She lus ynrican 'sy ghenus Lawsonia ee camphire (Lawsonia inermis), as bun y daah henna. Ta shennaghys liauyr ec y daah er son daahghey crackan, folt as eaddagh.
She crouw vooar t'ayn, mysh 2-8m er yrjid. T'ee gyn clooie as yl-vanglaeagh. Ta jialgyn er king ny myn-vanglaneyn. Ta duillagyn piyral eck, er cass feer yiare, as adsyn eelipsagh ny sleeanagh rouyr.[1] Ta birr birragh ny meayl oc, as oirr rea.[1] T'ad mysh 2-3cm er lhiurid as 1-2cm er lheead.[1] Ta blaaghyn beggey baney ny bane-jiarg eck, as ad soaral.[1] Ta kiare seepalyn oc as calyx piobanagh. Ta petylyn jeiragh oc, as staimynyn baney ny jiargey piyral rish oirr ny calyx. Ta oohrey kiare-hamyragh oc. Ta'n mess ny kishtag dhone beg, mysh 4-8mm er crantessen; ta mysh 30-50 'sy vess.[2]
Ta'n lus dooghyssagh da ynnydyn çhirrym as grianchryssagh 'syn Affrick hwoaie, yn Aishey yiass as heear, as yn Australasia hwoaie.[3][4] T'ee cur magh smoo daah my t'ee gaase eddyr 35-45°C. [5] Rish fliaghey, t'ee gaase dy tappee; ta ny duillagyn buighaghey as tuittym rish emshiyr çhirrym as feayr.
Ta feanish jeh camphire myr lus lhee ayns screeuyr Hiar neayr's y 14oo eash, goaill stiagh obbraghyn Ibn Qayyim al-Jawziyya (14oo eash) as Pabyr Ebers (16oo eash).[6]
Ta niart noi-fungyssagh eck.[7] T'ee coadey liare as eaddagh myrgeddin, as lhiettal shey-chassee as millchay.
Va ymmyd jeant jeh myr daah neayr's yn Eash Ooha, er son daaghey crackan, folt, ingynyn as eaddagh.[6] Va fys urree ec ny Shenn Romaanee, 'syn Injey rish y 4oo eash, as 'syn Spaainey rish Convivencia ny 8oo-15oo eashyn.[6]
Ta sleih ayns yn Impiraght Romaanagh, yn Ibeir, yn Çhenn Egypt, yn Affrick Hwoaie, yn Lieh-innys Arabagh, y Niar Faggys as yn Aishey Yiass er nyannoo ymmyd jee myr cosmaid, chammah's mraane aegey 'syn Oarpey rish y 19oo eash.
Cha nel shickyrys ayn er c'raad ghow ad toshiaght jannoo ymmyd jee; eddyr 'syn Injey ny 'syn Affrick.[8]
Ta'n tradishoon shen aaviogheydagh kyndagh rish troarey share, obbraghey share, as arraghey sleih magh ass ardjyn ren ymmyd tradishoonagh jee.[9]
She lus ynrican 'sy ghenus Lawsonia ee camphire (Lawsonia inermis), as bun y daah henna. Ta shennaghys liauyr ec y daah er son daahghey crackan, folt as eaddagh.