De reuzenorchis (Himantoglossum robertianum) is een Europese orchidee van het geslacht Himantoglossum. Het is met zijn maximale hoogte van 1 meter een van de grootste Europese orchideeën, en tevens een van de vroegstbloeiende: reeds in januari kan de plant in bloei komen.
Het is een soort uit het Middellandse Zeegebied, die niet in België en Nederland voorkomt.
De botanische naam Himantoglossum is afgeleid van het Oudgrieks ἱμάς (himas) = riem en γλώσσα (glōssa) = tong en slaat op de lange, tongvormige lip van onder meer de bokkenorchis. De soortaanduiding robertianum is een eerbetoon aan Gaspard Nicolas Robert (1776-1857), een Frans botanicus uit Toulon.
De reuzenorchis is een overblijvende, niet-winterharde geofyt, met een tot 100 cm lange, dikke en robuuste stengel, naar boven toe violet aanlopend, met een tot 20 cm lange, cilindrische en dichtbebloemde aar met 20 tot 60 bloemen.
De bladeren zijn groot, vlezig, glanzend geelgroen gekleurd, de onderste in een rozet geplaatst, breed ovaal, uitgepreid tot rechtopstaand, naar boven toe smaller worden om uiteindelijk over te gaan in smalle, langwerpige schutbladeren, langer dan de bloemen zelf.
De bloemen zijn tot 4 cm groot, wijd openstaand, geurend naar lissen, met lichtgroene en violet gestreepte kelkbladen en bovenste kroonbladen, die als een open, losbladig helmpje over het gynostemium gebogen zijn.
De lip is veel groter dan de andere bloembladen, roze tot violet gestippeld op een witte ondergrond, drielobbig, aan de basis ingesnoerd en verdiept met opstaande randen. De middenlob is tot 2 cm lang, convex gebogen en aan de top V-vormig gespleten. De smallere zijlobben zijn naar binnen en naar voor gebogen, en hebben een gegolfde buitenrand. Het spoor is ongeveer even lang als het vruchtbeginsel, breed, met een stompe top, licht naar onder gebogen.
Het gynostemium is kort en stomp, de helmhokjes staan parallel aan elkaar, de pollinia zijn verbonden met één enkel retinaculum omgeven door een bursiculum, het rostellum vormt een plooi tussen de helmhokjes die versmalt tot een snaveltje. De stempel is langwerpig.
De bloeitijd is van januari tot april, de reuzenorchis is daarmee in Europa de vroegstbloeiende orchidee.
De reuzenorchis geeft de voorkeur aan kalkrijke bodems op zonnige of halfbeschaduwde plaatsen, zoals kalkgraslanden, lichte bossen en garrigues. In middelgebergte tot op 1.700 m.
De reuzenorchis komt voor in het Middellandse Zeegebied van Portugal tot Anatolië, in Marokko en in Corsica, en langs de Atlantische kust tot Noord-Spanje. In Frankrijk langs de kust en noordelijk tot de departement Alpes-Maritimes, Rhône en de Savoie. Nog niet zo lang geleden was de soort zeldzaam, maar de laatste jaren is ze sterk uitgebreid binnen en buiten haar oorspronkelijke areaal.
De reuzenorchis kan door zijn grootte en voorkomen met geen enkele andere soort verward worden, zeker niet met de nauw verwante bokkenorchis (H. hircinum).
De soort werd in Frankrijk lange tijd beschermd op nationaal vlak, en heeft daarvan geprofiteerd om zijn areaal verder naar het noorden uit te breiden.
Bronnen, noten en/of referentiesDe reuzenorchis (Himantoglossum robertianum) is een Europese orchidee van het geslacht Himantoglossum. Het is met zijn maximale hoogte van 1 meter een van de grootste Europese orchideeën, en tevens een van de vroegstbloeiende: reeds in januari kan de plant in bloei komen.
Het is een soort uit het Middellandse Zeegebied, die niet in België en Nederland voorkomt.
