Multimedia w Wikimedia Commons Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea (Matt.) Liebl.) – gatunek drzewa liściastego z rodziny bukowatych. Występuje naturalnie w Europie Środkowej, Irlandii, Wielkiej Brytanii, południowej Skandynawii, aż po tereny Włoch i Bułgarii. W Polsce występuje rzadziej od dębu szypułkowego – ma w Polsce swoją północno-wschodnią granicę zasięgu.
Morfologia
- Pokrój
-
Korona drzewa szerokojajowata, z czasem rozrasta się na szerokość.
- Pień
- Osiąga 40 m wysokości, zazwyczaj prosty, z wiekiem często staje się poskręcany. Kora u młodych drzew jest gładka, z czasem staje się szorstka, podłużnie bruzdowata, szarobrązowa.
- Pąki
- Szczytowe są jajowate, obłe. Pąki boczne słabo odchylone od pędu. Łuski brązowe, ciemnobrązowo obrzeżone, pokryte srebrzystym meszkiem.
- Liście
- Długości 5–14 cm, ustawione skrętolegle. Blaszka liścia z 5–8 zatokowato zaokrąglonymi klapami, z krótkim ogonkiem. Klapy blaszki regularne, niezbyt głęboko wcięte. Kształt nasady blaszki liściowej klinowaty. Młode liście pokryte puszystymi włoskami, które z czasem zanikają, pozostając tylko na spodzie blaszki. Nerwy boczne dochodzą prawie wyłącznie do szczytów klap.
- Kwiaty
-
Kwiaty męskie tworzą zielonkawe, zwisające kotki. Kwiaty żeńskie, siedzące na szypułkach do 10 mm długich, są również zielonkawe, występują pojedynczo lub zebrane po 5.
- Owoce
-
Orzech nazywany żołędziem. Długość 16–35 mm, grubość 8–16 mm. Najgrubsza część w 1/3 długości, rzadziej w połowie. Znamię wypukłe, szczyt zaostrzony (nie da się go ustawić pionowo[3]). Miseczka obejmuje tylko żołądź. Dojrzały żołądź jest podługowato-owalny, zwykle jednolicie ciemnobrunatny. Waga 1000 sztuk w granicach 1,5-5 kg. W 1 kg mieści się ich 132 do 650 sztuk.
Biologia i ekologia
Kwitnie ok. 2 tygodnie później niż dąb szypułkowy. Gatunek jednopienny. Drzewo zaczyna owocować w wieku 40–50 lat, a gdy rośnie w zwarciu jeszcze później.
Preferuje klimat umiarkowany, łagodny i wilgotny. Tworzy czyste dąbrowy i lasy mieszane z innymi gatunkami dębów, kasztanem, bukiem i grabem. Najlepiej rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych, lekko kwaśnych. Najwyżej stwierdzone występowanie - Alpy i Pireneje - 1800 m n.p.m., góry Elbrusu w Azji - 2400 m n.p.m. W Polsce na ogół nie przekracza wysokości 550 m n.p.m. Najwyżej odnotowano go w Gorcach – 750 m n.p.m.
Zmienność
W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono trzy podgatunki[2]:
-
Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López
-
Quercus petraea subsp. iberica (Steven ex M.Bieb.) Krassiln.
-
Quercus petraea subsp. pinnatiloba (K.Koch) Menitsky
Tworzy mieszańce z dębem omszonym i d. szypułkowym (Quercus x rosacea Bechst. = Q x intermedia Boenn.)[4].
Zastosowanie
-
Drewno dębu bezszypułkowego, nieco bardziej miękkie i lżejsze niż dębu szypułkowego, jest jednym z najbardziej cenionych gatunków drewna i jest powszechnie wykorzystywane. Biel średnio twardy, o barwie biało-żółtawej. Twardziel zdecydowanie ciężka, odporna na ścieranie, bardzo twarda (może przewyższać twardością nawet drewno bukowe), barwy brunatnej. Dostarcza szczególnie cennego drewna, używanego do budowy okrętów, wytwarzania mebli i klepek podłogowych, sklejki i płyt wiórowych. Szczególnie nadaje się do budownictwa wodnego ze względu na swoją dużą wytrzymałość na gnicie. Wykorzystuje się je także do budowy antałków, w których leżakują cenne alkohole.
-
Roślina lecznicza: Ma podobne własności i zastosowanie jak dąb szypułkowy.
Szkodniki i choroby
- patrz dąb szypułkowy
Ciekawostki
Przypisy
Linki zewnętrzne
Rodzime drzewa i krzewy Polski na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski (Mirek i in. 2002)Nagonasienne Drzewa i krzewy
Okrytonasienne Krzewy i pnącza
Drzewa