Multimedia w Wikimedia Commons Białobrodzik amazoński (Corapipo gutturalis) – gatunek małego ptaka z rodziny gorzyków. Występuje w Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz; wzmianka o tym ptaku ukazała się w 12. edycji Systema Naturae w 1766. Bazowała na czarno-białym wizerunku tego ptaka z 1760[3], zamieszczonym w Ornithologie Mathurin-Jacques’a Brissona w 1760. Brisson nie nadał mu nazwy naukowej, a określił go jako Le manakin à gorge blanche (fr. „gorzyk z białym gardłem”)[4]. Linneusz nadał nowemu gatunkowi nazwę Pipra gutturalis[3][5]; obecnie (2016) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza białobrodzika amazońskiego w rodzaju Corapipo pod nazwą C. gutturalis. IOC uznaje gatunek za gatunek monotypowy[6]. Podgatunek C. g. carminae został opisany w 1955 na podstawie jednego okazu, samicy; nie ma jednak dostatecznej ilości danych, by potwierdzić odrębność tego podgatunku[3]. Możliwe, że białobrodzik amazoński tworzy nadgatunek z białobrodzikiem kolumbijskim (C. leucorrhoa)[5].
Długość ciała wynosi 8,5–9,5 cm[5]. Długość skrzydła samca (n=20) 50–55,8 mm, samicy (n=8) 49,5–57 mm; długość ogona samca (n=20) 27–32 mm, samicy (n=7) 26–31 mm; długość dzioba samca (n=19): 8,14–10,54 mm, samicy (n nieokreślone[a]) 9,03–10,66 mm; długość skoku samca (n=8) 13,46–16,2 mm, samicy: (n=5) 13,19–16,38 mm. Masa ciała u 6 samców: 7,7–8,1 g, u 2 samic: 8,8–9,5 g[3].
Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Samiec jest jednolicie czarny w większości upierzenia, wierzch ciała z wyjątkiem kupra i sterówek wyróżnia dodatkowo głęboki, niebieski, metaliczny połysk. Na gardle dostrzec można czysto białą plamę, która ciągnie się dalej na kształt litery V na górną część piersi, przeważnie wyraźnie odcinając się od czarnych piór. Dla obserwatora w terenie bardzo rzadko widoczne są dobrze najbardziej wewnętrzne lotki I rzędu i większość lotek II rzędu, które mają wyraźne białe chorągiewki zewnętrzne[3]. Samica z wierzchu ciała porośnięta jest w większości mszystozielonymi piórami, na lotkach kolor ten jest już szary, podobnie jak na pokrywach skrzydłowych większych i końcówkach sterówek. Lotki mają wąskie, jaskrawozielone krawędzie. Spód ciała jest w większości brudnobiały, najbardziej kontrastowo na brodzie i gardle. Po bokach ciała występują pióra jasnozielone. Pokrywy ogonowe i brzuch mają nieco żółtawy odcień. U samców tęczówka jest ciemna, dziób szarawy lub jasnoróżowawy, a nogi fioletowawe. Samice mają nogi ołowianoszare lub szarawe[3].
Białobrodziki amazońskie zamieszkują południową Wenezuelę (Bolívar, Amazonas), region Gujany i północną Brazylię (Roraima, m.in. Serra do Navio[3] na wschód po Amapá, na południe lokalnie do Manaus)[5]. W Wenezueli stwierdzany głównie na obszarach górzystych, od 200 do 1100 m n.p.m.; okaz z 1955, mający być holotypem nowego podgatunku, pochodził najpewniej z Cerro Marahuaca z wysokości około 1500 m n.p.m. W Surinamie występowanie białobrodzików amazońskich stwierdzano między 400 a 700 m n.p.m. W Brazylii te gorzyki zasiedlają głównie niziny, ale w stanie Roraima były spotykane powyżej 600 m n.p.m.[3]
Środowiskiem życia przedstawicieli C. gutturalis są wysokie, wilgotne lasy, również lasy górskie, okazjonalnie ich obrzeża i przecinki leśne. Prum opisał środowisko zasiedlane przez te ptaki w Surinamie jako mające dość otwarty podszyt i piętro koron sięgające do 20–35 m[3]. Ptaki obydwu płci wydają z siebie głos oznajmiający o terytorium; brzmi jak wydłużone głosy wydawane podczas żerowania, wysokie SEE-seee lub SEE-seee-ee-e. Zdarza się, że białobrodziki amazońskie reagują na głosy sóweczek brazylijskich (Glaucidium hardyi). Są to ptaki trudne do obserwacji i łatwo można je przeoczyć, również ze względu na wysokość piętra koron, w którym przebywają[7].
Pożywieniem tych gorzyków są małe owoce i owady, przy czym zdają się preferować owoce roślin z rodziny zaczerniowatych (Melastomaceae) i marzanowatych (Rubiaceae), przynajmniej w Gujanie Francuskiej. Białobrodziki amazońskie regularnie dołączają do stad wielogatunkowych, prawdopodobnie najchętniej z tanagrami, ale dołączają także do lasówek (Parulidae)[b], innymi gorzykami i ostrodziobami (Oxyruncus cristatus), a niekiedy i w podszycie wraz z garncarzami (Furnariidae) i chronkowatymi (Thamnophilidae). W południowo-centralnej Gujanie obserwowano grupy do 10 samców żerujących na owocujących figowcach (Ficus) w towarzystwie innych gorzyków: złotogłowych (Ceratopipra erythrocephala) i białogłowych (Dixiphia pipra) i bławatnikami: kajeńskim (Cotinga cayana), purpurowym (C. cotinga) i palmożerem amarantowym (Xipholena punicea)[7].
Zaloty samców u białobrodzików amazońskich są unikatowe i zróżnicowane. Centralnym punktem jest opadła, omszona kłoda o długości do 30 m i szerokości do 1 m, na której ptaki przebywają na wycinku o długości około 1 m. Kilka samców może przebywać w takim miejscu równocześnie, ale nie wchodzą ze sobą w interakcje. Występuje system kojarzenia typu lek. Zwykle samce tokują przez 10 minut, nim przemieszczą się na kolejną kłodę; najwyżej odwiedzić mogą 5 kłód, nim opuszczą obszar tokowiska. Zaloty zaczynają się w drzewach na wysokości 1–10 m nad ziemią, nieopodal kłód. Samce prostują głowę wskazując dziobem w górę i eksponując białe gardło oraz strosząc pióra u nasady gardła. Prezentują również skoki z obrotami o 180° (about-faces), czasem do 5 razy z rzędu, latają tam i z powrotem na gałęzie oddalone o 0,5–2 m, niekiedy przelatując 15 razy bardzo gwałtownie między gałęziami. Niekiedy przerywają poszczególne części swoich „pokazów” głosami, jednak same toki odbywają się w ciszy, przeważnie grupowo. Po omówionej części następują loty nad drzewami, podczas których ptaki śpiewają; podobne odbywają się u białobrodzików panamskich (Corapipo altera)[7]. Ptaki osiągają wysokość 10–25 m nad poziomem koron drzew, samiec również i w locie przyjmuje postawę ukazującą białe gardło. Przed wylądowaniem na kłodzie ptak spuszcza się na nią, ale wznosi się ponownie w powietrze, po czym ląduje. Niejednokrotnie wskakuje na grzbiet zdominowanemu samcowi, strosząc przy tym pióra na gardle. Gdy samiec już wyląduje na kłodzie, zaczyna eksponować gardło, robić obroty o 90 lub 180° oraz zniża głowę, podnosi skrzydła i nerwowo chodzi do tyłu. W razie zauważenia innego samca – intruza – zniża głowę i podnosi nasady skrzydeł. Pozostałe możliwe elementy zalotów obejmują m.in. latanie od kłody do kłody. Po dalszej części zalotów samiec wyciąga głowę kierując ją w dół i skrada się w tył w kierunku samicy trzepocząc skrzydłami. W trzech obserwowanych przypadkach samica „zaakceptowała” samca dotykając dziobem jego lotek I rzędu, po czym nastąpiła kopulacja. Samica może również oddalić się[8].
Niewiele wiadomo o lęgach; w 2011 znany był tylko jeden opis gniazda. Gniazdo z jajami w Gujanie Francuskiej obserwowane było w 4. tygodniu października; ptaki w kondycji rozrodczej w Surinamie odławiano w styczniu i październiku. Jedno odnalezione gniazdo znajdowało się na wysokości 8,3 m nad ziemią na drzewie z rodzaju Sloaena (eleokarpowate); była to stosunkowo mała konstrukcja o kształcie kubeczka. Zewnętrzną warstwę stanowiły mchy, wewnętrzną ryzomorfy grzybów z rodzaju Marasmius. Zniesienie liczy 2 jaja o skorupce barwy różowobiałej. Wysiaduje jedynie samica, ale nie są znane długość okresu inkubacji czy czas do opierzenia się piskląt[8].
IUCN uznaje białobrodzika amazońskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2016). BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy ze względu na postępującą wycinkę lasów amazońskich[9]. Występuje na licznych obszarach chronionych, w tym parkach narodowych, np. Park Narodowy Tumucumaque (Amapá) i Brownsberg Nature Park w Surinamie[8].
Białobrodzik amazoński (Corapipo gutturalis) – gatunek małego ptaka z rodziny gorzyków. Występuje w Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
