-дармектер — пиретрум, ДДТ, хлорофос, карбофос жана башка инсектициддер пайдаланылат. Бурч-бурчтарына эрмен коюлган үйгө бүргөлөр жолобойт, эрмен шыпыргы менен үйдү шыпыруу керек.

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. «Ден соолук» Медициналык энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8

Бөрсәләр (лат. Siphonaptera — бор. грек. σίφων — насос, ἄπτερον рус. Блохи — ҡан һурыусы ҡанатһыҙ бөжәктәр отряды. Ҡоштар һәм имеҙеүселәрҙең күп төрҙәренең ваҡытлы паразитлары.

Төрлө сығанаҡтар буйынса, донъя фаунаһында 1050 -нән алып 1800 -гә төр бѳрсә һанала. Улар араһында кеше (Pulex irritans), бесәй һәм эт (Ctenocephalides felis һәм Ct. canis), ваҡ имеҙеүселәр (Ceratophyllus penicilliger, C. turbidus, Leptopsilla bidentata), ҡош бөрсәләре (Ceratophyllus gallinae, C. styx, C. hirundinis) бар.

Ҙурлығы 3-тән алып 7 мм-ға ҡәҙәр. Һарынан алып ҡуйы ҡоңғорт төҫкә ҡәҙәр. Кәүҙәһе ян-яҡтан ҡыҫылған, ныҡ хитинланган, күп һанлы төктәр һәм нескә сәнскеләр менән ҡапланған һәм хайуан йөндәре, ҡош ҡаурыйҙары араһында йөрөргә яйлашҡан. Ҡанаттары юҡ. Башында бер пар ябай күҙе (борсадарҙың ҡайһы берҙәре һуҡыр), өс быуынлы бер пар мыйыҡсаһы бар, ауыҙ аппараты ҡаҙап һурыуға яраҡлашҡан. Өс күкрәк сегментына өс пар аяҡ ялғана. Артҡы пар аяҡтары оҙонораҡ һәм улар һикереүгә яйлашҡан. Ҡан менән генә туйына. Инә бѳрсәләр кеше һәм хайуандар йәшәй торған урындарҙа 0,5 мм ҙурлыҡтағы оҙонса түңәрәк аҡ күкәй һала. Ояла 3-тән алып 5-кә ҡәҙәр күкәй була (бѳрсәләр үҙ ғүмерендә 450-гә ҡәҙәр күкәй һала ала). Уларҙан етлеккән бѳрсә тиҙәктәре (сөнки уларҙа органик ҡалдыҡтар һәм эшкәртелеп бөтмәгән ҡан була) менән туйыныусы хәрәкәтсән селәү һымаҡ личинкалар сыға. Үҫеш процессында личинкалар өс тапҡыр ҡабыҡтарын алыштыра, үҫештең һуңғы стадияһында ау ҡуҙаһы менән сорналған хәрәкәтһеҙ ҡурсаҡҡа әйләнәләр. Бѳрсәләрҙең ғүмер оҙонлоғо бер нисә айҙан 3 йылға тиклем.

Бөрсәләр — түләрәмә, талпан энцефалиты, сальмонеллёз, пастереллёз, бруцеллёз һ.б. ауырыуҙарҙы таратыусылар.

Сығанаҡ

• Татар энциклопедияһы. Ҡазан, 2008 (тат.)

Әҙәбиәт

• Сазонов О. Н. Блохи // Переносчики возбудителей природноосаговых болезней. М., 1962;
• Назарова И. В. Блохи Волжско-Камского края. М., 1981.

Кайк (лот. Siphonaptera — юн.-қад. σίφων — насос, ἄπτερον — беболҳо. Синонимҳо лот. Suctoria, лот. Aphaniptera) — ҳашароти беболи майдаи хунмак, ки дар ҷисми ширхӯрон, паррандаҳо ва одам зиндагӣ мекунад.

Тавсифоти биологӣ

Кайк хуни ҳайвоноти гуногун (гурба, калламушҳо, суғур, саг ва ғайра)-ро макида, баъзан ангезандаи як қатор бемориҳои хавфнок (тоун, ҳасба ва ғайра)-ро дар байни одамон паҳн менамояд. Оби даҳони кайк таъсири озурдасозӣ дорад. Кайк дар пашми ҳайвонот ва пару боли паррандагон тез ҳаракат карда, ҷуфти пои қафояш барои ҷаҳидан хизмат мекунад. Ранги кайк зардча ё ҷигарӣ аст. Кайки нарина аз модинааш хурд мебошад.

Ҳаёти кайкҳо

Баъзе намудҳои кайк фақат дар бадани ҳайвоноти муайян зиндагонӣ мекунанд, намудҳои дигар бошанд, дар ҷонварони гуногун паразитӣ карда, аз як ҳайвон ба ҳайвони дигар мегузаранд. Зиёда аз 1000 намуди кайк маълум аст. Кайки одам (Purlex irritans), кайки саг (Ctenocephalides canis), кайки калламуш (Xenopsulla cheopis), кайки юрмон (Ceratophyllus tesquorum), кайки муш (Leptopsulla musculi) барои одаму ҳайвонот хавфнок ва паҳнкунандаи бемориҳои вазнин мебошанд. кайк дар манзили одамон, дар хок, пору, тарқиши фарш, тагандози ҳайвонот ва ғайра афзоиш меёбад. Як кайки модина дар тӯли ҳаёт то 400 дона тухм мегузорад. Аз тухм баъди 4 – 12 шабонарӯз кирминаҳо мебароянд, ки рангашон сафед буда, по надоранд. Кирминаҳо дар муддати 8 – 100 шаборӯз ба зоча, сипас пилла ва ба кайк (дар давоми 6 – 220 шаборӯз) табдил меёбанд. Баъзе намудҳои кайк то 1000 рӯз умр мебинанд. кайк метавонад муддати зиёд (зиёда аз як сол) бе ғизо зиндагӣ кунад.

Тадбирҳои мубориза бо кайк

Барои мубориза бо кайк қабл аз ҳама ба афзоиши он монеъ шудан лозим аст. Барои ин доимо тоза нигоҳ доштани манзил аҳамияти калон дорад. Барои нобуд кардани кайки ҳайвоноти хонагӣ онҳоро мунтазам ба зоошампун ё пиретрум (ба 1кг вазни ҳайвонот 1 – 2 г) мешӯянд. Кайки хонаро ба хокаи пиретрум (ба 1м2 5 – 25 г), хлорофос, карбофос ва диг. инсектисидҳо маҳв мегардонанд (ниг. Дезинсексия). Барои гурезонидани кайк ба кунҷҳои хона явшон мегузоранд ё хонаро бо ҷорӯби явшон мерӯбанд. Барои муҳофизати шахсӣ репеллентҳоро истифода мебаранд.

Сарчашма

Энсиклопедияи хоҷагии қишлоқи Тоҷикистон (ҷилди 1), Душанбе—1989

पिस्सू के विभिन्न अंग

पिस्सू के काटने से मानव त्वचा पर प्रतिक्रिया

पिस्सू (Flea) साइफोनाप्टेरा (Siphonaptera) गण के कीट हैं। इनके पंख नहीं होते तथा मुख-अंग त्वचा को छेदने एवं रक्त चूसने के लिये विशेष रूप से बने होते हैं। पिस्सू वाह्य परजीवी है और स्तनधारियों एवं पक्षियों का खून चूसकर अपना पोषण करते हैं।

कुछ पिस्सू ये हैं-

• बिल्ली का इस्सू (Ctenocephalides felis)
• कुत्ते का पिस्सू (Ctenocephalides canis)
• मानव पिस्सू (Pulex irritans)
• उत्तरी चूहा पिस्सू (Nosopsyllus fasciatus)

विश्व भर में पिस्सुओं की दो हजार से भी अधिक जातियाँ ज्ञात हैं।^[1]

सन्दर्भ

बाहरी कड़ियाँ

• खून का प्यासा पिस्सू (कुदरतनामा)

ਪਿੱਸੂ, ਆਰਡਰ ਸਾਈਫੋਨਾਪਟੇਰਾ, ਛੋਟੇ ਨਾ-ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ 2500 ਸਪੀਸੀਆਂ ਦੇ ਕੀਟ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਪਰਜੀਵੀ ਹਨ ਜੋ ਥਣਧਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਤੇ ਪਲਦੇ ਹਨ। ਪਿੱਸੂ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨਾਂ ਦੇ ਲਹੂ, ਜਾਂ ਹੇਮਾਟੋਫੈਜੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਲਗ ਪਿੱਸੂ ਲਗਭਗ 3 ਮਿਮੀ (0.12 ਇੰਚ) ਤੱਕ ਲੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਭੂਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਚਪਟੇ ਜੋ ਜਾਂ ਤੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਫਰ ਜਾਂ ਖੰਭਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੰਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਪੰਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ, ਮੂੰਹ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਵਿੰਨ੍ਹਣ ਅਤੇ ਲਹੂ ਨੂੰ ਚੂਸਣ ਲਈ ਢਲ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮਗਰਲੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਤੋਂ 50 ਗੁਣਾ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਕੁੱਦਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਹੈ ਜੋ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦਾ ਇਕ ਹੀ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਸੂਆਂ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਸੁੰਡ-ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਅੰਗ ਦੇ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਚਬਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੂੰਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੀ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਬਚੇ ਜੈਵਿਕ ਮਲਬੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਈਫੋਨਾਪਟੇਰਾ ਸਭ ਬਰਫ ਬਿੱਛੂਮੱਖੀਆਂ, ਜਾਂ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਬਰਫ ਪਿੱਸੂਆਂ, ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੋਰਿਡੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਐਂਡੋਪੈਟਰੀਗੋੋਟ ਕੀਟ ਆਰਡਰ ਮੇਕੋਪਟੇਰਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਪੰਛੀਆਂ ਸਣੇ ਹੋਰ ਸਮੂਹਾਂ ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪਿਸੂ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਇਲੈਕਟੋਪੈਰਾਸਾਈਟਸ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕ੍ਰੈਟੀਸੀਅਸ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੀ। ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਸਪੀਸੀ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਇਸ ਦੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਪੈਸ਼ਲਿਸਟ ਹੈ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਪੀਸੀਆਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਤੇ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਸਪੀਸੀਆਂ ਘੱਟ ਫਰਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰ ਇਕੋ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਸਮੂਹ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ; ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਮਲਾਕੋਪਸੈਲਿਡੇ ਸਿਰਫ ਆਰਮਾਡਿਲੋਜ਼ ਤੇ, ਈਸਕਨੋਪਸੈਲਿਡੇ ਸਿਰਫ ਚਮਗਿਦੜਾਂ ਤੇ, ਅਤੇ ਚਿਮੈਰੋਪਸੈਲਿਡੇ ਸਿਰਫ ਸ਼ੂਕਣੀਆਂ ਤੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਪੂਰਬੀ ਚੂਹਾ ਚਿੱਚੜ, ਜ਼ੇਨੋਪਸੈਲਾ ਚੀਓਪਿਸ, ਯੇਰਸੀਨੀਆ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੈਕਟਰ ਹੈ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਜੋ ਕਿ ਬੁਬੋਨਿਕ ਪਲੇਗ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਗ ਕਾਲੇ ਚੂਹੇ ਵਰਗੇ ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਪਿੱਸੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਜਸਟਿਨ ਦੀ ਪਲੇਗ, ਸੀ. 540 ਅਤੇ ਬਲੈਕ ਡੈਥ, ਸੀ. 1350 ਸੀ, ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਤਕੜੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਪਿੱਸੂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਫਲੀ ਸਰਕਸਾਂ, ਜੌਨ ਡੌਨ ਦੀ ਇਰੋਟਿਕ ਦ ਫਲੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਡਸਟ ਮੁਸੋਰਗਸਕੀ ਦੁਆਰਾ,ਅਤੇ ਚਾਰਲੀ ਚੈਪਲਿਨ ਦੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਵਰਗੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ

தெள்ளு சைபெனொப்டெரா வகுப்பைச் சேர்ந்த பூச்சி இனமாகும். இறகுகள் அற்றவை. வாயுறுப்பு தோலைக் குற்றி குருதியை அகத்துறுஞ்சுவதற்கு ஏற்றதாக பொருத்தப்பாடடைந்து காணப்படும். பாலூட்டிகள் மற்றும் பறவைகளில் புற ஒட்டுண்ணியாக வாழும்.

சில பொதுவான தெள்ளு வகைகள்:

• பூனைத் தெள்ளு(Ctenocephalides felis)
• நாய்த்தெள்ளு(Ctenocephalides canis)
• மனிதத் தெள்ளு(Pulex irritans)

மேற்கோள்கள்

1. ↑ Huang, D., Engel, M.S., Cai, C., Wu, H., Nel, A. (2012). "Diverse transitional giant fleas from the Mesozoic era of China". Nature, in press. எஆசு:10.1038/nature10839.

ಚಿಗಟ ಸೈಫೋನಾಪ್ಟರ ಶ್ರೇಣಿಗೆ ಸೇರಿದ ಕೀಟಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಬಳಸುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರು (ಫ್ಲೀ). ಇವು ಮಾನವನ ಹಲವು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯವಾಹಕಗಳಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮತ್ತು ಮಾನವನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಉಪಟಳವೆನಿಸುವ ಪಿಡುಗುಗಳಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ಇವಕ್ಕೆ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಉಂಟು. ಪ್ರೌಢಜೀವಿಗಳು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಮತ್ತು ಸ್ತನಿಗಳ ರಕ್ತವನ್ನು ಹೀರಿ ಜೀವಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಡಿಂಭಗಳು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲೊ ಸ್ತನಿಗಳ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲೊ ಇರುವುವಾದರೂ ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಗಳಲ್ಲ. ಚಿಗಟ ಬಹು ಸಣ್ಣ ಕೀಟ; ಅತಿದೊಡ್ಡದೆಂದರೆ 1/4" ಉದ್ದವಿದೆ ಅಷ್ಟೆ. ಇದರ ದೇಹ ಬಲು ಹಾಳತವಾಗಿದೆ. ಕೆನ್ನೆಯ ಎರಡು ಕಡೆಯಲ್ಲೂ ಒಂದು ಇಲ್ಲವೆ ಹೆಚ್ಚು ಮುಳ್ಳುಹೆಣಿಗಗಳಿವೆ. ಚಿಗಟದ ಕಾಲುಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ, ದೃಢವಾಗಿ, ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ. ಇವು ಬಲಯುತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಚಿಗಟ ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ 13" ನಷ್ಟು ದೂರ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲದು. ರೆಕ್ಕೆಗಳಿಲ್ಲ. ಬಾಯಿಯ ಉಪಾಂಗಗಳು ಆಶ್ರಯಜೀವಿಯ ಚರ್ಮವನ್ನು ಚುಚ್ಚಿ ರಕ್ತಹೀರಲು ಅನುಕೂಲಿಸುವಂತೆ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಮೇಲಿನ ಎರಡು ಜೋಡುದವಡೆಗಳು ಲೇಬ್ರಮ್ ಎಂಬ ನಿಡಿದಾದ ತುಟಿಯೊಡನೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಚುಚ್ಚುವ ಕೊಕ್ಕಿನಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ. ಜೋಡುದವಡೆಗಳು ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡು ಗರಗಸದ ಅಲಗುಗಳಂತಿವೆ; ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಉಪಾಂಗಗಳಿವೆ. ಸರಳ ಕಣ್ಣುಗಳು, ದಪ್ಪವಾದ ಹಾಗೂ ಮೋಟಾದ ಸ್ಪರ್ಶಾಂಗಗಳು ಇವೆ. ಕೆಲವು ಜಾತಿಯ ಚಿಗಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣು ಕ್ಷೀಣಿಸಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲದೆಯೂ ಇರಬಹುದು.

ಗರ್ಭಧರಿಸಿದ ಒಂದೊಂದು ಹೆಣ್ಣುಚಿಗಟ ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಗರಿಗಳ ಅಥವಾ ರೋಮಗಳ ನಡುವೆ ಕೆನೆಬಣ್ಣದ ನೂರಾರು ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಇಡುತ್ತದೆ. ಅವು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉದುರಿ ಬೀಳುತ್ತವೆ. ಮೊಟ್ಟೆಯೊಡೆದಾಗ ಹೊರಬರುವ ಅಪಕ್ವಾವಸ್ಥೆಯ ಮರಿಗಳು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ದೇಹಕ್ಕೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಇದರಿಂದ ಅನುಕೂಲ. ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಒಡೆದು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಕಂಬಳಿ ಹುಳುವಿನಂಥ ಮರಿಗಳು ಹೊರಬಂದು ಅಲ್ಲಿರುವ ಸಾವಯುವ ಕಸದಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಅನಂತರ ಮರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸುತ್ತ ರೇಷ್ಮೆಗೂಡನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಂಡು ಕೋಶಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸೇರಿ ಮುಂದೆ ರೂಪಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ಪ್ರೌಢಚಿಗಟಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಜೀವನಚಕ್ರ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಬೇಕಾಗುವ ಅವಧಿ ಬೇರೆಬೇರೆ ಜಾತಿಯ ಚಿಗಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹದಿನೇಳು ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಒಂದು ವರ್ಷದವರೆಗೆ ಇದು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಬಹುದು.

ಚಿಗಟಗಳ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಅಪಾರ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕ ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್ ಇಂಡೀಸ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೇ 209 ಪ್ರಭೇದಗಳೂ 63 ಉಪಪ್ರಭೇದಗಳೂ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಪ್ರಪಂಚದ ಇನ್ನುಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿರಬಹುದಾದ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಸುಮಾರು 500 ಪ್ರಭೇದಗಳಿರಬಹುದೆಂದು ಕೆಲವರ ಅಂದಾಜು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮಾತ್ರ ಮಾನವನ ಪಿಡುಗಾಗಿ ಅನವ ದೇಹವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತವೆ. ಮಿಕ್ಕವು ಪಕ್ಷಿಗಳನ್ನೂ ವನ್ಯಸ್ತನಿಗಳನ್ನೂ ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತವೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಕೆಲವು ಜಾತಿಯ ಪಕ್ಷಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿರುವುದು ಅವಕ್ಕೆ ತುಂಬ ಇಷ್ಟ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳು ತಮ್ಮ ಮೆಚ್ಚಿನ ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿ ದೊರೆಯದಾಗ ಮಾನವನನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುವುವು. ಅಂಥ ಚಿಗಟಗಳು ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಉಗ್ರ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ಹರಡುವುದುಂಟು.

ಇಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಡ್ಡೆ ಪ್ಲೇಗು ಮತ್ತು ಮ್ಯೂರೈನ್ ಟೈಫಸ್ ಮುಂತಾದ ಅಂಟು ರೋಗಗಳನ್ನು ಚಿಗಟಗಳು ಮಾನವರಿಗೂ ಹರಡುತ್ತವೆ. ಕ್ಸೀನೋಫಿಲ ಕಿಯೋಪಿನ್ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದದ ಚಿಗಟಗಳು ಪೌರಸ್ತ್ಯದೇಶಗಳ ಇಲಿಗಳಲ್ಲೂ ನೋಸೋಫಿಲಸ್ ಫ್ಯಾಸಿಯೇಟಸ್ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದದ ಚಿಗಟಗಳು ಯೂರೋಪಿನ ಇಲಿಗಳಲ್ಲೂ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳಾಗಿ ಜೀವಿಸುತ್ತವೆ. ಮೊದಲ ಪ್ರಭೇದ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲೆಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಜೀವಿಸುವುದಾದರೂ ಉಷ್ಣಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು. ಇದು ಮಾನವನನ್ನು ನಿರಾಯಾಸವಾಗಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಕಡಿಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ರೋಗವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತದೆ. ಇಲಿಗಳಂತೆ ಅಳಿಲು, ಮೊಲ ಮುಂತಾದ ದಂಶಕಗಳಿಗೂ ಪ್ಲೇಗು ಅಂಟುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ರೋಗವನ್ನು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಗೆ ಹರಡುವುದರ ಮೂಲಕ ರೋಗಾಣುಗಳು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಚಿಗಟಗಳು ಸಹಾಯಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇವುಗಳ ಉಪಟಳವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಮೇಲಿನ ಆಶ್ರಯದಾತ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಕ್ಕೆ ವಿಷಹಾಕುವುದು, ಅವು ವಾಸಿಸುವ ಬಿಲಗಳಿಗೆ ವಿಷಾನಿಲವನ್ನು ತುಂಬುವುದು, ಅವು ಬಿಲಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸಲು ವಾಸದ ಮನೆಗಳ ಬಳಿ ಅವಕಾಶವಿರದಂತೆ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ನೆಲ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಚಿಗಟಗಳು ಉಗ್ರರೀತಿಯ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ಹರಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮಾನವನ ದಿನ ನಿತ್ಯದ ಪಿಡುಗಾಗಿಯೂ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಟೀನೊಸಿಫ್ಯಾಲಿಡೀಸ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ನಾಯಿ ಚಿಗಟ, ಟೀನೊಸಿಫ್ಯಾಲಿಡೀಸ್ ಫೀಲಿಸ್ ಎಂಬ ಬೆಕ್ಕಿನ ಚಿಗಟ, ಪ್ಯೂಲೆಕ್ಸ್ ಇರಿಟನ್ಸ್ ಎಂಬ ಮಾನವನ ಚಿಗಟ-ಈ ಮೂರು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮಾನವನಿಗೆ ಕೆಲವೆಡೆ ತೀವ್ರರೀತಿಯ ಪಿಡುಗಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತವೆ. ಚಿಗಟ ಅಂಟಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಾಯಿಸುವುದರಿಂದಲೂ ಮೊಟ್ಟೆಯೊಡೆದು ಬರುವ ಮರಿ ಮತ್ತು ಕೋಶಾವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವುದರಿಂದಲೂ ಚಿಗಟಗಳ ಹಾವಳಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಮನುಷ್ಯನ ವಾಸದ ಮನೆಯ ಬಳಿ ಜೀವಿಸುವ ಅಥವಾ ಓಡಾಡುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಅವು ಕಂಡುಬಂದರೆ ಅಂಥ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೈಮೇಲೆ ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೀಟನಾಶಕ ಪುಡಿಯನ್ನು ಹಾಕಿ ಉಜ್ಜುವುದರಿಂದ ಚಿಗಟಗಳು ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಮನೆಯ ಬಳಿ ಕಸಕಡ್ಡಿಗಳ ದೂಳು ತುಂಬಿರುವ ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂದಿಗೊಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಗಟಗಳಿದ್ದರೆ ಕ್ರಿಯೊಸೋಟ್ ಎಣ್ಣೆ ಚಿಮುಕಿಸಬಹುದು. ಅದನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವುದು ಹಿತವೆನಿಸದಿದ್ದರೆ ನ್ಯಾಫ್ತಲೀನ್ ಪುಡಿಯನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹರಡಬಹುದು.

ಎಕಿಡ್ನಾಫೆಗಾ ಗ್ಯಾಲಿನೇಸೀ ಪ್ರಭೇದದ ಚಿಗಟ ನಮ್ಮ ಕಾಲ್ನಡೆಗಳಿಗೆ ತೀರ ಮಾರಕವೆನಿಸುವುದು. ಇದು ಆಶ್ರಯದಾತ ಪ್ರಾಣಿಯ ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ಬಲವಾಗಿ ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಇದನ್ನು "ಸ್ಟಿಕ್ ಟೈಟ್" ಚಿಗಟ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಇದು ಕೋಳಿಗಳ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅಂಟಿ ಅವುಗಳ ಸಾಮೂಹಿಕ ಹನನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿ, ಬೆಕ್ಕು ಮತ್ತು ಮಾನವನಲ್ಲೂ ಇದು ಕಾಣುವುದುಂಟು. ಡೆರಿಸ್ ಪುಡಿಯನ್ನೋ ಕಾರ್ಬೊಲೇಟೆಡ್ ವ್ಯಾಸಲೀನನ್ನೋ ಹಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಇವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬಹುದು. ಚಿಗಟಗಳ ಕಡಿತ ಮಾನವನಿಗೆ ಅಂಥ ತೀವ್ರವಾದ ನೋವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಉರಿಯಾಗಿತಿನಸುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆಂಥಲೇಟೆಡ್ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಬೊಲೇಟೆಡ್ ವ್ಯಾಸಲೀನನ್ನು ಹಚ್ಚುವುದರಿಂದ ಉರಿಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬಹುದು.

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು

• ಚಿಗಟ ಓಪನ್ ಡೈರೆಕ್ಟರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್
• Parasitic Insects, Mites and Ticks: Genera of Medical and Veterinary Importance

Kek, yew heywano ke taxımê Siphonaptera ra bêperzane, qıckeke u goni anceno. Nezdiyê 1.600 tewrê cı estê. .

Optik mikroskop (x35) asayışê keke

Kiéu-set

Kiéu-set (狗蝨) he yit-chúng chhùng-è.

Maet

Maet dwg cungj non ndeu.

Flea, the common name for the order Siphonaptera, includes 2,500 species of small flightless insects that live as external parasites of mammals and birds. Fleas live by ingesting the blood of their hosts. Adult fleas grow to about 3 millimetres (1⁄8 inch) long, are usually brown, and have bodies that are "flattened" sideways or narrow, enabling them to move through their hosts' fur or feathers. They lack wings; their hind legs are extremely well adapted for jumping. Their claws keep them from being dislodged, and their mouthparts are adapted for piercing skin and sucking blood. They can leap 50 times their body length, a feat second only to jumps made by another group of insects, the superfamily of froghoppers. Flea larvae are worm-like, with no limbs; they have chewing mouthparts and feed on organic debris left on their hosts' skin.

Genetic evidence indicates that fleas are a specialised lineage of parasitic scorpionflies (Mecoptera) sensu lato, most closely related to the family Nannochoristidae. The earliest known fleas lived in the Middle Jurassic; modern-looking forms appeared in the Cenozoic. Fleas probably originated on mammals first and expanded their reach to birds. Each species of flea specializes, more or less, on one species of host: many species of flea never breed on any other host; some are less selective. Some families of fleas are exclusive to a single host group; for example, the Malacopsyllidae are found only on armadillos, the Ischnopsyllidae only on bats, and the Chimaeropsyllidae only on elephant shrews.

The oriental rat flea, Xenopsylla cheopis, is a vector of Yersinia pestis, the bacterium that causes bubonic plague. The disease was spread to humans by rodents, such as the black rat, which were bitten by infected fleas. Major outbreaks included the Plague of Justinian, about 540, and the Black Death, about 1350, each of which killed a sizeable fraction of the world's people.

Fleas appear in human culture in such diverse forms as flea circuses; poems, such as John Donne's erotic "The Flea"; works of music, such as those by Modest Mussorgsky; and a film by Charlie Chaplin.

Morphology and behavior

Fleas are wingless insects, 1.5 to 3.3 millimetres (1⁄16 to 1⁄8 inch) long, that are agile, usually dark colored (for example, the reddish-brown of the cat flea), with a proboscis, or stylet, adapted to feeding by piercing the skin and sucking their host's blood through their epipharynx. Flea legs end in strong claws that are adapted to grasp a host.^[1]

Unlike other insects, fleas do not possess compound eyes but instead only have simple eyespots with a single biconvex lens; some species lack eyes altogether.^[2] Their bodies are laterally compressed, permitting easy movement through the hairs or feathers on the host's body. The flea body is covered with hard plates called sclerites.^[1] These sclerites are covered with many hairs and short spines directed backward, which also assist its movements on the host. The tough body is able to withstand great pressure, likely an adaptation to survive attempts to eliminate them by scratching.^[3]

Fleas lay tiny, white, oval eggs. The larvae are small and pale, have bristles covering their worm-like bodies, lack eyes, and have mouth parts adapted to chewing. The larvae feed on organic matter, especially the feces of mature fleas, which contain dried blood. Adults feed only on fresh blood.^[4]

Jumping

Their legs are long, the hind pair well adapted for jumping; a flea can jump vertically up to 18 cm (7 in) and horizontally up to 33 cm (13 in),^[5] making the flea one of the best jumpers of all known animals (relative to body size), second only to the froghopper. A flea can jump more than 100 times its length (vertically up to 7 inches and horizontally 13 inches). That's equivalent to an adult human jumping 250 feet vertically and 450 feet horizontally. Rarely do fleas jump from dog to dog. Most flea infestations come from newly developed fleas from the pet's environment.^[6] The flea jump is so rapid and forceful that it exceeds the capabilities of muscle, and instead of relying on direct muscle power, fleas store muscle energy in a pad of the elastic protein named resilin before releasing it rapidly (like a human using a bow and arrow).^[7] Immediately before the jump, muscles contract and deform the resilin pad, slowly storing energy which can then be released extremely rapidly to power leg extension for propulsion.^[8] To prevent premature release of energy or motions of the leg, the flea employs a "catch mechanism".^[8] Early in the jump, the tendon of the primary jumping muscle passes slightly behind the coxa-trochanter joint, generating a torque which holds the joint closed with the leg close to the body.^[8] To trigger jumping, another muscle pulls the tendon forward until it passes the joint axis, generating the opposite torque to extend the leg and power the jump by release of stored energy.^[8] The actual take off has been shown by high-speed video to be from the tibiae and tarsi rather than from the trochantera (knees).^[7]

Life cycle and development

Dog flea (from top) larva, egg, pupa and adult

Fleas are holometabolous insects, going through the four lifecycle stages of egg, larva, pupa, and imago (adult). In most species, neither female nor male fleas are fully mature when they first emerge but must feed on blood before they become capable of reproduction.^[3] The first blood meal triggers the maturation of the ovaries in females and the dissolution of the testicular plug in males, and copulation soon follows.^[9] Some species breed all year round while others synchronise their activities with their hosts' life cycles or with local environmental factors and climatic conditions.^[10] Flea populations consist of roughly 50% eggs, 35% larvae, 10% pupae, and 5% adults.^[5]

Egg

The number of eggs laid depends on species, with batch sizes ranging from two to several dozen. The total number of eggs produced in a female's lifetime (fecundity) varies from around one hundred to several thousand. In some species, the flea lives in the host's nest or burrow and the eggs are deposited on the substrate,^[9] but in others, the eggs are laid on the host itself and can easily fall off onto the ground. Because of this, areas where the host rests and sleeps become one of the primary habitats of eggs and developing larvae. The eggs take around two days to two weeks to hatch.^[5]

Larva

Flea larva

Flea larvae emerge from the eggs to feed on any available organic material such as dead insects, faeces, conspecific eggs, and vegetable matter. In laboratory studies, some dietary diversity seems necessary for proper larval development. Blood-only diets allow only 12% of larvae to mature, whereas blood and yeast or dog chow diets allow almost all larvae to mature.^[11] Another study also showed that 90% of larvae matured into adults when the diet included nonviable eggs.^[12] They are blind and avoid sunlight, keeping to dark, humid places such as sand or soil, cracks and crevices, under carpets and in bedding.^[13] The entire larval stage lasts between four and 18 days.^[14]

Pupa

Given an adequate supply of food, larvae pupate and weave silken cocoons after three larval stages. Within the cocoon, the larva molts for a final time and undergoes metamorphosis into the adult form. This can take just four days, but may take much longer under adverse conditions, and there follows a variable-length stage during which the pre-emergent adult awaits a suitable opportunity to emerge. Trigger factors for emergence include vibrations (including sound), heat (in warm-blooded hosts), and increased levels of carbon dioxide, all of which may indicate the presence of a suitable host.^[5] Large numbers of pre-emergent fleas may be present in otherwise flea-free environments, and the introduction of a suitable host may trigger a mass emergence.^[13]

Adult

Once the flea reaches adulthood, its primary goal is to find blood and then to reproduce.^[15] Female fleas can lay 5000 or more eggs over their life, permitting rapid increase in numbers.^[16] Generally speaking, an adult flea only lives for 2 or 3 months. Without a host to provide a blood meal, a flea's life can be as short as a few days. Under ideal conditions of temperature, food supply, and humidity, adult fleas can live for up to a year and a half.^[16] Completely developed adult fleas can live for several months without eating, so long as they do not emerge from their puparia. Optimum temperatures for the flea's life cycle are 21 °C to 30 °C (70 °F to 85 °F) and optimum humidity is 70%.^[17]

Adult female rabbit fleas, Spilopsyllus cuniculi, can detect the changing levels of cortisol and corticosterone hormones in the rabbit's blood that indicate it is getting close to giving birth. This triggers sexual maturity in the fleas and they start producing eggs. As soon as the baby rabbits are born, the fleas make their way down to them and once on board they start feeding, mating, and laying eggs. After 12 days, the adult fleas make their way back to the mother. They complete this mini-migration every time she gives birth.^[17]

Taxonomy and phylogeny

History

Between 1735 and 1758, the Swedish naturalist Carl Linnaeus first classified insects, doing so on the basis of their wing structure. One of the seven orders into which he divided them was "Aptera", meaning wingless, a group in which as well as fleas, he included spiders, woodlice and myriapods. It wasn't until 1810 that the French zoologist Pierre André Latreille reclassified the insects on the basis of their mouthparts as well as their wings, splitting Aptera into Thysanura (silverfish), Anoplura (sucking lice) and Siphonaptera (fleas), at the same time separating off the arachnids and crustaceans into their own subphyla.^[18] The group's name, Siphonaptera, is zoological Latin from the Greek siphon (a tube) and aptera (wingless).^[19]

External phylogeny

It was historically unclear whether the Siphonaptera are sister to the Mecoptera (scorpionflies and allies), or are inside that clade, making "Mecoptera" paraphyletic. The earlier suggestion that the Siphonaptera are sister to the Boreidae (snow scorpionflies)^[20][21][22] is not supported. A 2020 genetic study recovered Siphonaptera within Mecoptera, with strong support, as the sister group to Nannochoristidae, a small, relictual group of mecopterans native to the Southern Hemisphere. Fleas and nannochoristids share several similarities with each other that are not shared with other mecopterans, including similar mouthparts as well as a similar sperm pump organisation.^[23]

Relationships of Siphonaptera per Tihelka et al. 2020.^[23]

Diptera (true flies)

Boreidae (snow scorpionflies, 30 spp.)

Nannochoristidae (southern scorpionflies, 8 spp.)

Siphonaptera (fleas, 2500 spp.)

Pistillifera (scorpionflies, hangingflies, 400 spp.)

Fossil history

Cenozoic flea in amber, c. 20 mya, is morphologically modern.

Pseudopulex wangi, a primitive flea from the Early Cretaceous of China

Fleas likely descended from fluid feeding insects that probably fed on plants.^[23] Fossils of large, wingless stem-group fleas with siphonate (sucking) mouthparts from the Middle Jurassic^[24] to Early Cretaceous have been found in northeastern China and Russia, belonging to the families Saurophthiridae and Pseudopulicidae, as well as Tarwinia from the Early Cretaceous of Australia. Most flea families formed after the end of the Cretaceous (in the Paleogene and onwards). Modern fleas probably arose in the southern continental area of Gondwana, and migrated rapidly northwards from there. They most likely evolved with mammal hosts, only later moving to birds.^[25]

Siphonaptera is a relatively small order of insects: members of the order undergo complete metamorphosis and are secondarily wingless (their ancestors had wings which modern forms have lost). In 2005, Medvedev listed 2005 species in 242 genera, and despite subsequent descriptions of new species, bringing the total up to around 2500 species,^[20] this is the most complete database available. The order is divided into four infraorders and eighteen families. Some families are exclusive to a single host group; these include the Malacopsyllidae (armadillos), Ischnopsyllidae (bats) and Chimaeropsyllidae (elephant shrews).^[26]

Many of the known species are little studied. Some 600 species (a quarter of the total) are known from single records. Over 94% of species are associated with mammalian hosts, and only about 3% of species can be considered to be specific parasites of birds. The fleas on birds are thought to have originated from mammalian fleas; at least sixteen separate groups of fleas switched to avian hosts during the evolutionary history of the Siphonaptera. Occurrences of fleas on reptiles is accidental, and fleas have been known to feed on the hemolymph (bloodlike body fluid) of ticks.^[26]

Internal phylogeny

Flea phylogeny was long neglected, the discovery of homologies with the parts of other insects being made difficult by their extreme specialization. Whiting and colleagues prepared a detailed molecular phylogeny in 2008, with the basic structure shown in the cladogram. The Hectopsyllidae, including the harmful chigoe flea or jigger, is sister to the rest of the Siphonaptera.^[20]

Hectopsyllidae (inc. jigger)

Pygiopsyllomorpha

Macropsyllidae, Coptopsyllidae

Neotyphloceratini, Ctenophthalmini, Doratopsyllinae

Stephanocircidae

clade inc. Rhopalopsyllidae, Ctenophthalmidae, Hystrichopsyllidae

Chimaeropsyllidae

Pulicidae (inc. the cat flea, vector of bubonic plague)

Ceratophyllomorpha (inc. the Ceratophyllidae, such as the widespread moorhen flea)

Relationship with host

Flea bites in humans.

Fleas feed on a wide variety of warm-blooded vertebrates including dogs, cats, rabbits, squirrels, ferrets, rats, mice birds and sometimes humans. Fleas normally specialise in one host species or group of species, but can often feed but not reproduce on other species. Ceratophyllus gallinae affects poultry as well as wild birds.^[27] As well as the degree of relatedness of a potential host to the flea's original host, it has been shown that avian fleas that exploit a range of hosts, only parasitise species with low immune responses. In general, host specificity decreases as the size of the host species decreases. Another factor is the opportunities available to the flea to change host species; this is smaller in colonially nesting birds, where the flea may never encounter another species, than it is in solitary nesting birds. A large, long-lived host provides a stable environment that favours host-specific parasites.^[28]

Although there are species named dog fleas (Ctenocephalides canis Curtis, 1826) and cat fleas (Ctenocephalides felis), fleas are not always strictly species-specific. A study in Virginia examined 244 fleas from 29 dogs: all were cat fleas. Dog fleas had not been found in Virginia in more than 70 years, and may not even occur in the US, so a flea found on a dog is likely a cat flea (Ctenocephalides felis).^[29][30]

One theory of human hairlessness is that the loss of hair helped humans to reduce their burden of fleas and other ectoparasites.^[31]

Direct effects of bites

Human foot infested with jigger fleas, Tunga penetrans

In many species, fleas are principally a nuisance to their hosts, causing an itching sensation which in turn causes the host to try to remove the pest by biting, pecking or scratching. Fleas are not simply a source of annoyance, however. Flea bites cause a slightly raised, swollen, irritating nodule to form on the epidermis at the site of each bite, with a single puncture point at the centre, like a mosquito bite.^[32]: 126 This can lead to an eczematous itchy skin disease called flea allergy dermatitis, which is common in many host species, including dogs and cats.^[27] The bites often appear in clusters or lines of two bites, and can remain itchy and inflamed for up to several weeks afterwards. Fleas can lead to secondary hair loss as a result of frequent scratching and biting by the animal. They can also cause anemia in extreme cases.^[32]: 126

As a vector

Fleas are vectors for viral, bacterial and rickettsial diseases of humans and other animals, as well as of protozoan and helminth parasites.^[33] Bacterial diseases carried by fleas include murine or endemic typhus^[32]: 124 and bubonic plague.^[34] Fleas can transmit Rickettsia typhi, Rickettsia felis, Bartonella henselae, and the myxomatosis virus.^[33]: 73 They can carry Hymenolepiasis tapeworms^[35] and Trypanosome protozoans.^[33]: 74 The chigoe flea or jigger (Tunga penetrans) causes the disease tungiasis, a major public health problem around the world.^[36] Fleas that specialize as parasites on specific mammals may use other mammals as hosts; thus, humans may be bitten by cat and dog fleas.^[37]

Relationship with humans

In literature and art

Fleas have appeared in poetry, literature, music and art; these include Robert Hooke's drawing of a flea under the microscope in his pioneering book Micrographia published in 1665,^[38] poems by Donne and Jonathan Swift, works of music by Giorgio Federico Ghedini and Modest Mussorgsky, a play by Georges Feydeau, a film by Charlie Chaplin, and paintings by artists such as Giuseppe Crespi, Giovanni Battista Piazzetta, and Georges de La Tour.^[39]

John Donne's erotic metaphysical poem "The Flea", published in 1633 after his death, uses the conceit of a flea, which has sucked blood from the male speaker and his female lover, as an extended metaphor for their sexual relationship. The speaker tries to convince a lady to sleep with him, arguing that if the mingling of their blood in the flea is innocent, then sex would be also.^[40]

The comic poem Siphonaptera was written in 1915 by the mathematician Augustus De Morgan, It describes an infinite chain of parasitism made of ever larger and ever smaller fleas.^[41]

• 

  Robert Hooke's drawing of a flea in Micrographia, 1665

• 

  Development of the flea from egg to adult. Antonie van Leeuwenhoek, c. 1680

Flea circuses

Flea circuses provided entertainment to nineteenth century audiences. These circuses, extremely popular in Europe from 1830 onwards, featured fleas dressed as humans or towing miniature carts, chariots, rollers or cannon. These devices were originally made by watchmakers or jewellers to show off their skill at miniaturization. A ringmaster called a "professor" accompanied their performance with a rapid circus patter.^[42][43]

A flea circus: "The Go-As-You-Please Race, as seen through a Magnifying Glass", engraved by J. G. Francis, from an article by C. F. Holder in St. Nicholas Magazine, 1886

Carriers of plague

The Great Plague of London, in 1665, killed up to 100,000 people.

Oriental rat fleas, Xenopsylla cheopis, can carry the coccobacillus Yersinia pestis. The infected fleas feed on rodent vectors of this bacterium, such as the black rat, Rattus rattus, and then infect human populations with the plague, as has happened repeatedly from ancient times, as in the Plague of Justinian in 541–542.^[44] Outbreaks killed up to 200 million people across Europe between 1346 and 1671.^[45] The Black Death pandemic between 1346 and 1353 likely killed over a third of the population of Europe.^[46]

Because fleas carry plague, they have seen service as a biological weapon. During World War II, the Japanese army dropped fleas infested with Y. pestis in China. The bubonic and septicaemic plagues are the most probable form of the plague that would spread as a result of a bioterrorism attack that used fleas as a vector.^[47]

The Rothschild Collection

The banker Charles Rothschild devoted much of his time to entomology, creating a large collection of fleas now in the Rothschild Collection at the Natural History Museum, London. He discovered and named the plague vector flea, Xenopsylla cheopis, also known as the oriental rat flea, in 1903.^[48] Using what was probably the world's most complete collection of fleas of about 260,000 specimens (representing some 73% of the 2,587 species and subspecies so far described), he described around 500 species and subspecies of Siphonaptera. He was followed in this interest by his daughter Miriam Rothschild, who helped to catalogue his enormous collection of the insects in seven volumes.^[49][50]

Flea treatments

Fleas have a significant economic impact. In America alone, approximately $2.8 billion is spent annually on flea-related veterinary bills and another $1.6 billion annually for flea treatment with pet groomers. Four billion dollars is spent annually for prescription flea treatment and $348 million for flea pest control.^[13]

See also

• Chigger
• Louse

References

Pulo estas la nomo de diversaj malgrandaj insektoj sen flugiloj de la superordo sifonaptero. Puloj atakas (mordas) multajn varmsangajn vertebrulojn (hundojn, katojn, homojn, kokojn, kuniklojn, sciurojn, ratojn, kaj musojn).

Puloj estas senflugilaj (malgraŭ ke iliaj malproksimaj prauloj havis flugilojn) insektoj (de 1,5 ĝis 3,3 mm longaj), kiuj estas lertaj, kutime kun malhela koloro (ekzemple, la ruĝeta-bruna de la kata pulo), kun tubo-eca buŝo adaptita paŝtiĝi sur la sangon de siaj gastigantoj. Iliaj kruroj estas longaj, la malantaŭa paro bone adaptita salti: pulo povas salti vertikale ĝis 18 cm kaj horizontale ĝis 33 cm,^[1] farante la pulon unu el la plej bonaj saltantoj pri ĉiuj konataj bestoj (relative al korpogrando).

Kelkaj specioj kun sciencaj nomoj

• Kata pulo (Ctenocephalides felis),
• Hunda pulo (Ctenocephalides canis),
• Homa pulo (Pulex irritans),
• Norda rata pulo (Nosopsyllus fasciatus),
• Orienta rata pulo (Xenopsylla cheopis).

Portalo pri Zoologio

Referencoj

Los sifonápteros (Siphonaptera, del griego antiguo σίφων síphōn, ‘canal, tubo’, y ἄπτερα áptera, ‘sin alas’) son un orden de pequeños insectos ápteros, conocidos popularmente como pulgas. Las pulgas son parásitos externos hematófagos (se alimentan de la sangre) de diversos animales y humanos, y pueden ejecutar saltos largos en proporción a su tamaño, pudiendo así alcanzar fácilmente a nuevos huéspedes, gracias a que en sus articulaciones poseen resortes de la proteína más elástica conocida, la resilina, igual que otros insectos como saltamontes y langostas. Se conocen unas 1900 especies,^[1]​

Características

Partes del cuerpo de una pulga.

Las pulgas son invertebrados pequeños (de 1,5 a 3,3 mm —milímetros— de largo) que carecen de alas, son muy ágiles, de color generalmente oscuro (por ejemplo, la pulga de los gatos es de color rojizo-parduzco), cuentan con un mecanismo bucal de tubos especialmente adaptado para poder alimentarse de la sangre de sus huéspedes. Tienen el cuerpo comprimido lateralmente, lo que les permite desplazarse con facilidad entre los pelos o plumas del huésped. Tienen las patas largas y las traseras están adaptadas para el salto, que puede ser de hasta 18 cm (centímetros) en dirección vertical y 33 cm en dirección horizontal.^[2]​ Esto representa una distancia de hasta 200 veces su propia longitud,^[3]​ lo que convierte a las pulgas en el mejor saltador entre los animales en relación con su tamaño corporal. El cuerpo de la pulga es duro, pulido, y está cubierto con muchos pelos y espinas cortas dirigidas hacia atrás. Esta característica les asegura un tránsito fluido entre los cabellos del huésped. La dureza de su cuerpo les permite soportar grandes presiones (probablemente como resultado de una adaptación para sobrevivir el rascado, etc.), incluso la ejercida por los dedos humanos.

Pulga, de perro, toma macro

Ciclo vital

Las pulgas son insectos holometábolos, es decir, tienen metamorfosis completa y pasan por un completo ciclo vital con estadios de huevo, larva, pupa y adulto. El periodo en que se completa el ciclo de huevo a adulto varía de dos semanas a ocho meses dependiendo de la temperatura, humedad, alimento y especie. Normalmente, tras alimentarse de sangre, la hembra deposita entre 15 y 20 huevos por día, hasta 600 en toda su vida, usualmente sobre el hospedador (perros, gatos, ratas, conejos, ratones, ardillas, ardillas listadas, mapaches, zarigüeyas, zorros, pollos, humanos, etc.). Los huevos depositados sueltos en el pelaje caen en su mayor parte por todos lados, especialmente donde el hospedador descansa, duerme o nidifica (alfombrillas, alfombras, muebles tapizados, cajas de perros y gatos, perreras, cajas de arena, ascensores de edificios donde se acuestan los perros, gatos, etc.)

Larva de pulga.

Los huevos eclosionan entre dos y catorce días después de la puesta. De ellos salen larvas vermiformes de vida libre. Las larvas se refugian en las grietas y hendiduras del suelo, a lo largo de los rodapiés, bajo los bordes de las alfombrillas, en muebles o camas, dentro de las edificaciones. Si el desarrollo es a la intemperie tiene lugar en suelos de arena o grava (cajas de arena húmedas, bajos de las casas sucias, bajo los arbustos, etc.) donde el hospedador puede descansar o dormir. La arena y grava son muy adecuadas para el desarrollo larvario, que es la razón por la que las pulgas son llamadas erróneamente «pulgas de arena».

Las larvas son ciegas, evitan la luz, pasan por tres mudas larvarias y tardan de una semana a varios meses en desarrollarse. Su alimento consiste en sangre digerida de las heces de pulgas adultas, piel muerta, pelo, plumas y otros restos orgánicos (las larvas no chupan sangre.) Las pupas maduran al estado de adultos dentro de un capullo de seda tejido por la larva, el cual adhieren al pelo de mascotas, fibras de alfombras, polvo, trozos de hierba y otros restos. En alrededor de cinco a catorce días emergen las pulgas adultas o pueden permanecer en estado latente en el interior del capullo hasta detectar vibración (movimiento de personas o mascotas), presión (el animal hospedador apoyado sobre ellas), calor, humedad o dióxido de carbono (significando que una potencial fuente de sangre está cerca). La mayoría de las pulgas pasan el invierno en el estado de larva o pupa con mejor supervivencia y crecimiento durante inviernos cálidos y húmedos y en la primavera.

Las diferentes especies de pulgas tienen preferencia por los huéspedes, pero no especificidad.

Tratamiento

Una población típica de pulgas en una casa consta del 50 % de huevos, 30 % de larvas, 10 % de pupas y 5 % de adultos.^[4]​ Solamente los adultos están en los animales, que tienen la sangre que les sirve de alimentación, mientras que el resto están repartidos por el entorno. Por lo tanto para eliminar las pulgas se deberían tener en cuenta las siguientes acciones en la casa, ya que son un factor clave en la desaparición del 95 % de la infestación.^[5]​

• Pasar la aspiradora por todos los rincones de la casa. Además la aspiración estimula la pupa y la obliga a salir de su capullo resistente a los insecticidas, haciendo que eclosione y obligándola a estar en contacto con los productos químicos.
• Lavar toda la ropa con la que el animal ha estado en contacto con agua muy caliente (60 °C —grados Celsius—).
• Utilizar un insecticida específico para las pulgas.
• Utilizar tierra de diatomeas, es uno de los tratamientos no industriales más efectivos contra la infestación de pulgas en los hogares.

Las pulgas como vectores de enfermedades

Micrografía electrónica de una pulga adulta del género Ctenocephalides.

En la mayor parte de los casos las pulgas son sólo una molestia para sus huéspedes, pero algunas personas y animales sufren una reacción alérgica a la saliva de la pulga, produciéndose erupciones. Las picaduras de pulga generalmente tienen como resultado la formación de unas zonas inflamadas y ligeramente elevadas que producen picazón y que tienen un solo punto de picadura en el centro.

También, las pulgas pueden transmitir enfermedades como el tifus y la devastadora peste bubónica, transmitida entre roedores y humanos por la pulga de la rata de alcantarilla (Nosopsyllus fasciatus) y la pulga de la rata negra (Xenopsylla cheopis).

La pulga común (Pulex irritans), la del perro (Ctenocephalides canis) y la del gato (Ctenocephalides felis) pueden ser huéspedes intermediarios de cestodos (tenias o solitarias) como Dipylidium caninum o Hymenolepis diminuta los cuales pueden parasitar al hombre.

Véase también

• Portal:Artrópodos. Contenido relacionado con Artrópodos.

• Pulga de mar
• Pulga de agua

Referencias

Kirbulised (Siphonaptera) on selts parasiitseid putukaid, keda on maailmas umbes 2400 liiki. Kesk-Euroopas on neid umbes 70. Nende pikkus on 1,5 kuni 4,5 millimeetrit. Kirpude pea, rindmik ja tagakeha on omavahel tugevasti kokku kasvanud, nendevahelised piirid on ebaselged. Keha lülistus on selge.

Pea on kirbulistel väike, kumer, tugevasti vastu rindmikku liibunud. Tundlad on lühikesed, silmad on nõrgalt arenenud. Kirbuliste suised on pistmistüüpi, suunatud alla.

Kõik kirbud on imetajate ja lindude ektoparasiidid. Valmikute toiduks on peremeeste veri, mille saamiseks kirbud tema naha läbi hammustavad ja siis tekkinud augu kaudu imevad. Kirpude külgedelt lamenenud keha võimaldab neil osavalt peremehe karvade või sulgede vahel liikuda. Tavaliselt eelistavad kirbud mingit kindlat linnu- või loomaliiki, kuid kui õiget peremeest pole parasjagu leida, võivad nad imeda ka teiste loomade verd. Näiteks ründavad inimest sageli kassikirp (Ctenocephalides felis) ja koerakirp (C. canis). Inimesekirp (Pulex irritans) on seoses keskküttega majade kasutuselevõtuga hoopis harvemini esinev ja kantud punasesse raamatusse.

Kirbud võivad pikka aega nälgida, peaaegu aasta. Kui kirpe hoiti vaid detriidiga täidetud ruumis, kus neil polnud võimalust verd imeda, pidasid nad vastu poolteist aastat.

Hüppevõime on eri liikidel erinevalt arenenud. Sellistel kirpudel, kelle peremeheks on aktiivselt ringi liikuvad, kindla pesakohata loomad nagu näiteks koerad ja kassid, on hüppevõime väga hea, sellal kui lindude ja urgudes elavate näriliste parasiidid hüppavad tunduvalt kehvemini, kuna peremeheni jõudmine on siin palju kindlamini tagatud.

Selle tõttu, et kirbud võivad minna ühelt loomaliigilt teisele, võivad nad olla väga ohtlikud haiguste edasikandjatena. Kõige tuntum on muidugi katku ülekandmine selle looduslikest reservuaaridest näriliste seas inimestele, aegade jooksul on selle tagajärjel hukkunud kümneid miljoneid inimesi.

Paljunemine

Pärast paaritumist muneb emane kirp sõltuvalt liigist 20 - 500 muna. Selleks ei lahku ta peremehe kehalt, vaid poetab munad väikeste kogumikena tema elupaika. Emased võivad muneda mitu korda, kahe munemise vahel aga peavad nad jälle verd imema. 4 - 5 päeva pärast kooruvad usjad, jalutud, kuid siiski väga liikuvad vastsed. Neil on olemas ka nõrgalt arenenud haukamissuised. Vastsed vajavad arenguks niiskust, seetõttu kaevuvad nad enamasti peremehe elukoha pinnasesse. Vastsete toiduks on kõikvõimalikud orgaanilised jäänused, mõnikord on arengu lõpetamiseks hädavajalik valmiku väljaheidete (st. pooleldi seeditud vere) söömine. Täiskasvanud vastne teeb endale võrgendniidist kookoni ja nukkub selles. Nukujärgu kestus on tavaliselt 8 - 14 päeva, kuid võib ulatuda ka mitme kuuni. Ühe kirbupõlvkonna areng võtab aega mõnest nädalast ühe aastani. Koorunud valmikud otsivad endale omal käel peremehe ja ronivad tema kehale.

Omapärane on Ameerikas, Aafrikas ja Madagaskaril elava liivakirbu (Dermatophilus penetrans) eluviis. Viljastatud emane tungib mõne imetaja nahasse ja jääb sinna elama. Tema tagakeha puhetub, lõpuks tekib haavand, mille kaudu kirp mune väliskeskkonda poetab. Liivakirbu tegevus on peremehele äärmiselt piinarikas, sest emast ei või nahas katki pigistada - see kutsub esile raske põletiku.

Arkakusoa, kukusoa nafarreraz, Siphonaptera ordenako intsektu apteroen izen arrunta da^[1]. Arkakusoak kanpoko bizkarroiak dira, ugaztun (tartean saguzarrak eta gizakiak) eta hegaztien odolaren hematofagiari esker bizi direnak.

Arkakuso espezie ezagunenak honakoak dira:

• Katuen arkakusoa (Ctenocephalides felis)
• Txakurren arkakusoa (Ctenocephalides canis)
• Arkakuso arrunta (Pulex irritans)
• Iparraldeko arratoien arkakusoa (Nosopsyllus fasciatus)
• Ekialdeko arratoien arkakusoa (Xenopsylla cheopis)

Munduan zehar 2.000 espezie baino gehiago deskribatu dituzte^[2], horietatik asko medikuntzan edo albaitaritzan garrantzia dutenak, gaixotasunen eroale direlako (adibidez, tifus, izurri pneumonikoa edo teniak).

Sailkapena

• Pulicomorpha azpiordena
  • Pulicoidea superfamilia
    • Hectopsyllidae familia
    • Pulicidae familia
  • Malacopsylloidea superfamilia
    • Malacopsyllidae familia
    • Rhopalopsyllidae familia
    • Vermipsyllidae familia
  • Coptopsylloidea superfamilia
    • Coptopsyllidae familia
  • Ancistropsylloidea superfamilia
    • Ancistropsyllidae familia
• Pygiopsyllomorpha azpiordena
  • Pygiopsylloidea superfamilia
    • Lycopsyllidae familia
    • Pygiopsyllidae familia
    • Stivaliidae familia
• Hystrichopsyllomorpha azpiordena
  • Hystrichopsylloidea superfamilia
    • Hystrichopsyllidae familia
    • Chimaeropsyllidae familia
  • Macropsylloidea superfamilia
    • Macropsyllidae familia
  • Stephanocircidoidea superfamilia
    • Stephanocircidae familia

Familiak

Erreferentziak

Kirput (Siphonaptera) on hyönteislahko, jonka lajit ovat nisäkkäiden ja lintujen loisia. Kirput kasvavat yleensä 1,5–4,5 millimetrin kokoisiksi. Ne lisääntyvät enimmäkseen eläinten pesissä ja aikuiset siirtyvät hyppäämällä eläimestä toiseen niiden ollessa tekemisissä keskenään. Kirppujen munat voivat säilyä pitkäänkin hyvissä oloissa.

Monet kirppulajit ovat erikoistuneet tiettyihin isäntäeläimiin, eivätkä ne tule pitkään toimeen muissa eläimissä, vaikka saattavatkin välillä purra myös muita lajeja. Jotkin kirput levittävät tauteja ja huonon hygienian oloissa nämä voivat olla suurempi haitta kuin itse kirput. Tunnetuin esimerkki kirppujen levittämästä taudista on rutto, joka levisi keskiajalla. Ruttoa levittivät mustarottien kirput, jotka olivat yleisiä ihmisasumuksissa ja purivat usein myös ihmisiä.

Kirppujen fossiiliaineisto on vähäistä. Jonkin verran löydöksiä on eoseeni- ja mioseenikautisista meripihkoista eli alle 56 miljoonan vuoden takaa. Lisäksi vuonna 2012 julkaistiin löydös jura- ja liitukaudella kiveen fossiloituneista, nykyisiin verrattuna jättiläismäisistä kirpuista^[2]. Etäisesti kirppuja muistuttavien hyönteisten fossiileja tunnetaan myös australialaisesta Koonwarran esiintymästä, joskin näiden yhteys nykyisiin kirppuihin on kyseenalainen.^[3]

Anatomia

Kirput ovat sivusuunnassa litteitä, tummanruskeita ja siivettömiä ulkoloisia, jotka imevät ravinnokseen isäntäeläimen verta. Kirpuilla on muiden hyönteisten tapaan kolme jalkaparia, joista takimmaisin pari on hyvin kehittynyt ja mahdollistaa kirpun hyppäämisen isäntäeläimen karvoihin. Eri kirppulajit eroavat niiden kitiinipiikkirivien eli stenidioiden ja pään muodon perusteella. Kitiinipiikkirivejä voi olla kaksi; genaalikampa sijaitsee pään alareunassa ja pronotaalikampa pään ja keskiruumiin rajalla. Joiltakin lajeilta, esimerkiksi supikoiran kirpulta, molemmat kammat voivat puuttua kokonaan ja joillakin on vain toinen kammoista. Myös kampojen pituutta ja niiden piikkien määrää käytetään apuna lajintunnistuksessa. Naaraskirppu on suurempi kooltaan kuin uroskirppu ja kirput ovat normaalisti 1–6 millimetriä pituudeltaan.

Elämänkierto

Kirppujen elämänkierto on täydellinen eli munasta kehittyy ensin toukkamuoto, joka luo nahkansa kahteen kertaan ennen koteloitumistaan. Kotelosta vapautuu sopivissa olosuhteissa aikuinen kirppu. Koko elämänvaiheen pituus on noin kolme viikkoa, mutta jos olosuhteet eivät ole otollisia, elämänkierto voi kestää jopa useita vuosia.

Kirppulajeja

Tunnetuimpia kirppulajeja lienevät

• Hiekkakirppu, joka voi löytyä ihmiseltä ja sialta (Tunga penetrans)
• Ihmiskirppu (Pulex irritans)
• Kanankirppu (Ceratophyllus gallinae)
• Kissankirppu (Ctenocephalides felis)
• Koirankirppu (Ctenocephalides canis)
• Oravankirppu (Monopsyllus sciurorum)
• Rotankirppu (Nosopsyllus fasciatus)
• Siilinkirppu (Arachaeopsylla erinacei)
• Supikoiran kirppu (Chaetopsylla globiceps)

Lähteet

• Veterinary Parasitology: M. A. Taylor ym., Blackwell Publishing, 2007, ISBN 978-1-4051-1964-1

Viitteet

Aiheesta muualla

• ITIS: Siphonaptera (englanniksi)
• Hyonteismaailma.fi - Kirppu