Ciemiężyca czarna, ciemierzyca czarna (Veratrum nigrum L.) – gatunek byliny należący do rodziny melantkowatych. Występuje w Eurazji od Francji na zachodzie po Koreę na wschodzie[2]. W Polsce występuje na Roztoczu na dwóch współczesnych stanowiskach: Teresin i rezerwat przyrody Łabunie[3]. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.
- Łodyga
- Mocna, stosunkowo gruba, wzniesiona i górą owłosiona. Wysokość 0,6 - 1,3 m.
- Kłącze
- Grube i krótkie
- Liście
- Dolne szerokoeliptyczne i krótko zaostrzone, zwężające się u nasady i całobrzegie, górne równowąskolancetowate. Wszystkie liście nagie.
- Kwiaty
-
Kwiatostan w kształcie wiechy, owłosiony. Boczne gałązki o długości 3 – 5 cm. Czerwonobrunatne kwiaty składają się z podłużnie eliptycznych, tępo zakończonych działek okwiatu o długości ok. 5 mm. Słupki zawierają po 8 – 16 zalążków. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
- Owoc
- Naga, jajowata trójkanciasta torebka.
Biologia i ekologia
- Siedlisko
- Suche i widne lasy.
- Roślina trująca
- Cała roślina zawiera liczne toksyczne alkaloidy, takie, jak: jerwina, germina, germitryna, pseudojerwina, rubijerwina, weratralbina, protoweryna, protoweratryna, cerwina, germeryna, weratryna, weratrydyna, oraz gorzki glikozyd – kwas chelidonowy. Powodują one podrażnienie błony śluzowej żołądka i układu oddechowego, silne kichanie, kaszel, ślinotok, łzawienie, nudności, wymioty, biegunkę. Większe dawki powodują skutki podobne jak tojad mocny – skurcze mięśni brzucha i krtani, zaburzenia koordynacji ruchów i uszkodzenie mięśnia sercowego. Nektar i pyłek jest trujący dla pszczół. Zwierzęta unikają tej rośliny z powodu jej gorzkiego smaku, zdarzają się jednak zatrucia sianem i wczesną wiosną na pastwiskach[6].
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta ochroną gatunkową. Gwałtownie spada liczba jej stanowisk. Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście w kategorii CR (krytycznie zagrożony)[7][8].
Zastosowanie
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-07-27].
-
↑ Veratrum nigrum na eMonocot [dostęp 2013-10-20].
-
↑ Kucharczyk M. Ciemiężyca czarna. s. 412-414. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.
-
↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
-
↑ Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił. Rośliny polskie. PWN, Warszawa, 1953.
-
↑ Mowszowicz Jan. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Wyd. 2. PWRiL, Warszawa, 1982.
-
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
