dcsimg

Alpen-Distel ( German )

provided by wikipedia DE

Die Alpen-Distel (Carduus defloratus), auch Berg-Distel[1][2] genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Ringdisteln (Carduus) in der Familie der Korbblütler (Asteraceae).

Beschreibung

 src=
Illustration aus Sturm
 src=
Detailaufnahme eines buchtig stachelig gezähnten Laubblattes von Carduus defloratus subsp. defloratus
 src=
Detailaufnahme des Blütenstandes mit den vielen abstehenden Hüllblättern und vielen Blüten
 src=
Carduus defloratus subsp. defloratus; der Blütenkorb ist vor der Anthese aufrecht
 src=
Während der Anthese kann der Blütenstand nickend sein

Die Alpen-Distel ist sehr formenreich, besonders die Form der Laubblätter, nach der einige Autoren mehrere Unterarten unterscheiden.[3] Im Gegensatz zu anderen Carduus-Arten hat sie aber nur einzeln stehende Blütenkörbe.

Vegetative Merkmale

Die Alpen-Distel wächst als distelartige, ausdauernde,[2] krautige Pflanze und erreicht Wuchshöhen von 10 und 50, selten bis zu 90 Zentimetern.[4] Sie bildet ein Rhizom.[2] Der etwas bogig aufsteigende Stängel ist verzweigt. Der untere Stängelabschnitt ist dicht beblättert und bei manchen Formen dornig geflügelt durch herablaufende Laubblätter. Der obere Teil ist jedoch meist blatt- und stachellos sowie ungeflügelt sowie etwas filzig behaart.[3][4]

Die sehr unterschiedliche geformten Laubblätter sind meist kahl, mit wenig verschmälertem Grunde sitzend. Die je nach Unterart harte bis fleischige Blattspreite ungeteilt oder fiederteilig, fiederspaltig bis fiederschnittig und buchtig gezähnt.[3][5][4][6][7]

Generative Merkmale

Die Blütezeit reicht von Juni bis August[4] oder September.[2] Jede Verzweigung besitzt höchstens einen endständigen, körbchenförmigen Blütenstand. Die Blütenkörbe weisen einen Durchmesser von 1 bis 3 Zentimetern auf.[4] Während der Anthese sind die Blütenkörbe manchmal nickend, sonst aufrecht. Die Hüllblätter sind abstehend, im Gegensatz zur Knolligen Kratzdistel (Cirsium tuberosum) bei der sie anliegend sind.[3] Je nach Unterart sind die äußeren Hüllblätter an ihrer Basis 1 bis 2,5 Millimeter breit und enden in einem kurzen bis langen Stachel.[4][8] Die Blütenkörbe enthalten bis zu 200 zwittrige,[2] purpurrote,[2] zweilippige Röhrenblüten.

Die Achäne besitzt eine Länge von 3 bis 4,5 Millimetern, eine Breite von 1,2 bis 1,5 Millimetern und eine Dicke von 0,8 bis 1 Millimetern.[2][5] Der Pappus ist 1 bis 1,5 Zentimeter lang.[4]

Chromosomensatz

Die Chromosomengrundzahl beträgt x = 10, 11 oder 12; es liegt meist Diploidie vor, mit einer Chromosomenzahl von 2n = 18, 20, 22 oder 24.[9][2]

 src=
Habitus, Laubblätter und Blütenstände von Carduus defloratus subsp. defloratus

Ökologie

Bei Carduus defloratus handelt es sich um einen mesomorphen Hemikryptophyten.[2]

Die Bestäubung erfolgt durch Insekten und es kommt Selbstbestäubung vor. Der Nektar ist völlig verborgen. Es liegt Proterandrie vor und Carduus defloratus ist selbstkompatibel.[2]

Die Bildung der Achänen erfolgt sexuell, amphimiktisch.[2] Die Diaspore ist die Achäne.

Standorte und Pflanzensoziologie

Carduus defloratus kommt in Mitteleuropa von der Tallage bis in eine Höhenlage von 3000 Metern vor. In den Allgäuer Alpen steigt die Unterart Carduus defloratus subsp. defloratus am Üntscheller in Bayern bis in eine Höhenlage von 2100 Metern auf.[10]

Diese kalkliebende Pflanze ist häufig auf steinigen Rasen sowie auf Schutt- und Felsfluren anzutreffen. Sie kommt vor allem in Pflanzengesellschaften des Verbandes Hochstaudenfluren, Gebüsche und Rasen an und oberhalb der Waldgrenze, alpine Rasen, alpine Kalkrasen, auf oft durchrieselten, frischen Böden (Rostseggenrasen) = Caricion ferrugineae und der Ordnung Seslerietalia vor, findet sich aber in tieferen Höhenlagen auch in den Pflanzensoziologischen Einheiten nach Oberdorfer der Klasse Trocken-, Halbtrockenrasen, basiphile Magerrasen = Festuco-Brometea oder der Verbände Nadelwälder, nadelbaumbeherrschte Mischwälder, Kiefernwälder, Schneeheide-Kiefernwälder (auf Kalk) = Erico-Pinion oder Thlaspeion rotundifolii.[9][2]

Systematik und Verbreitung

 src=
Carduus defloratus subsp. defloratus
 src=
Carduus defloratus subsp. glaucus
 src=
Carduus defloratus subsp. rhaeticus
 src=
Herbarbeleg mit Fruchtständen mit Pappus

Die Erstveröffentlichung von Carduus defloratus erfolgte 1759 durch Carl von Linné in Systema Naturae, Editio Decima, Band 2, 1200.[11][12] Das Artepitheton defloratus bedeutet verblüht.[13]

Das Verbreitungsgebiet reicht in Europa von den Pyrenäen über die Alpen bis zum nördlichen Balkan und den Karpaten.

Je nach Autor gibt es von Carduus defloratus einige Unterarten:[14][8]

  • Carduus defloratus subsp. argemone (Lam.) Ces.: Sie kommt in Spanien, Andorra und Frankreich vor.[14]
  • Eberwurzblättrige Berg-Distel (Carduus defloratus subsp. carlinifolius (Lam.) Ces., Syn.: Carduus medius subsp. carlinifolius (Lam.) Kazmi): Sie kommt in Spanien, Andorra, Frankreich, Italien und in der Schweiz vor.[14][15]
  • Gewöhnliche Berg-Distel, Grasgrüne Alpen-Ringdistel (Carduus defloratus L. subsp. defloratus): Sie kommt in Spanien, Frankreich, Deutschland, der Schweiz, Liechtenstein, Österreich, Italien, in Slowenien, Kroatien und Bosnien-Herzegowina vor.[14][15][5] Die Chromosomenzahl ist 2n = 20, 25 oder 20-4-5B.[16]
  • Blaugrüne Berg-Distel (Carduus defloratus subsp. glaucus (Rchb. f.) Nyman, Syn.: Carduus glaucus Baumg. non Cav., Carduus crassifolius subsp. glaucus (Rchb. f.) Kazmi): Sie kommt in Österreich, Ungarn, Kroatien, in Polen, der Slowakei, Rumänien und in der Ukraine vor.[14]
  • Carduus defloratus subsp. medius (Gouan) Bonnier (Syn.: Carduus medius Gouan, Carduus petrophilus Timb.-Lagr., Carduus defloratus subsp. medioformis (Rouy) Braun-Blanq.): Sie kommt in Spanien, Andorra und Frankreich vor.[14] Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 22.[16]
  • Carduus defloratus subsp. paui (Devesa & Talavera) O.Bolòs & Vigo: Sie kommt nur in Spanien vor.[14]
  • Rhätische Berg-Distel (Carduus defloratus subsp. rhaeticus (DC.) Murr, Syn.: Carduus rhaeticus (DC.) A.Kern., Carduus tridentinus Evers, Carduus defloratus subsp. tridentinus (Evers) Ladurner): Sie kommt in Frankreich, Italien, der Schweiz, Österreich und Slowenien vor.[14][15][7] Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 18, 19 oder 18+2B.[16]
  • Dickblättrige Berg-Distel, Eigentliche Dickblatt-Ringdistel (Carduus defloratus subsp. summanus (Pollini) Arcang., Syn.: Carduus summanus Pollini, Carduus crassifolius Willd.): Sie kommt in Italien, in der Schweiz, in Österreich, Slowenien und Kroatien vor.[14][6]

Von einigen Autoren werden die Unterarten als Arten bewertet und in die Artengruppe Carduus defloratus agg. Dies wird kontrovers diskutiert. Die die Unterarten/Arten dieser Verwandtschaftliche sind vielleicht stellenweise durch Übergangspopulationen miteinander verbunden. Wahrscheinlich auch durch Hybridisierung mit Arten außerhalb dieser Gruppe.[17] Es handelt sich um eine extrem schwierige Verwandtschaftsgruppe.[18]

Literatur

  • Xaver Finkenzeller, Jürke Grau: Alpenblumen. Erkennen und bestimmen (= Steinbachs Naturführer). Mosaik, München 2002, ISBN 3-576-11482-3.
  • Manfred A. Fischer, Wolfgang Adler, Karl Oswald: Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol. 2., verbesserte und erweiterte Auflage. Land Oberösterreich, Biologiezentrum der Oberösterreichischen Landesmuseen, Linz 2005, ISBN 3-85474-140-5.
  • D. M. Moore, T. G. Tutin, S. M. Walters: Compositae. In: Thomas Gaskell Tutin, V. H. Heywood, N. A. Burges, D. M. Moore, D. H. Valentine, S. M. Walters, D. A. Webb (Hrsg.): Flora Europaea. Plantaginaceae to Compositae (and Rubiaceae). Band 4. Cambridge University Press, Cambridge 1976, ISBN 0-521-08717-1, S. 221–228 (englisch, eingeschränkte Vorschau in der Google-Buchsuche). (Abschnitt Beschreibung)

Einzelnachweise

  1. Carduus defloratus L., Berg-Distel. FloraWeb.de
  2. a b c d e f g h i j k l Alpen-Distel. In: BiolFlor, der Datenbank biologisch-ökologischer Merkmale der Flora von Deutschland.
  3. a b c d Gerhard Nitter: Steckbrief mit Fotos.
  4. a b c d e f g Carduus defloratus L. s. l. In: Info Flora, dem nationalen Daten- und Informationszentrum der Schweizer Flora. Abgerufen am 13. Juni 2016.
  5. a b c Carduus defloratus L. s. str. In: Info Flora, dem nationalen Daten- und Informationszentrum der Schweizer Flora. Abgerufen am 13. Juni 2016.
  6. a b Carduus defloratus subsp. crassifolius (Willd.) Hayek In: Info Flora, dem nationalen Daten- und Informationszentrum der Schweizer Flora. Abgerufen am 13. Juni 2016.
  7. a b Carduus defloratus subsp. tridentinus (Evers) Murr In: Info Flora, dem nationalen Daten- und Informationszentrum der Schweizer Flora. Abgerufen am 13. Juni 2016.
  8. a b Thomas Meyer: Distel Datenblatt mit Bestimmungsschlüssel und Fotos bei Flora-de: Flora von Deutschland (alter Name der Webseite: Blumen in Schwaben).
  9. a b Erich Oberdorfer: Pflanzensoziologische Exkursionsflora für Deutschland und angrenzende Gebiete. Unter Mitarbeit von Angelika Schwabe und Theo Müller. 8., stark überarbeitete und ergänzte Auflage. Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim) 2001, ISBN 3-8001-3131-5, S. 962–963.
  10. Erhard Dörr, Wolfgang Lippert: Flora des Allgäus und seiner Umgebung. Band 2, IHW, Eching 2004, ISBN 3-930167-61-1, S. 638.
  11. Linné 1759 eingescannt bei biodiversitylibrary.org
  12. Carduus defloratus bei Tropicos.org. Missouri Botanical Garden, St. Louis Abgerufen am 17. März 2018.
  13. Günther Blaich: Datenblatt mit Fotos.
  14. a b c d e f g h i Werner Greuter (2006+): Compositae (pro parte majore). In: Werner Greuter E. von Raab-Straube (Hrsg.): Datenblatt Carduus defloratus In: Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity.
  15. a b c Datenblatt mit Links zu den in Italien vorkommenden Unterarten mit jeweils Verbreitungskarten und Fotos aus Flora Italiana bei Schede di Botanica.
  16. a b c Carduus defloratus bei Tropicos.org. In: IPCN Chromosome Reports. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
  17. Manfred A. Fischer, Wolfgang Adler, Karl Oswald: Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol. 2., verbesserte und erweiterte Auflage. Land Oberösterreich, Biologiezentrum der Oberösterreichischen Landesmuseen, Linz 2005, ISBN 3-85474-140-5.
    • Max Welten, Ruben Sutter: Verbreitungsatlas der Farn- und Blütenpflanzen der Schweiz. In: Verbreitungsatlas der Farn- und Blütenpflanzen der Schweiz / Atlas de Distribution des Pteridophytes et des Phanerogames de la Suisse / Atlante della Distribuzione delle Pteridofite E Fanerogame della Svizzera. Band 1. Springer, Basel 1982, ISBN 978-3-0348-7554-7, S. 25 (eingeschränkte Vorschau in der Google-Buchsuche).
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autoren und Herausgeber von Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia DE

Alpen-Distel: Brief Summary ( German )

provided by wikipedia DE

Die Alpen-Distel (Carduus defloratus), auch Berg-Distel genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Ringdisteln (Carduus) in der Familie der Korbblütler (Asteraceae).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autoren und Herausgeber von Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia DE

Carduus defloratus ( French )

provided by wikipedia FR

Chardon à pédoncules nus, Chardon décapité

Le Chardon à pédoncules nus ou Chardon décapité (Carduus defloratus) est une espèce de plantes vivaces de la famille des Astéracées.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Auteurs et éditeurs de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia FR

Carduus defloratus ( Italian )

provided by wikipedia IT

Il cardo dentellato (Carduus defloratus L. 1759) è una pianta perenne erbacea angiosperma dicotiledone, dai capolini solitari appartenente alla famiglia delle Asteraceae.[1][2]

Etimologia

Il nome del genere (Carduus) deriva dal latino (= “cardo” in italiano) che a sua volta potrebbe derivare da una parola greca il cui significato si avvicina al nostro vocabolo “rapare”; ma altre ricerche farebbero derivare da un'altra radice, sempre greca, “ardis” (= “punta dello strale”), alludendo ovviamente alla spinosità delle piante di questo genere. Mentre L'epiteto specifico (defloratus) deriva sempre dal latino è può significare sfiorito, reclinato : qui probabilmente si fa riferimento al particolare portamento nutante del capolino.
In lingua inglese queste piante vengono chiamate Alpine Thistle.

Descrizione

(La seguente descrizione è relativa alla specie Carduus defloratus s.l.; per i dettagli delle varie sottospecie vedere più avanti.)

 src=
Descrizione delle parti della pianta

Questi tipi di piante possono raggiungere i 80 cm di altezza (dimensioni medie 30 – 50 cm). La forma biologica della specie è emicriptofita scaposa (H scap); sono piante perennanti per mezzo di gemme poste al suolo formate da un asse fiorale lungo e spesso privo di foglie.[3][4][5][6][7][8][9]

Fusto

Il fusto è eretto, semplice (ma anche a volte ramoso in basso), cilindrico, bianco – tomentoso e generalmente quasi privo di foglie (e di ali) nella parte alta (generalmente questa zona è nuda 5 – 6 volte più lunga del capolino), mentre in quella bassa è glabro ed è densamente foglioso (possiede una rosetta basale). Sono presenti dei peli contorti lunghi 0,5 – 1 mm.

Foglie

Le foglie, di forma lanceolata le superiori ed ellittica quelle inferiori, possono essere indivise oppure appena pennatopartite (con denti o lobi) e sono scarsamente spinose sui margini (a volte sono delle semplici ciglia rigide) e quasi sempre formano una rosetta basale. Se sono presenti sul fusto si dispongono in modo alterno. Il colore delle foglie è verde e lievemente glauco sulla pagina inferiore; sono munite di picciolo e sono decorrenti quelle basali, mentre le cauline sono amplessicauli. La pagina inferiore delle foglie a volte è cosparsa di peli pluricellulari crespi, mentre quella superiore è glabra. Dimensioni delle foglie inferiori : larghezza 3 – 4 cm, lunghezza 8 – 12 cm; le superiori : larghezza 1 – 1,5 cm, lunghezza 3 – 5 cm; lunghezza delle spine : 1 – 5 mm.

Infiorescenza

L'infiorescenza è formata da capolini solitari di diametro 1,5 – 3 cm. Caratteristica è una lieve reclinatura verso il basso alla fioritura (capolino nutante). L'involucro è piriforme (larghezza 10 mm, altezza 12 mm; diametro 2 – 3 cm) con diverse serie di squame, quelle inferiori patenti per mezzo di una piegatura mediana, mentre quelle superiori sono ristrette all'apice con un mucrone (dimensione media delle squame: larghezza 1 – 2 mm, lunghezza 8 – 13 mm). Le squame sono sormontate all'apice da un mucrone.

Fiori

 src=
Portamento della pianta

I fiori del capolino sono tutti tubulosi (il tipo ligulato, presente nella maggioranza delle Asteraceae, qui è assente), sono inoltre ermafroditi, tetraciclici (calicecorollaandroceogineceo) e pentameri.

  • /x K ∞ {displaystyle infty } infty , [C (5), A (5)], G 2 (infero), achenio[10]

Frutti

Il frutto è un achenio chiaro di forma ovoide (3 – 4 mm) con una prominenza apicale globosa e un pappo (10 – 12 mm) composto da setole ispide (non piumose).

Biologia

  • Impollinazione: l'impollinazione avviene tramite insetti (impollinazione entomogama) quali api e lepidotteri.
  • Riproduzione: la fecondazione avviene fondamentalmente tramite l'impollinazione dei fiori (vedi sopra).
  • Dispersione: i semi cadendo a terra (dopo essere stati trasportati per alcuni metri dal vento per merito del pappo – disseminazione anemocora) sono successivamente dispersi soprattutto da insetti tipo formiche (disseminazione mirmecoria).

Distribuzione e habitat

  • Geoelemento: normalmente il tipo corologico considerato è Orof. Centro-Europ. (una zona compresa tra le Alpi, il Giura e i Carpazi); ma per alcune sottospecie viene definito un tipo corologico come Endem. Alpica, si tratta quindi di piante distribuite su tutto (o parte) dello sviluppo dell'arco alpino, ma non in altri areali.
  • Diffusione : è una pianta diffusa nell'Europa sia centrale che meridionale. in Italia è più o meno comune ovunque.
  • Habitat : l'habitat preferito di questa specie sono i prati, i pendii rocciosi e boschi radi, ma anche zone detritiche. Preferisce le zone soleggiate e aride su calcare.
  • Diffusione altitudinale : dal piano fino a circa 2000 m s.l.m..

Sistematica

La famiglia di appartenenza di questa voce (Asteraceae o Compositae, nomen conservandum) probabilmente originaria del Sud America, è la più numerosa del mondo vegetale, comprende oltre 23.000 specie distribuite su 1.535 generi[11], oppure 22.750 specie e 1.530 generi secondo altre fonti[12] (una delle checklist più aggiornata elenca fino a 1.679 generi)[13]. La famiglia attualmente (2021) è divisa in 16 sottofamiglie.[1][6][14]

Cardueae è una delle 4 tribù della sottofamiglia. La tribù Cardueae a sua volta è suddivisa in 12 sottotribù (la sottotribù Carduinae è una di queste). Il genere Carduus elenca 92 specie distribuite in Eurasia e parte in Africa del nord, delle quali una ventina sono presenti spontaneamente sul territorio italiano.[6][7][8][15][16]

Filogenesi

Il genere di questa voce è inserito nel gruppo tassonomico della sottotribù Carduinae.[8] In precedenza provvisoriamente era inserito nel gruppo tassonomico informale "Carduus-Cirsium Group".[6] La posizione filogenetica di questo gruppo nell'ambito della sottotribù è abbastanza vicina al "core" della sottotribù (con il genere Cirsium forma un "gruppo fratello") e dalle analisi molecolari è stato calcolato in 7,2 milioni di anni fa la separazione di questo genere dal resto del gruppo.[15][16]

Il genere Carduus spesso viene botanicamente “confuso” con altri generi come quello del Cirsium o Cnicus (in effetti un tempo diverse specie di quest'ultimo genere appartenevano al genere Carduus). Un modo per distinguere il genere Carduus dagli altri è esaminare le setole del pappo: in questo le setole sono delle pagliette denticolate e ispide e non piumose come ad esempio nel genere Cirsium.

La specie di questa voce è a capo del "Complesso di C. defloratus" insieme alla specie Carduus carlinifolius Lam..[9] I caratteri distintivi di questo gruppo sono:

  • l'habitat è tipicamente montano;
  • i fusti non sono alati:
  • i capolini sono unici e isolati portati da un lungo peduncolo allungato;
  • la forma dell'involucro varia da ovoide a quasi sferico;
  • le brattee dell'involucro terminano con una lunga punta obliqua o patente;
  • gli acheni hanno una prominenza apicale penta-lobata.

C. defloratus individua un gruppo di difficile trattazione con caratteri debolmente differenziati tra sottospecie e sottospecie e diversi individui intermedi a causa dell'alta ibridabilità sia all'interno della specie stessa (tra le varie sottospecie) ma anche (ovviamente) tra specie diverse (vedi paragrafo sugli “Ibridi”). Per alcuni studiosi ad esempio la specie Carduus carlinifolius Lam. è una sottospecie del C. defloratus. L'instabilità del gruppo è dovuta anche a una certa disploidia con numeri varianti tra 2n = 18 e 24.

Nella "Flora d'Italia" sono individuate 5 stirpi principali (le prime tre descritte più avanti, le altre due sono relative alla voce Carduus carlinifolius):

  • (1) C. defloratus subsp. summanus (Pollini) Arcang.
  • (2) C. defloratus subsp. defloratus
  • (3) C. defloratus subsp. rhaeticus (DC.) Murr.
  • (4) C. carlinifolius subsp. carlinifolius
  • (5) C. carlinifolius subsp. spinulosus (Bertold.) Pignatti et Guarino (morfotipo appenninico)

I caratteri dall'entità (1) alla (5) variano dalle foglie intere (o appena dentellate) a foglie completamente pennato-divise. Secondo Pignatti la sottospecie summanus potrebbe essere considerata la “stirpe base” (la diploidia per questa pianta e 2n=18, mentre tutte le altre sono diploidi con 2n = 22). In effetti questa pianta si trova in prevalenza nelle zone “rifugio” ai margini delle Alpi (potrebbe essere quindi di origine preglaciale), mentre le altre sottospecie frequentano stazioni più generiche (meno esclusive) e quindi la loro diffusione è postglaciale (ossia più recente).

Il numero cromosomico di C. defloratus è: 2n = 18, 19, 20, 21, 22 e 24.[9][17]

Sottospecie

In Italia sono presenti 3 sottospecie di Carduus defloratus; qui di seguito descritte (non sempre sono riconosciute da tutte le checklist):[2][18][19][20]

Sottospecie summanus

 src=
Distribuzione della sottospecie summanus
  • Nome scientifico: Carduus defloratus L. subsp. summanus (Pollini) Arcang., 1882.
  • Basionimo: Carduus crassifolius Willd., 1809.
  • Nome comune: Cardo a foglie carnose.
  • Descrizione:
sono piante più alte (80 cm);
il bordo delle foglie è percorso da 12 – 25 denti (o lobi) per lato con altrettante spine robuste; quelle inferiori sono glaucescenti con lamina oblanceolato-spatolata;
le brattee mediane dell'involucro sono progressivamente ristrette in punte allungate.
  • Fioritura: luglio e agosto.
  • Geoelemento: il tipo corologico (area di origine) è Endemico / Alpico.
  • Distribuzione: in Italia questa sottospecie è presente al nord (Alpi centrali e orientali); Oltreconfine, sempre nelle Alpi, si trova in Svizzera (cantone Ticino), in Austria (Länder del Tirolo Orientale, Salisburgo, Carinzia e Stiria) e Slovenia (in generale è presente nella Penisola Balcanica zona nord-occidentale).
  • Distribuzione altitudinale: da un punto di vista altitudinale questa sottospecie frequenta il piano vegetazionale subalpino, montano e in parte quello collinare (oltre a quello planiziale); quote: 600 - 1.700 metri sul livello del mare.
  • Habitat: l'habitat tipico per questa sottospecie sono le rupi soleggiate, le zone rocciose, i ghiaioni (pendii franosi), le praterie rase alpine e subalpine, le pinete e i gineprai; il substrato preferito è calcareo con pH basico, medi valori nutrizionali del terreno che deve essere secco.
  • Numeri cromosomici: 2n = 18, 19, 20 e 21.
  • Sinonimi:
C. crassifolius Willd.
C. defloratus subsp. crassifolius (Willd.) Hayek, 1913
C. defloratus subsp. glaucus sensu Fiori
C. subdecurrens Bertold.
C. summanus Pollini
C. tridentinus Evers.

Sottospecie defloratus

 src=
Distribuzione della sottospecie defloratus
  • Nome scientifico: Carduus defloratus L. subsp. defloratus.
  • Nome comune: Cardo dentellato.
  • Descrizione:
il bordo delle foglie è percorso da 12 – 25 denti (o lobi più o meno profondi) per lato con altrettante (o meno) spine robuste; le foglie inferiori sono da dentate/lobate fino a pennatopartite; il colore è verde scuro;
le brattee mediane dell'involucro sono progressivamente ristrette in brevi punte (possono terminare in un mucrone).
  • Geoelemento: il tipo corologico (area di origine) è Endemico / Alpico.
  • Distribuzione: in Italia è più o meno presente su tutto l'arco alpino (è la stirpe più diffusa); oltreconfine, sempre nelle Alpi, è presente sia in Francia che in Svizzera, Austria e Slovenia; sugli altri rilievi europei si trova nella Foresta Nera e nel Massiccio del Giura; In Europa è presente nella parte centrale e occidentale.
  • Distribuzione altitudinale: da un punto di vista altitudinale questa sottospecie è presente fino a 2000 m s.l.m.; quindi frequenta il piano vegetazionale montano, subalpino, alpino e in parte quello collinare (oltre a quello planiziale).
  • Habitat: l'habitat tipico per questa sottospecie sono le schiarite forestali, le strade boschive, le rupi, i ghiaioni, i campi solcati e le praterie rase subalpine e alpine (incluse le praterie rocciose); il substrato preferito è sia calcareo che calcareo/siliceo con pH basico, medi valori nutrizionali del terreno che deve essere secco.
  • Fitosociologia alpina: dal punto di vista fitosociologico alpino la specie di questa voce appartiene alla seguente comunità vegetale:
Formazione: delle comunità delle praterie rase dei piani subalpino e alpino con dominanza di emicriptofite.
Classe: Elyno-Seslerietea variae
  • Fitosociologia italiana: per l'areale completo italiano la specie di questa voce appartiene alla seguente comunità vegetale:[21]
Macrotipologia: vegetazione delle praterie.
Classe: Festuco valesiacae-Brometea erecti Br.-Bl. & Tüxen ex Br.-Bl., 1949
Ordine: Artemisio albae-Bromenalia erecti Biondi, Ballelli, Allegrezza & Zuccarello, 1995
Alleanza: Xerobromion erecti Br.-Bl. & Moor, 1938
Descrizione. L'alleanza Xerobromion erecti è relativa alle praterie xerofile (subatlantiche, subcontinentali e submediterraneo) che si sviluppano su substrati calcarei. La cenosi è costituita prevalentemente da camefite che si sviluppano su suoli erosi e superficiali. Distribuzione dell'alleanza: Europa centrale e sub-atlantica, Francia e Germania meridionale; in Italia si rinviene in alcuni settori delle Alpi occidentali dove l'alleanza si arricchisce di specie euri-mediterranee.
Specie presenti nell'associazione: Anthyllis montana, Dianthus sylvestris, Carduus defloratus, Carex liparocarpos, Fumana procumbens, Galium corrudifolium, Hippocrepis comosa, Laserpitium siler, Laserpitium gallicum, Leopoldia comosa, Ononis natrix, Orobanche teucrii, Petrorhagia saxifraga, Saponaria ocymoides, Sesleria caerulea, Scorzonera austriaca, Globularia punctata e Thesium alpinum.
Altre alleanze per questa specie sono: Erico-Pinion mugo - Erico carneae-Pinion sylvestris
  • Sinonimi:
C defloratus subsp. defloratus sensu Kazmi
C defloratus subsp. viridis (A. Kern.) Murr

Sottospecie rhaeticus

 src=
Distribuzione della sottospecie rhaeticus
  • Nome scientifico: Carduus defloratus L. subsp. rhaeticus (DC.) Murr, 1924
  • Basionimo: Carduus tridentinus Evers, 1896.
  • Nome comune: Cardo del Trentino.
  • Portamento: sono piante meno alte (60 cm).
  • Descrizione: per Sandro Pignatti si tratta di individui con caratteristiche intermedie tra la specie defloratus e la specie carlinifolius, e quindi di ibridi;
i fusti sono molto densamente tomentosi;
le foglie inferiori hanno un contorno lanceolato con contorno da pennato-lobato a pennatosetto (con 5 - 9 profondi lobi per lato e spinule robuste di 3 - 5 mm).
C. defloratus subsp. tridentinus (DC.) Murr, 1924
C. defloratus var. rhaeticus DC.
C. tridentinus Evers.
 src=
Squame di alcune sottospecie
 src=
Foglie di alcune sottospecie

Per il Carduus defloratus sono riconosciute inoltre altre sottospecie:

  • C. defloratus subsp. argemone (Pourr. ex Lam.) Ces. - Distribuzione: Pirenei[22]
  • C. defloratus subsp. glaucus Nyman - Distribuzione: Austria Orientale e Slovenia.[18]
  • C. defloratus subsp. carlinifolius (Lam.) Ces.[18] (= Carduus carlinifolius Lam.)
  • C. defloratus subsp. medius (Gouan) Bonnier - Distribuzione: Pirenei.[23]
  • C. defloratus subsp. paui (Devesa & Talavera) O.Bolòs & Vigo - Distribuzione: Spagna.[24]

Ibridi

Nell'elenco che segue sono indicati alcuni ibridi intraspecifici :

  • Carduus x brunneri Doll (1859) – Ibrido fra : C. defloratus e Carduus nutans
  • Carduus x moritzii Brugger (1880) – Ibrido fra : Carduus crispus e C. defloratus
  • Carduus x naegelii Brugger (1880) – Ibrido fra : C. defloratus e Carduus personata
  • Carduus x schultzeanus Ruhmer in Eichl. (1881) – Ibrido fra : Carduus acanthoides e C. defloratus
  • Carduus litigiosus x C. defloratus

Sinonimi

La specie defloratus, in altri testi, può essere chiamata con nomi diversi. La tabella seguente indica alcuni tra i sinonimi più frequenti:[25]

  • Carduus argemone Pourret (sinonimo della sottospecie argemone)
  • Carduus argemone Lam. (sinonimo della sottospecie argemone)
  • Carduus argemone subsp. argemone (sinonimo della sottospecie argemone)
  • Carduus argemone subsp. obtusisquameous Franco (sinonimo della sottospecie defloratus)
  • Carduus axillaris Gaudin
  • Carduus barrelieri Bertol. (sinonimo della sottospecie carlinifolius)
  • Carduus barrelieri Bertol. ex Nyman (sinonimo della sottospecie glaucus)
  • Carduus carlinaefolius Lam. (sinonimo della sottospecie carlinifolius)
  • Carduus carlinaefolius Nyman
  • Carduus carlinifolius Lam. (sinonimo della sottospecie carlinifolius)
  • Carduus carlinifolius subsp. carlinifolius (sinonimo della sottospecie carlinifolius)
  • Carduus carlinifolius subsp. timbalii Franco (sinonimo della sottospecie carlinifolius)
  • Carduus collinus subsp. lobulatus (Borbás) Soó
  • Carduus crassifolius Willd. (sinonimo della sottospecie defloratus)
  • Carduus crassifolius subsp. crassifolius (sinonimo della sottospecie summanus)
  • Carduus crassifloius subsp. glaucus (Rchb.f.) Kazmi (sinonimo della sottospecie glaucus)
  • Carduus crassifolius var. crassifolius (sinonimo della sottospecie summanus)
  • Carduus cirsioides Vill.
  • Cirsium defloratum Scop.
  • Carduus defloratus subsp. argemone (Pourr. ex Lam.) O.Bolòs & Vigo (sinonimo della sottospecie argemone)
  • Carduus defloratus subsp. crassifolius (Willd.) Hayek (sinonimo della sottospecie summanus)
  • Carduus defloratus subsp. spinulosus (Bertol.) Nyman
  • Carduus defloratus subsp. tridentinus (DC.) Murr, 1924 (sinonimo della sottospecie rhaeticus)
  • Carduus defloratus subsp. viridis (A.Kern.) Nyman
  • Carduus defloratus var. defloratus
  • Carduus defloratus var. rhaeticus DC. (sinonimo della sottospecie rhaeticus)
  • Carduus glaucinus Holub (sinonimo della sottospecie glaucus)
  • Carduus glaucophyllus Desf. ex DC.
  • Carduus glaucus Baumg. (sinonimo della sottospecie glaucus)
  • Carduus medius Gouan (sinonimo della sottospecie argemone)
  • Carduus medius subsp. argemone (Lam.) P. Fourn. (sinonimo della sottospecie argemone)
  • Carduus medius subsp. carlinifolius (Lam.) Kazmi (sinonimo della sottospecie carlinifolius)
  • Carduus montosus Pollini
  • Carduus pannonicus Schleich. ex DC.
  • Carduus pauciflorus Lam.
  • Carduus pectinatus L.
  • Carduus prasinus Glaab
  • Carduus rhaeticus (DC.) Kerner (sinonimo della sottospecie rhaeticus)
  • Carduus spinulosus Bertol.
  • Carduus spinulosus subsp. spinulosus
  • Carduus subdecurrens Bertol. (sinonimo della sottospecie summanus)
  • Carduus summanus Pollini (sinonimo della sottospecie defloratus)
  • Carduus tenuifolius Gaudin (sinonimo della sottospecie glaucus)
  • Carduus transalpinus Suter
  • Carduus tridentinus Evers (sinonimo della sottospecie rhaeticus)
  • Carduus viridis A.Kern.
  • Cirsium leucostylum Moench
  • Cirsium pauciflorum Lam.
  • Cnicus pauciflorus Waldst. & Kit.

Specie simili

Tutti i cardi sono molto simili tra di loro. Nell'elenco sottostante sono indicate alcune specie principalmente abitatrici dell'arco alpino con le caratteristiche più differenti rispetto alla specie di questa voce:

  • Carduus acanthoides L. - Cardo branca-orsina: il fusto è poco ramoso con pochi capolini terminali; le foglie superiori hanno la lamina ristretta e pennatosetta; la pagina inferiore delle foglie è cosparsa di peli pluricellulari crespi; tutta la pianta è molto spinosa con spine rigide.
  • Carduus crispus L. - Cardo crespo: la pagina inferiore delle foglie è cosparsa di peli unicellulari lisci; le spine in genere sono più deboli.
  • Carduus personata (L.) Jacq. - Cardo bardana: il fusto è ampiamente ramoso con diversi capolini terminali; le foglie superiori hanno la lamina ben sviluppata.
  • Carduus nutans L. - Cardo pendente: le squame mediane dell'involucro presentano nella zona mediana una strozzatura; i capolini sono inclinati.
  • Carduus tenuiflorus Curtis - Cardo a capolini gracili: il fusto ha delle spine robuste; i capolini hanno un involucro cilindrico e sono riuniti in un numero maggiore (da 3 a 8, fino a 12); le squame mediane sono glabre.
  • Carduus pycnocephalus L. - Cardo a capolini densi: il fusto ha delle spine robuste; i capolini hanno un involucro cilindrico allungato e sono riuniti in un numero maggiore; le squame mediane sono cigliate sui bordi.

Galleria d'immagini

Note

  1. ^ a b (EN) The Angiosperm Phylogeny Group, An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the ordines and families of flowering plants: APG IV, in Botanical Journal of the Linnean Society, vol. 181, n. 1, 2016, pp. 1-20.
  2. ^ a b World Checklist - Royal Botanic Gardens KEW, su powo.science.kew.org. URL consultato il 5 febbraio 2021.
  3. ^ Pignatti 1982, vol.3 pag.1.
  4. ^ Strasburger 2007, pag. 860.
  5. ^ Judd 2007, pag.517.
  6. ^ a b c d Kadereit & Jeffrey 2007, pag. 132.
  7. ^ a b Funk & Susanna 2009, pag. 300.
  8. ^ a b c Herrando et al. 2019.
  9. ^ a b c Pignatti 2018, Vol. 3 pag. 934.
  10. ^ Judd-Campbell-Kellogg-Stevens-Donoghue, Botanica Sistematica - Un approccio filogenetico, Padova, Piccin Nuova Libraria, 2007, p. 520, ISBN 978-88-299-1824-9.
  11. ^ Judd 2007, pag. 520.
  12. ^ Strasburger 2007, pag. 858.
  13. ^ World Checklist - Royal Botanic Gardens KEW, su powo.science.kew.org. URL consultato il 18 marzo 2021.
  14. ^ Funk & Susanna 2009, pag. 293.
  15. ^ a b Barres et al. 2013.
  16. ^ a b Ackerfield et al. 2020.
  17. ^ Tropicos Database, su tropicos.org. URL consultato il 6 gennaio 2012.
  18. ^ a b c Flora Alpina, Vol. 2 - p. 576-8.
  19. ^ Pignatti 1982, Vol. 3 - pag. 146-7.
  20. ^ Pignatti 2018, Vol.4 pag.191.
  21. ^ Prodromo della vegetazione italiana, su prodromo-vegetazione-italia.org. URL consultato il 30 giugno 2021.
  22. ^ World Checklist - Royal Botanic Gardens KEW, su powo.science.kew.org. URL consultato il 27 giugno 2021.
  23. ^ EURO MED - PlantBase, su ww2.bgbm.org. URL consultato il 27 giugno 2021.
  24. ^ World Checklist - Royal Botanic Gardens KEW, su powo.science.kew.org. URL consultato il 27 giugno 2021.
  25. ^ EURO MED - PlantBase, su ww2.bgbm.org. URL consultato il 2 gennaio 2012.

Bibliografia

 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori e redattori di Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IT

Carduus defloratus: Brief Summary ( Italian )

provided by wikipedia IT

Il cardo dentellato (Carduus defloratus L. 1759) è una pianta perenne erbacea angiosperma dicotiledone, dai capolini solitari appartenente alla famiglia delle Asteraceae.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori e redattori di Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IT

Oset bezkwiatowy ( Polish )

provided by wikipedia POL
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Oset bezkwiatowy[4] (Carduus defloratus L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Compositae). Występuje naturalnie w Europie Środkowej i Południowej[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie Środkowej i Południowej[5]. Podawany jest między innymi z takich państw jak: Hiszpania, Francja, Włochy, Szwajcaria, Austria, Niemcy, Polska (tylko podgatunek siny subsp. glaucus w Tatrach i Pieninach[6]), Czechy, Słowacja, Węgry, kraje byłej Jugosławii i Rumunia[5][7]. Występuje powszechnie na terenie całych Alp i przedgórza alpejskiego[8]. W Szwajcarii najczęściej jest rejestrowany w Alpach Urneńskich, Alpach Vaud oraz w górach Jura[9]. We Francji rośnie w górach Jura, w Burgundii, Bugey, Sabaudii, Górnej Sabaudii, Delfinacie, Alpach Nadmorskich oraz w Pirenejach[10]. We Włoszech został zarejestrowany w regionach Dolina Aosty, Piemont, Liguria, Lombardia, Trydent-Górna Adyga, Wenecja Euganejska i Friuli-Wenecja Julijska[7].

Morfologia

Pokrój
Bylina dorastająca do 10–90 cm wysokości. Łodyga jest wzniesiona, nierozgałęziona, często pozbawiona liści w górnej części[8].
Liście
Naprzemianległe. Mają odwrotnie jajowaty kształt, rzadziej pierzastozłożone. Zwężają się u nasady, czasami zbiegają po ogonku. Blaszka liściowa jest ząbkowana z kolcami[8].
 src=
Kwiatostan
Kwiaty
Zebrane w koszyczek o średnicy 1,5–2,5 cm rozwijający się na szczytach pędów. Kwiaty objęte są okrywą tworzoną przez kilka szeregów nagich, szydłowatych i kolących łusek. Kwiat rurkowaty dzieli się na wargę górną i dolną[8].
Owoce
Niełupki dorastające do 4 mm długości. Puch kielichowy mierzy do 1,5 cm długości[8].
Gatunki podobne
Rośliny tego gatunku są podobne do C. nigrescens, który dorasta do 20–50 cm wysokości. Charakteryzuje się zielonymi łuskami okrywy z przyczepkami o niemal czarnej barwie[8].

Biologia i ekologia

Rośnie na piargach, otwartych przestrzeniach w lasach, suchych łąkach oraz w zaroślach[8]. Występuje na wysokości do 2000 m n.p.m.[7], a według innych źródeł nawet do 3000 m n.p.m.[8] Preferuje stanowiska w pełnym nasłonecznieniu[10]. Najlepiej rośnie na suchych, wapiennych glebach[8], o zasadowym odczynie[10]. Kwitnie od czerwca do września[8].

Liczba chromosomów: 2n = 18, 20, 22, 24, 26[9].

Zagrożenia i ochrona

W Szwajcarii – w Alpach oraz w górach Jura gatunek ten jest sklasyfikowany w kategorii LC (least concern) – gatunków najmniejszej troski, we wschodniej części Wyżyny Szwajcarskiej został zliczony do kategorii NT (near threatened) – gatunków bliskich zagrożeniu, natomiast w jest zachodniej części uznany jest za gatunek narażony (VU – vulnerable)[9].

Zmienność

 src=
Carduus defloratus subsp. rhaeticus

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono siedem podgatunków[3]:

  • Carduus defloratus subsp. argemone (Lam.) Ces.
  • Carduus defloratus subsp. carlinifolius (Lam.) Ces.
  • Carduus defloratus subsp. glaucus (Baumg.) Nyman (syn. C. glaucus Baumg.) – oset siny
  • Carduus defloratus subsp. medius (Gouan) Bonnier
  • Carduus defloratus subsp. paui (Devesa & Talavera) O.Bolos & Vigo
  • Carduus defloratus subsp. rhaeticus (DC.) Murr
  • Carduus defloratus subsp. summanus (Pollini) Arcang.

Przypisy

  1. Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-01].
  2. Asteraceae Carduus defloratus L. (ang.). International Plant Names Index. [dostęp 26 października 2016].
  3. a b Carduus defloratus L. (ang.). The Plant List. [dostęp 26 października 2016].
  4. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 47. ISBN 978-83-925110-5-2.
  5. a b c Carduus defloratus – Maps (ang.). Encyclopedia of Life. [dostęp 26 października 2016].
  6. Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
  7. a b c Carduus defloratus L. (wł.). W: Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 26 października 2016].
  8. a b c d e f g h i j Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 56. ISBN 83-88729-72-1. (pol.)
  9. a b c Carduus defloratus L. s.str. (niem.). InfoFlora. [dostęp 26 października 2016].
  10. a b c Carduus defloratus L. (fr.). Tela Botanica. [dostęp 26 października 2016].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Oset bezkwiatowy: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL

Oset bezkwiatowy (Carduus defloratus L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Compositae). Występuje naturalnie w Europie Środkowej i Południowej.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Carduus defloratus ( Vietnamese )

provided by wikipedia VI

Carduus defloratus là một loài thực vật có hoa trong họ Cúc. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1759.[1]

Chú thích

  1. ^ The Plant List (2010). Carduus defloratus. Truy cập ngày 4 tháng 6 năm 2013.

Liên kết ngoài

 src= Wikimedia Commons có thư viện hình ảnh và phương tiện truyền tải về Carduus defloratus  src= Wikispecies có thông tin sinh học về Carduus defloratus


Bài viết tông cúc Cardueae này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia tác giả và biên tập viên
original
visit source
partner site
wikipedia VI

Carduus defloratus: Brief Summary ( Vietnamese )

provided by wikipedia VI

Carduus defloratus là một loài thực vật có hoa trong họ Cúc. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1759.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia tác giả và biên tập viên
original
visit source
partner site
wikipedia VI