Glöyn byw sy'n perthyn i urdd y Lepidoptera yw gweirlöyn mawr y waun, sy'n enw gwrywaidd; yr enw lluosog ydy gweirloynnod mawr y waun; yr enw Saesneg yw Large Heath neu Common Ringlet, a'r enw gwyddonol yw Coenonympha tullia.[1]
Mae i'w weld ar ymylon coedwigoedd a ffyrdd ac mewn llanerch, ffosydd a rhosdiroedd gogledd Ewrop, Asia a Gogledd America.[2]
Gellir dosbarthu'r pryfaid (neu'r Insecta) sy'n perthyn i'r Urdd a elwir yn Lepidoptera yn ddwy ran: y gloynnod byw a'r gwyfynod. Mae'r dosbarthiad hwn yn cynnwys mwy na 180,000 o rywogaethau mewn tua 128 o deuluoedd. Wedi deor o'i ŵy mae gweirlöyn mawr y waun yn lindysyn sy'n bwyta llawer o ddail, ac wedyn mae'n troi i fod yn chwiler. Daw allan o'r chwiler ar ôl rhai wythnosau. Mae pedwar cyfnod yng nghylchred bywyd glöynnod byw a gwyfynod: ŵy, lindysyn, chwiler ac oedolyn.
Glöyn byw sy'n perthyn i urdd y Lepidoptera yw gweirlöyn mawr y waun, sy'n enw gwrywaidd; yr enw lluosog ydy gweirloynnod mawr y waun; yr enw Saesneg yw Large Heath neu Common Ringlet, a'r enw gwyddonol yw Coenonympha tullia.
Moserandøjen (Coenonympha tullia) er en sommerfugl i takvingefamilien. Den er udbredt i Europa, nordlige Asien og Nordamerika. I Danmark findes den nu næsten udelukkende i Jylland i næringsfattige, fugtige områder, hvor planten kæruld samt andre halvgræsser og græsser er almindelig, fx i højmoser, hedemoser og klitlavninger.
Tekst mangler, hjælp os med at skrive tekstenMoserandøjen (Coenonympha tullia) er en sommerfugl i takvingefamilien. Den er udbredt i Europa, nordlige Asien og Nordamerika. I Danmark findes den nu næsten udelukkende i Jylland i næringsfattige, fugtige områder, hvor planten kæruld samt andre halvgræsser og græsser er almindelig, fx i højmoser, hedemoser og klitlavninger.
Das Große Wiesenvögelchen (Coenonympha tullia) ist ein Schmetterling (Tagfalter) aus der Familie der Edelfalter (Nymphalidae). Es wird auch als Großer Heufalter oder Moor-Wiesenvögelchen bezeichnet.
Die Falter sind sehr unterschiedlich in der Größe und erreichen eine Flügelspannweite von 27 bis 40 mm. Sie haben sehr variable Flügeloberseiten, von blass gelblich und ockergelb bis bräunlich. Meist ist auf der Vorderflügelunterseite nahe der Spitze ein kleiner, hell gerandeter Augenfleck ausgebildet, der oft auf der Oberseite durchscheint. Zum Vorderrand hin befinden sich zuweilen weitere kleinere Augenflecken. Auf der dunkler gefärbten hell-, dunkelbraunen oder grauen Hinterflügelunterseite sind ebenso meist mehrere weiß oder hell gerandete schwarze Augenflecken mit silbernem Punkt zu sehen, die auch fehlen können. Unverkennbares Merkmal für die Art ist dort eine weiße unregelmäßige und unterbrochene Binde, die bereits am Vorderrand der Hinterflügel beginnt.[1]
Das Ei ist groß, eiförmig und sehr fein gegittert. Es ist anfangs blass gelbgrün und wird später rotbraun marmoriert.[2]
Die unbehaarten Raupe wird etwa 25 Millimeter lang und hat kleine, gelbliche Punktwarzen und ist nach hinten verjüngt. Sie ist in Europa hellgrün mit schmaler, dunkler Mittellinie und einer schmalen oberen weißgelben und oben dunkel begrenzten und einer unteren breiteren, hellgelben und scharf begrenzten Linie.[2] In Nordamerika variiert sie von grün über olivgrün bis braun und haben abwechselnd helle und dunkle Längsstreifen. Am Hinterleibsende tragen sie zwei kleine rosa Zipfel, die die Raupen der Augenfalter (Satyrinae) kennzeichnen. Der Kopf ist grün oder lohfarben.[3]
Die Puppe ist in Europa und Nordamerika grün mit hellen Längslinien und in Kalifornien grün bis braun.[1][3]
Einige nordamerikanische Unterarten wurden und werden noch immer teilweise als Arten betrachtet. Es konnte aber gezeigt werden, dass es sich zusammen mit den eurasischen Unterarten um eine einzige Art handelt. Die starke Variation der Flügelfärbung und Ausprägung der Augenringe von Population zu Population ist nicht notwendigerweise ein Hinweis auf die Bildung von Unterarten. Von der Morphologie ähnliche Populationen unterscheiden sich teilweise stärker in der mitochondrialen DNA (mDNA) und der nukleären DNA, als es den Anschein hat. Das reine Betrachten der Morphologie lässt also keine eindeutigen Rückschlüsse auf die Bildung von Unterarten zu.[3][4] In Nordamerika kommen Falter mit zwei Kladen mDNA vor. Eine davon ist auf das nördliche Alberta beschränkt, die andere kommt im gesamten Nordamerika vor. Die beiden Kladen korrelieren mit zwei Stämmen Wolbachia-Bakterien, die anscheinend zu einer starken Selektion der mDNA führen, die nur über die Weibchen vererbt wird. In der nukleären DNA und Morphologie unterscheiden sich die Falter dagegen nicht.[5]
Je nach Autor werden die folgenden Unterarten oder Formen unterschieden.
Die Verbreitung des Großen Wiesenvögelchens reicht in Eurasien von Irland und Großbritannien, ohne den Süden und Südosten, mit den Hebriden und Orkney-Inseln über Mitteleuropa nach Osten durch die gemäßigte Zone bis nach Ostasien. Das erstreckt sich im Norden bis ins polare Fennoskandien und ins Baltikum. Im Süden bis in die Alpen, nördlich des Rhônetals. Einzelne Vorkommen gibt es im westlichen Balkan. Die Westliche Verbreitungsgrenze liegt im Schweizer Jura, in Ost- und Nordostfrankreich mit einzelnen Vorkommen, und in den belgischen Ardennen.[6]
In Nordamerika kommt die Art im Osten von Neuengland über Neufundland bis Inukjuak an den Ufern der Hudson Bay vor, nach Westen über das Gebiet der Großen Seen und die Rocky Mountains bis nach Kalifornien im Süden und Alaska und den Nordwest-Territorien im Norden, wo sie fast das Nordpolarmeer erreicht. Die Art ist selten auf Prince Edward Island und fehlt in Nova Scotia. Im Osten hat sie sich in den letzten Jahren nach Süden ausgebreitet und in New Brunswick die Atlantikküste erreicht, wo sie sympatrisch mit Coenonympha nipisiquit vorkommt.
In Europa sind Komplexe aus Feucht- und Nasswiesen, feuchten Heiden, Hoch- und Übergangsmooren sind der Lebensraum der Schmetterlinge. Zu den Raupenhabitaten zählen Hoch- und Zwischenmoore mit Wollgräsern (Eriophorum) als Eiablage- und Raupennahrungspflanzen. Die Falter verlassen die blütenarmen Moore auf kurze Distanz und nutzen benachbarte, blütenreichere Flachmoorbereiche, Feucht- und Nasswiesen und auch Wegränder zur Nektarsuche.[13] Die Art kommt nicht auf basischen oder fruchtbaren Böden vor.[6]
In Nordamerika kommt die Art in den unterschiedlichsten Lebensräumen vor: im Grasland und auch an Straßenrändern, der Prärie, an Waldrändern und auf Lichtungen, in Mooren und in der arktischen und alpinen Taiga und Tundra.[10]
Die Weibchen heften die relativ großen Eier an die Raupenfraßpflanzen. Die Raupen sind in Mitteleuropa von Ende Juni bis Anfang Juni des Folgejahres zu finden. Im dritten bis vierten Stadium überwintert die Raupe in dicken Grasmatten sowohl in Europa als auch in Nordamerika (z. B. spp. inornata), nicht jedoch nördlich des Ontariosees, wo sie schon im ersten oder zweiten Stadium überwintern[3]. Die Verpuppung erfolgt in einer Stürzpuppe zwischen Mitte Mai und Mitte Juli an Gräsern.[1][13] In Nordeuropa dauert die Entwicklung zwei Jahre.[6] In einer britischen Population wurde festgestellt, dass die Falter nur drei bis vier Tage leben. In Kalifornien übersommern die Falter und leben dann mehrere Wochen.[3] Auf der Suche nach Weibchen patrouillieren die männlichen Faltern in einem hüpfenden Flug ihr Revier.[3]
Die Aktivität der Falter hängt stark von der Temperatur ab. Sonnen kann einen großen Teil des Tages beanspruchen, besonders bei niedrigen Temperaturen. Unter 16 °C verbringen die Männchen über 70 % des Tages mit sonnen und weniger als 30 % mit fliegen. Dagegen fliegen sie zu über 80 % der Zeit bei hohen Temperaturen und patrouillieren auf der Suche nach Weibchen in einem hüpfenden Flug ihr Revier. Bei niedrigen Temperaturen sitzen sie oft am Boden und sonnen sich und warten auf vorbeifliegende Weibchen. Die Nahrungssuche nimmt nur wenig Zeit in Anspruch.[3][14]
Die Falter fliegen in Europa je nach Region jährlich in einer Generation von Anfang Mai oder Mitte Juni bis Anfang oder Ende August.[1]
In Nordamerika fliegt im Norden und in den Rocky Mountains eine Generation, in New Brunswick von Mitte Juli bis Mitte August. Die Unterart furcae fliegt von Mitte Mai bis Ende Juni. Nördlich des Ontariosees fliegen zwei Generationen von Juni bis Ende Juli und von Mitte August bis Mitte September. Im Gebiet von Oregon, Washington und dem südlichen Idaho bis nach Carson City und den Niederungen von Eureka (Colorado) und Nevada fliegen mehrere Generationen von Mai bis Ende September, nicht jedoch in den Bergen von Elko und Lander County, in denen nur eine Generation fliegt. In Kalifornien fliegen mehrere Generationen von März bis Oktober.[3]
In Europa sind als Nahrungspflanzen der Raupen Weißes Schnabelried (Rhynchospora alba), Scheiden-Wollgras (Eriophorum vaginatum), Schmalblättriges Wollgras (Eriophorum angustifolium) und Schnabel-Segge (Carex rostrata) bekannt.[6] Über die Raupenfraßpflanzen in Baden-Württemberg besteht laut Ebert noch keine abschließende Gewissheit. Aufgrund der typischen Aufenthaltsorte der Falter wird angenommen, dass sie überwiegend an Wollgräsern (Eriophorum) fressen. Als weitere mögliche Nahrungspflanzen werden Sauergräser wie Schnabelried (Rhynchospora) und Seggen (Carex), in der Zucht auch Süßgräser (z. B. Poa) angegeben. Die Nahrung der Falter ist ebenso noch nicht hinreichend bekannt. Saugende Falter wurden an Besenheide, Glockenheide, Moosbeere, Blutweiderich, Heilziest und Hornklee beobachtet.[13] In Nordamerika sind Stipa, Wiesen-Rispengras (Poa pratensis) aus dem Freiland und im Labor Schwingel (Festuca) und Straußgräser (Agrostis) als Nahrungspflanzen bekannt.[3]
Durch den Schwund der Hochmoore (Entwässerung, Abtorfung, Eutrophierung) ist die Art in Mitteleuropa stark zurückgedrängt worden. Die noch vorhandenen Populationen erlitten auch in Deutschland in den letzten Jahrzehnten dramatische Bestandseinbrüche.[15] Wichtig für den Erhalt der Art sind die über den allgemeinen Moorschutz und den Bemühungen der Wiedervernässung, Renaturierung und Regeneration hinaus, die konsequente Berücksichtigung und Einrichtung naturnaher Randbereiche der Moore aus Feucht- und Nasswiesen.[13]
In Deutschland gilt der Schmetterling als stark gefährdet (Gefährdungskategorie 2)[16]. Er ist nach der Bundesartenschutzverordnung (BArtSchV) besonders geschützt.
Das Große Wiesenvögelchen (Coenonympha tullia) ist ein Schmetterling (Tagfalter) aus der Familie der Edelfalter (Nymphalidae). Es wird auch als Großer Heufalter oder Moor-Wiesenvögelchen bezeichnet.
Coenonympha tullia, the large heath or common ringlet, is a butterfly in the family Nymphalidae.[1][2] It flies in a variety of grassy habitats, including roadsides, woodland edges and clearings, prairies, bogs, and arctic and alpine taiga and tundra.[2] It is a poor flyer, but can sometimes be found along ditches seeking new grounds. It is a holarctic species found in northern Europe, east across the Palearctic and across North America. The species was first described by Otto Friedrich Müller in 1764.[2]
C. tiphon Rott. (— davus F., tullia Hbn.) (48h). Upperside sandy yellow, similar to Coenonympha symphita, rather duller; male without markings, female with the ocelli shining through. On the underside of the hindwing whitish smears are joined forming a more or less incomplete median band, beyond which there are some ocelli in the male and often a complete row in the female. In Central Europe, especially in the Alps, Central and Southern Germany and the Danube countries. — philoxenus Esp. (= rothliebi Stgr.) (48 h) is a rather large northern form, dulled with grey above and strongly ocellated below, from the continental shores of the North Sea and Great Britain, (said to have occurred also at Lemberg). — ab. laidion Bkh. is a slight deviation from the type, which is a little paler ochre-yellow on the upperside; it is probably found every-where exceptionally among the nymotypical form. -— isis Tnbg. (= demophile Fr.) (48h) has instead of a brown underside a grey one with fewer and smaller ocelli, and its upperside, which is absolutely without markings, is also of a greyish colour. Scandinavia, North Russia, as far as Central Asia. — viluiensis Mén. (= grisescens Christ.), from the Vilui river in Siberia and from the mountains of Werchojansk, north of Jakutsk, is on both sides bright grey, not yellow; the whitish median band of the underside of the hindwing shines through above and is shaded with grey towards the base; the base of the hindwing beneath washed with green. — caeca Stgr., from the Namangan Mts., is a small form without a trace of ocelli, so that it is superficially similar to pamphilus. — mixturata Alp. is the most eastern form of the Old World, from Kamschatka, and is without ocelli on both sides, like the American ochracea, but instead of being pale yellowish brown, like the latter, is pale grey above; on the underside the hindwing is grey, the forewing ochre yellow with a grey margin. — Across the Behring Sea, in Alaska, the species is represented by the closely allied form kodiak Edw. — The most western old-world form is scotica Stgr., which above has a dull grey ground-colour and dark edges. and beneath is without ocelli; from Ireland and Scotland. — subcaecata Ruhl, from the higher Altai, is an intermediate form, closely allied to ochracea from Colorado; it is darker and larger than caeca, but paler than isis; single specimens show vestiges of ocelli. — rhodopensis Elw. [now Coenonympha rhodopensis Elwes, 1900 ] a form from the Danubian countries, closely allied to isis, but yellowish brown on the upperside and rarely darker in the male.Of the ocelli on the underside only the pupil of the apical one and sometimes of one of the eyes on the hindwing shines through above. But on the underside of the hindwing this form mostly exhibits a complete row of ocelli, while in an otherwise closely related form, occupata Reb., they are entirely absent; the latter form occurs in Bosnia and Herzegovina. — Larva pale green, covered with minute dot-like warts, with a globular green head and yellow mouth, dark light-edged dorsal line, whitish subdorsal lines and pale yellow lateral stripe; anal claspers and anal fork rosy red. From September until May on rushes and reeds, such as Carex, Rhynchospora, Festuca, etc. Pupa pale green, abdomen whitish. — The butterflies are on the wing in June and July, singly, and on most flight-places not common. Sometimes quite fresh specimens are found in places where no single individual had been met with before in spite of decades of ardent collecting, and from where the species again disappeared for a long time. The flight-places are usually peat bogs and meadows flooded from time to time, according to Ruhl especially such on which Eriophorum grows. [3]
Formerly a subspecies:
For more information on subspecies and biology
Named in the Classical tradition. The Specific epithet tullia is related to Tullia , daughter of Servius Tullius , sixth Roman emperor, or daughter of Marcus Tullius Cicero , orator, writer and jurist
This article incorporates text from this source, which is in the public domain. Coenonympha tullia, the large heath or common ringlet, is a butterfly in the family Nymphalidae. It flies in a variety of grassy habitats, including roadsides, woodland edges and clearings, prairies, bogs, and arctic and alpine taiga and tundra. It is a poor flyer, but can sometimes be found along ditches seeking new grounds. It is a holarctic species found in northern Europe, east across the Palearctic and across North America. The species was first described by Otto Friedrich Müller in 1764.
C. t. inornata, Ottawa, Ontario, Canada 
Dorsal view
Saraikkoniittyperhonen (Coenonympha tullia) on täpläperhosten heimoon ja heinäperhosten alaheimoon kuuluva pienehkö päiväperhonen. Laji esiintyy holarktisella alueella ja siitä on kuvattu useita alalajeja ja muotoja.
Saraikkoniittyperhosen levinneisyysalue ulottuu Länsi-Euroopasta Aasian lauhkeiden osien kautta Tyynellemerelle ja Pohjois-Amerikkaan. Euroopassa laji puuttuu Etelä-Euroopasta ja aivan pohjoisimmista osista. Fennoskandiassa laji esiintyy noin 70° asti. Pohjois-Amerikassa levinneisyysalue ulottuu eteläisimmillään lännessä aina Meksikon Baja Californian osavaltioon ja Yhdysvalloissa Kalifornian, Arizonan ja New Mexicon osavaltioihin saakka.
Lajin runsaasta muuntelusta johtuen monien muotojen taksonominen asema on ollut epäselvä. Balkanin ja Keski-Italian vuoristoissa esiintyy laji Coenonympha rhodopensis, jota on pidetty myös saraikkoniittyperhosen alalajina. Fennoskandiassa esiintyy alalaji Coenonympha tullia isis, joka on kuvattu toisinaan nimialalajin muodoksi.
Suomessa saraikkoniittyperhonen esiintyy koko maassa Keski-Lappiin saakka ja satunnaisesti myös Lapin pohjoisimmissa osissa.
Saraikkoniittyperhosen etusiiven pituus on yleensä 15–20 mm alalajista ja muodosta riippuen. Suomessa on mitattu siipien kärkiväliksi 25–36,5 mm. Naaraat ovat keskimäärin koiraita kookkaampia. Saraikkoniittyperhosella esiintyy runsaasti muuntelua ja se muodostaa asteittaisia muuntelusarjoja eli kliinejä eri muotojen välillä.
Siipien yläpinnan pohjaväri on vaihteleva harmaanruskean-, kellan- tai oranssinsävyinen. Etusiiven alapinnalla on vaalea poikkijuova, jonka leveys ja voimakkuus vaihtelee.
Saraikkoniittyperhosen elinympäristö on vaihteleva laajan levinneisyysalueen eri osissa. Laji esiintyy alangoilta vuoristoon muun muassa kosteilla niityillä, pelloilla, soilla, vuoristoniityillä, tunturiniityillä ja tundralla.
Lentoaika on maaliskuusta lokakuuhun yhtenä tai kahtena sukupolvena riippuen esiintymisalueesta. Euroopassa lentoaika on yleensä kesä–heinäkuussa. Laji talvehtii keskenkasvuisena toukkana.
Toukan ravintokasveja ovat sarat (Carex), piirtoheinät (Rhynchospora), nadat (Festuca), vihvilät (Juncus) ja suovillat (Eriophorum), esimerkiksi tupasvilla (Eriophorum vaginatum).
Saraikkoniittyperhonen (Coenonympha tullia) on täpläperhosten heimoon ja heinäperhosten alaheimoon kuuluva pienehkö päiväperhonen. Laji esiintyy holarktisella alueella ja siitä on kuvattu useita alalajeja ja muotoja.
Coenonympha tullia
Le Fadet des tourbières ou Daphnis (Coenonympha tullia), est un lépidoptère (papillon) appartenant à la famille des Nymphalidae, à la sous-famille des Satyrinae et au genre Coenonympha.
Synonymes : Papilio tullia Müller, 1764, Papilio tiphon Rottemburg, 1775, Papilio davus Fabricius, 1777, Papilio philoxenus Esper, 1780, Hipparchia demophile Freyer, 1844, Coenonympha rothliebii Herrich-Schäffer, 1851, Coenonympha scotica Staudinger, 1901 Coenympha suecica Hemming, 1936[1]
Ce papillon de couleur ocre clair à marron clair au verso orné d'une ligne d'ocelles clairs centrés par un point noir présente d'importantes variations suivant les sous-espèces et les colonies. Le dessus, ocre clair peut présenter une suffusion grise aux postérieures. Il est orné d'un seul ocelle aux antérieures, et d'un, trois ou une ligne aux postérieures. Le revers présente aux antérieures généralement de couleur ocre une ligne postdiscoïdale claire et un ou deux ocelles et aux postérieures de couleur ocre à marron suivant les sous-espèces, une ligne d'ocelles bien visibles sauf pour Coenonympha tullia scotica chez qui ils sont très réduits ou absents.
Il hiverne à l'état de chenille et au nord de son aire de répartition le cycle demande deux saisons.
En Amérique du Nord il vole en une ou deux générations, de mai à octobre suivant la localisation de sa résidence, en une génération en Europe entre juin et août[4],[5].
Ses plantes hôtes sont Rhynchospora alba, Eriophorum vaginatum, Eriophorum angustifolium, Carex rostrata, ainsi que des Festuca, Poa, Stipa[5],[2].
Le Fadet des tourbières est présent dans tout l'hémisphère nord, Amérique du Nord, nord de l'Europe et Asie tempérée[2].
En Europe il est présent en Irlande, Angleterre, Allemagne, Pologne, Autriche, États Baltes et Scandinavie[5].
Il est présent dans les départements du quart nord-est de la France métropolitaine[6]. Il a été inventorié en Lozère, dans le Puy-de-Dôme, l'Ain, la Saône-et-Loire, la Nièvre, le Jura, le Doubs, la Côte-d'Or, l'Yonne, la Haute-Marne, la Marne, l'Aisne et l'Ardenne[7].
Il réside dans les tourbières, les landes humides et les marécages.
Le Fadet des tourbières est une espèce protégée, placée en Europe sur la liste rouge des espèces protégées en Albanie, Allemagne, Autriche, Biélorussie, Belgique, Bosnie-Herzégovine, Croatie, Danemark, Estonie, Finlande, France, Hongrie, Irlande, Italie, Lettonie, Lituanie, Norvège, Pays-Bas, Pologne, Roumanie, Russie, Slovénie, Suède, Suisse, République tchèque et Royaume-Uni[8].
En France il est inscrit sur la liste des espèces protégées avec la mention E par l'arrêté du 23 avril 2007, article3[9],[10].
Coenonympha tullia
Le Fadet des tourbières ou Daphnis (Coenonympha tullia), est un lépidoptère (papillon) appartenant à la famille des Nymphalidae, à la sous-famille des Satyrinae et au genre Coenonympha.
Pievinis satyriukas (lot. Coenonympha tullia, angl. Large Heath, vok. Großes Wiesenvögelchen) – pleštekių (Nymphalidae) šeimos drugys. Skraido birželio – liepos mėn. drėgnose paupių, paežerių pievose. Vikšrai žali, su per vidurį einančia žalia juosta, kuri padengta gelsvais gumburėliais. Šalia jos yra dar dvi balsvos linijos. Minta švyliais, vikšriais, viksvomis. Lėliukė žalia.
Lietuvoje reta rūšis, įrašyta į Raudonąją knygą.
Pievinis satyriukas (lot. Coenonympha tullia, angl. Large Heath, vok. Großes Wiesenvögelchen) – pleštekių (Nymphalidae) šeimos drugys. Skraido birželio – liepos mėn. drėgnose paupių, paežerių pievose. Vikšrai žali, su per vidurį einančia žalia juosta, kuri padengta gelsvais gumburėliais. Šalia jos yra dar dvi balsvos linijos. Minta švyliais, vikšriais, viksvomis. Lėliukė žalia.
Lietuvoje reta rūšis, įrašyta į Raudonąją knygą.
Purva sīksamtenis (Coenonympha tullia) ir raibeņu dzimtas (Nymphalidae) Latvijā dzīvojoša tauriņu suga, kas pieder pie samteņu cilts (Satyrini). Purva sīksamtenis mājo Eiropas ziemeļu daļā (Centrāleiropas un Austrumeiropas ziemeļu daļā, rietumos sākot ar Francijas ziemeļaustrumiem, Skandināvijā, izņemot polāro reģionu, un Lielbritānijas ziemeļu daļā), Āzijas mērenajā joslā, sasniedzot Amūru, un Ziemeļamerikas ziemeļu un rietumu daļā (ASV ziemeļos, Kanādā) no austrumu krasta līdz rietumu krastam, izplatībai rietumos gar okeānu sasniedzot Kaliforniju.[1][2]
Latvijā purva sīksamtenis piemērotos biotopos (purvainos un mitros) ir samērā bieži sastopama tauriņu suga,[3][4] bet citur Eiropā ļoti reta un apdraudēta.[5] Lietuvā tā ir iekļauta Sarkanajā grāmatā.
Purva sīksamtnis ir vislielākais no visiem sīksamteņiem, tā spārnu plētums ir 30—40 mm.[3] Spārnu virspuse ir gaišā, salmu dzeltenīgi oranžā krāsā. Lidojumā pēc krāsām tas atgādina parasto sīksamteni, bet ir par to lielāks.[3]
Priekšējo spārnu apakšpuse ir gaiši oranža vai gaiši brūna ar pelēku galu, bet aizmugurējie spārni pelēkbrūni, nedaudz tumšāki par priekšējiem. Spārnu apakšpuses raksts ir samērā mainīgs. Uz aizmugurējiem spārniem gredzenveida actiņas var būt ļoti labi redzamas, bet reizēm raibumi praktiski nav saskatāmi. Actiņas ir nelielas un no attāluma izskatās divkrāsainas — balti melnas, lai gan tuvumā var redzēt, ka actiņu apņem trešais gaiši oranžais gredzens. Centrālajā daļā ir arī gaiša, blāva šķērsjosla, kas vietām ir pārtraukta. Uz priekšējā spārna gala ir viena actiņa, bet mātītēm reizēm zem tās var būt arī otrs mazs punktiņš. Pirms raibumiem ir labi saskatāma blāva šķērsjosla.[3]
Purva sĪksamtenis sastopams dažādos purvainos un mitros biotopos: zāļu purvos un augstajos purvos, retāk purvainās un slapjās pļavās. Latvijā tā ir vienīgā sīksamteņu suga, kas sastopama augstajos purvos.[3] Purva sīksamtenim gadā attīstās viena paaudze. Pieaugušie tauriņi izšķiļas jūnija sākumā un lido līdz jūlija vidum vai beigām.[3] Purva sīksamteņu tauriņiem parasti ir ļoti īss mūžs, apmēram 3—4 dienas, jo tos intensīvi medī dažādi putni.[1] Kāpuri uz barības augiem novērojami no augusta līdz rudenim un pēc pārziemošanas līdz maijam, kad tie iekūņojas. Purva sīksamtenis pārziemo kāpura stadijā.[3] Kāpuri barojas ar dažādiem purva un mitru vietu augiem: spilvēm, grīšļiem, baltmeldriem un purva graudzālēm, piemēram, zilganajām molīnijām.[3]
Purva sīksamtenis (Coenonympha tullia) ir raibeņu dzimtas (Nymphalidae) Latvijā dzīvojoša tauriņu suga, kas pieder pie samteņu cilts (Satyrini). Purva sīksamtenis mājo Eiropas ziemeļu daļā (Centrāleiropas un Austrumeiropas ziemeļu daļā, rietumos sākot ar Francijas ziemeļaustrumiem, Skandināvijā, izņemot polāro reģionu, un Lielbritānijas ziemeļu daļā), Āzijas mērenajā joslā, sasniedzot Amūru, un Ziemeļamerikas ziemeļu un rietumu daļā (ASV ziemeļos, Kanādā) no austrumu krasta līdz rietumu krastam, izplatībai rietumos gar okeānu sasniedzot Kaliforniju.
Latvijā purva sīksamtenis piemērotos biotopos (purvainos un mitros) ir samērā bieži sastopama tauriņu suga, bet citur Eiropā ļoti reta un apdraudēta. Lietuvā tā ir iekļauta Sarkanajā grāmatā.
Het veenhooibeestje (Coenonympha tullia) is een vlinder uit de familie Nymphalidae, schoenlappers, parelmoervlinders en zandoogjes.
De soort komt voor van Noord-Schotland, de Faeröereilanden en Noord-Noorwegen tot Zwitserland en de Franse Alpen tot Oost-Azië, en ook in Noord-Amerika.
In Nederland was het veenhooibeestje tot halverwege de twintigste eeuw een vrij algemene vlinder van hoogvenen en veentjes. Het ontginnen van de grote veengebieden, de intensivering van de landbouw en de vermesting van heidevennen hadden tot gevolg dat het aantal vliegplaatsen terugliep. In de jaren 90 verdween het veenhooibeestje ook van een aantal van de laatste vindplaatsen door verdroging, vermesting, te abrupte verhoging van het waterpeil en isolatie van te kleine populaties. Rond 2000 was de grootste populatie te vinden in het Fochteloërveen, op de grens van Friesland en Drenthe, en waren er daarnaast nog drie kleinere populaties, alle in Drenthe. Het veenhooibeestje staat op de Nederlandse Rode lijst dagvlinders en is in Nederland bedreigd.
Het veenhooibeestje legt de 60 tot 100 eieren apart op de bladeren van de waardplant. Van het veenhooibeestje zijn de volgende waardplanten bekend: tandjesgras (Danthonia decumbens), ruwe smele (Deschampsia cespitosa), pijpenstrootje (Molinia caerulea), borstelgras (Nardus stricta) en eenarig wollegras (Eriophorum vaginatum). In Nederland wordt voor zover bekend alleen eenarig wollegras als waardplant gebruikt. De soort overwintert als halfvolgroeide rups verscholen in de strooisellaag. De vliegtijd is van begin juni tot eind juli.
De vlinder komt voor op moerassige plaatsen met een ruige, maar open begroeiing. In gematigde streken is dit vrijwel alleen in slenken van hoogvenen en langs oevers van heidevennen, in koele klimaten kunnen dit ook licht beweide graslanden zijn.
Het veenhooibeestje (Coenonympha tullia) is een vlinder uit de familie Nymphalidae, schoenlappers, parelmoervlinders en zandoogjes.
Myrringvinge (Coenonympha tullia) er en sommerfugl som tilhører gruppen ringvinger (Satyrinae) i den artsrike familie flikvinger (Nymphalidae). Den flyr særlig på torvmyrer og sure lyngheier.
En forholdsvis liten ringvinge (vingespenn 26 – 38 mm), men litt større enn den vanlige arten engringvinge (C. pamphilus). Den kan kjennes fra de andre norske Coenonympha-artene på fargen. Vingenes overside er mørkt okergul ved roten, hos noen populasjoner mørkere utover og nærmest sjokoladebrune ved spissen, andre er ensfarget okergule. Arten mangler øyeflekker på oversiden. Forvingens underside er okergul, bakvingens underside grå. Den har et varierende antall øyeflekker på undersiden langs vingekanten. Larven er grønn med to hvite sidestriper.
Myrringvingen fly på myrer og lyngheier fra midten av juni til begynnelsen av august. Larvene lever på starr (Carex spp.) og myrak (Rhynchospora spp.). Den er ikke noen god flyger, og bestandene er ganske stedbundne.
I Norge finnes myrringvingen på egnede lokaliteter i indre strøk i Sør-Norge. Den er utbredt fra Nord- og Mellom-Europa østover til Stillehavet. Bestandene i Nord-Amerika blir noen ganger regnet som en art for seg, Coenonympha inornata.
Myrringvinge (Coenonympha tullia) er en sommerfugl som tilhører gruppen ringvinger (Satyrinae) i den artsrike familie flikvinger (Nymphalidae). Den flyr særlig på torvmyrer og sure lyngheier.
Strzępotek soplaczek (Coenonympha tullia) – motyl z rodziny południc.
Występowanie
Występuje w Europie środkowej i północnej, a w Polsce - na podmokłych łąkach i torfowiskach. Spotykany na początku lata na torfowisku w Lipowym Polu.
Charakterystyka
Największy pośród strzępotków. Osiąga 36-42 mm rozpiętości skrzydeł. Skrzydła u obu płci mają tło pomarańczowe(miodowe). Samiec na wierzchu skrzydeł przy wierzchołku przedniego skrzydła ma małą ciemną plamkę; u samicy zaś, na górnym skrzydle przy wierzchołku plamka jest wyraźniejsza, występuje też druga, słabo widoczna plamka przy kącie tylnym skrzydła. Na skrzydle tylnym samicy przy wierzchołku występują 3 – 4 plamki ułożone równolegle do brzegu bocznego skrzydła. Tło spodu skrzydeł ciemniejsze od wierzchu (barwy jasne). Na przednim skrzydle przy wierzchołku występuje u obu płci wyraźna czarna plamka z białą źrenicą, obwódka plamki -biała. Przy kącie tylnym skrzyła mogą występować jeszcze 2 – 3 plamki. Wierzchołek skrzydła przyprószony na szaro. W około 1/3 odległości od brzegu bocznego skrzydła - biała poprzeczna plama równoległa do brzegu bocznego. Na skrzydle tylnym tło jest przyprószone ciemniejszymi – szarymi łuseczkami. Na tym skrzydle znajduje się 4 – 6 czarnych plamek z białymi źrenicami w białych obwódkach równoległych do brzegu bocznego. Przy górnym brzegu tylnego skrzydła wchodzi klinowato niezbyt wyraźna biała plamka.
W Polsce gatunek ten objęty jest częściową ochroną gatunkową[1][2].
Strzępotek soplaczek (Coenonympha tullia) – motyl z rodziny południc.
Występowanie
Występuje w Europie środkowej i północnej, a w Polsce - na podmokłych łąkach i torfowiskach. Spotykany na początku lata na torfowisku w Lipowym Polu.
Charakterystyka
Największy pośród strzępotków. Osiąga 36-42 mm rozpiętości skrzydeł. Skrzydła u obu płci mają tło pomarańczowe(miodowe). Samiec na wierzchu skrzydeł przy wierzchołku przedniego skrzydła ma małą ciemną plamkę; u samicy zaś, na górnym skrzydle przy wierzchołku plamka jest wyraźniejsza, występuje też druga, słabo widoczna plamka przy kącie tylnym skrzydła. Na skrzydle tylnym samicy przy wierzchołku występują 3 – 4 plamki ułożone równolegle do brzegu bocznego skrzydła. Tło spodu skrzydeł ciemniejsze od wierzchu (barwy jasne). Na przednim skrzydle przy wierzchołku występuje u obu płci wyraźna czarna plamka z białą źrenicą, obwódka plamki -biała. Przy kącie tylnym skrzyła mogą występować jeszcze 2 – 3 plamki. Wierzchołek skrzydła przyprószony na szaro. W około 1/3 odległości od brzegu bocznego skrzydła - biała poprzeczna plama równoległa do brzegu bocznego. Na skrzydle tylnym tło jest przyprószone ciemniejszymi – szarymi łuseczkami. Na tym skrzydle znajduje się 4 – 6 czarnych plamek z białymi źrenicami w białych obwódkach równoległych do brzegu bocznego. Przy górnym brzegu tylnego skrzydła wchodzi klinowato niezbyt wyraźna biała plamka.
W Polsce gatunek ten objęty jest częściową ochroną gatunkową.
Starrgräsfjäril (Coenonympha tullia) är en art i insektsordningen fjärilar som tillhör familjen praktfjärilar och underfamiljen gräsfjärilar. Utbredningsområdet omfattar norra och mellersta Europa och norra Asien. Dess förekomst inom detta utbredningsområde är dock inte helt sammanhängande, utan knuten till platser med lämpligt habitat.
Starrgräsfjärilen liknar darrgräsfjäril och kamgräsfjäril men är något större än dessa, med en vingbredd på 26 till 38 millimeter. Ett annat skiljetecken är att starrgräsfjärilen har ett tydligare vitt streck på undersidan av framvingarna än de båda andra arterna. På ovansidan är starrgräsfjärilens vingar gulbruna. Framvingarna är mer intensivt färgade än bakvingarna och är nästan ockragula, särskilt på den inre hälften, medan bakvingarna är mer brunaktiga. En liten vitaktig, vag ögonfläck finns nära framvingarnas spets och vid bakvingarnas yttre kant. Undersidan har fler och tydligare fläckar.
Flygtiden för den fullbildade fjärilen, imagon, är i Norden från slutet av juni till augusti. Ofta ses fjärilen flyga över blöta marker, som starrkärr. Larven lever på starrarter i släktet Carex och på tuvull och ängsull.
Starrgräsfjäril (Coenonympha tullia) är en art i insektsordningen fjärilar som tillhör familjen praktfjärilar och underfamiljen gräsfjärilar. Utbredningsområdet omfattar norra och mellersta Europa och norra Asien. Dess förekomst inom detta utbredningsområde är dock inte helt sammanhängande, utan knuten till platser med lämpligt habitat.
Starrgräsfjärilen liknar darrgräsfjäril och kamgräsfjäril men är något större än dessa, med en vingbredd på 26 till 38 millimeter. Ett annat skiljetecken är att starrgräsfjärilen har ett tydligare vitt streck på undersidan av framvingarna än de båda andra arterna. På ovansidan är starrgräsfjärilens vingar gulbruna. Framvingarna är mer intensivt färgade än bakvingarna och är nästan ockragula, särskilt på den inre hälften, medan bakvingarna är mer brunaktiga. En liten vitaktig, vag ögonfläck finns nära framvingarnas spets och vid bakvingarnas yttre kant. Undersidan har fler och tydligare fläckar.
Flygtiden för den fullbildade fjärilen, imagon, är i Norden från slutet av juni till augusti. Ofta ses fjärilen flyga över blöta marker, som starrkärr. Larven lever på starrarter i släktet Carex och på tuvull och ängsull.
Сенница туллия[1] или Сенница болотная[2], или Сатир большой жёлтый[3] (лат. Coenonympha tullia) — вид дневных бабочек из семейства бархатниц (лат. Satyridae).
Видовой эпитет лат. tullia связан с Туллией, дочерью Сервия Туллия, шестого римского императора, или дочерью Марка Туллия Цицерона, оратора, писателя и юриста[2].
Длина переднего крыла от 18—20 мм (самцы) до 19—22 мм (самки). Крылья сверху охристо-жёлтые, однообразно окрашенные, без затемнения по краю; переднее крыло с мелким, не всегда выраженным светлым пятнышком у вершины, которому снизу соответствует мелкое светлое глазчатое пятно с тёмным центром; по краю заднего крыла иногда расположены 1—3 светлых глазчатых пятна. Нижняя сторона переднего крыла охристо-жёлтая, привершинная область и внешний край светло-серые. Заднее крыло снизу серое с белесоватым пятном неправильной формы и с мелкими глазчатыми пятнами антимаргинального ряда или без них; прикорневая половина заднего крыла густо опушена. Половой диморфизм во внешности выражен слабо, самка крупнее, окрашена несколько светлее.
Описана с острова Зеландия, Дания.
Умеренная Евразия, местами до Приполярья, на юг до северной лесостепи, в горах Кавказа, Урала, Сибири, Монголии, севера Дальнего Востока[1]. Северная Америка[2]. Закавказье, Турции и Иране отсутствует.
Локальный обитатель равниной части лесного и лесостепного пояса Восточной Европы от Польши, Прибалтики и Южной Финляндии до Уральских гор. На юго-западе Восточной Европы распространен в Карпатах. На Украине ранее встречался в Одесской и Донецкой областях, однако в настоящее время в этих местах, возможно, вымер. В европейской России не встречается южнее Калужской, Московской, Рязанской областей, севера Чувашии, севера и востока Пензенской области и окрестностей Казани в Татарии. Известна изолированная популяция в Курской области[2]. Вид исчез в Венгрии и Хорватии[2].
В лесах средней полосы Европы населяет низинные болота, заболоченные пойменные (заливные) и низинные луга, реже встречается на лугах, примыкающих к верховым болотам. В Карпатах обитает на увлажненных лесных полянах и опушках, в горы поднимается до 1600 м над ур. м. На Урале встречается во влажных осоковых и горцевых лугах, по южной границе ареала — нередко населяет злаково-горцевые болотистые луга и реликтовые торфянистые осоково-пушициевые луговины в сосновых лесах[2].
В Азии населяет тундры и болота, долинные луга, заболоченные и увлажнённые участки в тайге, редины в лиственничных лесах, каменноберёзовые леса Камчатки. Южнее предпочитает гумидные участки в сосняках, держится среди болот и около озёр в лесостепи, в рямах. В горах Южной Сибири попадается по долинам рек, на низкотравных высокогорных лугах, в ёрниках и тундрах, на высоте 1500—2600 м над уровнем моря[1]. На Кавказе встречается по хорошо увлажнённым альпийским и субальпийским лугам Главного Кавказского хребта, от 1800 до 2800 м над уровнем моря.
Развивается в одном поколении. Лёт имаго — с июня до конца июля. На севере ареала пик лета смещается на июль, вплоть до середины августа.
Яйца желтоватые, шаровидные, со срезанной вершиной и многими продольными рёбрышками, по одному на растении или рядом на фрагментах опада. Самки откладывают яйца по одному на листья пушицы, овсяницы и некоторые виды осок.
Молодая гусеница зелёная, с тремя продольными желтоватыми полосками на каждом боку. После зимовки гусеница зелёная, с тёмной полоской вдоль спины в узком бело-жёлтом обрамлении. Ниже её и над дыхальцами продольные желтоватые линии. Голова зелёная, с жёлтым ротовым аппаратом. Гусеницы развиваются с зимовкой на третьем возрасте, питание происходит днем.
Куколка зелёная, иногда с неясными светлыми продольными линиями. На крыловых зачатках два — три тёмных мазка. Окукливается в начале лета на стеблях трав, ветвях кустарников.
Гусеницы питаются растениями:
пушица (Eriophorum), осока (Carex), очеретник (Rhynchospora);
овсянница (Festuca), мятлик (Poa), ковыль (Stipa).
Очень изменчивый вид, который даже на территории умеренной зоны равнинной Европы может образовывать множество форм, вследствие чего было описано большое число подвидов для локальных и небольших популяций по всей Европе. Существует 27 подвидов сенницы туллии:[4][5]
В Красной книге Международного союза охраны природы (МСОП) вид имеет 3 категорию охраны (VU — уязвимый таксон, находящиеся под угрозой исчезновения в перспективе, в силу морфофизиологических и/или поведенческих особенностей, делающих их уязвимыми при любых, даже незначительных, изменениях окружающей среды)[2].
Включен в «Красную книгу Европейских дневных бабочек» с категорией SPEC3 — вид, обитающий как в Европе, так и за её пределами, но находящийся на территории Европы под угрозой исчезновения[2].
Отнесен к категории сокращающихся видов в ряде стран Западной и Центральной Европы, в частности, в Польше. Также охраняется в местах локального обитания в Латвии и Словакии[2].
Сенница туллия или Сенница болотная, или Сатир большой жёлтый (лат. Coenonympha tullia) — вид дневных бабочек из семейства бархатниц (лат. Satyridae).
_male_(35510927695).jpg)
.JPG)
_d1_1.jpg)
_(21127015050).jpg)
.jpg)
_mating_(14210273171).jpg)
.jpg)
.jpg)
,_Ostbelgien_(3945441446).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_-_Silberfleck-Perlmuttfalter_(1).jpg)
.jpg)
_Bulgaria.jpg)
_mit_Beute_(Brauner_Waldvogel)_(3).jpg)
.jpg)
_(35600472081).jpg)
.jpg)
.jpg)
