Cryptanthus

Cryptanthus zonatus

Cryptanthus warasii

Cryptanthus bromelioides

Skrytokwiat (Cryptanthus Otto & A.Dietr.) – rodzaj roślin należący do rodziny bromeliowatych. Należy do niego około 61 gatunków endemicznych wschodniej Brazylii. Gatunkiem typowym jest Cryptanthus bromelioides (Otto & A.Dietr.)^[2]. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od greckich słów kryptos (ukryty) i anthos (kwiat).

Morfologia

Pokrój

Rośliny rozetowe, z różyczkami liści zwykle płasko rozpostartymi przy ziemi. Rozety osiągają od kilku centymetrów (Cryptanthus microglaziouii) do prawie metra średnicy. U podstawy starszych liści rośliny tworzą obficie łatwo odrywające się odrosty. Kilka gatunków tworzy rozłogi.

Liście

W rozetach znajduje się wiele wąskich, zwężających się liści z ostrym końcem. Krawędzie liści są zazwyczaj pofalowane i kolczaste. Od spodu pokryte włoskami. Zabarwienie zielone, czerwone, brązowe do prawie czarnych. Kilka gatunków tworzy liście ogonkowe (np. Cryptanthus beuckeri). Gatunek C. maritimus tworzy liście o pokroju trawiastym. Niektóre gatunki (C. glaziouii, C. microglaziouii i C. warasii) są sukulentami.

Kwiaty

Skupione w kwiatostany wyrastające ze środka rozety. Zwykle są one niskie, u kilku gatunków (C. scaposus, C. pseudoscaposus) wyrastają na ok. 15 cm ponad rozetę. Okwiat trójpłatkowy z listkami białymi, ostrymi i wąskimi. Kwiaty nie pachną.

Owoce

Jagody.

Ekologia

Skrytokwiaty są, w odróżnieniu od większości bromeliowatych, roślinami naziemnymi, endemicznymi dla suchych, nadmorskich lasów wschodniej Brazylii. Najczęściej rosną w miejscach zacienionych i wilgotnych. Niektóre gatunki rosną w pełnym słońcu na terenach skalistych.

Systematyka

Synonimy

Pholidophyllum (Vis.). Madvigia (Liebm.)

Pozycja taksonomiczna według APweb (aktualizowany systemie APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae) stanowiącej grupę siostrzaną dla rodziny pałkowatych Typhaceae, wraz z którymi tworzy klad bazalny rzędu wiechlinowców (Poales)^[1].

Pozycja taksonomiczna według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd bromeliowate (Bromelianae R. Dahlgren ex Reveal), rząd bromeliowce (Bromeliales Dumort.), podrząd Bromeliineae Engl., rodzina bromeliowate (Bromeliaceae Juss.)^[3].

Pozycja taksonomiczna według 2010 Annual Checklist Taxonomic Classification

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa jednoliścienne (Liliopsida), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina bromeliowate (Bromeliaceae)^[4].

Podział na gatunki^[5]

• Cryptanthus acaulis (Lindl.) Beer
• Cryptanthus alagoanus Leme & J.A.Siqueira
• Cryptanthus bahianus L.B.Sm.
• Cryptanthus beuckeri E.Morren
• Cryptanthus bibarrensis Leme
• Cryptanthus bivittatus (Hook.) Regel
• Cryptanthus bromelioides Otto & A.Dietr.
• Cryptanthus burle-marxii Leme
• Cryptanthus capitatus Leme
• Cryptanthus caracensis Leme & E.Gross
• Cryptanthus caulescens I.Ramírez
• Cryptanthus colnagoi Rauh & Leme.
• Cryptanthus coriaceus Leme
• Cryptanthus correia-araujoi Leme
• Cryptanthus crassifolius Leme
• Cryptanthus delicatus Leme
• Cryptanthus diamantinensis Leme
• Cryptanthus dianae Leme
• Cryptanthus dorothyae Leme
• Cryptanthus exaltatus H.E.Luther
• Cryptanthus felixii J.A.Siqueira & Leme
• Cryptanthus fernseeoides Leme
• Cryptanthus fosterianus L.B.Sm.
• Cryptanthus giganteus Leme & A.P.Fontana
• Cryptanthus glaziovii Mez in C.F.P.von Martius & auct. suc. (eds.)
• Cryptanthus grazielae H.Luther
• Cryptanthus incrassatus L.B.Sm.
• Cryptanthus lacerdae Antoine
• Cryptanthus latifolius Leme
• Cryptanthus lavrasensis Leme
• Cryptanthus leopoldo-horstii Rauh
• Cryptanthus leuzingerae Leme
• Cryptanthus lutherianus I.Ramírez
• Cryptanthus lyman-smithii Leme
• Cryptanthus marginatus L.B.Sm.
• Cryptanthus maritimus L.B.Sm.
• Cryptanthus microglazioui I.Ramírez
• Cryptanthus minarum L.B.Sm.
• Cryptanthus odoratissimus Leme
• Cryptanthus osiris W.Weber
• Cryptanthus pickelii L.B.Sm.
• Cryptanthus praetextus E.Morren ex Baker
• Cryptanthus pseudoglaziovii Leme
• Cryptanthus pseudopetiolatus Philcox
• Cryptanthus pseudoscaposus L.B.Sm.
• Cryptanthus regius Leme
• Cryptanthus reisii Leme
• Cryptanthus reptans Leme & J.A.Siqueira
• Cryptanthus roberto-kautskyi Leme
• Cryptanthus sanctaluciae Leme & L.Kollmann
• Cryptanthus scaposus E.Pereira
• Cryptanthus schwackeanus Mez in C.F.P.von Martius & auct. suc. (eds.)
• Cryptanthus seidelianus W.Weber
• Cryptanthus sergipensis I.Ramírez
• Cryptanthus teretifolius Leme
• Cryptanthus tiradentesensis Leme
• Cryptanthus ubairensis I.Ramírez
• Cryptanthus warasii E.Pereira
• Cryptanthus warren-loosei Leme
• Cryptanthus whitmanii Leme
• Cryptanthus zonatus (Vis.) Beer

Zastosowanie

• Roślina ozdobna. Niektóre gatunki z rodzaju są uprawiane jako rośliny doniczkowe.

Uprawa

• Pielęgnacja. Wymaga podłoża lekko kwaśnego np. mieszanki dla storczyków. Zaleca się domieszać do podłoża trochę wysuszonego krowieńca. Większość gatunków ma małe wymagania cieplne i wytrzymuje temperaturę 18 °C. Gatunki C. fosterianus, C. lacerdae i C. zonatus wymagają temperatury 23 °C. Większość gatunków wymaga umiarkowanego zacienienia, jednak gatunki C. acaulis i C. bromelioides wymagają silnego nasłonecznienia. W okresie wegetacji rośliny podlewa się dość obficie.
• Rozmnażanie. Z odrostów pojawiających się obficie u podstawy starszych roślin.
• Szkodniki i choroby: Cryptanthus jest podatny na wełnowce i czerwce^[6].

Przypisy

Bibliografia

1. Haager Jiří: Mieszkanie w kwiatach, moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1992. ISBN 83-7066-343-5.