Żagiew guzowata, żagiew Forquignona, żagiew wieńcowa[1] (Polyporus tuberaster (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[2].
Jest gatunkiem typowym rodzaju Tuberaster (żagiew)[2].
O grzybie tym pisze Paolo Boccone w Museo di fisica z 1697 jako Tuberaster fungos ferens, podaje także nazwę pospolitą Pietra Fungifera, czyli "kamień grzybonośny". Obie te nazwy odnoszą się do charakterystycznej sklerocji.
Jako pierwszą poprawną diagnozę tego gatunku (jako Boletus tuberaster) przyjmuje się opis Christiaana Persoona zawarty w drugim tomie Synopsis Methodica Fungorum z 1801:
22.bol. tvberaster: magnus, pileo subinfundibuliformi repando flauescente, poris decurrentibus, stipite pallescente. — Jacq. Collect. austr. suppl. t. 8. et 9.
Pietra fungaia. Mich. N. g. pl. p. 131. t. 71. f. 1.
Tuberaster seu fungarius lapis vulgo Pietra fungifera appellatur. Bat. fung. arm. p. 59-61. t. 24. a. Bocc. mus. t. 300.
Hab in Italia.
Matrix celebris huius fungi a Jacquino, Filio, Viennam adlata, bis caput humanam superans, erat humus compactus et cohaerens, leuis tamen, tota quanta a materie albida fungiformi percursa, nullo lapide immixto onerata. Hyeme in tepidaria locata, aqua aliquotes irrorata, produxit pluscos fungos. Jacquin.Kodeks Index Fungorum i inne źródła podają, że do rodzaju Polyporus został przeniesiony po raz pierwszy przez Eliasa Friesa w pierwszym tomie Observationes mycologicae z 1815, jednak w pracy tej brak diagnozy takiej kombinacji.
Pracą zatwierdzającą nazwę tego taksonu jest pierwszy tom Systema Mycologicum Eliasa Friesa z 1821, jest to prawdopodobnie pierwsze zastosowanie kombinacji Polyporus tuberaster:
3. P. Tuberaster, pileo carnoso repando squamuloso flavescente, poris subrotundis stipiteque lento pallidis.
Nazwa łacińska pochodzi od łacińskiego słowa tuber oznaczającego bulwę, guza, także truflę i nawiązuje do charakterystycznej cechy tego gatunku – wytwarzanie zagłębionej w substracie, gąbczastej skleroty[1]. Nazwy polskie podał Stanisław Domański z współautorami w 1967 r[1]. W atlasach grzybów gatunek ten często opisywany jest natomiast pod nazwą żagiew bulwiasta[4][5]. Żadna z tych nazw nie ma jednak statusu nazwy oficjalnej.
Średnica 2-12 cm, kształt najczęściej lejkowaty, czasami rozpostarty. Skórka sycha filcowata, jasnobrązowa, pokryta ciemniejszymi (ochrowobrązowymu lub czerwonobrązowymi) łuskami[6]
Rurkowy. Rurki białe i zbiegające na trzon. Pory duże (średnica 1-2 mm), kanciaste, u młodych okazów białe, u starszych żółtawe[6].
Wysokość 3-8 cm, grubość 0,5-1,5 cm, walcowaty, prosty lub krzywy, przeważnie osadzony na środku kapelusza. Powierzchnia biaława lub bladoochrowa, nieco owlosiona[6].
U młodych owocników elastyczny, u starszych łykowaty, koloru białawego, bez zapachu[6].
Biały. Zarodniki eliptyczne, gładkie, o rozmiarach 9,5-14,5 × 3,5-5,8 μm[6].
Występowanie tego gatunku potwierdzono w Europie (w Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Liechtensteinie, Luksemburgu, Niemczech, Norwegii, Polsce, Słowacji, Słowenii, Szwecji i Wielkiej Brytanii), w północno-zachodniej Afryce (w Maroku), w Ameryce Północnej (w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie) oraz w Australii i w Japonii[7]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Holandii, Estonii, Szwecji, Niemczech[1].
Rozwija się na drewnie drzew liściastych, głównie z rodzaju wiąz i buk. Występuje w lasach, na cmentarzach, w ogrodach i parkach. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[1]. Najczęściej rozwijają się w zagrzebanym lub leżącym na ziemi drewnie i wyrastają ponad ziemią, zawsze jednak sklerota znajduje się w ziemi i przerasta leżące nad ziemią drewno[4].
Saprotrof[1]. Owocniki żagwi guzowatej są jadalne. Dawniej były w południowej Europie uprawiane poprzez nawadnianie znalezionych sklerocji. W przeszłości przypisywano im także właściwości lecznicze, w tym przeciwgruźlicze.
Podobne owocniki wytwarza żagiew łuskowata (Polyporus squamosus), nie posiada jednak skleroty. Podobny hymenofor ma znacznie bardziej pospolita żagiew zimowa (Polyporus brumalis), która także nie wytwarza skleroty[4].
Żagiew guzowata, żagiew Forquignona, żagiew wieńcowa (Polyporus tuberaster (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae).
.JPG)
_Fr_43283.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
