Sessile Oak, Durmast Oak

El carbayu albar o carbayu del iviernu, (Quercus petraea) ye un árbol de fronda perteneciente a la familia de les fagácees. Ye bien paecíu al Quercus robur, que recibe munches vegaes el mesmu nome, anque ye daqué menos robustu qu'este. Ta clasificada na Seición Quercus, que son los carbayos blancos d'Europa, Asia y América del Norte. Tienen los estilos curtios; les abiyotes maurecen en 6 meses y tienen un sabor duce y llixeramente amargosu, l'interior de l'abiyota tien pelo. Les fueyes escarecen d'una mayoría de goches nos sos lóbulos, que suelen ser arrondaos.

Carauterístiques

Puede algamar hasta 35 m o más d'altor, tien una copa bastante regular, más o menos aovada o arrondada y tueru de corteza abuxada o parduza, bien sedada nos exemplares vieyos. Les fueyes son caduques, alternes, simples, col marxe fendíu en lóbulos arrondaos y de contorna más o menos aováu, tienen sicasí un peciolu más desenvueltu, d'hasta 2,5 cm, estrechar en cuña o acaben en forma arrondada na base, ensin auriculas y caltienen dellos pelos na so cara inferior, especialmente na axila o alcuentru de los nervios. Les flores femenines y los frutos nacen sentaos sobre les ramillas o sobre pedúnculos bien curtios y nun son nunca colgantes; l'abiyota ye ovoide y tien el cascabillo con abondoses escames.

Ilustración

Frutu

Floria

Por abril o mayu, daqué más tarde qu'el carballo nes mesmes llocalidaes; les abiyotes maurecen a finales de setiembre o en ochobre.

Hábitat

Criar nes fasteres y faldes de los montes, soportando suelos más secos y menos fondos qu'el carvallo, yá que inclusive vive ente roques. Xube hasta 1.800 m d'altitú, desenvolviéndose en suelos, tantu calizos como xilizos. Poner en contautu col haya, abeduriu, pinu albar y otros carbayos, colos que forma fácilmente híbridos.

Les fueyes tienen un peciolu de 2-2,5 cm, ente que les abiyotes nun tienen pedúnculos o lu tienen bien curtiu.

Distribución

Nel oeste, centru y sur d'Europa, n'Asia occidental. Na Península Ibérica apaez esvalixáu pola so metá septentrional; falta en gran parte del noroeste y baxa en llatitú, hasta'l Sistema Central y Serranía de Cuenca, onde algama la so llende meridional. Nun llega a Portugal nin a les Baleares. N'España , anque son escases les formaciones relativamente bien calteníes de Quercus petraea, peden atopase de manera fragmentaria a lo llargo de tola Cordal Cantábricu y en dambos estremos de los Pirineos. Na Cantábrica son importantes nel so sector occidental nos macizos d'Ancares y el Caurel, destacando los montes de Vilarello de Donís y de la cuenca alta del ríu Lor. El monte de Muniellos, nes proximidaes de Cangas del Narcea, y lo de los inmediatos valles del Monasteriu de Hermo y Coto tán constituyíos por poblaciones hibridógenas de Quercus robur y Quercus petraea (Quercus x rosacea). Preséntense coles mesmes estes carbayeres nel norte de les provincies de Llión, Valle del Rudrón na provincia de Burgos, y Palencia; nestes postreres, nes estribaciones meridionales de la Sierra de Híjar (Barruelo de Santullán) y na contorna de Mena y la Llosa. En Navarra merecen citase les formaciones del macizu Oroz-Betelu, na ceunas altes del ríu Urrobi y Irati sobre arenisques triásiques y, en Cataluña los montes del Samartín de Vallés Oriental y les contornes de La Selva, La Garrocha, Alberes y les Guilleries. En toos estos puntos apaecen apaecen montes bien fragmentarios nos que se presenten numberoses poblaciones híbrides con Quercus humilis (Quercus x calvescens) ya inclusive Quercus canariensis (Quercus x viveri). Con frecuencia apaecen exemplares con calteres referibles a la, aparentemente relicta, subespecie huguetiana (=Quercus mas).

Na aguada norte pirenaica, como la influencia atlántica estiéndese llargamente al pie del cordal hasta les llanures franceses de Lannemezan y les cuenca del ríu Garona, enfusando fondamente polos valles, les carbayeres de Quercus petraea alcontrar nel interior y ésts percima de les carbayeres de Quercus robur y los montes mistos planocaducifolios. Nos Pirineos orientales franceses , bien mediterráneos, son escasos les carbayeres albares, lo cual oldea cola so relativamente importante presencia na aguada meridional, onde esiste un espaciu transicional mediterraneu-atlánticu o submediterráneo bien húmedu que-y resulta especialmente favorable

Finalmente merez la pena faer referencia a la presencia del carbayu albar na serranía de Cuenca (Sierra de Valdemeca), onde algama la so llende meridional absolutu na Península Ibérica. Equí nun forma montes, pero apaez frecuentemente chiscando melojares y pinares de Pinus sylvestris que predominen nes zones de sustratos descarbonataos (cayueles, arenisques) de la ciatada sierra (ente los 1.500 y 1.800 m).

Taxonomía

Quercus petraea describióse por (Matt.), Liebl.. y espublizóse en Fl. Fuld. 403. 1784.^[1]

Etimoloxía

Quercus: nome xenéricu del [[llatín.^[2]

Sinonimia

• Quercus auzin Secondat ex Bosc
• Quercus esculus L.
• Quercus latifolia Bubani
• Quercus mas Thore
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López
• Quercus petraea subsp. mas (Thore) C.Viciosu
• Quercus petraea subsp. petraea (Matt.) Liebl.
• Quercus robur subsp. sessiliflora (Salisb.) A.DC.
• Quercus robur var. petraea Matt.
• Quercus robur var. sessiliflora (Salisb.) Hook.f.
• Quercus ruscinonensis Debeaux
• Quercus sessiliflora var. parvifolia Lázaro Eivissa
• Quercus sessiliflora Salisb.
• Quercus sessilis var. puigii Sennen ex A.Camus
• Quercus sessilis var. ruscinonensis (Debeaux) Rouy
• Quercus sessilis Ehrh. ex Schur^[3]

Nome común

• Castellanu: albar, alcorque, barda, cajiga, carbayo, cassa, jaro, llata, marfueyo, carbayu, carbayu albar, carbayu albar-almezo, carbayu albero, carbayu carballo, carbayu común, carbayu de frutu sentáu, carbayu de frutu sentáu y axilar, carbayu de monte, carbayu enciniego, carbayu machu, carbayu matiego, carbayu matizo, carbayu propiu, robre, robri, roure, tocorno, veceña.^[3]

Ver tamién

• Terminoloxía descriptiva de les plantes
• Cronoloxía de la botánica
• Hestoria de la Botánica
• Carauterístiques de les fagácees

Referencies

Bibliografía

• Flora Europaea: Quercus petraea
• Bean, W. J. (1976). Trees and shrubs hardy in the British Islles 8th ed., revised. John Murray.
• Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. HarperCollins ISBN 0-00-220013-9.
• (en francés)Chênes: Quercus petraea
• Dean virtuella floran - Distribution

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Quercus petraea.

• Quercus petraea n'Árboles Ibéricos

Quercus petraea (lat. Quercus petraea) - fıstıqkimilər fəsiləsinin palıd cinsinə aid bitki növü.

Mənbə

El roure de fulla gran o roure de fulla grossa (Quercus petraea)^[2] és un roure que viu a la major part d'Europa i Anatòlia. Viu a la muntanya mitjana en zones humides tant en zones calcàries (bàsiques) com silícies (àcides). És un arbre molt gran, de 15 a 40 m d'alçada, caducifoli, de capçada ampla i escorça grisenca. La fulla fa de 7-18 x 5-7 cm^[3] glabre, obovades generalment amb 5-8 lòbuls per banda, i les fulles són marcescents, és a dir, que quan marceixen tarden molt a desprendre's de la planta mare. El pecíol fa uns 2 cm. La seva fusta és molt apreciada per la construcció de mobles i bótes, i per la seva duresa també s'utilitza per fer parquet.^[4]

Floreix entre abril i maig. El fruit és un aglà. Es pot hibridar amb el roure martinenc.

Distribució

Als Països Catalans només es troba a Catalunya: a la zona dels Pirineus, a les muntanyes del prelitoral central, al Moianès i a Prades, on té el seu límit sud. Es fa entre els 500 i els 1.800 m d'altitud.^[5]

A Europa es troba des del sud de Suècia i de Noruega fins a les Illes britàniques i l'Europa central també a Itàlia i nord de Grècia.

Galeria

• Borró

• Port de l'arbre

• Detall del tronc

• Fulla seca

• Fulles joves sortint a la primavera

Referències

Enllaços externs

• Roure de fulla gran Àrea de distribució a European Forest Genetic Resources Programme

Mae'r erthygl ganlynol yn cyfuno'r ddwy rywogaeth: "Quercus robur" (derwen mes cosynnog) a "Q. petraea" (derwen mes digoes).

Math o goeden yw'r derwen mes digoes (Q. petraea) a rhywogaeth sy'n perthyn i deulu'r Fagaceae. Coeden hynod o debyg iddi, ond sy'n rhywogaeth ar wahân yw'r derwen mes cosynnog (Q. robur).

Gelwir ffrwyth y dderwen yn 'fes' (unigol: 'mesen'). Mae'r Quercus robur yn ymestyn o arfordir yr Iwerydd i'r Wralau yn y dwyrain ac o ogledd pellaf yr Alban yn y gogledd i fasn Môr y Canoldir yn y de. Mae dosbarthiad Q. petraea yn debyg ond ddim yn ymestyn mor bell i'r de na'r dwyrain^[2]

Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Quercus petraea a'r enw Saesneg yw Sessile oak.^[3] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Derwen Ddigoes, Crach Dderw, Derwen Fawr Ganghennog.

Hanes yng Nghymru

Ymddangosodd y dderwen yn gyntaf tua 6,000cc (8,000 o flynyddoedd yn ôl) ar y tir yr ydym heddiw yn ei adnabod fel 'Cymru', mewn cyfnod pan oedd 'Prydain' yn rhan annatod o dir Ewrop yn dilyn enciliad olaf y rhew ar ôl Oes y Iâ. Dyma dystiolaeth ddigamsyniol y cofnod paill - cyfnod hanner ffordd trwy Oes Ganol y Cerrig (y 'Mesolithig') pan oedd pobl yn cynnal eu hunain trwy hela, pysgota a ffowla. Fel y bu i'r hinsawdd raddol gynhesu disodlwyd coed pîn fel prif goeden, a'r dderwen oedd y goeden a oedd yn cynhyrchu mwyafrif llethol yr holl baill (sef yr hyn a greodd y dystiolaeth) tan ddechrau'r Oes Haearn tua 1,500cc.^[4]. Mae'n bur debyg mai anghenion pobl yr oes hon am ynni i gynhyrchu celfi ac offer haearn yn bennaf oedd i gyfri am drai cymharol y coed derw ynghyd ag effeithiau'r celfi hynny yn enwedig aradrau haearn ^{[angen ffynhonnell]}.

Derw oedd coeden mwyaf gwerthfawr y cyfnod hanesyddol. Achosodd hyn iddi gael ei ffafrio trwy blannu a chryfhau ei chynrychiolaeth yn y coedwigoedd ond tra hefyd yn achosi trai yn y gorchudd cyffredinol o goed, tan yn lled ddiweddar.

Tynnwyd sylw llawer dros y canrifoedd i olion derw yn y corsydd mawnog ymhell uwchlaw'r llinell goed fel mae hwnnw heddiw. Cofnododd Plot (1677, rhagflaenydd Edward Llwyd fel curadur Amgueddfa'r Ashmolean yn Rhydychen) hwy yn Swydd Rydychen ac yn Sir Benfro, ond nododd bod coed na ellid eu gwerthu wedi eu claddu yng Nghaint.

Yn y 17g soniodd Robert Bulkeley, Dronwy, Môn am timber newly come from Ireland i borthladd (ar y pryd ar aber Afon Alaw). Awgryma hyn nad oedd coed yn gyffredinol, na derw efallai yn benodol, yn lluosog iawn yng ngorllewin Cymru yn y cyfnod hwn.

Bu pren y dderwen yn ffynhonnell bwysig ar gyfer tanwydd, golosg, adeiladu llongau ac ar gyfer polion cynnal i'r pyllau glo. Bu derw yn amrywio o ran ei bwysigrwydd o safbwynt defnydd ond bu'n arbennig o bwysig i'r diwydiant trin crwyn er enghraifft, oherwydd y lefelau uchel o daninau yn y rhisgl.

Nodweddion gwahaniaethu'r ddwy rywogaeth

Dail y dderwen mes digoes yn dangos y dail coesynnog

Dail: Q. robur obofad, lletach ymhell uwchben y canol ac yn culhau tua'r goes; Q. petraea ofad, lletach tua'r canol ac yn lledu tua'r goes.

Ffrwyth y dderwen mês coesynnog yn dangos coesyn neu bedyncl y fesen

Ffrwyth y dderwen mês digoes

Mes: Q. robur gwelw gyda stribedi gwyrdd a phroffil mwy hirsgwar; Q. petraea, brown tywyll heb stribedi, llai ac yn fwy crwn.

Coesyn y fesen: Q. robur, hir, main heb flew (2–9 cm); Q. petraea, absennol neu byr iawn gydag ychydig o fân flew (3–4 cm).

Blaenblagur: Q. robur, bach ac aflym; Q. petraea, mawr, llym.

Rhisgl y goeden aeddfed: Q. robur, tew gydag agennau dwfn iawn yn rhedeg at i lawr i ffurfio blociau hirsgwar; Q. petraea, teneuach gydag agennau basach.

Dywed Linnard ^[4] yn groes i Jones (1958)^[2] nad yw'r ddau fath o dderwen yn cynhyrchu paill sydd yn bosibl ei wahaniaethu y naill oddi wrth y llall a bod y ddau yn croesi'n rhwydd â'i gilydd.

Ffenoleg

Mae'r dderwen yn blodeuo ym mis Mai tua 7-14 diwrnod ar ôl i'r blagur ddechrau agor. Ar unrhyw un goeden mae'r cyfnod o fwrw paill yn amrywio rhwng 5-11 niwrnod neu fwy. Mae yna ystadegau yn bodoli (Hyde 1944, 1950 yn Linnard^[4] yn awgrymu bod paill derw yn bresennol ar yr awel am gyfnod o 3-4 wythnos.

Yn Nhywyddiadur [1] Llên Natur cofnodir bod maint y cnwd o flodau yn amrywio o flwyddyn i flwyddyn. Cofnodwyd rhai blynyddoedd (megis 1990)angen ffynhonnell fel blwyddyn o gnwd eithriadol gan wahanol sylwedyddion yng ngogledd Cymru.

Mae'r deri ymysg yr hwyraf o'n coed i golli eu dail. Nid yw'n anarferol mewn hydref tamp a mwyn iddynt ddal eu gafael ar y dail melynol tan ddiwedd Tachwedd (noder ers i hyn o eiriau gael eu hysgrifennu yn 1958 (Jones 1958) ninnau'n rhyfeddu heddiw (2016) at hydrefau hwyr fel petai hynny'n ffenomenon diweddar iawn o achos Newid Hinsawdd. Yng ngaeaf mwyn 1956-7 cadwodd goed derw Wytham Wood, Swydd Rydychen, eu dail gydol y gaeaf nes cael eu disodli o'r diwedd gan flagur y flwyddyn olynol.

Ddiwedd Medi mae'r derw'n dechrau bwrw eu mes er nad ydi'r rhai cyntaf fel arfer yn iach iawn a hwythau â'u prifiant wedi ei atal gan barasitau. Yn ail a thrydedd wythnos mis Hydref mae'r cwymp mwyaf o fês cyfan yn digwydd.

Amrywia mes yn eu maintioli cyfartalog o goeden i goeden ac o flwyddyn i flwyddyn. Roedd mes 1949 er enghraifft 150% yn fwy eu maint cyfartalog na rhai 1943.

Roedd Derwen Cadnam, fu unwaith yn tyfu yn Y Fforest Newydd (Hampshire) yn eithriadol yn y ffaith ei fod yn blodeuo yn niwedd Rhagfyr.

[Mae'r adran hon yn tynnu'n drwm am y wybodaeth ar un ffynhonnell, sef ^[2]

Morffoleg

Ffurfia'r ddwy rywogaeth dafliadau epicormig yn rhwydd pan fo'r gofod o gwmpas y goeden yn cael ei glirio o gysgod coed eraill neu pan fo ymehangiad llorweddol coron y goeden yn cael ei ffrwyno.

Dan rai amgylchiadau ffafriol gall yr egin ganghennau newydd, fyddai fel arall yn aros ynghwsg dros y gaeaf, daflu egin newydd ym mis Gorffennaf ar ôl cwsg o gwta tair wythnos, i ffurfio cangen fwy nag arfer. Fe'u hadwaenir fel egin ganghennau Lammas. Mae'r tyfiant Lammas fodd bynnag yn wan ac yn agored i gael ei heintio gan y pathogen "Oidium".

Mae'r egin goeden yn cynhyrchu tap-wreiddyn cryf a hir sy'n parhau am gyfnod hir o'i oes.

Mae "Q. robur" yn ôl pob tebyg yn hunan-steril. Ychydig iawn (<2%) o groesiadau "Q. robur" x "Q. petraea" sy'n Ilwyddiannus.

Nid yw'r sylwadau cyffredin am boblogaethau o dderi o dras cymysg neu fwyafrif a goed canol-raddol wedi eu seilio ar dystiolaeth ond yn hytrach ar ddealltwriaeth amherffaith o'r nodweddion.^[2]

Ffrwytho

Gall Q. petraea hunan hauedig gynhyrchu mes ffrwythlon o 49 mlwydd o oedran ymlaen. Mae'r ddau fath yn ffrwytho ar batrwm mor afreolaidd mae hi'n anodd cyffredinoli am yr amlder. Yn ne Lloegr yn ôl ^[2] mae blynyddoedd o gnwd da a chyson dros ardal eang yn brin - unwaith mewn 6-7 mlynedd. Digwydd cnydau cymhedrol o fes pob 3-4 mlwyddyn, ac mae'r blynyddoedd pan feth y cnwd mewn ardal neu goedwig penodol yn ddigon cyffredin. Ond anwadal iawn ar y cyfan yw cynnyrch mes derw o flwyddyn i flwyddyn^[2]. Mae hyn gyda Ilaw yn codi cwestiynnau diddorol am hyfywedd y drefn yn yr Oesoedd Canol. Mae'r anwadalwch yn arbennig o wir yn yr Alban, ac fe gydnebir y flwyddyn 1956 fel blwyddyn oer a gwlyb a welodd fethiant y cnwd o fes.

Dosbarthiad

Cymru: Q. petraea yw'r prif math o dderwen yn y gorllewin ac yn yr ucheldir, gyda Q. robur yn cymryd ei le yn y dwyrain ac ar y gwastadeddau and yn llawer prinach. Fe adlewyrchir patrwm tebyg ar lefel Prydeinig and yn Lloegr "Quercus robur" sydd ar y blaen.

Ar lefel byd-eang mae Quercus robur yn ymestyn o arfordir yr Iwerydd i'r Wralau yn y dwyrain ac o ogledd pellaf yr Alban yn y gogledd i fasn Môr y Canoldir yn y de. Mae dosbarthiad Q. petraea yn debyg ond ddim yn ymestyn mor bell i'r de na'r dwyrain^[2]

Tacsonomeg

Llysieuyn blodeuol (neu legume) yw Derwen mes di-goes sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Fagaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Quercus petraea a'r enw Saesneg yw Sessile oak.^[3] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Derwen ddigoes, Crach dderw, Derwen fawr ganghennog.

Ecoleg

Adwaith i ffactorau biotig

Trychfilod

Mae'n debyg bod mwy o rywogaethau o drychfilod yn cael eu cynhaliaeth ar goed derw nag ar unrhyw blanhigyn arall ym Mhrydain. Y prif ymborthwyr yw lindys dad-ddeilio fel brychan y gaeaf (Operophtera brumata)

Gwyfyn y gaeaf: un o reibiwyr dail y deri

y dad-ddeiliwr Erannis defoliaria a Tortrix viridana. Deora wyau'r tair hyn tuag amser agor blagur y dail, ac mae'r larfau yn ymborthi ym misoedd Mai a Mehefin. Maent yn troi yn chwiler ym mis Gorffennaf.

Mae'r dderwen yn anemoffilaidd (hy. mae'n cael ei pheillio gan y gwynt) ond mae peth tystiolaeth bod y gwenyn Andrena haemorrhoa hefyd yn casglu paill o'r blodau. Ystyrir yr amryfal rywogaethau o chwilod Mai ar y cyfandir hefyd yn rheibys mewn rhai blynyddoedd, yn enwedig Melontha vulgaris ond ychydig o ddifrod a wna.

Cynhyrchir paill helaethlawn sy'n gallu teithio cryn bellter. Paill derw yw'r rhywogaeth mwyaf helaeth sy'n bresennol ar yr awel ym mis Mai.

Adar

Caiff y mes eu gwasgaru gan sgrechod coed sydd yn dethol y mes mwyaf y gallant eu llyncu

. Sgrechod coed, ydfrain ac ysguthanod yw'r anifeiliaid mwyaf barus o fes yng ngwledydd Prydain ac ysguthanod sy'n bwyta fwyaf ohonynt yn Lloegr heddiw^[2]. Ceir heidiau mawr ohonynt yn cyrchu gwigoedd pan fo'r mes yn aeddfed, gan aros yno tra phair y cyflenwad. (Mae'n debyg bod hyn yn wir hyd heddiw (2017) mewn rhai mannau ond yn ddios mae niferoedd 'sguthannod wedi gostwng yn sylweddol). Gall ysguthan gadw yn ei chrombil hyd ar 60-70 mesen yn pwyso hyd at 200g. Mae sgrechod yn codi had-blanhigion er mwyn bwyta'r cotelydonau.

Mamoliaid

O blith mamoliaid, gwiwerod llwyd oedd y mwyaf barus am fes, yn Lloegr yn 1958 er iddynt ffafrio cnau castanwydd a ffawydd pan fo dewis. Mae gwiwerod hefyd yn dad-risglo deri ieuanc ond ddim cymaint a rhisgl coed eraill. Felly hefyd llygod a llygod pencrwn.

Mae derbynioldeb mes fel bwyd yn amrywio yn fwy rhwng coed unigol na rhwng y ddwy rywogaeth. Mae'n bosibl canfod coed ar bwys ei gilydd, mes y naill heb eu cyffwrdd a mes y llall wedi'i dihysbyddu.

Mae mes hefyd yn fwyd pwysig i geirw ac i foch gwyllt. Yn wir mae'n well gan yr hychod fwyta mes na chnau ffawydd. Bydd ceirw yn tyrchu yn y pridd am fes sydd wedi'u plannu. Roedd casglu mes i'r moch yn orchwyl i ffermwyr mor ddiweddar a 1958.

Ffactorau ffisegol

Mae dail Q. petraea yn araf i bydru ond yn gynt na dail ffawydd^[2].

Nid yw'r dderwen wedi ei chyfaddasu i ledaenu ei had ymhellach na chyffiniau y rhiant goeden. Fe'u chwenychir serch hynny gan amrywiol adar a mamoliaid sydd yn difetha'r rhai maent yn eu bwyta, ond yn cario a chladdu ambell un ar hap a damwain. Gwelwyd ydfrain a chigfrain yn claddu mes mewn glaswellt neu lawntiau nid nepell o'r coed o ble y daethant. Yn yr un modd, yn Essex fe gladd sgrechod coed mes mewn pridd o dan goed 3/4 milltir i ffwrdd o'r rhiant o dan ddail meirw. Mae gwiwerod hefyd yn symyd a chladdu mes, hyd at 30 llath. Felly hefyd llygod a llygod pencrwn.

O ganlyniad i hyn ceir egin goed derw yn tyfu 200-300 llath o'r goedwig agosaf yn y glaswellt. Weithiau ceir tystiolaeth o symyd llawer pellach - bu'n rhaid i'r egin blanhigyn a gafwyd ar Hoy (Ynysoedd Erch) fod wedi symyd o leiaf 10 milltir, dros y dŵr o Caithness cyfagos, llawer pellach efallai, ag ystyried cyn lleied o goed sydd yn y fan honno.

Cafwyd bod 4-8% a fes aeddfed yn arnofio am ddiwrnod neu ddau oherwydd crebachu a gwacter mewnol, ond ni chredir i'r rhain feddu ar hyfywedd arbennig.

Hyd yn oed mewn blwyddyn o hadu da, difrodir hyd at 25% o fes gan bryfed, yn bennaf y gwiddonyn (Curculio) a'r Tortricidae.

Adwaith i ffactorau dynol

Bondocio

Mae'r ddwy rywogaeth yn taflud yn rhwydd o'r bôn ar ôl eu torri, ond nid yw'r eildwf yn ddigon nerthol i fôndocio ar gylchdro o ragor na 30 mlynedd. Mae Q. petraea yn ymateb yn well i hyn na'i chwaer rhywogaeth^[2].

Tân

Gallant wrthsefyll tan ar yr wyneb diolch i'r rhisgl tew y rhywogaeth^[2]

Pori

Angen sylw

Ymateb i'r tywydd

Oerfel gaeaf

Ni leddir coed derw, hyd yn oed yr egin, mewn tywydd oer ym Mhrydain. Caiff niwed mawr ar dymheredd o c.-30C. Mae mês yn fwy agored i niwed o'r fath.

Yn ôl ^[2] dywedodd Baker (1863) mai'r dderwen oedd yr unig goeden gynhenid yn Swydd Efrog, Lloegr, i ddioddef yn nhywydd heger Nadolig 1860.

Yn ystod tywydd oer difrifol weithiau holltir y bonyn gyda chlec fel ergyd dryll, fel arfer gyda'r nos pan fo'r tymheredd yn disgyn yn sydyn dan ddylanwad gwyntoedd dwyreiniol oer. Agorir rhigol yn y rhisgl fel canlyniad. Gwelodd Jones (1958)^[2] yn Lloegr agennau a gychwynnodd fel craciau a ffurfiwyd yn nhywydd oer gaeaf (canol Ionawr?) 1918. Mae'r craciau yn digwydd amlaf ar ochr isaf bonion coed sy'n tyfu ar ogwydd serth.

Oerfel hwyr y gwanwyn

Mae niwed i dderw oherwydd barrug hwyr y gwanwyn yn waeth na'r niwed a achosir gan oerfel gaeaf. Lleddir yr egin ieuanc gan dymheredd o -30C ym mis Mai.

Gwynt: mae coed derw yn aml yn dwyn proffil isel ar ôl cael eu tocio gan wynt yng ngorllewin Prydain ac yn yr ucheldir (ee. Gallt y Bwlch, yr Eifl, LIŷn). Q. petraea fel arfer yw'r coedwigoedd hyn ond mae un goedwig eithriadol enwog o'i bath, sef coedwig o Q robur o'r enw Wistman's Wood ar Dartmoor

Sychder

Ar ol sychder mawr haf 1976 cofnodwyd yn yr Hydref dilynol (1977) ardal o dderw meirw i'r gogledd ddwyrain o Soar (Talsarnau, Meirionnydd) ar bridd tenau (Cyf. Grid: SH ). Dau fis wedyn yn Rhagfyr 1977 cofnodwyd Ilawer o egin goed derw yng Nghoed Hendremynach, Y Bermo (DB yn Y Tywyddiadur).

Anifeiliaid a phlanhigion sy'n dibynnu ar y dderwen

Adar a mamoliaid

Trychfilod a llau

TRYCHFILOD AR DDERW (Rhestr gynhwysfawr wedi ei chodi o Jones 1958). Yr ychydig iawn o rywogaethau hefyd ar Q. ilex a Q. cerris yn cael eu dynodi gan 'i' ac 'c'. Diweddarwyd rhai enwau Lladin mewn cromfachau petrual.

ACARINA Tetranychidae: Metatetranychus quercinus Berlese.

Phytoseiidae (p): Typhlodromus tiliae Oud., T. rhenanus (Oud.), T. finlandicus (Oud.), T. bakeri (Garman), Seiulus simplex Chant.

Phytoptidae: Phytoptus quercinus (Can.), chwydd wedi ei ffurfio o glytiau o flew hir o dan y dail; P. ilicis (Can.), var. quercinus (Nal.), chwydd yn codi ar ochr uchaf y ddeilen, pantiog ar yr ochr isaf.

HEMIPTERA Jassidae (nomenclatur China 1950): Jassus lanio (L.), Allygus mixtus (Fab.); Loepotettix dilutior (Kbm.), Eupteryx pulchellus (Germ.), E. concinna (Germ.) Typhlocyba aurovittata Dougl., T. quercus (Fab.), Alebra albostriella (Fall), ar dderw yn bennaf.

Psyllidae: Trioza remota Foerst.

Aphididae (enwau yn ôl Borner 1952): Schizodryobius longirostris (Mordv.) Lachnus roboris (L.), Stomaphis quercus (L.) ar risgl, S. longirostris (Fab.) ar risgl derw yn bennaf (y ddau olaf ond gyda morgrug o'r genws Lasius). Myzocallis castanicola Baker (hefyd ar gastan; dau eto i'w cyhoeddi [1958] Myzocallis spp. live on i and c) Tuberculoides annulatus(Htg.), Tuberculatus querceus (Kalt), Thelaxes dryophila (Schrk.).

Phylloxeridae: Phylloxera glabra (von Heyd.).

Aleyrodidae: Pealius quercus (Sign.) weithiau ar Corylus a Carpinus.

Coccidae: Quadraspidiotus zonatus (Frnfldt.) and c, Asterolecanium variolosum (Ratz.)* and c and i, Eulecanium ciliatum (Doug.), Kermes quercus (L.). K. robori, (Geoffr. in Fourcr.) and c and i.

Pentatomidae: Pentatoma rufipes (L.) ar dderw yn bennaf.

Miridae: Phytocoris dimidiatus Kbm. ar dderw yn bennaf. Megacoelum infusum (H.-S.) p, Calocoris ochromelas (Gmel.) Miris striatus (L.), hefyd cyll Corylus p, Campyloneura virgula (H.-S.), hefyd drain gwynion Crataegus p Pilophorus perplexus Doug. and Scott p, Cyllecoris histrionicus (L.) p, C. flavoquadrimaculatus Orthotylus nassatus, hefyd ar piswydd Tilia O. tenellus, hefyd ar onnen; Harpocera thoracica Phylus palliceps P. melanocephalus

THYSANOPTERA

Aeolothripidae: Aeolothrips metaleucus Hal. p.

Thripidae: Drepanothrips reuteri Uzel, Oxythrips quercicola Bagnall, Thrips minutissimus L.

Phlaeothripidae: Haplothrips subtilissimus (Hal.) p.

LEPIDOPTERA

Nolidae: Nola strigula (Schiff.), de Lloegr.

Cymbidae: Pseudoips bicolorana (Fuessl.), yn y dwyrain yn bennaf; Sarrothripus revayana (Scop.), weithiau Salix atrocinerea.

Caradrinidae: Diphthera alpium (Osb.), de Lloegr, prin ar goed eraill. Dicycla oo (L.), de ddwyrain Lloegr; Jodia croceago (Schiff.), de Lloegr; Grapholitha ornitopus (Hufn.); Griposia aprilina (L.), Dyrobota protea (Schiff.); Orthosia miniosa (Schiff.), cymalau hwyrach y larfáu yn aml ar blanhigion eraill.

Plusiidae: Zanclognatha nemoralis (Fab.), Catocala sponsa (L.), de Lloegr. Catocala promissa (Schiff.), de Lloegr.

Sterrhidae: Cosymbia porata (Fab.), hefyd bedw Betula; Cosymbia punctaria (L.).

Hydriomenidae: Eupithecia abbreviata Steph., Eupithecia dodoneata (Guen.), hefyd blodau drain gwynion Crataegus; Eupithecia irriguata (Hb.), de Lloegr.

Selidosemidae: Boarmia roboraria (Schiff.), Lloegr, y de yn bennaf; B. puncti-alis (Scop.), hefyd bedw Betula a llai aml yr helyg Salix atrocinerea; Erannis leucophaearia (Schiff.); Apocheima hispidaria (Schiff.), Lloegr; Deuteronotnos erosaria (Schiff), weithiau ar goed eraill.

Polyplocidae: Asphalia dilutes (Schiff.), Polyploca ridens(Fab.), Lloegr.

Notodontidae: Notodonta anceps (Goeze), Drymonia dodonaea (Schiff.), Drymonia ruficornis (Hufn.).

Lycaenidae: Thecla quercus [= Neozephyrus quercus (L.), anaml yr helyg Salix atrocinerea.

Drepanidae: Drepana binaria

Phycitidae: Phycita spissicella (Fab.); Nephopteryx similella (Germ. and Zinck.), re, de Lloegr; Cryptoblabes bistriga (Haw.), Lloegr, hefyd gwern Alnus; Acrosis consociella (Hb.), A. tumidella (Zinck.), de Lloegr; A. tumidana (Schiff.), de Lloegr.

Heterogeneidae: Cochlidion avellana (L.).

Tortricidae: Tortrix loeflingiana (L.), weithiau Carpinus; T. viridana (L.), ely other trees; Tortricodes tortricella (Hb.), Peronea fissurana Prce. and Metc., sometirnes Salix atrocinerea.

Eucosmidae: Ancylis mitterbacheriana (Schiff.), Eucosma isertana (Fab.), Argyroploce pontedaxana Prce. and Metc., also Malus; A. profundana (Schiff.), , Pammene nitidana (Fab.), Lloegr P. splendidulana (Gn.), P. inquilina Fletch. ar chwyddiadau Biorhiza pallida, (Ol), P. argyrana (Hb.) ar chwyddiadau derw; P. amygdalana (Dupl.) ar chwyddiadau Biorhiza; P. fasciana (L.) ar fes, weithiau ar Castanea; Ernarmonia splendana (Hb.) ar fês ac weithiau ar Castanea a Juglans.

Gelechiidae: Stenolechia gemmella (L.), Lloegr, mewn blagur ac egin; Xenolechi, humeralis (Zell.), anaml coed eraill; X. triparella (Zell.); X. luculella (Hb.), Lloegr; Hypatima gibbosella (Zell.), Lloegr.

Cosmopterygidae: Mompha stephensi (Stt.) yn y rhisgl, de Lloegr.

Oecophoridae: Diurnea phryganella (Hb.).

Sesiidae: Aegeria vespiformis (L.) mewn bonion, hefyd gwern Alnus.

Coleophoridae: Coleophora lutipennella (Zell.), Lloegr, hefyd bedw Betula, Coleophori flavipennella (Dupl.), C. ardeaepennella Scott, de Lloegr; C. palliatelk (Germ. & Zinck.), Lloegr, weithiau coed eraill; C. currucipennella Zell., Lloegr, weithiau coed eraill.

Gracillariidae: Lithocolletis roboris Zell. Mae hon a'r pum rhywogaeth nesaf yn gwneud turiadau fel blotiau o dan y dail: L. harrisella (L.), L. heegeriella Zell., L. messaniellt Zell. ac weithiau ar goed eraill, L. quercifoliella Zell., L. distentella Zell. swydd Henffordd; Acrocercops brogniardella (Fab.) larfa mewn turiad ar ffurf blot, Gracillaria sulphurella (Haw.), G. alchimiella (Scop.).

Plutellidae: Ypsolophus lucellus (Fab.), Y. alpellus (Schiff), Y. sylvellus (L.), Y. ustellus (Clerck), Argyresthia glaucinella Zell. larfa mewn rhisgl, hefyd Aesculus.

Lyonetiidae: Tischeria complanella (Hb.) larfa mewn turiad ffurf blotyn; T. dodonaea Stt., Lloegr, larfa mewn blotyn; Bucculatrix ulmella Zell. larfa mewn turiad pan yn ieuanc.

Heliozelidae: Heliozela sericiella (Haw.), Lloegr, larfa yng nghoesau'r dail ac yn yr asennau canol, Lloegr; H. stanneella (Fisch.), Lloegr, yn y deilgoesau.

Stigmellidae: Stigmella atricapitella (Haw.) turiadau; S. ruficapitella (Haw.) turiadau; S. basigutella (von Hein.), Lloegr, turiadau; S. quinquella (Bed.) Lloegr, turiadau; S. subbimaculella (Haw.), Lloegr, mewn blotiau dail; S. albifasciella (von Hein.) blotiadau; S. suberivora (Stt.), Ynys Wyth, turiadau, i

Eriocraniidae: Mnemonica subpurpurella (Haw.) mewn blotyn deilen.

DIPTERA

Cecidomyiidae: Arnoldiana quercicola (Kieff.), blagur chwyddedig; A. gemmae (Rubs.) A. quercus (Binnie) c, Dasyneura libera (Kieff.), ymchwydd o uwchben a phant o dan y ddeilen, y larfa yn rhydd; D. malpighii (Kieff.), ymchwydd bychan ar lafn y ddeilen; D. pante (Kieff.), ymchwyddiadau afreolaidd ar hyd wythiennau ochrol y ddeilen; D. squamosa (Tay.), o dan fês corachaidd ac c; Contarinia quercina (Rubs.), dail ddim yn agor; Macrodiplosis dryobia (F. Lw.), llabedau ymylol dail yn plygu i lawr ac yn dew; M. volvens Kieff., ymylon y dail rhwng dy labed yn plgu i lawr ac yn dew. Other species are found in galls of Cynipids, in acorn cups (Barnes 1955, Ent. mon. Mag., 91, 86) and in freshly cut oak-wood (Barn 1951, Ent. mon. Mag., 86, 241).

HYMENOPTERA Pamphiliidae: Neurotoma mandibularis (Zadd.), Lloegr, larga wedi ei lapio mewn deilen Pamphilius sylvarum (Steph.), Lloegr.

Cephidae: Janus femoratus Curt., Lloegr, larfa mewn mân frigau.

Argidae: Arge rustica (L.), Lloegr.

Tenthredinidae: Harpiphorus lepidus (Klug), Allantus togatus Panz., hefyd bedw Betula a helyg Salix atrocinerea; Apethymus braccatus (Gmel.), A. abdominalis (Lep Caliroa cinxia (Klug), England, Periclista albida (Klug), P. lineolata p. pubescens (Zadd.), de Lloegr, Profenusa pygmaea (Klug), larfa mewn turiad; Mesoneura opaca (Fab.).

Cynipidae: Mae pob un o'r teulu hwn sydd yn byw ar dderw yn creu chwyddiadau (galls) neu (heb eu rhestru yma) yn dibynnu ar wneuthurwyr chwyddiadau. Trigonaspis megaptera (Pz.), T. synaspis (Hart.), Andricus kollari (Hart.) (= circulans Mayr), un genhedlaeth ar c, A. testaceipes Hart., A. corruptor (Schlecht.), A. rhizomae (Hart.), A. quercus-radicis (Fab.), A. quercus-corticis (L.), A. fecundator (Hart.), A. ostreus (Hart.), A. inflator Hart., A. curvator Hart., A. callidoma (Hart.), A. quercus-ramuli (L.), A. nudes Adler, A. albopunctatus (Schlecht.), A. marginalis (Schlecht.), A. seminationis (Gir.), A. quadrilineatus Hart., A. clementinae (Gir.), A. solitaries (Fonsc.), A. glandulae (Schenck), A. lucidus (Hart.), A. trotteri Kieff., A. sufflator Mayr, A. gemmicola Kieff., A. occultus Tschek, A. amenti Gir., A. aestivalis Gir. c, Callirhytis glandium (Gir.), Cynips quercus-folii L., C. longiventris Hart., C. divisa Hart., C. agama Hart., C. disticha Hart., Neuroterus tricolor (Hart.), N. albipes (Schenck), N. quercus-baccarum (L.), N. numismalis (Geoffr. yn Fourcr.), N. aprilinus (Gir.), N. punctatus Bign.

COLEOPTERA

Buprestidae: Agrilus pannonicus (Pill. and Mitt.), de Lloegr, yn y rhisgl.

Curculionidae: Attelabus nitens (Scop.) larfau wedi eu lapio mewn 'casgenni' dail. Curculio venosus (Gray.), Lloegr, mewn mês, C. glandium Marsh., England, probably also i, c C. villosus Fab., Lloegr, mewn chwyddiadau Biorhiza, Curculio pyrrhoceras Marsh., de Lloegr, mewn chwyddiadau derw, Coeliodes erythroleucus (Gmel.) ar dderw ieuanc, y largau mae'n debyg ar wreiddiau planhigyn arall, C. dryados (Gmel.), fel y flaenorol, C. ruber Marsh., fel y flaenorol, Rhynchaenus quercus (L.) larfa mewn turiad, R. pilosus (Fab.) larfa mewn turiad.

Scolytidae: Scolytus intricatus (Ratz.) larfau o dan rhisgl, weithiau hefyd ar goed eraill.

LEPIDOPTERA aml-borthiant (poliffagws) sydd yn gyffredin ar dderw. (Llunwyd y rhestr hon gan yr Athro Professor G. C. Varley o gofnodion a wnaethpwyd ar Quercus robur in Wytham Wood, Berkshire).

Geometridae Hemithea strigata (mall)f gaeaf *Operophtera brumata (L.) Oporinia dilutata (Schiff.) Ectropis luridata (Bork.) Cleora repandata (L.)t (yr haf hwyr)

• Erannis progemmaria (Hb.)
• E. aurantiaria (Esp.)
• E. defoliaria (Clerck)

Phigalia pilosaria (Schiff.) *Biston strataria (Hufn.) B. betularia (L.) Campoea margaritata (L.)t gaeaf Colotois pennaria (L.)

Notodontidae Phalera bucephala

Tortricidae Ditula angustiorana (Hw.) t (gaeaf) Cacoecia spp., llawer o rywogaethau Pandemis corylana (F.) P. cerasana (Hb.) Peronea literana (L.)

Parasitau llysieuol

Planhigion uwch

Viscum album

Parasitau ffyngol

Microsphaera alphitoides [= Erysiphe alphitoides Sylwyd gyntaf ar y parddu blodiog derw yn Ewrop yn Colmar (Alsace) yn 1907. Tybir iddo gael ei gyflwyno o ogledd America am iddo ledaenu yn gyflym iawn; yn 1908 fe'i cofnodwyd ar draws Ewrop ac fe sylwyd arno yn tyfu'n helaeth mewn mannau na welwyd mohono ynghynt. Rosellinea quercina, Uredo quercus, Armillaria mellea, Sclerotinia candolleana, Diplodia quercina, Colpmoma quercinum, Endosia parasitica, Dioporthe taleola,

Ffyngau yn ymosod ar y pren

Polyporus sulphureus

=Laetiporus sulphureus Ysgwydd y dderwen, yn achosi pydredd mewnol mewn hen dderw (chicken of the woods)

Fistulina hepatica

Ysgwydd tafod bustach: Caiff ei fynediad i'r goeden trwy greithiau ac yn achosi "derw cochfrown" (brown rot) a werthfawrogir ar cyfer saernio cain

Polyporus dryadeus [=Inonotus dryadeus, weeping polypore] Stereum spadicum S. gausapatum S. frustulosum Fomes robustus Ganoderma applanata [=G. applanatus artist's bracket] G. lucidum G. resinaceum Polyporus rubriporus P. giganteus P. frondosus P. umbellatus Hydnum erinaceus Stereum rugosum Hydnum diversideus Polyporus squammosus Daedalea quercina [oak mazegill] Stereum hirsutum [false turkey tail] Bulgaria polymorpha Irpex obliquus Polystictus versicolor [=Trametes versicolor] Polystictus adustus Fomes ferruginosus

Haint; cancr

Caudispora teleola

Perthynas a phobl

Defnydd

Mesobr

Yn y canoloesoedd roedd system y "mesobr" (pannage) oedd yn caniatau rhyddhau moch i'r coed yn yr hydref i bori'r mes ar y ddaear. Dyna yn ôl y son yw tarddiad yr elfen hobyderidando yn y gân werin boblogaidd "xxxxxx", sef yr arferiad a ddwyn yr hob (mochyn) ô'r goedwig derw (deri) ac ar ôl ei ladd a'i halltu, ei gadw yn crogi dan y to fel stôr at y gaeaf.

Gwerth ariannol

Codai coeden dderwen yn ei gwerth os cafodd ei heintio gan y ffwng xxxxx sydd yn lliwio'r pren â gwawr goch. Yr anfantais oedd mai erbyn i'r ffrwyth y ffwng ymddangos a hysbysebu ei bresenoldeb mae'r difrod gan yr haint wedi mynd yn rhy bell gan felly golli unrhyw fantais [angen ffynhonnell]

Golosg

Datblygodd ddiwydiant llosgi golosg sylweddol yng Nghymru yn sgîl gweithgareddau torri a darnio coed ar gyfer mwyndoddi haearn. Derw a ffawydd ffurfiai'r golosg gorau. Dangosodd ddadansoddiad o olosg mewn ffwrnais o'r 17g o Goed Ithel yn Llandogo weddillion gwern, onnen, ffawydd, bedw, afallen, llwyfen, derw, helyg a phoplys ond derw, helyg a phoplys oedd prif cynhwysion y sampl.

Dynion fel arfer oedd y coliers coed ond weithiau menter teulu cyfan, yn byw yn arwyn y coed gydol y tymor 'glosga'. Dyma ddisgrifiad y Parch. John Skinner o grwp o'r fath ym Maglan yn 1800: We here discovered a large family inhabiting a mud cabin in the form of a sugar loaf. In the midst of this retirement they seemed perfectly happy, tho' almost all the children were in the state of their first parents, without covering, and seemed not ashamed. These people continue here all summer for the purpose of making charcoal.

Cynnal touau mwynfeydd

Yn yr ardaloedd lle defnyddid derw i gynnal touau mwynfeydd (pit props) rheolwyd y gwigoedd deri a gyflenwodd y diwydiant glo ar gylchdro bondocio o 30 mlynedd mewn coed copi, sef y cylchdro hwyaf posibl i sicrhau coed nerthol ar y naill law a chadeirio digonol at gnydau'r dyfodol ar y llaw arall. Gellid cyfuno cynhyrchu coed tannwydd yn y régime yma.

Trin crwyn

Cylchdro byr yn hytrach oedd ei angen mewn coed copi ar gyfer y diwydiant trin crwyn ar gyfer lledr. Defnyddid rhisgl coed derw (ynghyd a gwern i raddau llai) i droi crwyn yn lledr tan yn lled ddiweddar. Wrth i'r coed brifio gostwng fydd y cyfran o'r meinwe byw lle ceir y taninau angenrheidiol; 20-21 mlwydd oedd y norm i hynny a gwneud golosg. Byrrach fyth - 15 mlynedd - oedd y cylchdro ar gyfer trin crwyn yn unig:

Cyfleuir peth o ramant a manylder y gwaith o risglo gan y dyddiadurwr Y Parch. Francis Kilvert:

24 Ebrill 1872 Cwm Cleirwy ...the country is filled with the ringing of strokes of the chopping axes.... we heard the sturdy strokes of the axes from the Castle Clump after it had grown dark. The men were working late felling oak as the sap is running fast and the bark strips well.

Defnyddid teclyn o'r enw pilbren i wneud y gwaith hwn ac fe ddisgrifwyd y swn yn y coedwigoedd yn y gwanwyn fel swn cwacian hwyaid yn diasbedain dros y dyffryn^[4]

Cododd pris rhisgl derw ym Mhrydain rhwng 1790 a 1812, ac yn sicr byddai pob temtasiwn i blannu coed copi mewn sefyllfa o brinder.

Adeiladu llongau

Cynyddodd y galw am goed i'r pwrpas hwn yn enwedig yn sgîl y Rhyfel Saith Mlynedd rhwng 1754 a 1760 ac ar gyfer ymladd rhyfeloedd Napoleon droad yr 19g. Ar gyfer y cyntaf o rhain arnofwyd derw o fforestydd Ystâd y Gwydir i lawr yr afon Gonwy. Am dderw yn bennaf oedd y galw hwn. Cymerwyd coed syth o'r fforestydd naturiol ond diwallwyd yr angen am goed ag ystum arbennig iddynt o'r tir agored, y cloddiau a'r gwrychoedd.

Amrywiol

13g. LlDW 9715, guert deruen. id. 9724- 981, pop pren a arguetho fruyt vn guerth a kolluyn eu eythyr deru ac auall ymp. id. 12823-5, Ereyll adeueyt panyu deruen aladher en hageuarc ar tref tat pryodaur adeleu dody mantell arnau oyckudyau.

Melid y mes i greu amnewidyn coffi.

Effeithiau economaidd

Bu tuedd gref, bwriadol ac anfwriadol, i ffafrio "Q. robur" dros ei chwaer rywogaeth nid yn unig oherwydd y gred bod y pren o well ansawdd and hefyd oherwydd ei ffrwytho cysonach, nodweddion cadw gwell ar y mes, a'i hegin mwy hoenus (EW Jones).

Wrth geisio barnu pa bryd a pha le y plannwyd ac a gynaeafwyd derw ers talwm dylid cofio sut y bu i economi cefn gwlad newid yn ystod y 200 mlynedd aeth heibio. Mae poblogaeth yr ardaloedd mwy anghysbell wedi gostwng yn sylweddol, parodd anawsterau teithio ar angen i sicrhau adnoddau swmpus fel tannwydd yn Ileol, ac fe barodd hynny hefyd i'r tiroedd uchel fod yr un mor gyrraeddadwy (neu anghyraeddadwy) a thir isel yn oes y ceffyl a'r pynfarch. Rhaid i ni felly ddychmygu sefyllfa lle roedd tir o ansawdd isel o werth cymharol Ilawer mwy nag yw heddiw, a bod y symbyliad i blannu coed mewn mannau diarffordd yn Ilawer cryfach nag y bu dros y ganrif aeth heibio. Oherwydd hyn, nid yw'n ddiogel fyth i gymryd yn ganiataol nas plannwyd coed yn y gorffennol, hyd yn oed yn y mannau mwyaf diarffordd.

[Tynnir yn bennaf am yr adran hon o Linnard 2000].

Etymoleg "derw" a "mês"

DK i roi pwt am y gair yn y Llydaweg.

RM i roi cefndir Gaeleg yr Alban

Llên a Llên Gwerin

Y Beibl

Cyfeirir at derwen 12 o weithiau yn y Beibl, pob tro yn yr Hen Destament. Mae cynifer a chwe math o dderwen (Hebraeg: allon) ym Mhalesteina. Gallasai'r cyfeiriadau fod yn Quercus aegilops (derwen Falonia), neu Q. ilex (y dderwen Sanctaidd, Saesneg: holme neu holly (= holy) oak) (Walker 1957). Weithiau golygir y terebinth tree (GPC).

Er nad yw'r rhywogaethau hyn yn uniongyrchol berthnasol i'r ddwy rywogaeth dan sylw, mae dylanwad anferthol y Beibl yng Nghymru ac yn y Gorllewin yn golygu bod y rhywogaethau estronol hyn wedi ystumio'r canfyddiad ohonynt fel rhywogaeth(au) brodorol yn y Gwledydd Cred unigol. Y dderwen 'gyfarwydd' a gyfeiriodd y Beibl ati - ni derwen Fallonia!

Cyfeirir at dderwen 7? gwaith fel rhywle I eistedd odditani, dwywaith? fel Ile I gladdu gweddillion person odditani ac am y gweddill, ailadroddir y gair fel crogfa sawl gwaith yn hanes Absalom.

Diddorol efallai yw sylwi fod I'r derw Beiblaidd yr un urddas a'r rhai sydd yma.

Jacob a'u cuddiodd hwynt [duwiau dieithr â chlustlysiau] dan y dderwen oedd yn ymyl Sichem. Genesis 35:8

xxxxxxxxxxxxxxxxxx Sacareia 11:1,2,3

A marw a wnaeth Deborah, mamaeth Rebekah, a hi a gladdwyd islaw Bethel dan dderwen Genesis 35:8

.....ac a gymmerth faen mawr, ac a'i gosododd i fynu yno dan dderwen oedd yn agos i gysegr yr Arglwydd Joshua 24:26

....ac angel yr Arglwydd a ddaeth ac a eisteddodd dan dderwen oedd yn Ophrah Beirniaid 6:11

....paratodd fyn gafr ac a'i dug ato ef [ ] dan y dderwen ac a'i cyflwynodd Beirniaid 6:19

....mul a aeth dan dewfrig derwen fawr, a'i ben of a lynodd yn y dderwen....wele gwelais Absalom ynghreig mewn derwen eto'n fyw ynghanol y dderwen... 2 Samuel 18:9-14

...cafodd ef yn eistedd dan dderwen 1Brenhinoedd 13:14

....ac a gladdasant eu hesgyrn hwy dan y dderwen 1Croniclau 10:12

Efô a dyr iddo gedrwydd ac a gymer y cypreswydden a'r dderwen, ac a ymegnia ymysg prennau'r coed Eiseia 44:14

..a than bob pren ir, a than pob derwen gauadfrig, lle y rhoddasant arogl peraidd l'w holl eilunod Eseciel 6:13

Dywediadau ac ymadroddion

Tir a ddigoeter, pum mlynedd y dylyir ei aredig (Dylid aredig tir a ddadgoedwyd am bum mlynedd)

Cynt y cwymp dar, no miaren, o flaen y gwynt (Bydd derwen yn cwympo o flaen y gwynt yn gynt na miaren)

Mal y moch am y ffawydd (... fel moch at y ffawydd Cyfiriad at hoffter moch am ffawydd dros fes gweler xxxxx)

Tri phren nid rhydd eu torri, heb gennad gwlad ac arglwydd: mesbren, sef derwen; bedwen; a rhafnwydden. - Laws^[5]

Derwyddon, y cryman aur a'r uchelwydd ar y derw

Meddygon Myddfai - dim cyfiriadau

Arferir derw a derwen ym Morg. am unrhyw fath o goeden, e.e. derwan fala, derwan gnou, derwan irin.

Fel symbol o nerth, hirhoedledd a goruchafiaeth teyrn: 15g. DN 4, Oes hir ar i dir fal derwen. id. 43, Derwen vawr o dëyrn vydd. id. 68, A dwrn Einion wiwddur derweni a nyddud. 15-16g. TA 229, O fesen, derwen a dyf. 1588 Am ii. 9, efe oedd grŷf fel derw. GPC

Ieithoedd eraill

DK Llydaweg RM Gaeleg

Enwau lleoedd

Digwydd y ff. f. Y Dderw weithiau fel e. lle.GPC

Graff yn dangos niferoedd cymharol yr enwau lleoedd Cymraeg â son am goed o wahanol fathau wedi eu seilio ar ddadansoddiad yr OS Gazeteer

. Mae Cronfa Enwau Lleoedd Melville Richards yn nodi xxxxx o enwau lleoedd yn nodi y dderwen fel rhan.

Mae nifer o enwau lleoedd yn cyfeirio at goed derw yn anuniongyrchol (y dyddiadau yw'r cofnod cynharaf a gofnodwyd): ee. Coed Sart (mae'r enw Cwrt Sart yn ardal Castell Nedd yn mynd yn ôl i 1296 fel term Ffrangeg Norman Lassarte - ystyr assarte oedd tir wedi ei glirio o goed, derw gan fwyaf mae'n debyg). Mae yna enghreifftiau yn cyfeirio at mes: Cae Rhiw Mes (1796), Cae Pren y Mes (Salop 1637), Coed y Mestog (Mynwy 1814), Parc y Mes (Henllan c. 1700), Ysgubor Mesgoed (Mynwy 1833): rhisgl/tannu/barc (dim ond coed â thaninau ynddynt, megis derw a gwern a ddefnyddid i dannu crwyn; Rhisgl (Brycheiniog 1832), Rhisca (Caerdydd 1667), Hafod Rhisg a Ty Rhisgl (Beddgelert), Barcdy (Aberdaron 1701/2) a Llandecwyn a llawer mwy.

Yr elfen Gymraeg yn Lloegr ac Ewrop

Gweler hefyd

• Geiriadur rhywogaethau Gwefan Llên Natur

Cyfeiriadau

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Derwen mes di-goes

Dub zimní (Quercus petraea, synonyma Quercus sessilis, Quercus sessiliflora), česky zvaný též drnák, je listnatý strom z čeledi bukovitých; spolu s dubem letním lesnicky nejvýznamnější listnatá dřevina ve střední Evropě po buku.^[2]

Popis

Dub zimní dosahuje výšky 20 až 40 metrů. Má štíhle vejčitou nebo nepravidelnou, i uvnitř olistěnou korunu, v porovnání s dubem letním dosahuje menších rozměrů (i nižšího věku). Letorosty jsou lysé, tmavě olivově zelené, lenticely řídké, drobné. Pupeny vejcovité, až 8 mm dlouhé. Listy jsou oproti dubu letnímu zřetelně řapíkaté; čepel většinou široce obvejčitá, nejširší v horní polovině, až 16 cm dlouhá a 10 cm široká, na bázi klínovitá, řidčeji zaokrouhlená, nahoře široce zaokrouhlená, peřenolaločná až peřenodílná s 5–8 (–10) páry laloků, v horní části čepele s laloky mnohem mělčími, tuhá, poměrně tenká, na líci lysá a slabě lesklá, na rubu světlejší, drobnými 2–3 ramennými chlupy pýřitá; bočních žilek 6–9 (–11) párů, žilky třetího řádu jen slabě patrné. Řapík je lysý, 12–30 mm dlouhý.

Plody jsou nažky (žaludy) umístě v paždí listů po (1–) 3 (–5), zpravidla přisedlé, zřídka na stopkách do 1,5 cm dlouhých, číška tenkostěnná, 6–12 cm vysoká, 8–14 široká, šupiny drobné, vejčitě kopinaté, hustě pýřité, ploché nebo jen slabě vyklenuté, nikdy hrbatě ztlustlé; žaludy podlouhlé vejcovité, 14–25 mm dlouhé, 8–14 mm v průměru, často klíčí už na stromě. Žaludy jsou přisedlé k větvím.^[3]

Silný kůlový kořen není vyvinut, proto zřídka dochází k vývratům. Dub zimní je nadán silnou pařezovou a kmenovou výmladností.^[2]

Ekologické nároky a stanoviště

Dub zimní na židovském hřbitově v Miroticích

Dub zimní je výrazně světlomilný a teplomilný, i když poněkud méně než dub letní. Snese oproti němu mnohem méně úživná stanoviště, roste zpravidla na chudých, mělkých a kyselých půdách, typicky propustných, písčitých nebo kamenitých, někdy ale i na bohatších stanovištích a na vápencích. Nesnáší přemokření, záplavy a oglejené půdy.^[2]

Vyskytuje se od nížin po pahorkatiny, zřídka až do podhůří, maximálně v nadmořských výškách 750-850 m n. m. Je dominantní dřevinou v kyselých doubravách, dominantou či kodominantou v dubohabřinách, někdy tvoří i příměs bučin a smíšených porostů s jedlí. V teplejších oblastech bývá místy masivně napadán poloparazitickým ochmetem evropským; na exponovanějších stanovištích trpí silnými mrazy.^[2]

Vytváří vztahy mykorhizy se hřiby dubovým, královským a kolodějem, s ryzcem dubovým a zlatomléčným, s kozákem dubovým a taktéž s muchomůrkou zelenou.^[2]

Areál rozšíření

Dub zimní je rozšířen v západní, střední a jihovýchodní Evropě, na severu je běžný po 61. stupeň severní šířky, na východě zasahuje po řeky Bug a Dněpr. Izolované areály jsou v Malé Asii, na Krymu a na Kavkaze. Je to důležitý strom nižších poloh a pahorkatin, v jižních oblastech areálu zasahuje i do hor. Vyhýbá se oblastem s vyšší kontinentalitou klimatu.

Použití

Dub zimní poskytuje velice hodnotné dřevo, používané při stavbě lodí, podlah, nábytku, intarzií i sudů.

V lidovém léčitelství se používá kůra z mladých stromů jako svíravý a protikrvácivý prostředek, má protizánětlivé účinky na zanícenou kůži a sliznici. Stále velmi oblíbená je příprava koupelí z odvaru z dubové kůry, který se používá k léčbě hemoroidů, proleženin, popálenin, omrzlin, křečových žil, plísní nohou, ekzémů a mnoha dalších problémů s kůží.^[4] Dnes se už zřídka pije odvar při průjmech, žaludečních a střevních katarech.

Památné a významné duby zimní

V České republice je evidováno 64 položek (stromů, skupin a alejí) dubů zimních^[5], což je 21× méně oproti dubům letním. Tři obvodem nejmohutnější a patrně i nejstarší popsané duby zimní na našem území zanikly přičiněním člověka: Albrechtický dub dosahoval obvodu 1236 cm (ve výčetní výšce) a jeho stáří bylo odhadované na 800–1100 let. Zanikl po cíleném opakovaném zapálení roku 1993. Ctiborův dub o obvodu 900 cm zanikl v roce 2009, jeho zánik uspíšilo podpálení dětmi ve 40. letech 20. století. Tisíciletý dub v Ahníkově dosáhl obvodu 798 cm (ve 30 cm) a 660 cm (ve 130 cm); zanikl po roce 1986 z důvodu rozšíření hnědouhelného lomu Nástup - Tušimice. Nejmohutnější žijící památný dub zimní s obvodem 660 cm (2003)^[5] je v současnosti Czernínských dub v Sedlické oboře na Blatensku.

• Žižkův dub (Lomnice)
• Valdštejnův dub (Lukov)
• Dub na Beraníku
• Dub na rozcestí
• Chocenický drnák
• Libenovský dub

Odkazy

Reference

1. ↑ Červený seznam IUCN 2018.1. 5. července 2018. Dostupné online. [cit. 2018-08-10]
2. ↑ ^{a b c d e} MUSIL, Ivan; MÖLLEROVÁ, Jana. Lesnická dendrologie 2ː Listnaté dřeviny, část 1. Praha: [s.n.], 2005. S. 32.
3. ↑ Koblížek J. (1990): Quercus L. In: Hejný S., Slavík, B. (eds.): Květena ČR 2. Academia, Praha, p. 21 – 35.
4. ↑ Dubová kůra na hemeroidy a jiné obtíže | Hemeroidy-hemoroidy.cz. Hemeroidy-hemoroidy.cz. Dostupné online [cit. 2018-03-20]. (česky)
5. ↑ ^{a b} AOPK ČR. Ústřední seznam ochrany přírody (ÚSOP) [online]. AOPK ČR [cit. 2012-04-10]. Dostupné online.

Literatura

• Koblížek J. (1990): Quercus L. In: Hejný S., Slavík, B. (eds.): Květena ČR 2. Academia, Praha, p. 21 – 35.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu dub zimní ve Wikimedia Commons
• Taxon Quercus petraea ve Wikidruzích

• Dub zimní na stránkách Podzámecké zahrady v Kroměříži
• Dub jako léčivka

Vintereg (Quercus petraea), også skrevet Vinter-Eg, er et stort træ, der i Danmark især vokser i skove og krat i Vestjylland. Det ligner den almindelige stilkeg, men bladene har 5-9 par lapper og deres bladstilk er lidt længere (10-15 mm), mens frugtstandens stilk til gengæld er kortere (kun 0-2 cm).

Beskrivelse

Vintereg er et stort, løvfældende træ med hvælvet krone. Stammen er kort og tyk med svære og vredne hovedgrene, der sidder vandret ud. Barken er først glat og olivengrøn med grålig dug. Senere skaller barken af i tynde flager, og til sidst bliver den grå og furet. Knopperne er spredte, kegleformede og lysebrune. De er tæt samlet mod skudspidsen, hvor endeknoppen er tydeligt større end de andre.

Bladene er omvendt ægformede med kileformet stilkende, brede, afrundede lapper og hel rand. Oversiden er mørkegrøn og læderagtig, mens undersiden er meget lyst grøn. Høstfarven er gullig, og bladene bliver siddende langt hen på vinteren. Blomsterne er samlet i rakler. Frugterne, agern, er ustilkede og modner på ét år.

Rodnettet består af en kraftig, lodret pælerod med kraftige siderødder.

Højde x bredde og årlig tilvækst: 40 x 30 m (30 x 30 cm/år).

Voksested

Vintereg optræder blandet med andre løvtræer på let, tør og sur bund. Desuden er den skovdannende på tung og vandlidende jord. Den er udbredt fra England til europæisk Rusland. I Danmark er den hyppigst i Vestjylland. Den ses spredt i skovene i hele landet, en mindre gruppe kan f.eks. ses i universitetsparken i Århus lige øst for Naturhistorisk Museum.

Anvendelse

Krav til voksestedet

Overjorden skal helst være humusrig, mens råjorden kan være alt fra stift ler til magert grus. pH bør ligge mellem 5 og 6. Træet tåler kulde, blæst og en del skygge (i ungdommen).

Vintereg er et lystræ, dvs. at det kræver meget lys, men lader også lys trænge ned til skovbunden. Løvet er mulddannende og pH-hævende. Vintereg trives på lettere og mere tør jord end stilkeg. Det skyldes at kimplanterne har en dybere og mindre forgrenet rod.

Gode frøkilder

Der er ikke udvalgte sorter i handlen. I stedet sælges frøformerede planter. Fore­træk danske frøkilder eller den norske fra Agder ved Oslofjorden.

Bruges til

Solitærtræ, gårdtræ, allétræ, grupper, læ- og rammebeplantninger, klippet hæk eller overstander.

Plantes sammen med

Andre store træer, skov­bundsstauder eller sur­bundsplanter.

Pasning

Plant vintereg i den bladløse tid. Træet har pælerod, og etab­lerer sig derfor kun langsomt. Foretræk små træer med et for­holdsvist stort rod­net. Sørg for, at plante­hullet er godt løsnet i bunden. Giv større træer forankring til en kort stok i 3-4 år. Vanding eller gødskning bør ikke være nødvendig. Etablerings­beskæringen skal sikre ét gennemgående topskud og et velfordelt grenskelet. Senere bør beskæring be­grænses mest muligt for at hindre vanrisdannelse. Men træet tåler enhver form for beskæring, tilmed total nedskæ­ring.

Billeder

• Vinteregs knopper er slanke og ulige store

• Blade og agern

• Habitus

• Stamme

Kilde

• Signe Frederiksen et al., Dansk flora, 2. udgave, Gyldendal 2012. ISBN 87-02-11219-1.
• Sten Porse: Plantebeskrivelser, DCJ 2003 (CD-Rom).

Eksterne henvisninger

• Arne og Anna-Lena Anderberg: Den virtuella floran, Naturhistoriska riksmuseet (svensk)
• Fugleognatur.dk - Billeder og udbredelse i Danmark af Vintereg

Die Traubeneiche (Quercus petraea (Matt.) Liebl., Synonyme: Quercus sessilis Ehrh. ex Schur, Quercus sessiliflora Salisb.),^[1] auch Wintereiche (und Stein-Eiche) genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Eichen (Quercus) in der Familie der Buchengewächse (Fagaceae). Um ihre Zugehörigkeit zur Gattung der Eichen zu betonen, ist – etwa in der Botanik – auch die Bindestrichschreibweise Trauben-Eiche üblich.

Die Traubeneiche war Baum des Jahres 2014 in Deutschland.^[2]

Beschreibung

Borke der Traubeneiche

Vegetative Merkmale

Die Traubeneiche wächst als sommergrüner Baum, der Wuchshöhen von 25 bis 30 (maximal 40) Meter und Stammdurchmesser bis zu 2 Meter erreicht. Durch ihre kräftige Pfahlwurzel ist sie äußerst sturmfest. Wie die Stieleiche bildet die Traubeneiche Johannistriebe. Ihr Höchstalter liegt bei 800 bis 1000 Jahren. Die Baumkrone ist auf geradem Stamm hoch gewölbt mit strahlenförmig abgehenden Ästen, die viel gerader als bei der Stieleiche sind. Die Baumkrone ist lockerer als bei der Stieleiche, und die Belaubung ist gleichmäßiger verteilt. Die Rinde der Traubeneiche ist in der Jugend glatt und schwach grau-grün glänzend, später wird eine dicke, tief längsrissige, graubraune Borke gebildet. Die Rinde der Zweige ist dunkelgrau, teilweise gerötet und grau bereift. Die Knospen sind groß, spitz kegelförmig, schwach fünfkantig,^[1] eiförmig und vielschuppig und sitzen an den Triebenden gehäuft. Jede Knospenschuppe ist hell orangebraun mit einer dunkelbraunen Spitze.

Die wechselständig an den Zweigen angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Der Blattstiel ist 1 bis 2 cm lang und gelb. Die einfache, ledrigen Blattspreite ist 8 bis 12 (selten bis 16) Zentimeter lang, 5 bis 7 (selten bis 10) cm breit, an der Basis kurz keilförmig verschmälert und in fünf bis acht, selten bis zehn engen Buchten abgerundet gelappt. Die Blattoberseite ist tiefgrün glänzend und die Unterseite ist heller, anfangs büschelig flaumig und seidig behaart, später verkahlend.

Generative Merkmale

Die Traubeneiche ist einhäusig getrennt geschlechtig (monözisch). Sie blüht von April bis Mai. Die männlichen Kätzchen sind 5 bis 8 cm lang. Die weiblichen Blüten sitzen endständig sowie in den Blattachseln der jungen Triebe gruppiert zu zwei bis sechsen; sie sind weißlich und kugelig mit purpurroten Narben.

Laubblätter und Eicheln der Traubeneiche

Die Eicheln reifen von September bis Oktober. Sie sitzen gehäuft (daher der Name Traubeneiche!) an fast ungestielten Fruchtbechern. Die Eicheln sind 1,6 bis 2,6 cm lang (damit sind sie etwas kürzer als die der Stieleiche). Der Fruchtbecher umhüllt etwa die Hälfte der Eichel und ist dicht flaumig behaart. Die Eicheln dienen verschiedenen Tieren als Nahrung und werden von ihnen verbreitet. Vor allem der Eichelhäher sorgt durch Anlage von Nahrungsdepots für die Verbreitung der Traubeneiche (Hähersaaten).

Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 24.^[3]

Unterscheidung zur Stieleiche

Habitus der Traubeneiche

Habitus der Traubeneiche

Traubeneichen-Saatfläche

Die Stieleiche und die Traubeneiche ähneln sich sehr. Viele Systematiker und Genetiker sehen in der Traubeneiche nur eine Standortrasse der Stieleiche. In der Verbreitung und der Morphologie gibt es jedoch einige Unterschiede: Die Traubeneiche kommt bevorzugt in den Hügel- und niedrigen Berglagen vor, zum Beispiel im Spessart und im Pfälzerwald. Ihre Früchte sitzen gehäuft an sehr kurzen Stielen. Die Blätter sind zwei bis drei Zentimeter lang gestielt. Die Blattbasis ist keilförmig und nicht geöhrt. Im mittleren Spreitenbereich der Blätter enden die Seitennerven nie in den Buchten. Traubeneichen sind empflindlicher gegen Nässe als Stieleichen, gleichzeitig aber auch trockenheitsresistenter. Traubeneichen sind noch hitze- und stadtklimaverträglicher als Stieleichen^[4].

Stieleiche und Traubeneiche können bastardisieren. Ob solche Bastarde in realen Beständen eine Rolle spielen, ist unklar. Meist erwiesen sich Pflanzen mit intermediären Merkmalen doch als einer der beiden Arten zugehörig.^[5]

Systematik

Man unterscheidet fünf Unterarten:^[6]

• Quercus petraea subsp. austrotyrrhenica Brullo, Guarino & Siracusa: Sie kommt in Süd-Italien und Sizilien vor.
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López: Sie kommt im nördlichen Spanien vor.
• Quercus petraea subsp. petraea : Sie kommt von Europa bis zur Türkei vor.
• Quercus petraea subsp. pinnatiloba (K.Koch) Menitsky: Sie kommt von der Türkei bis Syrien vor.
• Quercus petraea subsp. polycarpa (Schur) Soó: Sie kommt von der Slowakei bis zur Balkanhalbinsel, auf der Krim und von der Türkei bis zum nördlichen Iran vor.

Zuchtformen

• 'Mespilifolia':
  Diese seltene Form kann bis 16 Meter hoch werden bei einem Stammdurchmesser von bis zu einem Meter. Die Blätter sind länglich-lanzettlich, dabei bis 22 cm lang und 3–5 cm breit; sie haben einen verdickten, etwas ausgebuchteten ungelappten Rand; bisweilen haben einige Blätter einen unregelmäßigen Lappen. Der Blattstiel ist oft dunkelrot.
• 'Columna':
  Es handelt sich entweder um eine Sorte der Traubeneiche (Quercus petraea) oder eine Kreuzung aus Stiel- und Traubeneiche (Quercus × rosacea). Sie ist dicht verzweigt, die Blätter sind kaum gelappt, die Sorte ist wenig mehltauanfällig.
• 'Laciniata':
  Mit geschlitzten Blättern.

Vorkommen

Die Traubeneiche ist nach der Stieleiche die in Mitteleuropa am weitesten verbreitete Eichenart. Ihr Verbreitungsgebiet reicht von Italien und Nordgriechenland im Süden bis zu den Britischen Inseln und Südskandinavien im Norden. Sie kommt von Nordspanien im Westen bis Polen, Südwestrussland und dem Schwarzen Meer bis zum nördlichen Iran im Osten vor. Gegenüber der Stieleiche reicht ihr Verbreitungsgebiet nicht so weit in den Osten; sie bevorzugt atlantisches und subatlantisches Klima. Die Traubeneiche steigt in den Südalpen bis auf 1100 m ü. NN, so z. B. im Sonderwaldreservat Plontabuora.

Die Traubeneiche kommt auf trockenen bis frischen, mittel- bis tiefgründigen Stein- und Lehmböden vor (der wissenschaftliche Artname „petraea“ (Felsen) weist auf die Steinböden hin). Sie toleriert auch schlecht nährstoffversorgte Standorte. Im Gegensatz zur Stieleiche meidet sie staunasse und wechselfeuchte Böden. Die lichtbedürftige Traubeneiche wird in Mitteleuropa auf normalen Standorten von der schattentoleranten, konkurrenzstarken Rotbuche verdrängt und kommt nur als Nebenbaumart vor. Sie ist deswegen nur auf Sonderstandorten bestandbildend: auf strengen Tonböden in Eichen-Hainbuchenwäldern und auf nährstoffarmen, trockenen Sandböden in Eichen-Birkenwäldern und Eichen-Kiefernwäldern. Im submediterranen Klimabereich bildet sie Mischwälder mit der Flaumeiche und der Zerreiche. Sie ist eine Charakterart der Klasse Querco-Fagetea.^[3]

Viele Eichenwälder in Mitteleuropa sind anthropogenen Ursprungs. Es sind durchgewachsene Mittelwälder, da die Traubeneiche durch ihre Stockausschlagsfähigkeit die Mittelwaldbewirtschaftung besser verträgt als die Rotbuche. Auch wurden die Eichen wegen ihres wertvollen Holzes und ihrer als Viehfutter verwendeten Früchte (Eichelmast) schon immer gezielt gefördert.

Nutzung

Traubeneiche – Furnierstamm

Weinfässer aus Eichenholz

Die Traubeneiche ist ein ringporiger Kernholzbaum. Der gelblich-weiße Splint ist nur schmal ausgebildet, das Kernholz hat eine hell- bis dunkelbraune Farbe. Die mittlere Rohdichte beträgt 0,65 (0,39–0,93) g/cm³. Das Eichenholz ist hart, zäh, sehr dauerhaft und gut zu bearbeiten. Das Holz der Traubeneiche wird vielseitig verwendet: im Wasserbau, als Bauholz, für Schwellen und Pfähle, im Innenausbau für Treppen und Fußböden und massiv als Möbelholz. Hochwertiges Eichenholz stammt meist von der Traubeneiche und wird zur Furnierherstellung und zum Fass- und Barrique-Bau verwendet. Berühmte Wertholzbestände finden sich im Spessart, im Steigerwald und im Pfälzerwald. Auch als Brennholz eignet sich das Eichenholz hervorragend. Als Parkbaum eignet sich die Traubeneiche sehr gut, da sie früh im Jahr austreibt und im Herbst ihre Blätter mit am längsten behält.

Die durch Bitterstoffe für den Menschen roh ungenießbaren Eicheln sind sehr nahrhaft und enthalten bis zu 38 % Stärke. Eichel-Malz eignet sich aber recht gut zur Bierherstellung.^[7] Eicheln eignen sich auch zur Herstellung von Fruchtkaffee.

Früher war die Bedeutung der Eichenwälder zur Schweinemast größer als zur Holznutzung. Viele der heute wertvollen Bestände wurden für diesen Zweck oder zur Wildäsung angelegt. Vor dem großflächigen Feldfutterbau ab dem 19. Jahrhundert war die Waldweide die wichtigste Art der Schweinemast. Aus dieser Zeit stammt der Spruch „Auf den Eichen wächst der beste Schinken“.

Eine weitere Nutzung war die der Rinde als Gerberlohe. Dazu wurde die Traubeneiche als Niederwald, so genannte Lohhecken, bewirtschaftet, alle 15 bis 20 Jahre geerntet, die Stämme geringelt und die Rinde abgeschält. Die getrocknete Rinde hat einen Gerbsäureanteil von 8 bis 20 %.

Pharmakologie

Als Heildroge wird die getrocknete, borkenfreie Rinde junger Zweige und Stockausschläge (Quercus cortex) verwendet.

Sie enthält bis zu 20 Prozent Gerbstoffe vom Catechin-Typ (vorwiegend oligomere Proanthocyanidine), zum Teil auch Ellagitannine; das Cytosol Quercitol und Triterpene.

Im Vordergrund der Anwendungen steht die adstringierende, austrocknende, blut- und juckreizstillende, aber auch die antiseptische Wirkung der Gerbstoffe, die die Heilung fördert.

Abkochungen der Eichenrinde werden demgemäß äußerlich zu Bädern oder Umschlägen bei Hauterkrankungen, vermehrter Fußschweißbildung, Frostschäden, Hämorrhoiden und Analfissuren eingesetzt; auch zum Spülen und Gurgeln bei leichten Entzündungen im Mund- und Rachenraum.

Literatur

• Joachim Krahl-Urban: Die Eichen. Forstliche Monographie der Traubeneiche und der Stieleiche. Parey, Hamburg/Berlin 1959.
• Heinrich Spiecker: Zur Steuerung des Dickenwachstums und der Astreinigung von Trauben- und Stieleichen (Quercus petraea (Matt.) Liebl. und Quercus robur L.). Schriftenreihe der Landesforstverwaltung Baden-Württemberg, Band 72. Forstliche Versuchs- und Forschungsanstalt, Freiburg im Breisgau 1991.
• Gregor Aas: Untersuchungen zur Trennung und Kreuzbarkeit von Stiel- und Traubeneiche (Quercus robur L. und Q[uercus] petraea (Matt.) Liebl.) (Dissertation). München 1989.
• Ingrid und Peter Schönfelder: Das neue Handbuch der Heilpflanzen. Franckh-Kosmos-Verlagsgesellschaft, 2011, ISBN 3-440-09387-5.

Einzelnachweise

1. ↑ ^{a b} Gregor Aas: Enzyklopädie der Holzgewächse. (PDF) Quercus petraea. In: Enzyklopädie der Holzgewächs. Ökologisch-Botanischer Garten der Universität Bayreuth, S. 1, 4, abgerufen am 1. Januar 2015: „Typisch für Zweige im Winter ist eine Häufung von Knospen an der Spitze der Triebe, wobei Form und Größe der einzelnen Knospen erheblich variieren. Meist sind sie spitz kegelförmig und schwach fünfkantig, die Endknospen in der Regel etwas größer als die seitlichen.“
2. ↑ Trauben-Eiche ist Baum des Jahres auf Deutsche Welle Online vom 24. Oktober 2013 (abgerufen am 25. Oktober 2013)
3. ↑ ^{a b} Erich Oberdorfer: Pflanzensoziologische Exkursionsflora für Deutschland und angrenzende Gebiete. 8. Auflage. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 2001, ISBN 3-8001-3131-5, S. 317.
4. ↑ Antje Grosse Feldhaus: Traubeneiche. Abgerufen am 11. November 2020.
5. ↑ Blattmorphologie und genetischer Fingerabdruck als Hilfe bei der Bestimmung von Trauben- und Stieleiche. In: waldwissen.net. Abgerufen am 28. Januar 2017.
6. ↑ Rafaël Govaerts (Hrsg.): Quercus – Datenblatt bei World Checklist of Selected Plant Families des Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. Abgerufen am 4. Oktober 2015.
7. ↑ Projekt Eichelbier |. Abgerufen am 11. Mai 2022.

'S e craobh a th' ann an darach neo-ghasagach^[1] (Laideann: quercus petraea/sessiliflora^[2]). Tha e aithnichte mar "sessile oak", "Cornish oak" no "Durmast oak" sa Bheurla. Tha e a' fàs gu nàdarra air feadh na Roinn-Eòrpa is Ioràn.

'S e an darach neo-ghasagach a' chraobh nàiseanta na Cuimrigh.^[3] Mar a tha an t-ainm Cornish oak a' sealltainn, tha e na chraobh nàiseanta Còrnach cuideachd.^[4][5]

Canar gun robh am "Pontfadog Oak" an darach neo-ghasagach a bu shine anns an Rìoghachd Aonaichte. Dh'fhàs e faisg air Y Waun ann an Cuimrigh a Tuath. Thathar dhen bheachd gun robh e na bu shine na 1,200 bliadhna a dh'aois. Bha cearcall-thomhas de 42 troigh 5 òirlich (12.9 m) aig an stoc-craoibhe agus bha toll anns an stoc-craoibhe. Chaidh i a leagail leis a' ghaoith sa Ghiblean 2013. ^[6]

Iomraidhean

1. ↑ Am Faclair Beag
2. ↑ “Quercus sessiliflora Salisb.”. USDA GRIN Taxonomy for Plants.
3. ↑ "Tree trail with worldwide flavour", BBC News, 23.7.2004
4. ↑ James Minahan, The complete guide to national symbols and emblems , Volume 1, 2009
5. ↑ this is cornwall.co.uk
6. ↑ “Pontfadog Oak: 1,200-year-old tree toppled by winds”, BBC News Online. 18.4. 2013.

Hrast kitnjak (Quercus petraea) je bjelogorično drvo iz roda hrastova, porodice Fagaceae.

Rasprostranjenost

Raste na brežuljkastim i brdskim položajima, Srednje i Južne Evrope, te Zapadne Azije. U Bosni i Hercegovini je autohtona vrsta drveća.

Izgled

Naraste do 40 m u visinu. Debljina debla može biti i 1-3 m prsnog promjera. Kora debla, mnogo je tanja i pliće ispucala nego kod hrasta lužnjaka. Pupovi su smeđi, goli, čunjasto–ušiljeni. Izbojci su goli. Lišće je 8-12 cm dugo, obrnuto jajoliko, podjednakih lapova (5-7 pari), s donje strane slabije dlakavo uz srednju žilu. Peteljka je 1-3 cm duga. Plod je žir, kraći i deblji od žira, hrasta lužnjaka, jednolično svjetlo-žućkaste boje. Ima manje raskošnu krošnju nego hrast lužnjak. Ženski cvatovi kod hrasta lužnjaka imaju kratku stapku, dok kod hrasta kitnjaka nemaju stapku, već su sjedeći. Cvate u aprilu i maju, žirevi se drže 2-5 zajedno.

Ekološke osobine

Ne pojavljuje se na vlažnim tlima, slabo na vapnenastoj podlozi, voli kiselo tlo. Njegove šume su u velikoj mjeri iskrčene za potrebe poljoprivrede. Voli svjetlost, na zasjenu je manje osjetljiv od hrasta lužnjaka. Otporan je na prašinu i otrovne plinove. Njegovo drvo je vrlo visoke kvalitete. Uzgaja se u šumama do dobi od 120 godina. To mu je optimalna zrelost. Fiziološka zrelost je i do 1000 godina.

Nu rùvulu.

Lu rùvulu (Quercus petraea) è una cherza caducifogli di prima grannizza, appartinenti â famigghia dê Fagaceae. È un arbiru di ranni fustu e duru lu cui fruttu è la ghianna.

Rifirimenti etimològgici

• Pasqualinu, M., Vocabolariu siciliano etimologico p. 312.

Горун (латински: Quercus petraea ) – вид планински даб ^[1]. Ова листопадно дрво е од родот дабови, семејство Fagaceae.

Распространетост

Горунот е многу распространет европски вид со ареал нешто помал од оној на стежерот. Распространет е во западна, средна, дел во северна и источна Европа. Северната граница на неговиот ареал во Норвешка допира до 60° северна географска ширина. Го нема на Сицилија, Сардинија и јужна Шпанија. Источната граница се протега од југот на Шведска, низ Полска до Црното Море. Делумно го има и во западна Азија. Избегнува области со континентална клима.^[2]

Опис

Горунот е високо дрво, достигнува висина од 30 до 40 м и пречник на стеблото 1-3 м. Стеблото е порамно и поправилно од она на стежерот. Крошната е импозантна, густа и прилично правилна, нешто потесна и поправилна од онаа на стежерот. Достигнува старост 600-700 години.^[2]

Кората на стеблото во младоста е жолтеникава, тенка и мазна, а кај постарите стебла е белузлаво сива, избраздена, испукана по надолжни бразди и лушпеста. Потенка е и поплитко испукана во однос на кората на стежерот.^[3][2][4]

Пупките се кафеави, голи, конусно зашилени. Листовите се доста симетрични, долги 8-12 см, широки 6-7 см, елиптични до обратно јајчести. По ободот се шпицести, со 4-8 шпицови чии врежувања се поостри и посиметрични во однос на стежерот. Младите лисје се малку влакнести, подоцна крути, кожести и голи. Петелката на листот е долга 15-40 мм.^[2]Лицето на листот е сјајно зелено, опачината посветло. Листовите кои се развиваат во сенка се помалку крути од оние изложени на сонце.^[3]

Плодот е желад, доста варијабилен, но пократок и подебел од желадот на дабот стежер (долг 1,5-4 см, широк 1-2,5 см), на кратка дршка или седечки (без дршка). Растат во група од 2 до 5. Купулата е со рамен обод, лушпите збиени, поиспупчени и повлакнести во однос на стежерот. Во купулата желадот е до 1/3 од должината, јајчесто елипсест, без темни пруги. Разлистува и цути во средината на пролетта, нешто подоцна од стежерот.^[2]

• Кора

• Пупки

• Листови

• Желад

Живеалиште

Горунот расте на ридски терени. Горната граница на распространетост оди до 1360 м надморска висина во јужен Тирол. Во допирните подрачја со буката, обично расте на топлите, претежно јужни експозиции.^[2]

Во поглед на барањата за тло, далеку е поскромен од стежерот. Најмногу успева на свежи земјишта, но не поднесува влажни. Слабо расте на варовничка подлога, но успева на плитки и скелетни, ,^[5] како и на кисели земјишта.^[2] Хелиофилна Одговара му влажан ваздух. Не подноси касне мразеве.^[3]

Болести на горунот

Првите записи за пропаѓање и сушење на разни видови дабови датираат од почетокот на 19 век. Од 80-тите години на 20 век почнало интензивно сушење на шуми во Европа (т.н. „нов тип на сушење“), и тоа прво на четинарите, а потоа и на листопадните. Меѓу дабовите посебно осетлив се покажал горунот чие сушење во послаб или појак интензитет е забележено во сите европски земји и покажува тенденција на понатамошно ширење. Поголемиот број стручњаци и научници се сложува дека не постои само еден причинител, туку дека на процесот на сушење влијаат повеќе фактори од абиотична и биотична природа. Меѓу овие фактори посебно значење им се припишува на паразитните габи (пепелници и габи кои се развиваат во спроводните садови трахеомиокози), штетните инсекти (особено дефолијаторите), на директните или индиректните влијанија на аерозагадувањето, глобалната промена на климата (глобално загревање, остри и ладни зими и сушни лета), кои сите влијаат и доведуваат до постојани промени во шумските екосистеми.

Употреба

Дрво на горун

"Желадење" на свињи.

Дрвото на горунот е квалитетно и ценето. Беликата е жолтеникаво бела боја, тесна, широка 1 до 3 см, а срцевината светло жолтеникава кафеава. Дрвото е фино, некогаш со неправилна текстура. Прстените на прираст се маркантни. Правилното менување на светлото и темното дрво на пресекот на стеблото овозможува совршена реконструкција на хронологијата на годовите, а со тоа и климатските услови во поедини периоди од животот на дрвото. Се употребува, меѓу другото, за изработка на греди, подни облоги, мебел, опремување на ентериери и во бродоградбата.^[3]

Во 19 век во Србија се применувал екстензивен начин на товење свињи со т.н. „желадење на свињите“ во дабовите и буковите шуми.^[6] Денес овој начин на исхрана е особено популарна во органското земјоделие.

Дабовиот желад се употребувал и во човечката исхрана од дамнина. Било утврдено дека желадите од стежерот и горунот се користеле во исхраната уште од неолитот. Желадите од многу видови дабови, па така и од горунот, се богати со скроб, шеќер, белковини, масти, Смола и танин. Јадливоста на желадите зависи токму од содржината на танин во нив. Големата содржина на танин резултира со горок вкус на плодовите и ја ограничува нивната природа во човечката исхрана. Горунот спаѓа во видовите чиј желад има мала содржина танин, а доста скроб. Желадите и денес се користат во исхраната на поборниците на природна исхрана, а може да се користат печени како питомите костени, како пире, сомелени во брашно како додаток на лебот или пржен и мелен како замена за кафе. Во Германија и денес е познат изразот "желадово кафе" (Eichelkaffe).^[7]

Кората на горунот и стежерот (Cortex Quercus) служи во медицината како средство за стегање, плакнење и запирање на крвавењето.^[8] По потреба може да се употреби и како антидот при труење со тешки метали. Се собира во рана пролет, пред разлистување, или во есен, по паѓањето на лисјата и тоа само сосема мазна кора од млади стебла или гранки.^[9]

Дабовите шуми се живеалиште на кои најдобро успеваат тартуфи, што често може да има големо економско значење. Тартуфите најдобро растат во симбиоза со корењата на дабовите горун и стежер.^[10]

Значење во озеленувањето

•Со оглед на големината на возрасните единки, горунот е вид кој главно се сади на големи зелени површини. Забележени се повеќе варијанти и форми. Меѓу најчесто одгледуваните укрсни форми се:

• Quercus petraea 'Columna' - хабитус валчест, листовите тесни, сивкаво зелени, слабо и неправилно шпицести;
• Quercus petraea 'Laciniata' - листовите длабоко врежани;
• Quercus petraea 'Mespilifolia' – листовите на гранките од првиот ред темно зелени, сјајни, скоро цел обод, зашилени на врвот;
• Quercus petraea 'Purpurea' - младите листови мрко пурпурни, подоцна црвеникаво сиво зелени со црвени нерви.^[2]

• Quercus petraea 'Laciniata' - лист

• Quercus petraea 'Mespilifolia' - лист

Поврзано

• Даб
• Стежер
• Цер
• Сладун
• Дрво (материјал)
• Желад

Наводи

Литература

• Вукићевић, Емилија (2005). Декоративна дендрологија. 781 (2 издание). Београд: Привредно финансијски водич. стр. 272-304.
• Lanzara, Paola (1982). Drveće. Zagreb: Mladinska kwiga.

Надворшни врски

Derwen yn Hesse, Almayn

Mes ha del

Derow (unnplek derwen, Lat. Quercus petraea) yw eghen a wydhen, yn genas Quercus, ow triga yn Europa hag Anatoli.

Kathik yw aga bleujyow ha Mes yw aga froeth. Prenn an derow yw kales; y tevnydhyr rag gwruthyl mebyl, leuryow, balyers h.e.

Hanow an Dherwydhyon yw devedhys martesen a'n gwydh ma. I a omdhiskwa yn mythologieth keltek ha henhwedhlow arnowydh, rag ensampel yn Neo-Paganieth ha lyver Robert Graves. Krevder ha perthyans a arwoedhyons i. Derow yw an gwydh kenedhlek a Gembra ha Kernow.

El róare el xe un tipo de giandaro deła fameja dełe Fagaceae (dito anca 'róvare', 'róvaro, 'róro', róare, róaro, nome sientifico Quercus robur). No pol sfugir el fato che dała dision latina "robur" xe derivà i nomi comuni veneti. In lengua italiana xe dito anca "Farnia".

Qua xe riportà però le foto de una varietà diversa, la Quercus Petrae. El nome inglese de questa varietà el xe sessile oak, queło todesco Traubeneiche e queło itałiàn rovere.

El róare el pol cresare fin a 1300 metri sul łiveło del mare, rivar a esare alto anca 40 metri e vivare 300-400 ani. Łe so foje łe casca ogni utuno e łe ga i bordi tuti fati a curvete. I fruti i xe giande ke łe crese a graspeti de 4-5.

Foje e giande de ròare

El legno de róare el vien doparà par far travi, mòbiłi, pavimenti, barche e bóti 'ndove métare vin e liquori.

Quercus petraea, commonly known as the sessile oak,^[3] Cornish oak,^[4] Irish Oak or durmast oak,^[5] is a species of oak tree native to most of Europe and into Anatolia and Iran. The sessile oak is the national tree of Ireland,^[6] and an unofficial emblem in Wales^[7] and Cornwall.^[8][9]

Description

The sessile oak is a large deciduous tree up to 40 metres (130 feet) tall,^[10] in the white oak section of the genus (Quercus sect. Quercus) and similar to the pedunculate oak (Q. robur), with which it overlaps extensively in range. The leaves are 7–14 centimetres (2+3⁄4–5+1⁄2 inches) long and 4–8 cm (1+1⁄2–3 in) broad, evenly lobed with five to six lobes on each side and a 1 cm-long (1⁄2 in) petiole. The male flowers are grouped into catkins, produced in the spring. The fruit is an acorn 2–3 cm (3⁄4–1+1⁄4 in) long and 1–2 cm (1⁄2–3⁄4 in) broad, which matures in about six months.

• 

  Old sacred oak (zapis) in Divljana, Serbia

• 

  Shoot with leaves and acorn

• 

  An inosculated tree

Comparison with pedunculate oak

Significant botanical differences from pedunculate oak (Q. robur) include the stalked leaves, and the stalkless (sessile) acorns from which one of its common names is derived. (With the pedunculate oak, it is the acorns which are pedunculate, i.e. on stalks, while the leaves are not.) It occurs in upland areas of altitudes over 300 m (984 ft) with higher rainfall and shallow, acidic, sandy soils. Its specific epithet petraea means "of rocky places".^[11] Q. robur, on the other hand, prefers deeper, richer soils at lower altitude. Fertile hybrids with Quercus robur named Quercus × rosacea are found wherever the two parent species occur and share or are intermediate in characters between the parents.

Charles Darwin, in Chapter II of On the Origin of Species, noted that the sessile and pedunculate oaks had been described as both distinct species and mere varieties depending on the authority consulted.

Taxonomy

Quercus petraea was first described by Heinrich Gottfried von Mattuschka in 1777 as a variety of Quercus robur, Quercus robur var. petraea. It was raised to a full species by Franz Kaspar Lieblein in 1784.^[12]

Subspecies

As of March 2023, Plants of the World Online accepted five subspecies:^[12]

• Quercus petraea subsp. austrotyrrhenica Brullo, Guarino & Siracusa
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López
• Quercus petraea subsp. petraea
• Quercus petraea subsp. pinnatiloba (K.Koch) Menitsky
• Quercus petraea subsp. polycarpa (Schur) Soó

Diseases and pests

• Acute oak decline
• Sudden oak death
• The Welsh oak longhorn beetle (Pyrrhidium sanguineum) is named after its host tree; the larvae feed at the bark interface of dead wood.^[13]

Uses

Sessile oak is one of the most important species in Europe both economically and ecologically. Oak timber is traditionally used for building, ships and furniture. Today the best woods are used for quality cabinetmaking, veneers and barrel staves.^[14] Rougher material is used for fence construction, roof beams and specialist building work. The wood also has antimicrobial properties.^[15][16] It is also a good fuel wood. During autumns with good acorn crops (the mast years), animals are traditionally grazed under the trees to fatten them.^[17]

Pontfadog Oak

The Pontfadog Oak, once considered to be the oldest oak tree in the UK, was a sessile oak. This grew near Chirk in North Wales. It was understood to be over 1,200 years old, an age that was due to regular pollarding for much of its life. The hollow trunk had a girth of 12.9 m (42 ft 5 in). It was lost in April 2013 when it blew down in high winds.^[18]

See also

• Faux de Verzy

References

Sistematiko en Vikispecioj

Komunejo pri Tigfolia kverko

v • d • r

La tigfolia kverko (Quercus petraea) apartenas kun tigfrukta kverko (Quercus robur) al la plej gravaj kverkospecioj en Mez-Eŭropo. La tigfolia kverko preferas la atlantikan klimaton, la tigfrukta kverko la kontinentan. Aspekte, la du specioj diferenciĝas je la pedunklitaj folioj kaj la sesilaj glanoj ĉe la tigfolia kverko.

Tiu palearktisa specio estas nomata ankaŭ petra kverko aŭ sesila kverko.

Vidu ankaŭ

• Karpataj montarbaroj
• Pireneaj koniferaj kaj miksaj arbaroj

Portalo pri Biologio

Quercus petraea, el roble albar o roble del invierno, es un árbol de fronda perteneciente a la familia de las fagáceas. Es muy parecido al Quercus robur, que recibe muchas veces el mismo nombre, aunque suele ser menos robusto que este, alcanza más altura en bosque denso creciendo más recto. Está clasificada en la Sección Quercus, que son los robles blancos de Europa, Asia y América del Norte. Tienen los estilos cortos; las bellotas maduran en 6 meses y tienen un sabor dulce y ligeramente amargo, el interior de la bellota tiene pelo. Las hojas carecen de una mayoría de cerdas en sus lóbulos, que suelen ser redondeados.

Características

Puede alcanzar hasta 45 m o más de altura, tiene una copa bastante regular, más o menos aovada o redondeada y tronco de corteza grisácea o parduzca, muy resquebrajada en los ejemplares viejos. Las hojas son caducas, alternas, simples, con el margen hendido en lóbulos redondeados y de contorno más o menos aovado, tienen en cambio un peciolo más desarrollado, de hasta 2,5 cm, se estrechan en cuña o acaban en forma redondeada en la base, sin aurículas y conservan algunos pelos en su cara inferior, especialmente en la axila o encuentro de los nervios. Las flores femeninas y los frutos nacen sentados sobre las ramillas o sobre pedúnculos muy cortos y no son nunca colgantes; la bellota es ovoide y tiene el cascabillo con abundantes escamas.

ILustración

Fruto

Florece de abril a mayo, algo más tarde que el carballo en las mismas localidades; las bellotas maduran a finales de septiembre o en octubre.

Hábitat

Habita las laderas y faldas de las montañas, soportando suelos más secos y menos profundos que el carballo, ya que incluso vive entre rocas. Alcanza hasta los 1800 m de altitud, desarrollándose en suelos tanto calizos como silíceos. Puede entrar en contacto con el haya, abedul, pino albar y otros robles, con los que forma fácilmente híbridos.

Las hojas tienen un peciolo de 2-2,5 cm, mientras que las bellotas no tienen pedúnculos o lo tienen muy corto.

Distribución

En el oeste, centro y sur de Europa, en Asia occidental. En la península ibérica aparece disperso por su mitad septentrional; falta en gran parte del noroeste y desciende en latitud, hasta el sistema Central y Serranía de Cuenca, donde alcanza su límite meridional. No llega a Portugal ni a las Baleares. En España , aunque son escasas las formaciones relativamente bien conservadas de Quercus petraea, peden encontrarse de modo fragmentario a lo largo de toda la cordillera Cantábrica y en ambos extremos de los Pirineos. En la Cantábrica son importantes en su sector occidental en los macizos de Ancares y el Caurel, destacando los bosques de Vilarello de Donís y de la cuenca alta del río Lor. El bosque de Muniellos, en las proximidades de Cangas de Narcea, y lo de los inmediatos valles del Monasterio de Hermo y Coto están constituidos por poblaciones hibridógenas de Quercus robur y Quercus petraea (Quercus x rosacea). Se presentan asimismo estos robledales en el norte de las provincias de León, Valle del Rudrón en la provincia de Burgos, y Palencia; en estas últimas, en las estribaciones meridionales de la sierra de Híjar (Barruelo de Santullán) y en la comarca de Mena y la Losa. En Navarra merecen citarse las formaciones del macizo Oroz-Betelu, en la ceunas altas del río Urrobi e Irati sobre areniscas triásicas y, en Cataluña los bosques del Vallés Oriental y las comarcas de La Selva, La Garrocha, Alberes y las Guilleries. En todos estos puntos aparecen bosques muy fragmentarios en los que se presentan numerosas poblaciones híbridas con Quercus humilis (Quercus x calvescens) e incluso Quercus canariensis (Quercus x viveri). Con frecuencia aparecen ejemplares con caracteres referibles a la, aparentemente relicta, subespecie huguetiana (=Quercus mas).

En la vertiente norte pirenaica, como la influencia atlántica se extiende ampliamente al pie de la cordillera hasta las llanuras francesas de Lannemezan y las cuenca del río Garona, penetrando profundamente por los valles, los robledales de Quercus petraea se localizan en el interior e ésts por encima de los robledales de Quercus robur y los bosques mixtos planocaducifolios. En los Pirineos orientales franceses , muy mediterráneos, son escasos los robledales albares, lo cual contrasta con su relativamente importante presencia en la vertiente meridional, donde existe un espacio transicional mediterráneo-atlántico o submediterráneo muy húmedo que le resulta especialmente favorable

Finalmente merece la pena hacer referencia a la presencia del roble albar en la serranía de Cuenca (Sierra de Valdemeca), donde alcanza su límite meridional absoluto en la península ibérica. Aquí no forma bosques, pero aparece frecuentemente salpicando melojares y pinares de Pinus sylvestris que predominan en las zonas de sustratos descarbonatados (pizarras, areniscas) de la citada sierra (entre los 1500 y 1800 m).

Taxonomía

Quercus petraea fue descrita por (Matt.), Liebl. y publicado en Fl. Fuld. 403. 1784.^[1]​

Etimología

Quercus: nombre genérico del latín.^[2]​

Sinonimia

• Quercus auzin Secondat ex Bosc
• Quercus esculus L.
• Quercus latifolia Bubani
• Quercus mas Thore
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G. López
• Quercus petraea subsp. mas (Thore) C.Vicioso
• Quercus petraea subsp. petraea (Matt.) Liebl.
• Quercus robur subsp. sessiliflora (Salisb.) A.DC.
• Quercus robur var. petraea Matt.
• Quercus robur var. sessiliflora (Salisb.) Hook.f.
• Quercus ruscinonensis Debeaux
• Quercus sessiliflora var. parvifolia Lázaro Ibiza
• Quercus sessiliflora Salisb.
• Quercus sessilis var. puigii Sennen ex A.Camus
• Quercus sessilis var. ruscinonensis (Debeaux) Rouy
• Quercus sessilis Ehrh. ex Schur^[3]​

Nombre común

Albar, alcorque, barda, cajiga, carbayo, cassa, jaro, llata, marfueyo, roble, roble albar, roble albar-almezo, roble albero, roble carballo, roble común, roble de fruto sentado, roble de fruto sentado y axilar, roble de montaña, roble enciniego, roble macho, roble matiego, roble matizo, roble propio, robre, robri, roure, tocorno, veceña.^[3]​

Véase también

• Terminología descriptiva de las plantas
• Anexo:Cronología de la botánica
• Historia de la botánica
• Características de las fagáceas

Referencias

Bibliografía

• Flora Europaea: Quercus petraea
• Bean, W. J. (1976). Trees and shrubs hardy in the British Isles 8th ed., revised. John Murray.
• Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. HarperCollins ISBN 0-00-220013-9.
• (en francés)Chênes: Quercus petraea
• Den virtuella floran - Distribution

Kivitamm (Quercus petraea) on pöögiliste sugukonda tamme perekonda kuuluv lehtpuu.

Tegemist on harilikule tammele hästi sarnase liigiga, mis annab viimasega ka vahel viljakaid hübriide. Harilikust tammest eristab kivitamme lehtede ja tõrude kuju.

Kivitamme koort kasutatakse droogina.^[1]

Alamliigid

Kivitammel on viis alamliiki:

• Quercus petraea subsp. austrotyrrhenica Brullo, Guarino & Siracusa
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López
• Quercus petraea subsp. petraea
• Quercus petraea subsp. pinnatiloba (K.Koch) Menitsky
• Quercus petraea subsp. polycarpa (Schur) Soó

Viited

Välislingid

• Kivitamm andmebaasis eElurikkus

Haritz kandugabea (Quercus petraea edo Quercus sessiliflora) Quercus generoko zuhaitz espezie bat da, Euskal Herrian ohikoa. Haritz kandudunaren (Quercus robur) antza handia du eta, hura bezala, sarri haritz izen soilaz aipatzen da. Haritz kandugabearen ezkurrek, izenak dioen moduan, ez dute ia kandurik edo txortenik. Zuhaitz honen izen espezifikoak, petraea-k, lurzoru harritsuetan bizitzeko duen gaitasuna du aipagai.

Ezaugarriak

35 metrorainoko zuhaitza da, adaburu zabal eta erregularrekoa. Enbor-azal hauskara du hasieran, arrexka gerora eta ezkatatsu-zartatua. Adar berriak gaztaina kolorekoak, distiratsuak, lentizela argi ugarirekin, normalean glabroak (batzuetan ile sinpleak). Ernamuinak 4-9 milimetrokoak, glabreszenteak.

Hostoak

Haritz kandugabearen hostoak 5-21 x 2-15 zentimetrokoak dira, txandakatuak, mintzakarak, erorkorrak eta forma espatulatu-lantzeolatukoak. Lobulatuak dira edo subpinatifidoak, kolore ilunekoak eta glabroak dira gainaldetik, baina zurbilagoak eta pubeszentzia oso txikiarekin azpialdetik. Hala ere, ileak heldutasunean hostoaren azpialdeko nerbioetara murrizten dira. Ileek orokorrean 3-4 erradio dituzte. Haritz kandugabearen hostoek 5-9 nerbio pare dituzte. Pezioloa nahiko txikia da, 10-25 milimetrokoa, glabroa eta kanalikulatua.

Loreak

Infloreszentziak

Haritz kandugabeak amentu motako infloreszentziak ditu, haizearen bidezko polinizaziora (anemofiliara) moldaturik daudenak. Zuhaixka monoikoa da, hau da, ale berdinak sexu bietako loreak ditu, ez oso deigarriak.

Amentu arrak 3-9 zentimetrokoak dira eta errakis glabroa dute edo ile gutxi batzuekin. Horrez gain, periantoak lobulu ziliatuak ditu. Lore emeek, berriz, oso estilo motzak dituzte, bilotsuak eta oinarritik dibergenteak. Estigma trunkatuak dituzte.

Fruituak

Haritzen ezkurrak akenio motako fruituak dira. Haritz kandugabearen akenioak 12-15 x 9-15 milimetrokoak dira, horixkak, sesilak edo pedunkulu (kandu) zorrotz eta glabrodunak (15 mm-rainokoa asko jota, hortik datorkie hain zuzen ere, kandugabe izena). Karloa (txapela) 6-12 x 8-15 milimetrokoa dute, ezkata aske obolantzeolatuduna. Ezkatak kolore hauskara dute eta pubeszenteak dira. Oinarrialdeko ezkatak lauak dira baina aldendu ahala konkordunak izan daitezke.

Banaketa

Europako mendebalde, erdialde eta hegoaldean aurkitzen da, eta Asiako mendebaldean. Iberiar penintsulan, bereziki iparraldean agertzen da, eta ez da Portugala edo Balearretara iristen. Aldiz, arrunta da Kantauriar mendikatean eta Pirinioetako magaletan. Nafarroa Garaian, aipatzekoak dira Orotz-Beteluko populazioak eta Urrobi ibaiko arro altuetakoak.

Ekologia

Mendi magaletan hazten da, haritz kanduduna baino lur lehor eta azalagoetan, baita lur harritsuagoetan ere (hortik datorkio, hain zuzen ere, petraea izen espezifikoa). 1.800 metroko altituderaino igotzen da, eta kareharrizko lurretan zein silizeoetan aurki daiteke. Urrobiko arroetako populazioak hareharri triasikoen gainean hazten dira.

Fenologia

Apiril-maiatz bitartean loratzen da, eta ezkurrak iraila-urrirako heltzen dira.

Erabilera

Haritz zura dentsitate handikoa da eta oso gogorra. Intsektu eta onddo espezie gehienekiko nahiko erresistentea da, duen tanino kopuru altua dela eta. Erdi Arotik erabili izan da haritzaren egurra eraikinen barruko habeetarako eta hala haritz kandudunren zura nola haritz kandugabearena oso erabilia izan zen XIX. mendean, ontzigintzan. Gaur egun, haritz kandugabearen zura bereziki ardo barriketarako erabiltzen da.

Espezieen arteko elkarrekintzak

Loranthus europaeus landareak parasitatzen du. Gainera, Tortrix viridana lepidopteroaren larbek haritz kandugabearen hostoak jaten dituzte.

Erreferentziak

• Haritza EuskalNaturan. CC-BY-SA lizentzia

Talvitammi

Talvitammi (Quercus petraea) on pyökkikasvien (Fagaceae) heimoon kuuluva kesävihanta tammilaji, joka kasvaa luonnonvaraisena Länsi-Euroopassa.

Ulkonäkö

Lehtiä ja terhoja.

Talvitammi kasvaa 20–40 metriä pitkäksi suorarunkoiseksi puuksi. Se voi olla halkaisijaltaan kolmemetrinen ja 300 vuotta vanha.^[2] Lehdet ovat parihalkoisia ja 7–14 senttimetriä pitkiä. Kukinnot ovat keväällä kukkivia norkkoja. Hedelmä on 2–3 senttiä pitkä ja 1–2 leveä terho, joka kypsyy noin kuudessa kuukaudessa. Talvitammi muistuttaa suuresti metsätammea (Quercus robur), sen erottaa siitä lehtien pidempi ruoti ja terhojen varrettomuus. Harjaantunut silmä erottaa myös näiden kahden lajin lehdissä eron niiden muodoissa; metsätammen lehti yleensä levenee voimakkaammin kärkeä kohti, talvitammella lehti on tasapaksumpi ja hieman leveämpi. Metsätammi ja talvitammi risteytyvät joskus keskenään, mutta se ei ole kovin yleistä.

Levinneisyys

Talvitammen levinneisyysalue on suurelta osin päällekkäinen metsätammen kanssa. Se ei kasva kuitenkaan niin laajalla alueella kuin metsätammi, ja onkin rajoittunut merellisille alueille, lähelle Atlantin rannikoita. Talvitammi arvostaa mereisiä olosuhteita, kun taas metsätammi kasvaa mantereisemmissa ja viileämmissäkin olosuhteissa. Talvitammea kasvaa erityisesti Britteinsaarilla, Ranskassa Atlantin läheisyydessä, Saksassa, Tanskassa, osassa Puolaa, eteläisimmässä Ruotsissa (Skåne) ja Norjan etelärannikolla.^[3] Paikoitellen sitä kasvaa myös Pohjois-Espanjassa, Keski-Euroopan vuoristoissa ja jopa Vähässä-Aasiassa on esiintymiä.

Käyttö

Talvitammen puuainesta on käytetty rakennusmateriaalina, laivanrakennukseen ja viinitynnyreihin.

Lähteet

Feuilles

Le Chêne rouvre ou Chêne sessile (Quercus petraea (Matt.) Liebl., 1784), parfois appelé Chêne à trochets, Chêne des pierriers, Chêne mâle ou Chêne noir est une espèce d'arbres des forêts des régions tempérées de l'hémisphère nord de la famille des Fagacées. On le connaît sous différentes appellations : drille, drillar, durelin.

Caractères généraux

C'est un grand arbre de 25 à 40 mètres de haut, à feuillage caduc. En isolé, il peut avoir une envergure imposante, et un tronc qui atteint ou dépasse les 5 m de circonférence.

Il a une longévité maximale de plus de 600 ans, parfois jusque 1 000 ans. Il fructifie à partir de l'âge de 60 ans. C'est une espèce monoïque pollinisée par le vent (anémogamie). La floraison et la libération du pollen ont lieu généralement à la mi-mai en France. Les graines (glands) sont dispersées par les animaux. C'est une espèce postpionnière.

Caractères descriptifs

Inflorescences.

• L'écorce est lisse chez les jeunes arbres, puis crevassée longitudinalement mais peu profondément,
• Le houppier est ample et assez clair,
• Les jeunes rameaux sont glabres et luisants, brun-gris,
• Les bourgeons sont ovoïdes, bruns,
• Les feuilles sont alternes, glabres, nettement pétiolées, lobées, en coin simple à la base. Les lobes, assez nombreux sont peu marqués, mais assez réguliers,
• Les fleurs sont unisexuées : les mâles en longs chatons pendants à la base des pousses de l’année, les femelles minuscules, par 2 à 5 à l'aisselle des feuilles des pousses de l'année.
• Les glands sont sessiles (sans pédoncule marqué), de 1 à 2 centimètres de long, ovoïdes, globuleux, à cupule glabre.

Répartition géographique

C'est une espèce européenne avec une tendance subatlantique, très commune en Europe occidentale et la plus répandue dans les forêts françaises. On la retrouve partout dans les plaines et collines de France sauf dans la région méditerranéenne, et elle est assez rare dans le bassin aquitain. Le chêne sessile est commun dans presque toute l'Europe occidentale, mais il s'étend moins loin vers le nord-est que le chêne pédonculé. Il ne dépasse pas les 60° Nord en Norvège et atteint sa limite sud au centre de l'Espagne et au sud de l'Albanie.

C'est une espèce de l'étage collinéen et à la base de l'étage montagnard, elle peut monter jusqu'à 1 600 mètres d'altitude.

De grandes futaies remarquables de chênes rouvres se trouvent dans tout le bassin de la Loire (au sens large) et de la Seine, et notamment en forêt de Tronçais (Allier) ou en forêt de Bercé (Sarthe).

Caractéristiques écologiques

• C'est une espèce de demi-ombre^[1], qui tolère mieux un ombrage partiel dans son jeune age et la concurrence forestière entre les arbres comparé au chêne pédonculé, mais moins que le hêtre.
• C'est une espèce d'assez large amplitude pour la texture du sol: sables, limons, argiles de décarbonatation, plus ou moins caillouteux, mais elle est à son optimum sur des sols filtrants, épais, légèrement acides : limons ou sables.
• Il accepte des humus très variés et plus ou moins riches ou pauvres en éléments nutritifs, depuis le mull carbonaté jusqu'aux mor acide, mais les gélivures sont fréquentes sur les dysmoder.
• En ce qui concerne l'humidité du sol, il préfère les sols mésoxérophiles (moyennement secs), mésophiles (ni secs ni très humides) à frais (moyennement humides). Le chêne sessile tolère relativement bien les sécheresses estivales, mieux que son cousin le chêne pédonculé. Il est tolérant avec les sols à pseudogley (nappe proche de la surface) mais il tolère moins bien les sols trop humides et l’ennoiement que le chêne pédonculé^[2].

Biotope, phytosociologie

Une futaie de la forêt de Rambouillet, le chêne sessile est à son aise sur les sols souvent sableux mésophiles à mésoxérophiles de ce massif, comme dans de nombreux massifs forestiers des plaines sédimentaires françaises.

C'est avant tout une espèce forestière, moins abondante dans les campagnes que le chêne pédonculé. On rencontre le chêne sessile en vastes peuplements purs ou mélangés avec d'autres essences, notamment avec le chêne pédonculé, le hêtre, le charme, le pin sylvestre ou encore le tilleul à petites feuilles, le bouleau verruqueux et le châtaignier.

Par endroits sur sol encore plus pauvre et acide, desséché, les bruyères et fougères aigles peuvent abonder mais la chênaie se fait plus clairsemée et malvenante, ces zones sont alors souvent enrésinées avec des pins. Forêt de Rambouillet.

C'est une essence majeure à dominante dans plusieurs groupements forestiers importants, notamment la chênaie sessiliflore oligotrophe (Quercion robori-petraea) sur substrat pauvre et bien drainé moyennement sec (surtout sable, aussi argile très décalcifié, arène, gaize, limon bien drainé), ce type de forêt est très répandu dans les plaines sédimentaires françaises, surtout parce qu'il est établi sur des sols peu propres à l'agriculture et donc non défrichés (par exemple dans les grandes forêts en partie sur sable autour de Paris: Fontainebleau, Rambouillet, Chantilly-Ermenonville, etc). Un autre groupement très répandu où cette essence est importante est la chênaie-hêtraie acidiphile (Fagion sylvaticae) sur les sols mésophiles profonds (limon, argiles à silex, sable argileux). On le rencontre aussi dans la chênaie-charmaie (Carpinion betuli) sur sols frais et plus riches (mais le chêne pédonculé y est généralement plus abondant que le chêne sessile), et plus accessoirement dans des forêts plus calcicoles et thermophiles (Quercion pubescenti-petraea, Cephalanthero-Fagion)^[3],[1].

Le bois

Le bois de Quercus petraea est quasiment indiscernable de celui de son cousin Quercus robur, avec les mêmes propriétés et aspect, ils sont généralement tous les deux vendus sous la simple appellation « chêne » qui désigne en France conventionnellement le bois de ces deux espèces mais pas des autres chênes. C'est un des bois d’œuvre de feuillu les plus importants d'Europe et de France, avec des utilisations anciennes et traditionnelles nombreuses et variées. Le bois de chêne sessile est plus souvent produit en futaie qui lui fait prendre une grande valeur. Il est alors très recherché pour l'ébénisterie, et la fabrication de merrains pour la tonnellerie, ainsi que pour le tranchage.

Caractéristiques du bois de chêne

• Bois à aubier (bois jeune) et duramen (bois de cœur) distincts : aubier clair blanc-jaunâtre et duramen plus ou moins foncé selon les provenances et les conditions de croissance.
• Cernes d’accroissement annuel bien visibles : zone initiale poreuse constituée de gros vaisseaux de printemps, bois d'été constitué de petits vaisseaux et de fibres.
• Présence simultanée de très petits et très gros rayons ligneux (motif de maille traversant les cernes qui apparait quand la section se rapproche de la section radiale, très apprécié en ébénisterie),
• Bois se travaillant bien, se fendant bien, de bonne densité et de fortes propriétés mécaniques (comparativement aux autres bois européens), il est considéré comme d’excellente qualité parmi les bois courants européens.
• La qualité et les propriétés du bois de chêne, et donc son utilisation, varient considérablement en fonction des conditions de croissance de l'arbre et des modes de sylviculture :
  • cernes larges (croissance rapide) : fortes propriétés mécaniques, bois dense et dur, et grain plus grossier.
  • cernes fins (croissance lente) : propriétés technologiques excellentes, couleurs et motifs recherchés, le bois est plus tendre et à grain fin, se sculptant bien.
• La richesse du bois de chêne en tanins, en fait un bois durable face aux attaques de champignons et insectes xylophages (le duramen seulement, l'aubier est sensible), et même moyennement durable face aux termites. Classe d'utilisation : classe 3 (utilisable à l’extérieur, mais hors contact avec le sol)^[4]. Utilisé sous l'eau (pilots), la durabilité est presque illimitée.

Utilisations du bois d’œuvre

• les bois de bonne qualité sont utilisés en décoration intérieure, tranchage pour placage, mobilier et ébénisterie, escaliers, tournerie, sculpture, merrains de tonnellerie. Les bois de qualité plus ordinaire en menuiserie, parquet, construction (charpente, solivage) traverses de chemin de fer, poteaux et piquets.
• Autrefois le chêne était un bois majeur et irremplaçable pour de la construction navale, mais aussi pour les charpentes monumentales (églises, châteaux, cathédrales), pour la construction domestique (pan de bois, maisons à colombage) avant l'utilisation massive des bois de résineux issus de la sylviculture et d'importations; les ponts en bois, les écluses, les pilotis; le charronnage: jantes, roues, moyeux; des pièces de machines, les wagons de train, et le bois de mine, etc.

Pour la fabrication de merrains en tonnellerie, le bois du chêne sessile et celui du chêne pédonculé sont de nos jours considérés comme bien distincts, par leurs caractéristiques organoleptiques distinctes qu'ils apportent au vin, les différents tanins et arômes et leurs quantités différent sensiblement. De plus le bois du chêne pédonculé plus poreux libère plus rapidement dans le vin des tanins puissants, comparativement au chêne sessile qui apporte plus lentement un gout tannique plus fin et souple mais aussi plus aromatique. Cependant cela varie considérablement en fonction de la provenance et même des conditions de croissance de chaque arbre.

Autres utilisations du bois

• C'est un très bon bois de feu (il est parfois cultivé en taillis en forêt, et en arbres têtards dans les campagnes à cette fin, bien que pour cette dernière utilisation le chêne sessile est moins fréquent que le chêne pédonculé, utilisation aussi de bois forestier d'élagage et le bois impropre au sciage : branches, chutes, bois mal conformé ou altéré), et il fournissait autrefois un très bon charbon de bois estimé en métallurgie.
• Pâte à papier (bois d’éclaircie), panneaux de fibres et particules (chutes de scierie, petits bois).
• L'écorce fournit du tan, source de tanins autrefois indispensable en tannerie pour le tannage du cuir, transférant au cuir la durabilité et la résistance du bois du chêne face à la biodégradabilité.

Utilisation des glands

Les glands tombent lors de la glandée en automne. Ils nourrissent les cochons (surtout anciennement) et aussi les sangliers, leurs cousins sauvages.

Les glands ont été consommés par l'homme en période de disette. La farine de glands écorcés, broyés et cuits à plusieurs eaux donne une purée qui peut s'utiliser immédiatement en plat salé ou dessert sucré ou être séchée et moulue ce qui produit une farine qui se conserve. Les glands torréfiés sont un succédané du café.

Taxonomie

Le Chêne rouvre a été décrit pour la première fois par Heinrich Gottfried von Mattuschka en 1777, qui l'a désigné comme étant une variété du Chêne pédonculé (Quercus robur) : Quercus robur var. petraea. En 1784, Franz Kaspar Lieblein donne au Chêne rouvre un statut d'espèce à part entière : Quercus petraea.

Synonymes

• Quercus petraea f. normalis (O.Schwarz) C.Vicioso
• Quercus robur var. petraea Matt., 1777 (basionyme)^[5]

Sous-espèces

• Quercus petraea subsp. austrotyrrhenica Brullo, Guarino & Siracusa (Originaire d'Italie et de Sicile)
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López (Originiare d'Espagne, ayant pour synonymes Quercus huguetiana (Franco & G.López) Rivas Mart. et Quercus petraea var. viciosoi Villar)
• Quercus petraea subsp. petraea (Sous-espèce la plus commune, ayant plus d'une centaine de synonymes)
• Quercus petraea subsp. pinnatiloba (K.Koch) Menitsky (Originaire du Liban, de la Syrie et de Turquie, neuf synonymes)
• Quercus petraea subsp. polycarpa (Schur) Soó (Originaire d'Europe de l'Est jusqu'en Iran, trente-deux synonymes)^[5].

Toponymes et patronymes

Rouvre se retrouve dans les toponymes et patronymes Rouvray, Royer, Rouveix, Rouvière, Royère, Le Rouret^[6].

Différences avec le chêne pédonculé

Forme du houppier d'un chêne sessile en forêt.

Le chêne sessile et le chêne pédonculé sont semblables en apparence et pourtant assez différents. Ils sont tous deux très présents dans les forêts françaises (plus de 4 millions d’hectares) et souvent mélangés, mais ils n’ont pas la même écologie, il est donc utile d’apprendre à les distinguer.

• Le houppier du chêne sessile est plus ample et régulier avec des branches bien réparties, celui du chêne pédonculé est plus irrégulier avec de grosses branches plus tortueuses.
• Le pédoncule (axe qui porte le fruit, le gland) du chêne pédonculé est assez long, alors que le chêne sessile a des glands sans pédoncule.
• La feuille du chêne sessile fait le ovale (plus grande largeur dans son milieu) alors que celle du chêne pédonculé fait le triangle (plus grande largeur en son bout).
• Les lobes de la feuille du chêne sessile sont moins prononcés et plus réguliers. La feuille du chêne pédonculé présente plus de nervures n'aboutissant pas à un lobe.
• 

  Forme du houppier d'un chêne pédonculé en forêt.
  La base de la feuille du chêne pédonculé a des petites oreillettes, celle du chêne sessile est en coin simple.
• Les feuilles du chêne pédonculé n'ont presque pas de pétiole (très court) alors que le chêne sessile a des feuilles nettement pétiolées.
• Les feuilles du chêne pédonculé s'entassent au bout des rameaux, les feuilles du chêne sessile sont plus espacées et distinctes.
• L'écorce du chêne sessile est plutôt moins profondément crevassée.

Toutefois, les deux espèces s'hybrident souvent (pour former Quercus ×rosacea Bechst. et ses dérivés, car c'est un hybride fertile), ce qui rend l'identification plus difficile.

Il n'est pas possible de distinguer le bois coupé de ces arbres.

• Le houppier du chêne sessile est assez régulier.

• Le houppier du chêne pédonculé est plus irrégulier.

• Les glands de chêne sessile n'ont pas de pédoncule ou il est très court alors que les feuilles ont un long pétiole.

• Les glands du chêne pédonculé ont un pédoncule long de 2 à 10 cm alors que les feuilles ont un très court pétiole.

Notes et références

Voir aussi

Is crann í an dair ghaelach.

O carballo albariño^[1] ou carballo albar^[2] (Quercus petraea) (sin. Quercus sessiliflora)^[3], é un carballo europeo moi semellante ao carballo común (Quercus robur), aínda que é menos robusto que este. Recibe tamén os nomes de albo, carba, carballo branco ou simplemente carballo.

O carballo albariño da Praza do Campo de Quindous, en Cervantes (Lugo), está na lista de árbores senlleiras de Galiza.

Distribución

Natural de Europa e Anatolia. Na Península Ibérica áchase en todo o norte, non chegando a Portugal. Escaso en Galicia, agás nas montañas do leste estremando con Asturias e León, son importantes as carballeiras das serras de Ancares e do Courel, onde acostuma hibridar co carballo común, polo que ás veces dificulta o establecemento das estremas de distribución. Tamén hibrida con outros Quercus como o Quercus humilis (Quercus x calvescens) ou o Quercus canariensis (Quercus x viveri). É a árbore emblemática nacional de Gales e de Cornualles, por iso tamén lle chaman Welsh oak e Cornish oak (carballo gales e carballo córnico respectivamente).^[4][5][6]

Hábitat

Adoitan ocupar o piso superior das carballeiras de carballo común, por riba dos 300 m, chegando aos 1800 m de altitude, preferindo solos pouco fundos, areentos, non necesariamente moi ricos, calcarios ou silíceos. Forman carballeiras ou aparecen nas fragas entre outras especies caducifólias, especialmente coas faias, os bidueiros, o piñeiro rubio ou outros carballos. Precisa dun clima con tendencia atlántica cun mínimo de humidade (precipitacións anuais de alo menos 600 mm), non tolerando secas estivais fortes (requieren polo menos 150 mm de precipitacións estivais).^[7]

Características

Pode acadar os 35 m de altura, ten unha copa bastante regular, máis ou menos ovada ou redondeada e toro de casca cinsenta ou parda, moi fendida nas carballas xa vellas. As follas son caducas, alternas, simples, co bordo fendido en lóbulos redondeados e de contorna máis ou menos ovada, teñen, porén, un pecíolo máis desenvolvido, de até 2,5 cm, estreitándose en cuña ou rematando en forma redondeada na base, sen aurículas e conservan algúns pelos na súa cara inferior, especialmente na axila ou encontro dos nervios. As flores femininas e os froitos nacen sentados sobre as poliñas ou sobre pedúnculos moi curtos e non son nunca pendurados; a landra é ovoide e ten o cascabullo con abundantes escamas. A floración é de abril a maio, un pouco máis serodia ca do carballo común nas mesmas localidades; as landras maduran a finais de setembro ou polo outubro.

Comparación co carballo común (Quercus robur)

Hai diferenzas botánicas significantes co carballo bravo Quercus robur como que este último posúe follas sésiles, é dicir sen pecíolo, mais landras en pedúnculos. O albo ten as landras sentadas, por esta razón o carballo bravo tamén recibe o nome de carballo pedunculado. Ademais o carballo branco non baixa dos 300 m de altitude, preferindo maiores precipitacións, solos acedos, areento se pouco fundos, mentres que o carballo bravo prefire solos profundo se máis ricos a menor altitude. O tronco e pólas do carballo albo acostuman ser menos tortas cás do bravo. Os individuos híbridos fértiles con Quercus robur chámanse Quercus × rosacea e adoitan ser unha mestura das dúas especies.

Sinonimia

Carballa branca vella

As follas teñen un pecíolo de 2-2,5 cm, mentres que as landras non teñen pedúnculos ou o teñen moi curto.

• Quercus auzin Secondat ex Bosc
• Quercus esculus L.
• Quercus latifolia Bubani
• Quercus mas Thore
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López
• Quercus petraea subsp. mas (Thore) C.Vicioso
• Quercus petraea subsp. petraea (Matt.) Liebl.
• Quercus robur subsp. sessiliflora (Salisb.) A.DC.
• Quercus robur var. petraea Matt.
• Quercus robur var. sessiliflora (Salisb.) Hook.f.
• Quercus ruscinonensis Debeaux
• Quercus sessiliflora var. parvifolia Lázaro Ibiza
• Quercus sessiliflora Salisb.
• Quercus sessilis var. puigii Sennen ex A.Camus
• Quercus sessilis var. ruscinonensis (Debeaux) Rouy
• Quercus sessilis Ehrh. ex Schur^[8]

Problemas

Adoita ter bastantes problemas co patóxeno do oídio do carballo, que enche de borra branca e fariñenta as follas e fai a árbore máis feble.

Notas

Véxase tamén

Outros artigos

• Landra
• Fraga
• Carballeira
• Carballo común

Hrast kitnjak (Quercus petraea) je bjelogorično drvo iz roda hrastova, porodice Fagaceae. Narodni nazivi za hrast kitnjak su: brdnjak, gorun, beljik, črepinjak, graden, ljutik.

Rasprostranjenost

Raste na brežuljkastim i brdskim položajima, Srednje i Južne Europe, te Zapadne Azije. U Hrvatskoj je autohtona vrsta drveća.

Izgled

Naraste do 40 m u visinu. Debljina debla može biti i 1-3 m prsnog promjera. Kora debla, mnogo je tanja i pliće ispucala nego kod hrasta lužnjaka. Pupovi su smeđi, goli, čunjasto–ušiljeni. Izbojci su goli. Lišće je 8-12 cm dugo, obrnuto jajoliko, podjednakih lapova (5-7 pari), s donje strane slabije dlakavo uz srednju žilu. Peteljka je 1-3 cm duga. Plod je žir, kraći i deblji od žira, hrasta lužnjaka, jednolično svjetlo-žućkaste boje. Ima manje raskošnu krošnju nego hrast lužnjak. Ženski cvatovi kod hrasta lužnjaka imaju kratku stapku, dok kod hrasta kitnjaka nemaju stapku, već su sjedeći. Cvate u travnju i svibnju, žirevi se drže 2-5 zajedno.

Ekološka svojstva

Ne pojavljuje se na vlažnim tlima, slabo na vapnenastoj podlozi, voli kiselo tlo. Njegove šume su u velikoj mjeri iskrčene za potrebe poljoprivrede. Voli svjetlost, na zasjenu je manje osjetljiv od hrasta lužnjaka. Otporan je na prašinu i otrovne plinove. Njegovo drvo je vrlo visoke kvalitete. Uzgaja se u šumama do dobi od 120 godina. To mu je optimalna zrelost. Fiziološka zrelost je i do 1000 godina.

Čećikaty dub^[1][3] (Quercus petraea, Syn.: Q. sessilis, Q. sessiliflora) je štom ze swójby bukowych rostlinow (Fagaceae). Dalše serbske mjeno je chrast.

Słuša k podrodej Lepidobalanus a tohodla je ze šiškatym dubom (Quercus robur) přiwuzny.

Wopis

Čećikaty dub je w lěće zeleny štom, kotryž docpěwa wysokosć wot 35 (40) m. Wón je zmjerzkokruty.

Tołsty a sylny zdónk je chětro runy hač do króny. Skora je brózdźena a šěrojta.

Łopjena

Łopjena su tróšku kožowe a maja 4-6 (5-8) tupych lapow, na spódku bjez wuškow. Wone docpěwaja dołhosć wot 8 hač 16 cm. Jich stołpik je wjace hač 1 cm dołhi.

Kćenja

Kćěje w meju. Kćenja so z lisćom jewja. Muske kćenja steja w mickach.

Płody

Płódnistwo je zwjetša sedźace. Žołdź po jednej štwórćinje w płodowym kelušku sedźi a docpěwa dołhosć wot 2 hač 3 cm.

Stejnišćo

Rosće w lisćowych měšanych lěsach, wosebje hłubokich a srjedźnych połoženjow.

Rozšěrjenje

Štom je w srjedźnej a juhowuchodnej Europje a zapadnej Aziji domjacy.

Wužiwanje

Podobna družina

• Mjechki dub (Quercus pubescens) ma móškaty delni bok łopjenow. Rosće w wosebje ćopłych lěsach.

Nóžki

1. ↑ ^{1,0 1,1} Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 104.
2. ↑ W internetowym słowniku: Eiche
3. ↑ W internetowym słowniku: Traubeneiche

Žórła

• Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 708 (němsce)
• Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 432 (němsce)
• Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 398 (němsce)
• Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
• Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
• Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
• Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)

Eksterne wotkazy

Hlej wotpowědne dataje we Wikimedia Commons:
Čećikaty dub

• Čećikaty dub. W: FloraWeb.de. (němsce)

Vetrareik (fræðiheiti Quercus petraea) er eikartegund sem upprunnin er í Evrópu, Kákasus og í Anatólíu. Vetrareik er náskyld annarri eikartegund sumareik (Quercus robur) og vex á svipuðum svæðum. Sumareik þekkist frá vetrareik á því að laufin sumareikur hafa mjög stuttan stilk 3-8 mm langan. Einnig er akarn sumareikur öðruvísi en akarn vetrareikur. Sumareik og vetrareik blandast oft og er blendingur þeirra þekktur sem Quercus × rosacea.

Heimildir

• Nú eiga eikur leikinn, Bændablaðið 17. mars 2016
• Quercus petraea, Lystigarður Akureyrar

Tilvísanir

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist

Vetrareik

Wikilífverur eru með efni sem tengist

Vetrareik

Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

Il rovere (Quercus petraea (Matt.) Liebl.), o la rovere, è una quercia semi-caducifoglia di prima grandezza, appartenente alla famiglia delle Fagaceae.^[2]

Descrizione

Le foglie sono semplici, decidue, di forma ellittica, con margine lobato e 5-8 paia di lobi arrotondati, senza peli. L'apice è ottuso e arrotondato. La pagina superiore è verde lucido, quella inferiore più pallida. Il tronco è eretto, robusto e slanciato, ramificato solo nella parte superiore. I rami sono molto nodosi e formano una corona densa, globosa e regolare. I rami giovani non sono pelosi. La sua chioma si espande verso l'alto raggiungendo un'altezza di 30-40 metri in bosco. Una quercia dalla discreta longevità, raggiunge i 500-800 anni d'età e le dimensioni massime definitive vengono raggiunte a 120-200 anni.^[3]

È molto simile alla Farnia con cui si ibrida spesso dando origine a degli alberi di difficile determinazione. Presenta una chioma più aperta della Farnia, con rami patenti più dritti. Si differenzia dalla roverella (Quercus pubescens) per le dimensioni del fusto e per il lato inferiore delle foglie, che si presenta glabro.

Corteccia

Grigia, liscia, poi fessurata longitudinalmente.

Frutti

Dettaglio con ghiande

Il suo frutto è la classica ghianda, con pericarpo oblungo, giallo bruno e lucente.
Di forma ovoidale, lunghe fino a 2,5 centimetri, sono protette solo nel terzo inferiore da una cupola a squame piccole e appressate.^[3] Nel rovere il frutto è sessile, a differenza della roverella (i cui frutti presentano un peduncolo assai corto^[4]) e della farnia (le cui ghiande sono portate da un lungo peduncolo).

Distribuzione e habitat

Il suo areale va dall'Europa centrale a quella nord-orientale, anche se è meno esteso di quello della Farnia. In Italia è presente nelle vallate alpine e prealpine e nell'Appennino. In Basilicata, Puglia, Calabria e Sicilia cresce in boschi mesofili la sottospecie Q. petraea subsp. austrotyrrhenica. Nei pressi di Umbertide (PG), esiste un bosco di rovere, di probabile origine artificiale; in Italia sarebbe la specie tipica del piano collinare e montano inferiore (300–1100 m), se l'antropizzazione subita dal bosco negli ultimi secoli non avesse introdotto al suo posto il castagno.

L'epiteto specifico (petraea) indicherebbe proprio il fatto che la pianta ama i luoghi pietrosi ben drenati.

Il rovere è tollerante alla siccità (anche se non quanto la tipicamente xerofila roverella) grazie al suo apparato radicale profondo, a differenza della farnia, che tollera un ristagno idrico di 100 giorni consecutivi; trova l'optimum di diffusione in suoli sciolti e sabbiosi in cui non vi è possibilità di marciume radicale causato dall'acqua, ha inoltre una lieve preferenza per i substrati acidi. Teme le gelate tardive.

Tassonomia

Ne sono riconosciute cinque sottospecie:^[2]

• Quercus petraea subsp. austrotyrrhenica Brullo, Guarino & Siracusa
• Quercus petraea subsp. huguetiana Franco & G.López
• Quercus petraea subsp. petraea
• Quercus petraea subsp. pinnatiloba (K.Koch) Menitsky
• Quercus petraea subsp. polycarpa (Schur) Soó

Usi

Il legno di rovere è del tutto simile a quello della farnia, dal quale non risulta distinguibile. Piuttosto pregiato viene utilizzato, oltre che nella fabbricazione di mobili, nell'edilizia, per travature, parquet, nei cantieri navali, nella costruzione di doghe per botti per l'invecchiamento dei vini e altre bevande alcoliche, ed anche per la costruzione di bare. Ottimo combustibile, è anche utilizzato per la produzione di carbone.

Note

De genere arborum "aesculus" vide: Aesculus (genus)

Quercus petraea vel Q. sessiliflora,^[1] quae antiquis aesculus appellabatur, est Quercūs species foliis deciduis, nativa Europae Anatoliaeque.

Notae

Bekotis ąžuolas (lot. Quercus petraea, angl. Sessile Oak, vok. Traubeneiche) – bukinių (Fagaceae) šeimos, ąžuolų genties medis.

Morfologija iš «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887 m. knygos

Žirginėliai ir jauni lapeliai

Lapai ir gilės

Paplitimas

Bekočiai ąžuolai auga daugelyje Europos šalių, Mažosios Azijos šiaurinėje ir p.r. dalyse, Kaukaze. Arealas driekiasi nuo Airijos salos vakaruose, iki Kaspijos jūros vakariniu ir pietinių pakrančių arealo pietryčiuose. Šiaurėje nuo pietų Skandinavijos, pietuose - š.r. Iberijos pusiasalio, per Apeninų pusiasalį iki šiaurinės Sicilijos salos, vidurio Graikijos, šiaurinio Libano.

Lietuvoje tai vietinė, savaime auganti rūšis, nors yra trys versijos:

• pirma versija, kad tai introdukuota iš gretimų kaimyninių kraštų ąžuolų rūšis
• antra versija, kad Trako miške esančiame Lazdijų rajono savivaldybėje auga savaime ir yra jų savaiminio paplitimo arealo tęsinys.
• trečia versija, kad Trako miškas yra už bekočio ąžuolo savaiminio išplitimo ribų.

Lietuvos miškuose nėra dažnai užtinkami, kadangi mūsų šalis yra šios rūšies arealo šiaurės rytų pakraštyje. Bet kiek dažniau užtinkamas tik Lietuvos pietvakarių dalyje. Įrašytas į Lietuvos raudonosios knygos sąrašus.

Matmenys ir amžius

Užauga iki 20-30 m, išskirtiniais atvejais iki 40 m aukščio ir iki 2 m kamieno skersmeniu. Teigiama, kad Prancūzijoje auga 50 m aukščio, Wipfelsfurt, Kelheim, (Vokietija) auga 44,6 m aukščio bekotis ąžuolas, kuris patikimai išmatuotas (KR 2011).

Bekočiai ąžuolai gyvena iki 800–1000 metų.

Morfologija

Lapai 7-12, rečiau 14-16 cm ilgio ir apie 4-8 cm (rečiau iki 10 cm) pločio su penkiomis, aštuoniomis, rečiau dešimt skiaučių kiekvienoje lapo pusėje. Lapai žvilgantys, ryškiai tamsiai žali, apatinė jų dalis šviesiai žalia. Lapkotis apie 1-2 cm ilgio ir gelsvi. Žiedai - žirginėliai, žydi pavasarį lapojant, gegužės - birželio mėnesiais. Vyriški žirginėliai 5-8 cm ilgio. Ąžuolo vaisiai 1.6-2.6 cm ilgio, 1-2 cm pločio gilės. Jos bekotės, auga kekėmis po 2-3, rečiau iki 6 gilių. Gilės subręsta rugsėjo - spalio mėnesiais, o prinokę krenta nuo medžio.

Nereiklus drėgmei ir dirvožemiui, nes auga sausesniuose, mažiau derlinguose dirvožemiuose. Atsparus šalčiui.

Bekočio ir paprastojo ąžuolo skirtumai

Bekotis ąžuolas labai panašus į paprastąjį ąžuolą, bet skirtingai nei paprastasis ąžuolas (jo lapai ant 1-5 mm lapkočio), turi žymiai ilgesnį lapkotį, o gilės be kotelių (nuo pastarojo požymio ir kilo šios ąžuolo rūšies pavadinimas) ir kartu tai vieni pagrindinių skirtumų. Tarpine grandimi tarp bekočių ir paprastųjų ąžuolų yra randami jų hibridai, kurie vadinami lot. Quercus × rosacea.

Panaudojimas

Tai viena svarbiausių ekologiniu ir ekonominiu požiūriu medžių rūšių. Esant tvirtai medienai, šie ąžuolai naudojami laivų statybose, namų karkasinėms konstrukcijoms, iš jų daromos statinės vynams.

Simbolika

Bekotis ąžuolas yra Velso nacionalinis medis ir vadinamas Velso ąžuolu.

Nuorodos

• Mokslinis lotynų kalba pavadinimas ir sinonimai per (theplantlist.org), (ipni.org), (tropicos.org), (kew.org) svetaines, Anglų k.
• Įveisti bekočio ąžuolo bandomieji želdiniai, 2011.05.10
• Bekočio ąžuolo 5,6 ha bandomieji želdiniai įveisti Seirijų ir Žiežmarių girininkijose (forest.lt), 2011.05.15

• Pumpurai

• Jauni lapeliai

• Žievė

• Bekotis ąžuolas

• Iš jo medienos statinės vynams

Vikiteka

Iliustruotas Lietuvos augalų genčių vardynas · Lietuvos vietinės medžių ir krūmų rūšys · Lietuvos išskirtiniai medžiai · Lietuvos svetimžemė dendroflora · Pasaulio išskirtiniai medžiai