Los rafidiópteros (Raphidioptera, del griego, rhaphē, "costura" y ptéron, "ala"), también conocidos como moscas serpiente a pesar de no ser moscas, son un orden de insectos endopterigotos (holometábolos), con alas transparentes y venación ornamentada prominente en los dos pares de alas; los adultos se caracterizan por su protórax alargado. Las piezas bucales están dirigidas hacia delante, y las hembras tienen un aparato ovipositor largo. Se conocen unas 175 especies.[1] Este orden fue descrito formalmente por el entomólogo español Longinos Navás.
Anteriormente se consideraron un suborden de neurópteros, junto a los megalópteros y planipenios; hoy se les suele tratar como órdenes independientes, aunque muy relacionados. Son un grupo primitivo entre los insectos neópteros (con alas que pueden plegarse sobre el abdomen).
Los adultos poseen una cabeza triangular y prognata (dirigida hacia adelante), con unas piezas bucales de tipo masticador; las antenas son cortas y multiarticuladas; poseen un par de ojos compuestos bien desarrollados y, a veces, tres ocelos. El primer segmento del tórax (protórax) está muy alargado, es muy móvil y adquiere el aspecto de un largo cuello. Las alas, que se pliegan sobre el abdomen en forma de tejado, son transparentes y poseen un pterostigma (una mancha oscura en el margen dorsal cerca del ápice) bien diferenciado y una venación en forma de retículo. Los tres pares de patas son largas, marchadoras y semejantes entre sí. El abdomen es alargado y en la hembra termina en un órgano ovipositor muy desarrollado.
Las larvas son de tipo campodeiforme, aplanadas, muy activas y de vida terrestre.
Los adultos son depredadores; cazan al acecho gracias a la gran movilidad de la cabeza y el protórax; vuelan solo en cortos tramos y se refugian entre la vegetación; son de actividad diurna.
Las hembras depositan una masa de huevos entre la corteza de los árboles, eclosionando tras unos días unas larvas de forma alargada con poderosas patas y mandíbulas. Las larvas son también depredadoras de un gran variedad de artrópodos. La duración del ciclo larvario es aproximadamente de dos años. La pupación se realiza en el interior del suelo.
Por ser depredadores tanto en su etapa larvaria como adultos, son considerados como insectos benéficos entre los artrópodos relacionados con la agricultura, con gran potencial para trabajos en entomología económica.
Clasificación según Engel de 2002 actualizado por Bechly y Wolf-Schwenninger en 2011 y Ricardo Pérez-de la Fuente y colaboradores (2012):[2][3][4]
Orden Raphidioptera
Los rafidiópteros (Raphidioptera, del griego, rhaphē, "costura" y ptéron, "ala"), también conocidos como moscas serpiente a pesar de no ser moscas, son un orden de insectos endopterigotos (holometábolos), con alas transparentes y venación ornamentada prominente en los dos pares de alas; los adultos se caracterizan por su protórax alargado. Las piezas bucales están dirigidas hacia delante, y las hembras tienen un aparato ovipositor largo. Se conocen unas 175 especies. Este orden fue descrito formalmente por el entomólogo español Longinos Navás.
Kamelovratnice (znanstveno ime Raphidioptera) so red žuželk z okoli 200 opisanimi vrstami, ki jih najlaže prepoznamo po podaljšanem predprsju (protoraksu), ki tvori nekakšen vrat. Po morfoloških značilnostih so drugače podobne pravim mrežekrilcem.
Kamelovratnice so po klasični taksonomiji obravnavali kot podred mrežekrilcev, danes pa imajo status samostojnega reda, saj se kljub podobnosti od njih razlikujejo po nekaj ključnih značilnostih. Skupino kamelovratnic, pravih mrežekrilcev in velekrilcev (mrežekrilce v širšem pomenu besede) tako obravnavamo na nivoju nadreda Neuropteroidea.
Imajo vitko telo, navadno temnih barv. Na glavi imajo dobro razvite sestavljene oči, ki jih lahko spremljajo tri očesca, nitaste tipalnice in naprej usmerjene obustne okončine, izoblikovane v grizalo. Najopaznejši del oprsja je prvi člen, predprsje (protoraks), ki je podaljšan in tvori dolg, vitek vrat, glava je na njem zelo gibljiva. Sprednji par nog izrašča iz njegovega zadnjega dela. Ostala dva člena nosita vsak po par nog in po par velikih, dobro ožiljenih kril, ki jih kamelovratnice med mirovanjem zlagajo strehasto. Podobna so krilom pravih mrežekrilcev - so prozorna, žile ob robu razcepijo. Na sprednjem robu kril blizu konice je opazna rumena, črna ali bela pika (pterostigma). Zadek je sestavljen iz desetih členov, pri samicah se konča z dolgim ovipozitorjem, pri samcih pa s kompleksno zgrajenimi genitalijami.
Imajo nepopolno preobrazbo. Ličinke so podolgovate in sploščene, imajo kratke tipalnice in pet do sedem parov očesc, poleg tega pa še čeljusti, podobne odraslim. Glava in prvi člen oprsja sta trdna, preostali del telesa pa je mehkejši. Zadek ličink je sestavljen iz desetih členov.
Vse vrste so popolnoma kopenske. Samica s pomočjo ovipozitorja izleže jajčeca v špranje v lubju ali med rastlinje, pri nekaterih vrstah tudi med skale. Ličinke lovijo druge majhne žuželke. Stadij ličinke traja od enega do tri leta, med tem se živali levijo tudi do petnajstkrat. Stadij bube traja okoli deset mesecev, bube so za razliko od večine ostalih žuželk zelo aktivne in spominjajo na odrasle živali z zasnovami za krila.
Odrasle živali so samotarske, družijo se samo med parjenjem. So razmeroma slabi letalci, zato jih najdemo večinoma v bližini kraja, kjer so se zabubili. Lovijo druge žuželke, predvsem majhne in šibke, tako da kot kača iztegnejo vrat in jih zgrabijo v letu.
Kamelovratnice najdemo v Severni Ameriki, Evraziji in delu severne Afrike. Na zahodu se območje njihove razširjenosti razteza od severa ZDA do juga Mehike, v Evraziji pa so razširjeni v gozdovih, južno do goratih predelov Maroka, severne Alžirije in Tunizije, prek Izraela, Sirije, Iraka ter severne Indije do Tajske in Tajvana. Najraje imajo gozdnate predele v krajih z zmernim podnebjem, najdemo jih tako ob morju, kot na nadmorskih višinah 3000 m in več.
Pomen za človeka ni bistven. Poskušali so jih uporabljati za biološki nadzor škodljivcev v vrtovih, vendar se zaradi specializiranosti na točno določeno vrsto plena in dolgotrajnega razvoja niso obnesle.
Kamelovratnice so zaradi vseh morfoloških posebnosti nedvomno monofiletska skupina. Podaljšan vrat imajo sicer tudi predstavniki družine zapončic (Mantispidae), ki sodijo med prave mrežekrilce, vendar njihove sprednje noge, ki so podobne tistim pri bogomolkah, izdajajo da ne gre za sorodno skupino. Brezpikčastooke kamelovratnice (Inoceliidae) se razlikujejo od pravih (Raphidiidae) po debelejših tipalnicah in večji, temnejši pterostigmi.
Za Slovenijo je znanih 8 vrst, od tega 7 iz družine pravih kamelovratnic (Raphidiidae). Najpogostejši sta mnogožilna kamelovratnica (Phaeostigma notata) in rumenonoga kamelovratnica (Dichrostigma flavipes), zelo redka pa navadna kamelovratnica (Raphidia ophiopsis). Iz družine brezpikčastookih kamelovratnic (Inocelliidae) pa v Sloveniji živi Brauerjeva kamelovratnica (Parainocellia braueri).
Kamelovratnice (znanstveno ime Raphidioptera) so red žuželk z okoli 200 opisanimi vrstami, ki jih najlaže prepoznamo po podaljšanem predprsju (protoraksu), ki tvori nekakšen vrat. Po morfoloških značilnostih so drugače podobne pravim mrežekrilcem.
Kamelovratnice so po klasični taksonomiji obravnavali kot podred mrežekrilcev, danes pa imajo status samostojnega reda, saj se kljub podobnosti od njih razlikujejo po nekaj ključnih značilnostih. Skupino kamelovratnic, pravih mrežekrilcev in velekrilcev (mrežekrilce v širšem pomenu besede) tako obravnavamo na nivoju nadreda Neuropteroidea.
