Tongavine

Epipremnum złociste na stanowisku naturalnym

Epipremnum złociste

Charakterystyczny żeberkowany pęd Epipremnum aureum

Epipremnum (Epipremnum Schott) – rodzaj wiecznie zielonych roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 15 gatunków pochodzących z tropikalnej i subtropikalnej Azji, Australii oraz wysp Pacyfiku. Gatunki epipremnum złociste i Epipremnum pinnatum zostały introdukowane również na innych kontynentach. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów επί (epi – na) i πρέμνων (premnon – dół pnia drzewa)^[4]. Epipremnum złociste jest jedną z najpopularniejszych pnących roślin pokojowych.

Rozmieszczenie geograficzne

Rośliny z rodzaju epipremnum pochodzą z Chin, wschodniej Azji, subkontynentu indyjskiego, Indochin, Azji Południowo-Wschodniej, Papuazji, Australii oraz wysp Pacyfiku. Epipremnum złociste, występujące naturalnie jedynie na Moorea, wyspie wulkanicznej w archipelagu Wysp Towarzystwa, zostało introdukowane na całym świecie i występuje: w Afryce (Wybrzeże Kości Słoniowej, Kamerun, Kenia i Seszele), w Azji (południowe Chiny, archipelag Ogasawara, Sri Lanka, Tajlandia, Półwysep Malajski, Wyspy Salomona), w Australii (Queensland), na wyspach Oceanii (Fidżi, Sporady Środkowopolinezyjskie) i w Ameryce (Hawaje, Floryda, Kostaryka, Kuba, Portoryko, Surinam, Ekwador i Brazylia)^[3]. Epipremnum pinnatum zostało introdukowane na Karaibach: w Portoryko i na Wyspach Nawietrznych^[3] oraz na Florydzie, gdzie zostało uznane za gatunek inwazyjny^[5].

Morfologia

Pokrój

Smukłe pnącza do gigantycznych lian, osiągających wysokość 20 metrów. Młode rośliny tworzą naziemne kolonie, rośliny dorosłe pną się po pniach drzew, rzadziej skałach^[6].

Łodyga

U roślin dorosłych występuje monopodialna łodyga pnąca, cienka i giętka, gładka, szorstka lub pokryta wyraźnymi, podłużnymi, nieregularnymi, białawymi wyrostkami. Starsze łodygi są niemal zdrewniałe, skorkowaciałe lub pokryte jasnobrązową, papierową skórką^[6].

Korzenie

Na całej długości łodygi powstają przybyszowe korzenie powietrzne dwóch typów: korkowaciejące korzenie czepne oraz rzadziej występujące, drewniejące korzenie asymilacyjne^[6].

Liście

U nasady pędów kwiatostanowych występują sztywne lub błoniaste katafile i profile, szybko wysychające i odpadające. Liście właściwe położone są na łodydze równomiernie, niekiedy gęściej w jej dolnej części i przy wierzchołku. Ogonki liściowe tworzą długie pochwy liściowe, o szybko wysychających brzegach, niekiedy całkowicie wysychające do postaci siateczki włókien lub całkowicie rozpadające się i pozostawiające bliznę liściową^[6]. Występują dwie formy liści: młodociane i dojrzałe, te drugie osiągają wielkość do 60 cm^[7]. Blaszki liściowe często asymetryczne, młodociane całobrzegie i sercowate, dojrzałe całobrzegie, lancetowate, eliptyczne i podłużno-eliptyczne lub pierzastodzielne do pierzastosiecznych, rzadko perforowane (Epipremnum pinnatum). Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające się do żyłki marginalnej, drugo- i czasami trzeciorzędowe równoległo-pierzaste, dalsze siatkowate^[8].

Kwiaty

Rośliny tworzą od jednego do kilku kwiatostanów typu kolbiastego pseudancjum. Pierwszy kwiatostan otoczony jest przez liść właściwy i katafil, kolejne przez profil i katafil. Pędy kwiatostanowe cylindryczne do bocznie spłaszczonych. Pochwa kwiatostanu łódkokształtna, wyraźnie lub raczej słabo dziobiowato zakończona, w okresie kwitnienia lekko rozchylająca się lub płasko otwierająca się i odpadająca przed zakończeniem kwitnienia, brudnobiała, żółta lub zielonkawa. Kolba siedząca, rzadko osadzona na szypule, mniej więcej cylindryczna i zwężająca się ku wierzchołkowi. Kwiaty obupłciowe, pozbawione okwiatu, zbudowane z pojedynczej zalążni i 4 wolnych pręcików^[6]. Zalążnie niemal tetragonalno-pryzmatyczne, ścięte, jednokomorowe, przechodzące w masywną, pryzmatyczną szyjkę słupka zakończoną guziczkowatym lub podłużno-równowąskim znamieniem. W zalążni z parietalnego łożyska powstają zwykle 2, rzadziej 4 lub 6–8 (E. amplissimum) anatropowe zalążki. Niekiedy zalążnie u nasady i wierzchołka kolby są jałowe^[6]. Czasem u nasady pochwy występują wyłącznie kwiaty żeńskie^[8]. Nitki pręcików płaskie, równowąskie; główki pręcików krótsze od nitek, pylniki podłużno-eliptyczne, otwierające się przez podłużną szczelinę^[8]. Rośliny zakwitają zazwyczaj dopiero po wytworzeniu liści dojrzałych, wskutek tego w uprawie domowej przeważnie nie zakwitają^[7].

Owoce

Jagody o wyraźnej pozostałości szyjki słupka, odpadającej po dojrzeniu. Nasiona nerkowate, o grubej i kruchej, gładkiej łupinie. Bielmo obfite^[8].

Gatunki podobne

Przedstawiciele plemienia Monstereae, od których różnią się szczegółami budowy kwiatów^[8]. Szczególne podobieństwo występuje z przedstawicielami rodzaju rafidofora, od których epipremnum różnią się jedynie budową nasion^[6].

Biologia i ekologia

Rozwój

Wieloletnie, wiecznie zielone hemiepifity, fanerofity, wysoko pnące się po pniach drzew, rzadziej po skałach^[6].

Siedlisko

Niskie i średnie piętra lasów wiecznie zielonych^[6].

Cechy fitochemiczne

Wszystkie tkanki epipremnum zawierają kryształki szczawianu wapnia oraz niezidentyfikowaną toksynę. Spożycie tych roślin wywołuje podrażenienie błon śluzowych układu pokarmowego oraz biegunkę. Kontakt soku tych roślin ze skórą i oczami powoduje ich silne podrażenienie. Istnieją doniesienia o występowaniu kontaktowego zapalenia skóry po kontakcie z liśćmi epipremnum złocistego^[9].

Interakcje z innymi gatunkami

Młode liście i kwiatostany roślin z rodzaju epipremnum stanowią podstawowy składnik diety scynka nadrzewnego, gatunku endemicznego dla Wysp Salomona^[10].

Liczba chromosomów 2n = 60 (56, 84)^[8].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do plemienia Monstereae^[11], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)^[1].

Gatunki^[3]

• Epipremnum amplissimum (Schott) Engl.
• Epipremnum aureum (Linden & André) G.S.Bunting – epipremnum złociste, epipremnum złote
• Epipremnum carolinense Volkens
• Epipremnum ceramense (Engl. & K.Krause) Alderw.
• Epipremnum dahlii Engl.
• Epipremnum falcifolium Engl.
• Epipremnum giganteum (Roxb.) Schott
• Epipremnum meeboldii K.Krause
• Epipremnum moluccanum Schott
• Epipremnum moszkowskii K.Krause
• Epipremnum nobile (Schott) Engl.
• Epipremnum obtusum Engl. & K.Krause
• Epipremnum papuanum Alderw.
• Epipremnum pinnatum (L.) Engl.
• Epipremnum silvaticum Alderw.

Zastosowanie

Epipremnum złociste

Epipremnum złociste kultywar 'Marble Queen'

Rośliny lecznicze

Szczyty korzeni powietrznych Epipremnum pinnatum są spożywane przez kobiety w Vanuatu dla ułatwienia porodu^[12]. Badania przeprowadzone w 2010 roku wykazały, że części naziemne roślin tego gatunku wykazują silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz hamują peroksydację lipidów^[13]. W medycynie chińskiej epipremnum złociste (pashulong) stosowane jest w celu detoksykacji i usunięcia toksycznego ciepła, a także leczniczo w razie zapalenia ścięgien, w złamaniach, oparzeniach, wrzodach, ranach i zaczerwienieniach. Związki chemiczne zawarte w roślinach tego gatunku wykazują działanie cytotoksyczne przeciwko komórkom nowotworowym oraz stymulujące system immunologiczny^[14]. W weterynarii młode pędy epipremnum złocistego były podawane koniom w celu pozbycia się robaków jelitowych^[9].

Rośliny ozdobne

Do rodzaju epipremnum należy jedna z najpopularniejszych pnących roślin pokojowych, epipremnum złociste, pod koniec XX wieku zaliczana do rodzaju rafidofora (Rhaphidophora aurea – rafidofora złocista lub r. złota), a wcześniej scindapsus (Scindapsus aureus – scindapsus złocisty lub s. złoty). Obecnie nadal roślinę tę określa się potocznie nazwą scindapsus. Jest to jedna z najmniej wymagających roślin pokojowych, znajdująca zastosowanie jako pnącze okienne, okrywa ściany lub roślina płożąca^[15]. Jej cechą charakterystyczną są sercowate, lekko asymetryczne, całobrzegie, zielone i żółto nakrapiane liście, które w naturze osiągają długość 40 cm i są perforowane lub pierzastosieczne, jak u roślin z rodzaju monstera^[16]. Epipremnum złociste ma wysoką zdolność oczyszczania powietrza. W ciągu doby eliminuje 75% tlenku węgla i 67% formaldehydu^[17].

Inne zastosowania

Pędy Epipremnum pinnatum służą do produkcji koszy wykorzystywanych w ceremoniach pogrzebowych w Tonga^[12]. Owoce i pochwy kwiatostanowe epipremnum złocistego były używane do przygotowywania trucizny do strzał^[9].

Uprawa

Wymagania

Epipremnum złociste wymaga stanowiska jasnego, chronionego przed bezpośrednim działaniem słońca. W całkowitym cieniu liście tej rośliny nie wybarwiają się, a pędy stają się wyciągnięte. Roślina ta dobrze rośnie również w świetle sztucznym. Optymalnym podłożem jest mieszanka ziemi liściowej, gnojowej, torfu i piasku w równych proporcjach. Epipremnum dobrze będzie rosło jednak nawet w samym torfie, pod warunkiem regularnego nawożenia^[18].

Pielęgnacja

W okresie wegetacji, od kwietnia do sierpnia, epipremnum należy dość obficie podlewać, dodatkowo nawożąc je raz w tygodniu nawozem wieloskładnikowym, oraz zapewnić roślinie wysoką wilgotność powietrza. Rośliny przesadza się wiosną do raczej płaskich doniczek. Od września do marca roślina ta przechodzi okres spoczynku. Zaleca się obniżenie w tym okresie temperatury do około 15 °C oraz ograniczenie podlewania^[18].

Rozmnażanie

Bardzo proste z sadzonek pędowych, ukorzeniających się nawet w wodzie. Ponieważ obcięcie wierzchołka pędu powoduje zahamowanie wzrostu, zaleca się przeznaczenie na sadzonki całej łodygi^[15], którą należy pociąć na odcinki o długości około 4–5 cm, z przynajmniej jednym liściem. Sadzonki należy umieścić w podłożu z torfu i piasku lub torfu i perlitu. W temperaturze 24–26 °C ukorzeniają się po około miesiącu^[18].

Choroby i szkodniki

W Polsce epipremnum złociste może być zaatakowane przez lęgniowce z gatunku Phytophthora capsici i Phytophora tropicalis, wywołujące nekrozy liści i łodyg, a także inne patogeny: gronowiec szary, wywołujący szarą pleśń, Rhizoctonia solani i grzyby z rodzaju Trichoderma^[19]. Rośliny te są też podatne na bakteryjną plamistość liści wywoływaną przez proteobakterię z gatunku Pseudomonas cichorii. Zbyt suche powietrze powoduje zwijanie się liści^[18].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia Epipremnum pinnatum na stronie International Aroid Society
• Araceum: Epipremnum, gatunki i odmiany
• Aroidpictures: fotografie gatunków Epipremnum