Dipterocarps

La dipterokarpacoj (Dipterocarpaceae) estas familio de 17 genroj kaj ĉirkaŭ 500 specioj de plejparte tropik-malaltebenaĵaj pluvarbaraj arboj. La familia nomo, de la tipogenro dipterokarpo (Dipterocarpus) , estas derivita de la greka (di = du, pteron = flugilo kaj karpos = frukto) kaj plusendas al la du-flugila frukto.

Priskribo

La plej grandaj genroj estas Shorea (196 specioj), Hopea (104 specioj), Dipterocarpus (70 specioj), kaj Vatica (65 specioj)^[1]. Multaj estas grandaj arbaraj emerĝaj specioj, tipe atingante altecojn de 40-70 m, kelkaj havas eĉ pli ol 80 m ( en la genroj Dryobalanops ^[1], Hopea ^[2], kaj Shorea ^[2], kun la plej alta konata vivanta specimeno ( Shorea faguetiana ) kiu altas 88,3 m. La specioj de tiu familio gravegas en la lignokomerco. Ilia disvastiĝo estas tuttropika, de pli norda Sudameriko ĝis Afriko, Sejĉeloj, Hindujo, Hindoĉinujo, Indonezio kaj Malajzio, kun la plej granda diverseco kaj abundo en Borneo^[3]. Kelkaj specioj nun estas endanĝerigitaj kiel rezulto de senarbarigo, ampleksa kontraŭleĝa arbodehakado kaj habitatodetruo. Ili disponigas valoran lignon, aromajn volatilajn oleojn, balzamon, rezinojn kaj estas fonto por krucplakaĵo.

Klasifiko

La dipterokarpacoj estas ĝenerale subdividitaj en tri subfamiliojn:

• Dipterocarpoideae: la plej granda de la subfamilioj, ĝi enhavas 13 genrojn kaj proksimume 475 speciojn. La disvastiĝo estas orientalisa kaj aŭstralazia kaj inkludas Sejĉelojn, Sri-Lankon, Baraton, Sudorientan Azion al Novgvineo, kaj grandan arealon en Borneo, kie ĝi ampleksas la dominantajn speciojn en la malaltaĵaj arbaroj. Norda Borneo ( Brunejo, Sabaho kaj Saravako) estas la plej riĉa areo en la mondo por dipterokarpacaj specioj ^[1]. La subfamilio de Dipterocarpoideae povas esti subdividita en du grupojn ^[3][4] :
  • Dipterocarpeae (Anisoptera, Cotylelobium, Dipterocarpus, Stemonoporus, Upuna, Vateria, Vateriopsis, Vatica). La genroj de tiu grupo havas sin tuŝantajn sepalojn en frukto, izolajn vaskulojn, dissemitajn rezinokanalojn, kaj bazan kromosomonombron x = 11.
  • Shoreae, (Balanocarpus, Hopea, Parashorea, Shorea). La genroj de tiu ĉi grupo havas sin kovrantajn sepalojn en frukto, grupigitajn vaskulojn, rezinokanalojn je laŭlongaj strioj, kaj bazan kromosomonombro x = 7. Freŝdata molekula studo sugestas ke la genro Hopea konstituas kladon kun Shorea sekcioj Anthoshorea kaj Doona, kaj estus kunigita kun Shorea^[5].

.

.

Dipterocarpaeae Dipterocarpoideae Dipterocarpeae

Anisoptera

Cotylelobium

Dipterocarpus

Stemonoporus

Upuna

Vateria

Vateriopsis

Vatica

Shoreae

Dryobalanops

Hopea

Neobalanocarpus

Parashorea

Shorea

Monotoideae

Marquesia

Monotes

Pseudomonotes

Pakaraimoideae

Pakaraimaea

• Monotoideae: 3 genroj, 30 specioj. Marquesia estas indiĝena en Afriko. Monotes havas 26 speciojn, distribuitajn en tuta Afriko kaj Madagaskaro. Pseudomonotes estas indiĝena en la kolumbia Amazonio.
• Pakaraimoideae: enhavas ununuran specion, Pakaraimaea roraimae, trovita en la gujanaj altaĵoj de Sudameriko.

Lastatempa genetika studo trovis ke la aziaj dipterokarpacoj samhavas komunan prapatron kun la Sarcolaenaceae, arbofamilio endemia en Madagaskaro ^[6]. Tiu sugestas ke prapatro de la dipterocarpacoj originis de la suda superkontinento de Gondvano, kaj ke la komuna prapatro de la aziaj dipterocarpacoj kaj la Sarcolaenaceae estis trovita en la Hindujo-Madagaskaro-Sejŝeloj-teromaso, milionoj da jaroj antaŭe, kaj estis portitaj norden sur Hindujo, kiu poste koliziis kun Azio kaj permesis al la dipterocarpacoj disvastiĝi en tuta Sudorienta Azio kaj Malajzio. La unua dipterocarpaca poleno estis trovita en Birmo ( kiu en tiu tempo estis parto de la Hinda Plato ) kaj ĝi originas de la supra Oligoceno ^[7]. La samplo ŝajnas malrapide pliiĝi laŭ diverseco kaj abundo tra la regiono en la Mez-Mioceno ^[7]. Kemiaj postsignoj de dipterokarpacaj rezinoj estis trovitaj datante de la Eoceno de Hindujo.

Fosiliigitaj artropodoj

52-milion-jaraĝa sukceno trovita en Guĝarato, Barato, enhavanta grandan kvanton de fosiliigitaj artropodoj, estis identigitaj kiel suko de dipterokarpacoj ^[8].

Genroj

Anisoptera
Cotylelobium
Dipterocarpus - dipterokarpo
Dryobalanops
Hopea - hopeo
Marquesia
Monotes
Neobalanocarpus
Pakaraimaea
Parashorea
Pseudomonotes
Shorea - ŝoreo
Stemonoporus
Upuna
Vateria
Vateriopsis
Vatica

Referencoj

Bibliografio

• angle Morley R.J. 2000 : Origin and Evolution of Tropical Rain Forests. Wiley, NY.

Vidu ankaŭ

• Sumatraj malaltaĵaj pluvarbaroj