Teucrium gnaphalodes, zamarilla o zamarilla lanuda,[1] ye una especie de planta yerbácea de la familia Lamiaceae, endémica de la Península Ibérica.
Ye un Sufrútice de 5-25 cm d'altu, cespitoso/postráu, ramificáu, dacuando con rizomes o estolones, arumosu y, dacuando, con dimorfismu estacional. Los tarmos son gruesos, con entrenudos curtios, marcaos, foliosos, algodonosu-tomentosos, con pelos ramificaos bien llargos, de cañes llargues y enxareyaes; los tarmos ivernizu-primaverales son ascendentes, dacuando postraos y con rizomas o estolones, blancos, escasamente amarellentaos; los primaveral-branizos erectos, ablancazaos, verdes, buxos o mariellos; los floríferos erectos, pubescentes, acolorataos. Les fueyes de 4-14 por 1-4 mm, son triangular-oblongues, oblongo-llanceolaes o oblongo-lineares, cuneaes o subcordiformes, dentaes, crenaes o lobulaes dende'l terciu inferior o la metá, con lóbulos oblongos, fasciculadas; tamién son revolutas, algodonosu-tomentosas, con dimorfismu estacional, les ivernices abuxaes, les primaverales verdes o amarellentaes. La inflorescencia de 1,3 por 2 cm, en cabezuela terminal, ye formada por cabezueles 1-1,5 por 1 cm, con 2-10 flores, esfériques o espiciformes, subsésiles o con pedúnculos de 1-1,5 cm, finos, erecto-patentes, pubescentes, foliosos, con 2 ó 3 verticiloss de fueyes. Les bráctees son oblongues, cuneaes, crenaes o lobulaes dende'l terciu cimeru, más llargues que la inflorescencia; bractéolas cimeros ováu-llanceolaes, planes, crenaes nel ápiz. El mota, de 4,5-6 mm, ye tubular, xibosu, irregular, avolumáu debíu al indumento trupu, algodonosu-tomentoso, per dientro con pelos glandulares y otres llongures, ondulaos; dientes planos, triangulares, el superiores de cerca de 1 mm, triangular-obtusos, los inferiores de 1,5 mm, agudos. La corola mide 8-8,5 mm y ye unilabiada, color crema, rosáu o púrpura, con tubu de 4 mm, gargüelu de casi 2 mm; los lóbulos lateru-posteriores son agudos, ciliaos, y los lóbulos llaterales, de 1,5 por 1 mm, son oblongos y agudos; el lóbulu central tien 2,5-1,5 mm y ye espatuláu. Los frutos, en núcules, tienen 1,5 por 2,5 mm; son ovoides, reticulaos, color castañu o negru. El númberu de cromosomes ye: 2n = 26.[2]
Carbaes, tomillares, pinares y encinares, camperes, araxales cascayosos y cantos de camín, en substrato caliar, margoso o yelsoso, o en graves; crez ente 200 y 1500 m d'altitú. Floria de marzu a xunetu.[2]
Ye especie endémica de la Península Ibérica, más frecuente nel este.[2][3]Citada tamién en Melilla, sobre sustrato travertínico y terra rossa,[1][4] onde ta probablemente introducida, voluntariamente o non.
En Teucrium gnaphalodes alcuéntrase en principiu activu Apigetrin.[5]
Teucrium gnaphalodes describióse por Charles Louis L'Héritier de Brutelle y espublizóse en Stirpes novae, aut minus cognitae, quas descriptionibus et iconibus Illustratae, fasc. 4, xi-xii, p. 84, Paris 1788.
Teucrium: nome xenéricu que remanez del Griegu τεύχριον, y depués el Llatín teucri, -ae y teucrion, -ii, usáu por Pliniu'l Vieyu en Historia naturalis, 26, 35 y 24, 130, pa designar el xéneru Teucrium, pero tamién el Asplenium ceterach, que ye un felechu (25, 45).[6]Hai otres interpretaciones que deriven el nome de Teucri, -ia, -ium, de los troyanos, pos Teucru yera fíu del ríu Escamandro y la ninfa Idaia, y foi l'antepasáu llexendariu de los troyanos, polo qu'estos postreros de cutiu son llamaos teucrios.[7] Pero tamién Teucrium podría referise a Teûkros, en Llatín Teucri, esto ye Teucru, fíu de Telamón y Hesione y mediu-hermanu d'Ajax, y que llucharon contra Troya mientres la guerra del mesmu nome, mientres la cual afayó la planta nel mesmu periodu en que Aquiles, según la lleenda, afayó la Achillea.[8]
gnaphalodes: epítetu Llatín que significa "paecencia al Gnaphalon"; deriváu del Griegu γναφάλίο, y depués el Llatín gnaphalium, -ii, "llana", "lanudo" y usáu en Pliniu'l Vieyu (27,lxi, 88 -"Gnaphalium aliqui chamaezelon vocant, cuius foliis albis mollibusque pro tomento utuntur; sane et similia sunt." - El Gnaphalium o chamaezelon tien les fueyes blanques y blandies: sirve como la llana de rellenu a la cual paezse[9]), pal xéneru botánicu del mesmu nome, el Gnaphalium, que ye una planta xeneralmente lanudo-tomentosa.[10]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Teucrium gnaphalodes, zamarilla o zamarilla lanuda, ye una especie de planta yerbácea de la familia Lamiaceae, endémica de la Península Ibérica.
