dcsimg

Associations

provided by BioImages, the virtual fieldguide, UK
Foodplant / saprobe
effuse colony of Acrogenospora dematiaceous anamorph of Acrogenospora sphaerocephala is saprobic on rotten wood of Sambucus

Plant / resting place / on
Aeolothrips melaleucus may be found on flower of Sambucus

Foodplant / sap sucker
Aphis sambuci sucks sap of live shoot of Sambucus
Remarks: season: 6-7

Foodplant / pathogen
Arabis Mosaic virus infects and damages banded, spotted, crinkled and/or rolled leaf of Sambucus

Foodplant / saprobe
short-stalked apothecium of Ascotremella faginea is saprobic on fallen branch of Sambucus
Remarks: season: 7-10
Other: major host/prey

Foodplant / saprobe
effuse colony of Balanium dematiaceous anamorph of Balanium stygium is saprobic on dead wood of Sambucus

Foodplant / saprobe
superficial perithecium of Bertia moriformis var. moriformis is saprobic on dead wood of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Foodplant / saprobe
effuse colony of Brachysporium dematiaceous anamorph of Brachysporium britannicum is saprobic on rotten wood of Sambucus

Foodplant / saprobe
effuse colony of Brachysporium dematiaceous anamorph of Brachysporium obovatum is saprobic on rotten wood of Sambucus

Foodplant / saprobe
stromatic, immersed, multi-level perithecium of Camarops lutea is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 8-4

Foodplant / spot causer
amphigenous colony of Cercospora dematiaceous anamorph of Cercospora depazeoides causes spots on live leaf of Sambucus
Remarks: season: 8-9

Plant / associate
subiculate perithecium of Chaetosphaerella phaeostroma is associated with fungus infected, fallen branch of Sambucus
Remarks: season: 9-4

Foodplant / saprobe
colony of Catenularia dematiaceous anamorph of Chaetosphaeria innumera is saprobic on fallen, dead branch of Sambucus
Remarks: season: 9-5

Foodplant / saprobe
colony of Menispora dematiaceous anamorph of Chaetosphaeria pulviscula is saprobic on dead, often rotten wood of Sambucus
Remarks: season: 10-4

Foodplant / pathogen
Cherry Leaf-roll virus infects and damages banded, spotted, crinkled and/or rolled leaf of Sambucus

Foodplant / saprobe
synnema of Dendrostilbella anamorph of Claussenomyces prasinulus is saprobic on damp, rotting wood of Sambucus
Remarks: season: 6-10

Foodplant / saprobe
pycnidium of Phomopsis coelomycetous anamorph of Diaporthe circumscripta is saprobic on dead twig of Sambucus
Remarks: season: 5-9

Foodplant / saprobe
effuse colony of Dictyosporium dematiaceous anamorph of Dictyosporium toruloides is saprobic on rotten wood of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Foodplant / saprobe
erumpent stroma of Dothidea sambuci is saprobic on dead twig of Sambucus
Remarks: season: 3-4

Foodplant / gall
Epitrimerus trilobus causes gall of leaf margin of Sambucus

Foodplant / saprobe
stroma of Eutypella acericola is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 2-3
Other: minor host/prey

Foodplant / saprobe
immersed, stromatic perithecium of Eutypella scoparia is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 1-4

In Great Britain and/or Ireland:
Foodplant / saprobe
colony of Fusariella dematiaceous anamorph of Fusariella hughesii is saprobic on dead Sambucus
Remarks: season: 4-6

Foodplant / saprobe
clustered perithecium of Gibberella pulicaris is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 1-4
Other: minor host/prey

Foodplant / saprobe
hysterothecium of Gloniopsis praelonga is saprobic on dead twig of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Foodplant / saprobe
effuse colony of Helminthosporium dematiaceous anamorph of Helminthosporium velutinum is saprobic on fallen, dead branch of Sambucus

Foodplant / saprobe
fruitbody of Hymenochaete rubiginosa is saprobic on dead wood of Sambucus
Remarks: Other: uncertain

Foodplant / saprobe
stalked apothecium of Hymenoscyphus imberbis is saprobic on dead, fallen twig of Sambucus
Remarks: season: 8-12

Foodplant / saprobe
Trichoderma dematiaceous anamorph of Hypocrea aureoviridis is saprobic on dead wood of Sambucus
Remarks: season: 10-3

Foodplant / saprobe
effuse stroma of Hypoxylon multiforme is saprobic on dead, decorticate branch of Sambucus
Remarks: season: 10-4
Other: minor host/prey

Foodplant / saprobe
superficial perithecium of Lasiosphaeria ovina is saprobic on Armillaria mellea-decayed wood of Sambucus
Remarks: season: 9-4

Foodplant / open feeder
nocturnal larva of Macrophya alboannulata grazes on leaf of Sambucus

Foodplant / saprobe
colony of Gonytrichum dematiaceous anamorph of Melanopsammella inaequalis is saprobic on fallen, dead branch of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Plant / associate
larva of Meliscaeva cinctella is associated with aphid-infested Sambucus

Foodplant / saprobe
immersed or erumpent perithecium of Melomastia mastoidea is saprobic on dead branch of Sambucus

Foodplant / saprobe
colony of Menispora dematiaceous anamorph of Menispora ciliata is saprobic on dead wood of Sambucus

Foodplant / saprobe
immersed, becoming erumpent pycnidium of Microsphaeropsis coelomycetous anamorph of Microsphaeropsis olivacea is saprobic on branch of Sambucus

Foodplant / saprobe
sessile, densely clustered, erumpent apothecium of Mollisia caespiticia is saprobic on dead, corticate branch of Sambucus
Remarks: season: 9-4

Foodplant / saprobe
colony of Monodictys dematiaceous anamorph of Monodictys castaneae is saprobic on rotten wood of Sambucus

Foodplant / saprobe
sporodochium of Tubercularia anamorph of Nectria cinnabarina is saprobic on dead branch of Sambucus

Foodplant / saprobe
erumpent stroma of Nectria coccinea is saprobic on dead trunk of Sambucus
Remarks: season: 9-5

Foodplant / saprobe
perithecium of Nectria peziza is saprobic on dead, often rotten stump of Sambucus
Remarks: season: 8-12

Foodplant / saprobe
superficial perithecium of Nectria pseudopeziza is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 9-4

Foodplant / saprobe
apothecium of Phaeohelotium extumescens is saprobic on dead wood of Sambucus
Remarks: season: 10-3

Foodplant / saprobe
effuse colony of Phaeoisaria dematiaceous anamorph of Phaeoisaria clavulata is saprobic on rotten wood of Sambucus

Foodplant / saprobe
effuse colony of Phaeoisaria dematiaceous anamorph of Phaeoisaria clematidis is saprobic on fallen, dead branch of Sambucus
Remarks: season: 11-4

Foodplant / saprobe
colony of Phaeostalagmus dematiaceous anamorph of Phaeostalagmus cyclosporus is saprobic on fallen, dead branch of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Foodplant / saprobe
partly sunken pycnidium of Phoma coelomycetous anamorph of Phoma sambuciphila is saprobic on dead, decorticate branch of Sambucus
Remarks: season: 9-2

Foodplant / saprobe
immersed, exposed by peeling back or shedding of host periderm apothecium of Propolis farinosa is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 1-12 (best condition: 2-3)

Foodplant / saprobe
effuse colony of Pseudospiropes dematiaceous anamorph of Pseudospiropes hughesii is saprobic on wood or bark of Sambucus

Foodplant / saprobe
effuse colony of Pseudospiropes dematiaceous anamorph of Pseudospiropes obclavatus is saprobic on fallen branch of Sambucus

Foodplant / saprobe
colony of Geniculosporium dematiaceous anamorph of Rosellinia aquila is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 2-5

Foodplant / saprobe
effuse colony of Spadicoides dematiaceous anamorph of Spadicoides bina is saprobic on dead bark of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Foodplant / saprobe
effuse colony of Sporidesmiella dematiaceous anamorph of Sporidesmiella hyalosperma var. hyalosperma is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 2-10

Foodplant / saprobe
effuse colony of Sporidesmium dematiaceous anamorph of Sporidesmium altum is saprobic on bark of Sambucus
Remarks: season: 9-5

Foodplant / saprobe
effuse colony of Sporidesmium dematiaceous anamorph of Sporidesmium aturbinatum is saprobic on dead, rotten wood of Sambucus
Remarks: season: 4-8

Foodplant / saprobe
effuse colony of Sporidesmium dematiaceous anamorph of Sporidesmium cookei is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 9-5

Foodplant / saprobe
effuse colony of Sporidesmium dematiaceous anamorph of Sporidesmium coronatum is saprobic on dead bark of Sambucus

Foodplant / saprobe
effuse colony of Sporidesmium dematiaceous anamorph of Sporidesmium leptosporum is saprobic on dead branch of Sambucus
Remarks: season: 1-12
Other: major host/prey

Foodplant / saprobe
effuse colony of Stachylidium dematiaceous anamorph of Stachylidium bicolor is saprobic on dead, fallen branch of Sambucus

Foodplant / saprobe
deeply sunken apothecium of Stictis radiata is saprobic on dead twig of Sambucus
Remarks: season: 1-12

Foodplant / pathogen
Tomato Black Ring virus infects and damages banded, spotted, crinkled and/or rolled leaf of Sambucus

Foodplant / saprobe
colony of Xylohypha dematiaceous anamorph of Xylohypha nigrescens is saprobic on wood of Sambucus

license
cc-by-nc-sa-3.0
copyright
BioImages
project
BioImages

Description

provided by Flora of Zimbabwe
Shrubs or small trees. Leaves imparipinnate, the leaflets serrate. Flowers small, ± actinomorphic, in terminal compound cymes or panicles. Corolla rotate. Fruit a small drupe with 3-5 nutlets.
license
cc-by-nc
copyright
Mark Hyde, Bart Wursten and Petra Ballings
bibliographic citation
Hyde, M.A., Wursten, B.T. and Ballings, P. (2002-2014). Sambucus Flora of Zimbabwe website. Accessed 28 August 2014 at http://www.zimbabweflora.co.zw/speciesdata/genus.php?genus_id=1427
author
Mark Hyde
author
Bart Wursten
author
Petra Ballings
original
visit source
partner site
Flora of Zimbabwe

Gəndalaş ( Azerbaijani )

provided by wikipedia AZ

Gəndalaş (lat. Sambucus)[1] - adokskimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.[2]

Cinsin tərkibinə Şimal yarımkürəsində, eləcə də Avstraliyada geniş yayılmış 25-ə yaxın kol, çox da böyük olmayan ağac və nadir çoxillik ot bitki növləri daxildir.

Növləri

Azərbaycanın dərman bitkiləri

 src=
Qara gəndalaş (lat. Sambucus nigra)

Digər növləri

Mənbə

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
Dahlia redoute.JPG Bitki ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipediya müəllifləri və redaktorları
original
visit source
partner site
wikipedia AZ

Gəndalaş: Brief Summary ( Azerbaijani )

provided by wikipedia AZ

Gəndalaş (lat. Sambucus) - adokskimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Cinsin tərkibinə Şimal yarımkürəsində, eləcə də Avstraliyada geniş yayılmış 25-ə yaxın kol, çox da böyük olmayan ağac və nadir çoxillik ot bitki növləri daxildir.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipediya müəllifləri və redaktorları
original
visit source
partner site
wikipedia AZ

Sambucus ( Catalan; Valencian )

provided by wikipedia CA
 src= Per a altres significats, vegeu «Sambucus (cooperativa)».

Sambucus és un gènere de plantes amb flor de la família de les adoxàcies. Tradicionalment Sambucus s'assignava a la família Caprifoliaceae[4] però actualment les recerques genètiques han fet ubicar aquest gènere dins la família Adoxaceae.[5] És un gènere originari de les zones de clima temperat o subtropical dels hemisferis nord i sud. Generalment són arbres i arbusts però hi ha dues espècies herbàcies (una d'elles l'évol). Les fulles són oposades i compostes. Les flors són menudes i formen grups semblants a umbel·les. Els fruits són baies.

Referències

  1. Èvol al DIEC
  2. Saüc al DIEC
  3. Termcat.
  4. Bolòs, Oriol de [et al]. Flora manual dels Països Catalans. 2a ed. Barcelona: Pòrtic, 1993. ISBN 84-7306-400-3.
  5. Germplasm Resources Information Network - Viburnum

Enllaços externs

 src= A Wikimedia Commons hi ha contingut multimèdia relatiu a: Sambucus Modifica l'enllaç a Wikidata
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autors i editors de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CA

Sambucus: Brief Summary ( Catalan; Valencian )

provided by wikipedia CA

Sambucus és un gènere de plantes amb flor de la família de les adoxàcies. Tradicionalment Sambucus s'assignava a la família Caprifoliaceae però actualment les recerques genètiques han fet ubicar aquest gènere dins la família Adoxaceae. És un gènere originari de les zones de clima temperat o subtropical dels hemisferis nord i sud. Generalment són arbres i arbusts però hi ha dues espècies herbàcies (una d'elles l'évol). Les fulles són oposades i compostes. Les flors són menudes i formen grups semblants a umbel·les. Els fruits són baies.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autors i editors de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CA

Bez ( Czech )

provided by wikipedia CZ
Tento článek je o rodu rostlin. O tanečníkovi pojednává článek Bez (tanečník).

Bez (Sambucus) je rod vyšších dvouděložných rostlin patřící do čeledi pižmovkovité (Adoxaceae). Zahrnuje asi 40 druhů dřevin i bylin, rozšířených zejména v mírném pásu a subtropech. V České republice rostou 3 druhy. Některé druhy a kultivary bezu jsou pěstovány jako okrasné dřeviny.

Popis

Bezy jsou opadavé keře, stromy nebo i vytrvalé byliny se vstřícnými zpeřenými listy. Kořenový systém je bohatě větvený a mělký. Listy jsou na okraji pilovité, s palisty nebo s nektárii vzniklými přeměnou palistů. Větve jsou tlusté, s nápadnými lenticelami a tlustou dření. Květenství jsou koncové vrcholičnaté laty nebo ploché vrcholíky. Květy jsou pravidelné, drobné, většinou pětičetné, bílé, zelenavé nebo žlutavé. Kališní i korunní lístky jsou srostlé. Tyčinek je 5, jsou přirostlé při bázi koruny a vyčnívají ven. Semeník obsahuje 3 až 5 komůrek, v každé je jediné vajíčko. Plodem je dužnatá, nejčastěji černá nebo červená peckovice připomínající bobuli a obsahující 3 až 5 semen.[1][2][3]

Rozšíření

Rod zahrnuje asi 40 druhů rozšířených v mírném a subtropickém pásu obou polokoulí a v některých horských oblastech tropů. Není zastoupen v subsaharské Africe. V ČR je zastoupen 3 původními druhy: bez černý (Sambucus nigra), bez chebdí (S. ebulus) a bez červený (S. racemosa).[2] Mimo tyto 3 druhy roste v Evropě ještě bez sibiřský (S. sibirica), rozšířený ve středním a východním Rusku.[4]

Zástupci

Jako bez se někdy lidově označuje i šeřík obecný (Syringa vulgaris), který však s bezem není nijak příbuzný (patří do řádu hluchavkotvarých).

Využití

Jako okrasné dřeviny jsou u nás nejčastěji pěstovány různé kultivary bezu černého, lišící se především tvarem a zbarvením listů a celkovým vzrůstem.[5]

Bez černý je využíván v lidovém léčitelství a plody jsou různým způsobem zpracovávány na šťávy, džemy apod.[2]

Odkazy

Reference

  1. KOBLÍŽEK, J. Jehličnaté a listnaté dřeviny našich zahrad a parků. 2. vyd. Tišnov: Sursum, 2006. ISBN 80-7323-117-4.
  2. a b c SLAVÍK, Bohumil (editor). Květena České republiky 5. Praha: Academia, 1997. ISBN 80-200-0590-0.
  3. Flora of China: Sambucus [online]. Dostupné online.
  4. Flora Europaea [online]. Royal Botanic Garden Edinburgh. Dostupné online.
  5. Dendrologie online: Sambucus [online]. Dostupné online.

Externí odkazy

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia autoři a editory
original
visit source
partner site
wikipedia CZ

Bez: Brief Summary ( Czech )

provided by wikipedia CZ
Tento článek je o rodu rostlin. O tanečníkovi pojednává článek Bez (tanečník).

Bez (Sambucus) je rod vyšších dvouděložných rostlin patřící do čeledi pižmovkovité (Adoxaceae). Zahrnuje asi 40 druhů dřevin i bylin, rozšířených zejména v mírném pásu a subtropech. V České republice rostou 3 druhy. Některé druhy a kultivary bezu jsou pěstovány jako okrasné dřeviny.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia autoři a editory
original
visit source
partner site
wikipedia CZ

Hyld ( Danish )

provided by wikipedia DA

Hyld (Sambucus) er slægt med 15-20 arter, som hører hjemme i Nord- og Sydamerika, Asien og Europa. Det er små træer, buske og stauder. De modsatte eller spredte blade er uligefinnede og består af 3-9 elliptiske småblade, der oftest har savtakket rand. Blomsterne er regelmæssige, 5-tallige og oftest hvide. Frugterne er bæragtige stenfrugter, som indeholder 1-5 kerner. Barken indeholder calciumoxalat.

Her beskrives kun de arter, som er vildtvoksende i Danmark, eller som dyrkes her.

Beskrevne arter


Andre arter
  • Sambucus adnata
  • Sambucus australis
  • Sambucus canadensis
  • Sambucus caerulea
  • Sambucus chinensis
  • Sambucus javanica
  • Sambucus latipinna
  • Sambucus palmensis
  • Sambucus peruviana
  • Sambucus wightiana
  • Sambucus williamsii

Eksterne henvisninger

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia-forfattere og redaktører
original
visit source
partner site
wikipedia DA

Hyld: Brief Summary ( Danish )

provided by wikipedia DA
Sambucus adnata Sambucus australis Sambucus canadensis Sambucus caerulea Sambucus chinensis Sambucus javanica Sambucus latipinna Sambucus palmensis Sambucus peruviana Sambucus wightiana Sambucus williamsii
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia-forfattere og redaktører
original
visit source
partner site
wikipedia DA

Holunder ( German )

provided by wikipedia DE
 src=
Dieser Artikel behandelt die Gattung. Für die verbreitetste heimische Art siehe Schwarzer Holunder. Für die auch als Holunder bezeichnete Art Sambucus ebulus siehe Zwerg-Holunder

Die Holunder (Sambucus) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Moschuskrautgewächse (Adoxaceae). Die Gattung enthält weltweit etwas mehr als zwanzig Arten, von denen drei in Mitteleuropa heimisch sind. Am bekanntesten von diesen drei Arten ist der Schwarze Holunder, der im heutigen Sprachgebrauch meist verkürzt als „Holunder“, in Norddeutschland oft auch als „Fliederbeerbusch“ und in der Pfalz, Altbayern und Österreich als „Holler“ oder in der Schweiz und im Schwäbisch-Allemannischen als „Holder“ bezeichnet wird (mit „der“ von indogermanisch deru- „Eiche, Baum“, mittelniederdeutsch „ter“ → engl. tree). Daneben gibt es den ebenfalls strauchförmigen Roten Holunder und den staudenförmigen Zwerg-Holunder. Die Arten wachsen im gemäßigten bis subtropischen Klima und in höheren Lagen von tropischen Gebirgen.

Die Früchte des Holunders sind botanisch betrachtet kein Beerenobst, sondern Steinobst.[1]

Beschreibung

 src=
Illustration aus Flora Batava, Volume 18 des Attich oder Zwergholunder (Sambucus ebulus)

Vegetative Merkmale

Holunder-Arten sind meist verholzende Pflanzen und wachsen als Halbsträucher, Sträucher oder kleine Bäume. Sie erreichen meist Wuchshöhen von 1 bis 15 Metern und sind oft sommergrün.

Die gegenständigen Laubblätter sind unpaarig gefiedert und bestehen aus drei bis neun elliptischen, meist gesägten Fiederblättchen. Manchmal kann man an den basalen Fiederpaaren Ansätze zu sekundärer Fiederung erkennen. Die Nebenblätter sind groß bis unauffällig oder fehlen, manchmal sind sie zu Drüsen oder einem Haarsaum reduziert.

Generative Merkmale

 src=
Blütenstände des Schwarzen Holunders (Sambucus nigra)
 src=
Früchte von Sambucus racemosa var. arborescens

In endständigen, schirmtraubigen oder rispigen Blütenständen stehen viele Blüten zusammen.

Die zwittrigen Blüten sind meist radiärsymmetrisch und drei- bis fünfzählig mit doppelter Blütenhülle.[2] Die drei bis fünf winzigen Kelchblätter sind zu einer kurzen Röhre verwachsen. Die drei bis fünf meist weißen Kronblätter sind kurz verwachsen. Es ist nur ein Kreis mit fünf Staubblättern vorhanden, die in der Basis der Krone inseriert sind. Die Staubbeutel sind länglich. Drei bis fünf Fruchtblätter sind zu einem drei- bis fünfkammerigen Fruchtknoten verwachsen. Je Fruchtblatt ist nur eine Samenanlage vorhanden. Der sehr kurze Griffel endet in drei bis fünf kopfigen Narben.

Die Blütenformel lautet ⋆ K ( 5 ) [ C ( 5 ) A 5 ] G ( 5 − 1 ) {displaystyle star ;K_{(5)};{[C_{(5)}A_{5}]};G_{(5-1)}}  star ; K_{(5)} ; {[C_{(5)} A_5]} ; G_{(5-1)}.

Die beerenähnlichen Steinfrüchte können bei Reife schwarz, blau oder rot sein und enthalten drei bis fünf Samen. Die Samen besitzen eine häutige Testa.

Inhaltsstoffe

Rinde und Mark enthalten Calciumoxalat-Kristalle.

Systematik

 src=
Früchte des Blauen Holunders (Sambucus cerulea)
 src=
Gefiederte Laubblätter und Fruchtstand von Attich oder Zwergholunder (Sambucus ebulus)
 src=
Blüten- und Fruchtstand von Sambucus javanica
 src=
Früchte des Stinkenden Holunders (Sambucus racemosa subsp. pubens)
 src=
Früchte des Roten Holunders (Sambucus racemosa subsp. racemosa)

Der Gattungsname Sambucus wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, Band 1, S. 269–270 erstveröffentlicht. Als Lectotypus wurde (Sambucus nigra L.) festgelegt.

Die Stellung der Gattung Sambucus im Pflanzensystem ist seit langer Zeit umstritten. Die Botaniker der Angiosperm Phylogeny Group haben die Gattung heute in die Familie der Moschuskrautgewächse (Adoxaceae) eingegliedert. Davor gehörte sie lange Zeit zur Familie der Geißblattgewächse (Caprifoliaceae), von der sie sich jedoch in zahlreichen Punkten deutlich unterschied. Der Versuch einer neuen Gruppierung führte um 1900 sogar dazu, dass eine eigene Familie Sambucaceae Batsch ex Borkh. (veröffentlicht 1797 in Botanisches Wörterbuch, Band 2, S. 322) reaktiviert wurde, sodass die Gattung Sambucus lange Zeit alleine die monogenerische Familie Sambucaceae bildete.

Es gibt etwas mehr als 20 Sambucus-Arten (Auswahl):[3]

Kulturelle Aspekte

Verwendung in prähistorischer Zeit

  • Nahrungs- und Färbemittel[6]
  • Verwendung der hohlen Holzröhren als mit Bogensehnen betriebene Bohrer[6]
  • Ausgangsmaterial zur Herstellung von Flöten[6]

Der Holunder in Religion, Mythos und Aberglauben bzw. Volksglauben

Nicht nur Bäume waren Gegenstand religiöser, mythologischer und abergläubischer bzw. volksgläubiger Vorstellungen[7], auch andere Pflanzen wie der Holunderbusch, für den sich sowohl positive wie negative Konnotationen festhalten lassen (siehe auch: Schwarzer Holunder im Volksglauben).

Positive Konnotationen

In der nordischen Mythologie der Germanen existierte die Vorstellung, dass „Freya, die Beschützerin von Haus und Hof, sich den Holunderbusch zum Wohnsitz auserwählt habe“. Die Göttin der Quellen und Brunnen, Holla, wurde unter dem Hollerbusch „um die Fruchtbarkeit der Felder“ gebeten. An der Blüte des Holunders meinten die Bauern zudem, die Reichhaltigkeit der nachfolgenden Ernte ablesen zu können. Die Vorstellung, dass im Holunder die guten Geister wohnten, war bei Griechen, Römern und Germanen gleichermaßen bekannt, mit der Folge, dass es Sitte gewesen sei, „den Holunder in der Nähe des Hauses zu pflanzen“; allerdings niemals unter dem Schlafzimmer, da der schwere, süßliche Duft der Blüten benommen mache. Außerdem galt ein bei der Bestattung auf das Grab gestecktes Kreuz aus Holunder, das nach einiger Zeit wieder grünte, als Zeichen dafür, dass „dem Verstorbenen ein seliges Jenseits beschieden war“.[8] Im Schweizer Alpenraum galt der Holunderbaum auch als Tor zum Jenseits, besungen im mythologischen Baumlieder-Album von Roland Zoss.

Negative Konnotationen

Der ebenfalls existierende Holunder-Beiname Baum des Teufels ist hingegen mit dem Christentum verbunden: Judas Iskariot soll sich nach dem Verrat an Jesus an einem Holunder erhängt haben.[9] Weitere negativ konnotierte mit dem Holunder verknüpfte Vorstellungen, die als Aberglaube bzw. Volksglaube bezeichnet werden können, sind:[8]

  • Ein am Haus stehender verdorrender Holunder kündigt den Tod eines Familienmitgliedes an.
  • Holunder sei von den Bauern nicht gefällt worden – „aus Angst, es könne das Blut der darin wohnenden Hexe herausrinnen“.
  • Holunder sei von den Bauern nicht von Zäunen entfernt worden und auch nicht verbrannt worden, „weil einer Sage nach eine Heilige auf brennendem Holunderholz den Tod als Märtyrerin erlitten hatte“
  • Auf Grund der Verwandlungsfähigkeit von Hexen in einen Holunderzweig wurden aus Holunderholz weder Möbel hergestellt noch wurde es als Fußbodenbelag verwendet.
  • Kinder, die in eine Wiege aus Holunder gelegt worden seien, konnten einem Raub durch Frau Holle zum Opfer fallen.
  • Das Maßnehmen an Sarg und Gruft wurde mit einem Holunderzweig bewerkstelligt; des Sargkutschers Peitsche bestand ebenfalls daraus.

Magische Wirkungen

Peter Kurz, Michael Machatschek und Bernhard Igelhauser bezeichnen den Holunder mit Blick auf die dem Holunder im Volks- und Aberglauben der Landbevölkerung zugeschriebenen Heilwirkungen als „Apotheke des Einödbauern“. Insbesondere der „berühmte Fliedertee wurde Grundbestandteil der sogenannten Bauernapotheke“. Vor diesem Hintergrund werden folgende Praktiken genannt:[10]

  • Das Behängen des Holunderbusches mit „Hautlappen, Eiter, Nägeln und Zähnen kranker Menschen“ galt als Maßnahme, durch die „unbändige Wuchskraft“ des Holunders das Böse zu verbrauchen.
  • Das Umschlingen des Holunders galt jungen Bäuerinnen als Mittel gegen Kinderlosigkeit.
  • Zahnschmerzen sollten durch das Beißen auf einen Holunderzweig auf denselben übertragen werden und somit von den Schmerzen befreien.

Als mit bestimmten Zeitpunkten und Orten verknüpfte magische Heilwirkungen sind zu nennen:[10]

  • Der Verzehr einer in Butter gebratenen Holunderdolde um 12 Uhr mittags am Johannistag unter der Feueresse, dem Sitz der Hausgeister, galt als Maßnahme, um ein Jahr lang Fieber abzuwehren.
  • Die Wirkung des Holundertees als wirksames Mittel gegen Halsschmerzen war an die Ernte der Blüten vor Sonnenaufgang geknüpft.
  • Drei vor Sonnenaufgang abgebrochene Holundersprossen galten als Mittel gegen Rinderflechte.

Holunderbeeren

Holunderbeeren enthalten im unreifen Zustand Sambunigrin und sind damit giftig. Der Verzehr unreifer Beeren kann Übelkeit verursachen. Reife Früchte sind größtenteils frei vom Sambunigrin, können aber bei empfindlichen Menschen dennoch Übelkeit auslösen, so dass die Beeren erst durch Erhitzen allgemein genießbar werden. Holunder wird oft zu Gelee, Marmelade oder Getränken wie Holunderbeersaft verarbeitet.[11]

Holunderbeeren enthalten je 100 Gramm 18,4 g Kohlenhydrate (darunter 7 g Ballaststoffe), 0,5 g Fett und 0,66 g Eiweiß. Der Nährwert beträgt 306 kJ (73 kcal). Die Beeren enthalten vor allem größere Mengen an Vitamin C und Vitamin B6, daneben kommen auch noch einige andere B-Vitamine in nennenswerten Mengen vor.[12]

Quellen

Literatur

Einzelnachweise

  1. Holunder pflanzen und Beeren und Blüten ernten NDR, aufgerufen am 13. Februar 2022
  2. a b c d Qiner Yang, David E. Boufford: Adoxaceae. Sambucus. S. 611–612 – textgleich online wie gedrucktes Werk In: Wu Zheng-yi, Peter H. Raven, Deyuan Hong (Hrsg.): Flora of China. Volume 19: Cucurbitaceae through Valerianaceae, with Annonaceae and Berberidaceae. Science Press und Missouri Botanical Garden Press, Beijing und St. Louis, 2011, ISBN 978-1-935641-04-9.
  3. Sambucus im Germplasm Resources Information Network (GRIN), USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland.
  4. a b G.J. Harden: Genus Sambucus. In: New South Wales Flora Online. Abgerufen am 27. Januar 2012 (englisch).
  5. a b c E. von Raab-Straube (2017+): Viburnaceae. Datenblatt Viburnaceae In: Euro+Med Plantbase – the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity.
  6. a b c Peter Kurz, Michael Machatschek, Bernhard Igelhauser: Hecken. Geschichte und Ökologie. Anlage, Erhaltung & Nutzung. 1. Auflage. Stocker, Graz und Stuttgart 2001, S. 370.
  7. Vgl. z. B. Wilhelm Vollmer: Dr. Vollmers Wörterbuch der Mythologe aller Völker. Mit einer Einleitung in die mythologische Wissenschaft. 3. Auflage. Carl Hoffman, Stuttgart 1874, S. 31.
  8. a b Peter Kurz, Michael Machatschek, Bernhard Igelhauser: Hecken. Geschichte und Ökologie. Anlage, Erhaltung & Nutzung. 1. Auflage. Stocker, Graz und Stuttgart 2001, S. 371–372.
  9. Peter Kurz, Michael Machatschek, Bernhard Igelhauser: Hecken. Geschichte und Ökologie. Anlage, Erhaltung & Nutzung. 1. Auflage. Stocker, Graz und Stuttgart 2001, S. 371.
  10. a b Peter Kurz, Michael Machatschek, Bernhard Igelhauser: Hecken. Geschichte und Ökologie. Anlage, Erhaltung & Nutzung. 1. Auflage. Stocker, Graz und Stuttgart 2001, S. 372.
  11. Holunderbeersaft, Gelees und Marmeladen (Nabu)
  12. Holunderbeeren, Inhaltsangaben und Nährstoffe
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autoren und Herausgeber von Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia DE

Holunder: Brief Summary ( German )

provided by wikipedia DE
 src= Dieser Artikel behandelt die Gattung. Für die verbreitetste heimische Art siehe Schwarzer Holunder. Für die auch als Holunder bezeichnete Art Sambucus ebulus siehe Zwerg-Holunder

Die Holunder (Sambucus) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Moschuskrautgewächse (Adoxaceae). Die Gattung enthält weltweit etwas mehr als zwanzig Arten, von denen drei in Mitteleuropa heimisch sind. Am bekanntesten von diesen drei Arten ist der Schwarze Holunder, der im heutigen Sprachgebrauch meist verkürzt als „Holunder“, in Norddeutschland oft auch als „Fliederbeerbusch“ und in der Pfalz, Altbayern und Österreich als „Holler“ oder in der Schweiz und im Schwäbisch-Allemannischen als „Holder“ bezeichnet wird (mit „der“ von indogermanisch deru- „Eiche, Baum“, mittelniederdeutsch „ter“ → engl. tree). Daneben gibt es den ebenfalls strauchförmigen Roten Holunder und den staudenförmigen Zwerg-Holunder. Die Arten wachsen im gemäßigten bis subtropischen Klima und in höheren Lagen von tropischen Gebirgen.

Die Früchte des Holunders sind botanisch betrachtet kein Beerenobst, sondern Steinobst.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autoren und Herausgeber von Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia DE

Bazge ( Kurdish )

provided by wikipedia emerging languages

Bazge, murwer an jî mûrîwer/morîwer (Sambucus) ji cinsê Vibirnum, deviyek ji famîleya adoksasiyan (Adoxaceae) e û li Kurdistanê jî digihê.

Navê wê yê giştî, ango navê cinsê Sambucus sala 1753'yê ji aliyê Carl von Linné ve, di Species Plantarum, cild 1, rûpel 269-270'yê de hatiye dayîn. Navdara vê cinsê bazgeya reş (Sambucus nigra) e.

Zêdetirî deh cureyên bazgeyê hene:

Pêşangeh

Murwera bifêkî ya şîn (Sambucus cerulea):

Cureyên din ên Sambucus racemosa:

Li ser bazge-murwer-morîwerê

Girêdan

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Nivîskar û edîtorên Wikipedia-ê

Bazge: Brief Summary ( Kurdish )

provided by wikipedia emerging languages
 src= Bazgeya reş

Bazge, murwer an jî mûrîwer/morîwer (Sambucus) ji cinsê Vibirnum, deviyek ji famîleya adoksasiyan (Adoxaceae) e û li Kurdistanê jî digihê.

Navê wê yê giştî, ango navê cinsê Sambucus sala 1753'yê ji aliyê Carl von Linné ve, di Species Plantarum, cild 1, rûpel 269-270'yê de hatiye dayîn. Navdara vê cinsê bazgeya reş (Sambucus nigra) e.

Zêdetirî deh cureyên bazgeyê hene:

Bazgeya awistraliyayî (Sambucus australis) Bazgeya kanadayî (Sambucus canadensis) Murwera bifêkî ya şîn (Sambucus cerulea) Bazgeya Çînê (Sambucus javanica) Bazgeya meksîkî (Sambucus mexicana) Bazgeya reş (Sambucus nigra) Bazgeya kanaryayî (Sambucus palmensis) Bazgeya Perûyê (Sambucus peruviana) Bazgeya Floridayê (Sambucus simpsonii) Bazgeya dêmî (Sambucus velutina) Murwera bifêkî ya reş (Sambucus melanocarpa) Murwera bifêkî ya sor (Sambucus racemosa) Bazgeya sor a Pasîfîkê (Sambucus callicarpa) Bazgeya sor a çînî (Sambucus chinensis) Bazgeya sor a korêyî (Sambucus latipinna) Bazgeya sor a bejî (Sambucus microbotrys) Bazgeya sor a amerîkayî (Sambucus pubens) Bazgeya genî (Sambucus racemosa) Bazegya sor a Japon (Sambucus sieboldiana) Bazgeya sor a qefqazî (Sambucus tigranii) Bazgeya sor a çînî (Sambucus williamsii) Bazgeya zer (Sambucus australasica) Bazgeya spî (Sambucus gaudichaudiana) Bazgeya esûsekî ya asyayî (Sambucus adnata) Bazgeya esûsekî ya ewropayî (Sambucus ebulus)
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Nivîskar û edîtorên Wikipedia-ê

Bes ( Kashubian )

provided by wikipedia emerging languages
 src=
Brzôd czôrnégò besu
 src=
Kwiatë czôrnégò besu

Bes (Sambucus L. ) – to je szlach roscënów z rodzëznë besowatëch. Na Kaszëbach rosce czôrny bes.


license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Flearen (skaai) ( Western Frisian )

provided by wikipedia emerging languages
Flearen (skaai) Sambucus nigra Bluete.jpg taksonomy Klasse: Spermatopsida (Siedplanten) Skift: Dipsacales Famylje: Muskuskrûdfamylje (Adoxa moschatellina) soarte Sambucus (Flear)
 src=
Trosflear (Sambucus racemosa)

De Flearen (Sambucus) is in skaai fan hurdgroeiende strûken of lytse beammen.

Waakst

Yn de maitiid (ein maaie-juny) drage se skermstrûzen fan wite of krêmekleurige blommen, dêrnei komme lytse reade, blauëftige of swarte fruchten, dy't beien neamd wurde, mar feitlik stienfruchten binne. Der binne ek flearen mei goudkleurich en pears blêd en en rôze blommen. Jonge tûken binne grien, krûdeftich, binne beset mei koarkwarten, befetsje in wyt, spûnzich moarch en ferhoutsje letter.

De Flearen hawwe ferlit fan stikstofrike grûn, mar fierders binne der gjin bysûndere waakstbetingsten.

Soarten

Yn de hiele wrâld binne der 25 soarten, dêr't trije fan yn Nederlân en Belgje foarkomme:

  • De Flear (Sambucus nigra), mei swarte beien, is de wichtichste soarte yn Jeropa. In far fan de flear, dy't lykwols ek wol ferwyldere rekke is, is de Piterseeljeflear (Sambucus nigra 'Laciniata'), dy't djip ynsniene blêden hat.
  • De Reade Flear (Sambucus racemosa) groeit yn de kâldere parten fan it noardlik healrûn en hat blierreade beien.
  • De krûdflear (Sambucus ebulus) is in seldsume soarte dat meast oan de rivieren fûn wurdt.

Dan binne der noch de neikommende rassen, spesjaal foar de produksje fan beien mei in heech kleurstofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.

Gebrûk

Hûsmiddel

Fanâld wurde der allerhanne genêskreftige eigenskippen oan de flear taskreaun, foaral at er by of op in deahúske groeide. De seane bast (nei boppe ta skyld) befoardere it switten en it opjaan fan iten. At de bast nei ûnderen ta ôfskyld wie befoardere dat de trochgong. Fierders waard flear tapast by de flearen (jicht) en in ôflûksel fan de bast koe tsjinje as eachwetter.

Yn Wierum ferballe men koarts yn in flearbeam (lokaal: bossebeam). Yn de Wâlden koe men in kweade geast mei in fleartûke út de bedstee ferjeie.

In splinter fan flearhout, ferkrige troch it snijen fan in krús yn de bast, wie goed tsjin pine yn'e mûle. By hûzen waard in flear set om miggen oan te lûken en sa út it hûs te hâlden en it soe ek mycheamels op in ôfstân hâlde.

Keuken

Sawol de blommen as de beien wurde brûkt foar it meitsjen fan wyn; de beien wurde ek ferwurke ta jenever, likeur en sjem, sjerp of sjelei. De beien kinne better net rau iten wurde om't se in licht fergiftige stof befetsje, it saneamde sambunigrine, dat troch sieden ûnskealik makke wurdt. Alle griene parten fan de flear kinne net iten wurde fanwegen de stof glukoside.

Fierders wurde de blommen wol ferwurke yn oaljekoeken en kin der ranja fan makke wurde.

Yn Bearse wurdt nôtjenever op basis fan flearbeisop bottele, it Beers Vlierke. Dizze drank smakket swiet. En yn Lommel bestiet in likeur op basis fan flearbeien mei de namme Klotsenbos.

Bern

In útholle rjochte stâle waard troch bern wol in bos (klapbus, sjitbus) fan makke en koe ek tsjinje as pylkpunt.

Gryp

Yn in dûbbel-bline stúdzje is dúdlik wurden dat flearbeien in posityf effekt hawwe by de behanneling fan ynfluenza B.[1]

In lytse stúdzje, mei 60 persoanen, út 2004 liet sjen dat sa'n 90% fan de gryppasjinten (90% ynfektearre mei it A-firus) dy't in flearbeie-ekstrakt hân hienen nei trije dagen al hieldal frij wienen fan grypferskynsels; dejingen dy't in plasebo krigen hiene dienen der seis dagen oer en brûkten boppedat mear pinestillers en noassprays. Bywurkings waarden net sjoen. Dizze stúdzje liet sjen dat it foar ynfluenza A wat docht, seit ûndersiker Erling Thom, fan de Universiteit fan Oslo.[2]Der wurdt toch dat de ant-oksidanten yn it úttreksel it ymmúnsysteem stimulearje en dat wer oare stoffen in ûntstekkingsremjend effekt hawwe.

Hillich

Foar de Germanen wie de flearbeam hillich en wijd oan de god Tonger. De flear beskerme tsjin kweade geasten troch harren oan te lûken. In flear mocht net samar omkapt wurde, earst moast der respekt betoand wurde. It snoeisel waard op de grûn lein sadat mooglik oanwêzige geasten de grûn ynkrûpe koenen.

By begraffenissen waarden wol fleartûkjes op de kiste lein en deagravers woene wol flearblommen yn de klean stekke at hja in deade helje moasten. At in flear der ôfhelle waard soe der immen komme te stjerren.

Nei de komst fan it Kristendom waard de flear frijwat min makke. Judas Iskariot soe him nei it ferrie fan Jezus oan in flearbeam ophongen hawwe.

Fotogalery

Weardplant

De flear is weardplant foar de mikroflinters Epagoge grotiana, Anania coronata en Udea prunalis.

Boarnen, noaten en referinsjes

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia auteurs en redakteuren

Flearen (skaai): Brief Summary ( Western Frisian )

provided by wikipedia emerging languages
 src= Trosflear (Sambucus racemosa)

De Flearen (Sambucus) is in skaai fan hurdgroeiende strûken of lytse beammen.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia auteurs en redakteuren

Halbuumer ( North Frisian )

provided by wikipedia emerging languages
Amrum.pngTekst üüb Öömrang

Halbuumer (Sambucus) san en plaantenskööl uun det famile faan a Moschuskrüüsplaanten (Adoxaceae). Diar hiar tjiin bit twuntag slacher tu, uun Madeleuroopa waaks trii.

Slacher

S. adnata – S. australasica – S. australis – S. canadensis – S. cerulea – S. chinensis – S. ebulus – S. gaudichaudiana – S. henriana – S. javanica – S. maderensis – S. nigra – S. palmensis – S. peruviana – S. racemosa – S. siberica – S. strumpfii – S. tigranii – S. wightiana – S. williamsii

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Halbuumer: Brief Summary ( North Frisian )

provided by wikipedia emerging languages

Halbuumer (Sambucus) san en plaantenskööl uun det famile faan a Moschuskrüüsplaanten (Adoxaceae). Diar hiar tjiin bit twuntag slacher tu, uun Madeleuroopa waaks trii.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Heulenteul ( Limburgan; Limburger; Limburgish )

provided by wikipedia emerging languages
 src=
Bloesem van de heulenteul
 src=
Bloesem van de zjwarte heulenteul

Heulenteul ouch waal Eulenteul, Heulenteer of Heulentaer geneump (Latien: Sambucus. Nederlands:Vlierbessenstruik of Vledder) is ein gesjlach van sjnelgreujende heëstersaorte of klein buim en zint in te deile biej de kamperfoelie-èchtige. In de lente drage ze tuule van witte of crèmekleurige blome, gevolg door klein roaj, blawechtige of zjwarte vruchte. Ouch kump d'r 'ne vlier veur mèt 'n paars blaad en raoze bleum.

Daenaeve zint d'r de volgende rasse sjpeciaal veur de preductie van besse mèt ein hoag kleursjtofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.

Saorte

Waereldwied kènt 't geslach 25 saorte, wovan d'r drie in Nederland en Belsj veurkómme:

  • De geweune vlier (Sambucus nigra), mèt zjwarte besse, is de belangriekste saort in Europa. Ein in de natuur veurkómmende variëteit van de geweune vlier is de peterselievlier (Sambucus nigra laciniata), die deep ingesjneje blajer haet.
  • De trosvlier of bergvlier (Sambucus racemosa) greujt in de kawwere gedeiltes van 't noordelik haufróndj en haet helderroaj besse.
  • De kroetvlier (Sambucus ebulus) is 'n zeldjzaam saort die meistal langs reviere, baeke en bosjrenj wirt gevónje. Mèt name de vruchte van dees vlier zint giftig.

Gebruuk

Zoawaal ’t blaad, de bloesem es ouch de vruchte van de heulenteul woorte vreuger, mèr noe soms ouch nog, door völ luuj gebruuk veur allerlei toepassinge. De Grieke en Remeine gebruukde de heulenteul es genaesmiddel.

Medisch gebruuk

Esculaap4.svg Lèt good op 't veurbehawd bie medische informatie.
Gank bie gezóndjheidsklachte nao 'nen hoesdokter.

Thee van de blajer wirk bloodreinegend. Thee van de blome versjterk de aafwaer. Gekaokde besse versjterke de sjtofwisseling en waere ingezat taenge ischias en reuma. Vlierbessesiroap is good veur de kael biej 'n verkawdheid. 't Hulp de koarts te óngerdrökke biej griep.

Gekneusde blajer biejeingebónje baove 'n deur of raam hawwe mögge op aafsjtand. Kranse van vliertek lègk me euver de köp van paerd óm lestige vlege op aafsjtand te hawwe.

Gebruuk in de keuke

Zoawaal de bleum es de besse waere gebruuk veur 't make van wien; de besse waere ouch verwirk tot sjnaps en sjem of sjeleij. Vreuger woorte de besse van de kroetvlier ouch gebruuk voor ’t verve van sjtóf. De besse van kroetvlier kènne baeter neet rauw waere gegaete aangezeen ze lich verguftig zeen. Ze bevatte de nao dit gesjlach geneumde sjtof sambunigrine, die door kaoke ónsjadelik wirt gemaak.

Van de bloomsjerme kènne vlierbloesembeignets waere gemaak, ein toetje. Hiejveur mótte dees in 'n besjlaag waere geduip en daonao in ruum vèt goudbroen waere gebakke.[1]

Vlierbloesem lieët me aeve trèkke in water en gefilterd kènt me daovan limmenaad make dae verfrisjend en zjweitaafdrievend wirk, sjpeciaal biej verkawdheid. Dit kènt ouch mèt de jóng sjöt gedaon waere in de periood van Sint Jan (24 juni) die dan op zien krachtigste zint.

Vlierbesse waere altied gekaok, ze bevatte völ vitamines. Ze gaeve eine pittige sjmaak biej 't toevoge aan kroezjelesjem. Me kènt ouch van vlier zelf 'ne sjterke sjem (confituur) of siroap make. Gezeef is deze siroap 'n good hoosmiddel taenge kael- en boekpien.

In Beerse wirt graanjenever op basis van vlierbessesaap gebotteld, 't Beers Vlierke. Dees sjtreekdrank haet 'ne zeute sjmaak. En in Lommel besjeit 'ne likeur op basis van vlierbesse, Klotsenbos geneump.

Biejgeluif

  • Aan de bloesem van de heulenteul waere veursjpellende krachte toegesjreve. In Midde-Europa hange jóng maedjes in de nach van einentwintig juni 'n bleujende vlierbloesem achter 't bèd. Hiejdoor zal hunne toekómstige echgenoot zich in hunne druim aopebare.[1]
  • Eine veur de sjtal geplante heulenteul zou ’t veë besjerme taenge ónheil en tovenaerie.
  • Oos veurawwesj in Wes-Europesche plante de sjtroek in de buurt van hun weuning óm de gooj geiste aan te trèkke en de kwaoj geiste te bezjwaere.
  • ’n Aw toepassing is dat me de gedruigde bleumkes van de heulenteul tösje de aerpel lag óm dees langer good te hawwe.

Symbiose

De vlier is de favoriete waardplant (gastheër) veur de microvlinders Epagoge grotiana, Phlyctaenia coronata en Udea prunalis van de sjummel (zjwam) Judasoar. De besse van de heulenteul zint ein belangrieke brón van voedsel veur völ veugel.

Trivia

  • De heulenteul wirt in Noord-Holland en Ameland ouch waal flarieboom of vlaarder genoemd.
  • De tek van de heulenteul zint van bènne hol mèr gevöld mèt ’n saort merg. Vreuger sjnooje de kènjer oet dees tek ’n klein fuitje door dees oet te holle door ’t merg d'r oet te haole en dan gaetjes in de piep te make.

Fotogalerie

Referentie

  1. 1,0 1,1 Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). De 12 maanden van het jaar. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.

Brón

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Heulenteul: Brief Summary ( Limburgan; Limburger; Limburgish )

provided by wikipedia emerging languages
 src= Bloesem van de heulenteul  src= Bloesem van de zjwarte heulenteul

Heulenteul ouch waal Eulenteul, Heulenteer of Heulentaer geneump (Latien: Sambucus. Nederlands:Vlierbessenstruik of Vledder) is ein gesjlach van sjnelgreujende heëstersaorte of klein buim en zint in te deile biej de kamperfoelie-èchtige. In de lente drage ze tuule van witte of crèmekleurige blome, gevolg door klein roaj, blawechtige of zjwarte vruchte. Ouch kump d'r 'ne vlier veur mèt 'n paars blaad en raoze bleum.

Daenaeve zint d'r de volgende rasse sjpeciaal veur de preductie van besse mèt ein hoag kleursjtofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Holler ( Bavarian )

provided by wikipedia emerging languages
 src=
Hóllrplua (Plua van Schwårzn Hóllr)

Da Holler (Holunder, Sambucus) isch a verhólzte Staud óder a kloaner Pam. Man fintet’n in der Nechnt va Pauernhéf, af Kulturgrind, pan Wåltrånt. Friaher håt man en in Mittleurópa nébm die Pauernhaiser gsétzt, weil man in ihm an gutn Geist gségn håt. Dés isch versténtlich, wénn man dénkt, wia viel Nutzn der Hóller håt. Die weißlichn Pluah verwéndet man fir Tee, Hóllersåft unt Hóllersirup, die schwårzn Bér fir Marmelad, Såft, óder als Åpfiahrmittl. As Hólz kånn man fir Kinderspielzuig verwéntn, as Mårk van Hólz håbm friaher die Uhrmåcher gnutzt. Die Laber stinkn, wénn man sie derreip. Der Hóller, va dén då die Réd isch, hoaßt in der Hoachspråch „Schwarzer Holunder“. Er isch in gånz Európa ånzutréffn unt wert schón mindigstns seit’n Åltertum als Heilpflånz verwéndet; pa die Germanen isch’r in der Géttin Freyja gweicht gwésn.

 src=
Roatr Hóller (Trauben-Holunder)

Als Hóller kånn man aa in „Trauben-Holunder“ (mancherórts Hirsch-Hóller; Sambucus racemosa) bezeichnen, der ébmfålls pa uns wåxt. Seine roatn Bér wern aa verwéndet, wénn sie aa leicht giftig sein, wia dé van schwårzn Hóller.

Der Hóller kimmp in an Kinderreign vór:

Ringel ringel reihen,
sind wir Kinder dreien,
sitzen unterm Hollerbusch,
machen alle husch, husch, husch.

 src=
Pér van Schwårzn Hóllr
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Kiddeboom ( Stq )

provided by wikipedia emerging languages
Kiddeboom Kiddeboom (Sambucus ebulus) mäd Köike
KIddeboom Systematik Unnerklasse: Asteridae Oardenge: Dipsacales Familie: Adoxaceae (Caprifoliaceae) Sleek: Kiddeboom (Sambucus)

Die Kiddeboom, Kitjeboom af Kiddene Boom (Sambucus), ap düütsk "Holunder", häd Blosseme, do Köike heete, un (bie mooniche Oarde swotte) Bäie, do der Kidde heete, af Kiddebäie. Dät Holt hat fon Älloodenholt, af uk Knalbussenholt. Uut Kiddebäien-Holt moakeden do Wäänte sik Knallbussen. Dan wude deermäd scheeten. Me kon uk Kiddetee fon do Kidde-Blöiten moakje of Kiddewien. Do Blöiten wäide uk wäil in Ponkuke-Dee stat un dan inne Friteuse of in n'eenfachen Pot mäd Fat uutboaken. Fon do swotte Bäie moakje moan Sap. Die is uk goud inne Winter bie Ferkoaleräi. Die Sap wät dan heet droanken.

Sjuch uk

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Kiddeboom: Brief Summary ( Stq )

provided by wikipedia emerging languages

Die Kiddeboom, Kitjeboom af Kiddene Boom (Sambucus), ap düütsk "Holunder", häd Blosseme, do Köike heete, un (bie mooniche Oarde swotte) Bäie, do der Kidde heete, af Kiddebäie. Dät Holt hat fon Älloodenholt, af uk Knalbussenholt. Uut Kiddebäien-Holt moakeden do Wäänte sik Knallbussen. Dan wude deermäd scheeten. Me kon uk Kiddetee fon do Kidde-Blöiten moakje of Kiddewien. Do Blöiten wäide uk wäil in Ponkuke-Dee stat un dan inne Friteuse of in n'eenfachen Pot mäd Fat uutboaken. Fon do swotte Bäie moakje moan Sap. Die is uk goud inne Winter bie Ferkoaleräi. Die Sap wät dan heet droanken.

 src=

ne Blöite

 src=

Kiddeboom (Sambucus nigra) mäd Kidde

 src=

Ne gans litje Oard fon Kiddeboom (Sambucus ebulus) mäd Köike

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Rayan ( Quechua )

provided by wikipedia emerging languages
 src=
Sawku chakra, Steiermark suyupi, Awstiriya

Rayan icha Sawku (genus Sambucus) nisqakunaqa huk thansakunam, mayninpipas sach'akunam, yuraq tuktuyuq, yana icha puka ruruyuq, pichqa icha kimsa chunka rikch'aq (yachaqpa yuyayninkamas), Iwrupapi, Asyapi, Abya Yalapipas.

Rikch'aqkuna

Antikunapi kay rayan rich'aqkunam wiñanku:

Hawa t'inkikuna

  • Commons nisqapi ruray Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Rayan.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Rayan: Brief Summary ( Quechua )

provided by wikipedia emerging languages
 src= Sawku chakra, Steiermark suyupi, Awstiriya

Rayan icha Sawku (genus Sambucus) nisqakunaqa huk thansakunam, mayninpipas sach'akunam, yuraq tuktuyuq, yana icha puka ruruyuq, pichqa icha kimsa chunka rikch'aq (yachaqpa yuyayninkamas), Iwrupapi, Asyapi, Abya Yalapipas.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambucus ( Manx )

provided by wikipedia emerging languages

She genus dy 5-30 dooieyn dy viljyn ny crouwyn eh Sambucus. Ta duillagyn fedjagagh eck, blaaghyn beggey baney, as berrishyn dooey ny jiargey son y chooid smoo.

Nieu

Ta glycosaid ayns fraueyn, gass, duillagyn as rass viljyn Sambuca, as eshyn jannoo keeaneed. Ta alkaloyd nieunagh ayns blaaghyn as berrishyn neuappee y dooie.

Ny yei shen, ta berrishyn appee as blaaghyn tramman (Sambucus nigra) yn-ee.[1]

Imraaghyn

  1. Michael Allaby (2006). "Sambucus", A Dictionary of Plant Sciences (Baarle). Oxford University Press. Feddynit er 2010-03-11.


license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambucus ( Scots )

provided by wikipedia emerging languages

Sambucus is a genus o flowering plants in the faimily Adoxaceae.

References

  1. "Sambucus L." Germplasm Resource Information Network. United States Department of Agriculture. 2005-10-13. Retrieved 2009-07-23.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambucus: Brief Summary ( Scots )

provided by wikipedia emerging languages

Sambucus is a genus o flowering plants in the faimily Adoxaceae.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambucus: Brief Summary ( Manx )

provided by wikipedia emerging languages

She genus dy 5-30 dooieyn dy viljyn ny crouwyn eh Sambucus. Ta duillagyn fedjagagh eck, blaaghyn beggey baney, as berrishyn dooey ny jiargey son y chooid smoo.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambuko ( Ido )

provided by wikipedia emerging languages
 src=
Sambuko floro

Sambuko esas arbusto di qua la ligno, tre lejera, kontenas medulo-tubo tre longa, e di qua la floro, tre odoroza, uzesas por facar infuzuri kom sudorifigivi.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sammuco ( Neapolitan )

provided by wikipedia emerging languages

'O sammuco (Sambucus pe llatino) è nu gennere facenne pparte â famiglia d''e Caprifoliacee ca cumprenne specie arvustive 'e medio-granne dimensione quacche vota 'n furma 'e n'arvero piccerillo, communissimo luongo 'e sepe campestre, 'int'ê vuosche planiziare e submuntane e vicino ê casolare 'e campagna, nunché â periferia d''e città, addò arrappresenta nu rellitto d''a veggetazione spuntanea.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sawou ( Walloon )

provided by wikipedia emerging languages
 src=
Fleurs di sawou
 src=
Poes d' sawou, nén co ttafwait maweurs

On sawou (on dit eto on sawri, on seucea, on suzon), c' est on bouxhon avou on tinre bwès (mins ki durit cwand i sowe), ki florixh blanc, et dner des ptits noers poes.

El Walonreye, i florixh e moes d' djun ey est e poes diviè l' moes d' setimbe.

Il a ene foirt graevleuse eschoice.

No e sincieus latén Sambucus nigra

  • ôtès sôres di suzons :
    • Sambucus racemosa
    • Sambucus ebulus

Li sawou n' est nén del minme indje k' el sawou d' aiwe.

Alez s' vey e splitchant motî po des linwincieusès racsegnes so les mots "sawou", "sawri", seucea et "suzon".

Uzaedjes

Li sawou sierveut po les efants fé des bouxhales.

C' est eto ene plante ås maladeyes. On ndè fwait do sirop pol tosse.

Po fé des mantches di piyotche. El fåt leyî rsouwer 6 moes. [1]

Sourdants

  1. Copinreye di Bastogne, 17 di måss 2008.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sawou: Brief Summary ( Walloon )

provided by wikipedia emerging languages
 src= Fleurs di sawou  src= Poes d' sawou, nén co ttafwait maweurs

On sawou (on dit eto on sawri, on seucea, on suzon), c' est on bouxhon avou on tinre bwès (mins ki durit cwand i sowe), ki florixh blanc, et dner des ptits noers poes.

El Walonreye, i florixh e moes d' djun ey est e poes diviè l' moes d' setimbe.

Il a ene foirt graevleuse eschoice.

No e sincieus latén Sambucus nigra

ôtès sôres di suzons : Sambucus racemosa Sambucus ebulus

Li sawou n' est nén del minme indje k' el sawou d' aiwe.

Alez s' vey e splitchant motî po des linwincieusès racsegnes so les mots "sawou", "sawri", seucea et "suzon".

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Saüc ( Occitan (post 1500) )

provided by wikipedia emerging languages

Sambucus

Los saücs (var. saüquèrs, sambucs, suaücs, suecs, suecaus, saücaus, sòics, saves), arbustes e plantas erbacèas del genre Sambucus, apertenon a la familha de las Caprifoliaceae. Los trabalhs recents en sistematica situan ara aquel genre dins las Adoxaceae. Lo saüc es una planta nitrofila, sa preséncia indica doncas un sòl ric en azòt.

Los saücs lenhoses son d'arbustes de flors blancas o de color crèma que se transforman de seguida en pichons ramelets de baias rojas, blus o negras. Los aucèls balhan fòrça valor a aquelas baias.

En Euròpa i a tres espècias de saücs :

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Vliere (geslacht) ( Vls )

provided by wikipedia emerging languages

De vliere (Sambucus) is e geslacht van bedektzoadign in de famielje van de muskuskruudachtign (Adoxaceae), orde Dipsacales. Vroegre was y geplatst in de famielje van de kamperfoelieachtign (Caprifoliaceae), mor êrschikt deur beetre geeneetiesche kennisse. Y omvat tusschn 5 en 30 sôortn van wientrekoale struukn of klêene boomn en kruudachtige oovrebluuvnde plantn.

't Geslacht komt vôorn in gemoatigde toe subtroopiesche streekn in de weirld. Mêer wydverspryd in 't Nôordlik Oafroend, is 't vôorkomn in 't Zuudlik beperkt toe dêeln in Australoazje en Zuud-Amerika. Veele sôortn zyn wyd en zyd gekwikt vor undre sierlikke bloarn, blommn en vruchtn [2].

De bloarn zyn vêerdêelig mê 5–9 bladjes (zeldn 3 of 11). Iedre bladje is 5 – 30 cm lank, en de bladjes ên gezoagde bôordn. Dr zyn grôote pluumn mê klêene witte of krèèmkleurige blommn in de loate lente; deze oentwikkln no trostjes van klêene zwarte, blowzwarte of rôo bessn (zeldn gilwe of wit).

Sôorte-groepn

 src=
Sambucus canadensis : ingewikklde vertakkienge van de bloejwyze.
 src=
Têelt van vliere in Ôostnryk.
 src=
Rype vlierbessn.
 src=
Drank gemakt mê vliereblommn in Roemenië.
  • De groep van Sambucus nigra wordt ofwê beschowd lik êen sôorte gevoenn in de warmre dêeln van Europa en Noord-Amerika mê verschillnde streeke-varjeteitn of oendre-sôortn, ofwê lik e groep van verschillnde glykoardige sôortn. De blommn stoan in platte pluumn, en de bessn zyn zwarte toe dofblow; 't zyn grôote struukn die 3 toe 8 meetrs ooge wordn, by geleegneid klêene boomn toe 15 meetrs ooge en mêt e stamdeurmeetre van 30 – 60 cm.
    • Sambucus australis (Zuudlikke vliere; Zuud-Amerika)
    • Sambucus canadensis (syn. S. nigra ssp canadensis; Amerikoansche vliere; ôostlik Nôord-Amerika; mê blowzwarte bessn)
    • Sambucus cerulea (syn. S. caerulea, S. coerula, S. glauca; blowe vliere of nō-kōm-hē-i'-nē in de Konkow-toale [3]); westlik Nôord-Amerika; doenkrblowe-zwarte bessn mê bedowde schyn ip d' ippervlakte, 'n eemlsblowe indruk geevnde.
    • Sambucus javanica (Chieneesche vliere; zuudôostlik Oazje)
    • Sambucus nigra (vliender of zwarte vliere; Europa en westlik Oazje; mê zwarte bessn). Dat is de sôorte die 't mêest medicienoal gebruukt wordt.
    • Sambucus lanceolata (Madeira-vliere; Madeira; mê zwarte bessn)
    • Sambucus mexicana (Meksikoansche vliere; Sonora-Woestyne; mê zwarte bessn)
    • Sambucus palmensis (Kanoariesche vliere; Kanoariesche Eilandn; mê zwarte bessn)
    • Sambucus peruviana (Peru-vliere; nôordwestlik Zuud-Amerika; mê zwarte bessn)
    • Sambucus simpsonii (Florida-vliere; zuudôostlikke USA; mê blowzwarte bessn)
    • Sambucus velutina (was-vliere; zuudwestlik Nôord-Amerika; mê blowzwarte bessn)
  • De groep van Sambucus melanocarpa (of zwarte-besse-groep) uut westlik Nôord-Amerika is e tusschnvorm van de vôorige en de vôgnde groepn. De blommn stoan in bolvormige pluumn, mo de bessn zyn zwart; 't is e klêene struuke, zeldn grotre of 3 - 4 meetrs. Sommigte botaniekrs sluutn 't in de rôo-bessen-groep.
  • De groep van Sambucus racemosa (of rôo-besse-groep) is ofwê bekeekn lik êen sôorte die gevoenn wordt in de koedr gedêeltn van 't Nôordlik Oafroend mê verschillnde platslikke varjeteitn of oendresôortn, ofwê lik e groep van verschillnde glykoardige sôortn. De blommn stoan in bolvormige pluumn, en de bessn zyn êldre rôod; 't zyn klêene struukn, zeldn grotre of 3 - 4 meetrs.
    • Sambucus callicarpa (Pacifieke rôovliere; westkuste van Nôord-Amerika)
    • Sambucus chinensis (Chieneesche rôovliere; ôostlik Oazje, in 't gebergte)
    • Sambucus latipinna (Koreoansche rôovliere; Korea, zuudôostlik Sibeerje)
    • Sambucus microbotrys (Berg-rôovliere; zuudwestlik Nôord-Amerika, in de bergn)
    • Sambucus pubens (Amerikoansche rôovliere; nôordlik Nôord-Amerika)
    • Sambucus racemosa (Euroaziesche rôovliere; nôordlik Europa, nôordwestlik Oazje, ôostlik Oazje [4])
    • Sambucus sieboldiana (Japansche rôovliere; Japan en Korea)
    • Sambucus tigranii (Kaukoaziesche rôovliere; zuudwestlik Oazje, in 't gebergte)
    • Sambucus williamsii (Nôordchieneesche rôovliere; nôordôostlik Oazje)
  • D' Austroaliesche-vliere-groep bestoat uut twêe sôortn uut Australoazje. De blommn stoan in bolvormige pluumn, en de bessn zyn wit of gilwe; 't zyn struukn toe 3 meetrs ooge.
    • Sambucus australasica (Gilwe vliere; Niew Guinea, ôostlik Australië)
    • Sambucus gaudichaudiana (Witte vliere; gebiedn mê veele schowte in zuudôostlik Australië)
  • De dwergvliern zyn, in teegnstellienge mê andre sôortn, kruudachtige plantn, die iedre joar niewe stiengls geevn uut 'n oovrebluuvnd wortlsystêem; ziedre gruujn toe 1,5 - 2 meetrs ooge, iedre stiengl endigt in e grôote plat blomscherm da rypt in e dichte trosse van glanznde bessn.
    • Sambucus adnata (Oaziesche dwergvliere; Himalaja en ôostlik Oazje; rôo bessn)
    • Sambucus ebulus (Europeesche dwergvliere; centroal en zuudlik Europa, nôordwestlik Afrika en zuudwestlik Oazje; zwarte bessn)

Gebruuk

Voedsl

De blommn van Sambucus nigra wordn gebruukt vo vlierblomme-oftreksl vôort te briengn. De Fransmans, Ôostnrykrs en inweunrs van Middn-Europa maakn vlierblomme-syroope uut vlierblommn, wada toegevoegd wordt an Palatschinken in de platse van bosbessn. Menschn uut Centroal-, Ôost-, en Zuudôost Europa passn e glykoardige methode toe vo syroope te maakn die verdind wordt mê woatre en gebruukt lik e drank. Ip boazies van die syroope, ê Fanta e drank ip de mart gebrocht die "Shokata" êet[5] die weirldwyd verkocht wordt. In de Verêenigde Stoatn wordt die Fransche vlierbessesyroope gebruukt vo spekkn mê vliersmoake te maakn. St. Germain, e Fransche liekeur, kryg ze smoake van vlierebloesms. Ook Hallands Fläder, e Zweedsche sterke drank, is gekruud mê vliereblommn.

Oendanks de glyknisse in noame wordt de Italjoansche liekeure sambuca mêest gemakt mê essensjêele ooljes deur stoomdiestieloasje getrokkn uut steranys (Illicium verum) en venkle (Foeniculum vulgare). 't Bevat ook uuttreksls van vliereblommn vo dr e blommesmoake an te geevn en de likeursmoake te verzochtn.

In Duutsland wordn dr yoghurt-dessèèrs gemakt zowêl mê de bessn lik mê de blommn.

Wyn, sappn, en konfieteure wordn gemakt mê de bessn of blommn. Fruuttoartn en lekkernyn bestoan ip boazies van de bessn. In Italië (in 't byzoendre in Piedmonte), Duutsland en Oostenryk wordn de blomoofdjes gepanneerd, gefrietteurd en ton ipgediend lik e dessèèr of zoetigeid mê suukr en kannêel bestrôojd, gekend lik "Hollerküchel".

Uutgeholde vlieretwygsjes ên tradiesjonnêel gebruukt gewist lik buuzetjes vor esdôornboomn of te tappn vor esdôornsyroope [6].

In Roemenië, wordt tradiesjonêel e lichtjes gegiste drank (genoamd "socată" of "suc de soc") gemakt deur de blommn te loatn trekkn in woatre mê gist en cietroene gedeurnde 2–3 doagn. E glykoardige drank bestoat in 't Verênigd Keunienkryk, mor in da gevol wordt nog mêer gistienge toegeloatn deur oendr druk te werkn in e geslootn flassche vor e sissnde drank te maakn die vliere-champagne genoamd wordt.

Têelt

Siervarjeteitn van Sambucus wordn gekwikt in ooviengn vor undre ipvollnde blommn, vruchtn en bloarn.

Inêemsche sôortn vliere wordn dikkrs geplant vo d' inêemsche vlienders en veugls 't oendresteunn.

Volksgeneeskunde

Sambucus nigra is medicienoal gebruukt gedeurnde êewn [7][8]. Sommigte verlôopige stuudjes toogn da vliere e mitboar effekt zoed ên ip 't geneezn van griep, 't verlichtn van allergiejn en van andoeniengn van de luchtweegn [9][10].

De vliere wordt gebruukt in de Chieneesche geneeskunde, ipgelost in wyn, teegn rheumatiek en by traumas [11].

Muziek

Takkn van de vliere wordn ook gebruukt vo de fujara, koncovka en andre byzoendre Slovoaksche fluutn te moakn. Glykoardige muziekinstrumentn (furulya) wordn van zwarte vliere (fekete bodza) gemakt in Hongarye en andre dêeln van Ôost-Europa.

Toksikologie

De rype, gekokte bessn (pulpe en velln) van de mêeste vliern zyn eetboar [12][13]. Echtre zyn de mêeste oengekokte bessn en andre dêeln van plantn uut da geslacht vergiftig. Sambucus nigra is d êenige sôorte die beschowd wordt nie giftig te zyn, mo 't is nog oaltyd an te beveeln da de bessn lichtjes zoen gekokt wordn vo kulienèère reedns [12]. De bloarn, twygn, takkn, zoadn, en wortls van vliern kunn blowzeur doen ontstoan in de stofwisslienge. Otr vuldoende van die glykosydn ipgenoomn zyn oentstoatr e gevoarlikke ipstaaplienge in 't lichaam.

In 1984 wierdr e groep van vuufentwientig menschn ziek, blykboar deur 't drienkn van vlieresop geprest van vês, oengekokte bessn van Sambucus mexicana, bloarn en stiengls. Echtre êrsteldn die vuufntwientig undre zêere, woaroendre êen die no 't ospedal moste achtr datn vuuf gloazn gedroenkn ad [14]. Zukke feitn wordn mo zeldn vermeld.

Ekologie

De bessn zyn styf weirdevul vo veele veugls. In Nôord-Kalifornië zyn de vlierbessn geirn geetn deur migreernde band-steirtige duuvn (Patagioenas fasciata). Zwermn kunn e hêele struuke leegeetn in mindre dan 'n eure. Vliern zyn e voedsplante vo de larvn van sommigte sôortn schubvleuglign woaroendre de bastoardsatynvliendre (Euproctis chrysorrhoea, de gilwe tygre (Spilosoma lutea), de perziekkruuduul (Melanchra persicariae), de nachtpowooge (Saturnia pavonia), de geweune spikklspannre (Ectropis crepuscularia) , vliervliendre (Ourapteryx sambucaria) en de v-dwergspannre (Chloroclystis v-ata). 't Verplette gebloarte en 't oenrype fruut ên e sterke slichte reuke.

Desmocerus californicus dimorphus, e keevre uut Kalifornië wordt vrêe dikkers gevoenn roend vliern. De wuuvetjes leggn undre eiers ip de stammn. De larvn kommn uut en leevn in de stiengls.

Dôod oet van de vliere is 't uutverkôorn leefgebied van de paddestoel Auricularia auricula-judae ook gekend lik judas-ôore-paddestoel [15].

't Merg van de vliere is gebruukt gewist deur orloozjemoakrs vor undre werktuugn te kuusschn vôo ingewikkld werk te begunn [16].

Leefgebied

Vliern stoan geweunlik dichte by boerderyn en by uuzn. 't Is e plante die goed veele stikstof verdroagt en die 't dus goed doet ip platsn mê veele orgoaniesche ofvol. Vliern wordn in Grôot-Brittanje dikkers lik aagn gebruukt omda ze gemakklik aansloan, undre loatn in e vorm zettn en deur mekoar gruujn, zoda ze rechtuut greed zyn lik aage. Vliern doen nie moejlik oovre groendsôorte of zeurtegroad en ze kunn oovrol gruujn wo dat kloar genoeg is [17].

Folklôore

De folklôore is belangryk en kut in teegnsproake zyn.

  • In sommigte streekn wordt angenommn dat de vliere ofschermt teegn kwoade invloed en beschermienge gift teegn êksn, terwyl da andre oovretuugiengn bestoann da êksn gêrn oendre de plante tegoare kommn, in 't byzoendre otr veele vruchtn ip stoan.
  • Otr e vliere gekapt wordt, zoed e gêest vry kommn, gekend lik Moedre Vliere, die tonne eur koleire uutwerkt. De boom zoed allêene mo zoendre gevoar kunn gekapt wordn deur e rymtje te ziengn ter êere van Moedre Vliere [18].

E bitje voddr kykn

  • (en) Vedel, H., & Lange, J. (1960). Trees and Bushes in Wood and Hedgerow. Methuen & Co Ltd.

Eksterne koppliengn

Verwyziengn

  1. (en) 2005 : Sambucus L., Germplasm Resource Information Network, United States Department of Agriculture
  2. (en) 2008 : RHS A-Z encyclopedia of garden plants, Dorling Kindersley, United Kingdom, p. 1136, ISBN 1-4053-3296-4
  3. (en) Chestnut Victor King 1902 : Plants used by the Indians of Mendocino County, California, United States Government Printing Office, p. 407
  4. Boreoale busschn van Sakhalien
  5. Harghitei, Perla. (2009-09-09) F"anta Shokata 1.5L Imported Europe, (Amazon.com)
  6. (en) Medve, Richard J. et al. 1990 : Edible Wild Plants of Pennsylvania and Neighboring States, Penn State Press, ISBN 978-0-271-00690-1, p.161
  7. (en) Thole Julie M.; Kraft Tristan F. Burns; Sueiro Lilly Ann; Kang Young-Hwa; Gills Joell J.; Cuendet Muriel; Pezzuto John M.; Seigler David S.; Lila Mary Ann 2006 : A Comparative Evaluation of the Anticancer Properties of European and American Elderberry Fruits, Journal of Medicinal Food, 9/4, p. 498–504
  8. (en) 1923 : A Modern Herbal Elder (Botanical.com)
  9. (en) Zakay-Rones Z.; Thom E.; Wollan T.; Wadstein J. 2004 : Randomized study of the efficacy and safety of oral elderberry extract in the treatment of influenza A and B virus infections, The Journal of International Medical Research, 32/2, p. 132–40
  10. (en) Barak V.; Halperin T.; Kalickman I. 2001 : The effect of Sambucol, a black elderberry-based, natural product, on the production of human cytokines: I. Inflammatory cytokines, European cytokine network, 12/2, p. 290–6
  11. (en) Flaws Bob 1994 : Chinese Medicinal Wines and Elixirs, Blue Poppy, ISBN 0-936185-58-9
  12. 12,0 12,1 (en) McVicar, Jekka 2007 : Jekka's Complete Herb Book, p. 214–215. Raincoast Books, Vancouver. ISBN 1-55192-882-5
  13. (en) Nova Scotia Museum Website, Poison plant section, Nova Scotia Museum – Poisonous plants
  14. (en) Centers for Disease Control (CDC) : Poisoning from Elderberry Juice—California, Morbidity and Mortality Weekly Report, Centers for Disease Control and Prevention, 33/13, p. 173–174
  15. Roger's Mushrooms: A. auricula-judae
  16. (en) Materials used in construction and repair of watches
  17. (en) Sacred Earth - Elder in profile
  18. (en) Howard, Michael. Traditional Folk Remedies (Century, 1987); pp. 134–5
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Vliere (geslacht): Brief Summary ( Vls )

provided by wikipedia emerging languages

De vliere (Sambucus) is e geslacht van bedektzoadign in de famielje van de muskuskruudachtign (Adoxaceae), orde Dipsacales. Vroegre was y geplatst in de famielje van de kamperfoelieachtign (Caprifoliaceae), mor êrschikt deur beetre geeneetiesche kennisse. Y omvat tusschn 5 en 30 sôortn van wientrekoale struukn of klêene boomn en kruudachtige oovrebluuvnde plantn.

't Geslacht komt vôorn in gemoatigde toe subtroopiesche streekn in de weirld. Mêer wydverspryd in 't Nôordlik Oafroend, is 't vôorkomn in 't Zuudlik beperkt toe dêeln in Australoazje en Zuud-Amerika. Veele sôortn zyn wyd en zyd gekwikt vor undre sierlikke bloarn, blommn en vruchtn .

De bloarn zyn vêerdêelig mê 5–9 bladjes (zeldn 3 of 11). Iedre bladje is 5 – 30 cm lank, en de bladjes ên gezoagde bôordn. Dr zyn grôote pluumn mê klêene witte of krèèmkleurige blommn in de loate lente; deze oentwikkln no trostjes van klêene zwarte, blowzwarte of rôo bessn (zeldn gilwe of wit).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Аю баланы ( Tatar )

provided by wikipedia emerging languages

Аю баланы — аклы-аллы вак кына чәчкә аткан, кызыллы-сарылы кушар-кушар җимеш биргән, аксыл кабыклы куак үсемлек.

  1. 1,0 1,1 1,2 Integrated Taxonomic Information System — 1996.
  2. 2,0 2,1 2,2 таксономическая база данных Национального центра биотехнологической информации США / National Center for Biotechnology Information
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Википедия авторлары һәм редакторлары

Аю баланы: Brief Summary ( Tatar )

provided by wikipedia emerging languages

Аю баланы — аклы-аллы вак кына чәчкә аткан, кызыллы-сарылы кушар-кушар җимеш биргән, аксыл кабыклы куак үсемлек.

Integrated Taxonomic Information System — 1996. ↑ таксономическая база данных Национального центра биотехнологической информации США / National Center for Biotechnology Information
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Википедия авторлары һәм редакторлары

ინჭირია ( Mingrelian )

provided by wikipedia emerging languages

ინჭირია (Sambucus), პიოლამ ჩანარეფიშ გვარი ჩხოროტყეფიშობურეფიშ ფანიაშე. ინჭირია ბართვი ვარდა მორჩილი ჯა რე, ოშა-გოშათ მიარეწანიანი ოდიარე რე. ინჭირიაშ ფურცელეფი სუაშობური რე, ართიანიშ სააწმარენჯოთ მიკოჩანა ღერს, პიოლეფი ხუთწვანდამი რე, აქტინომორფული, ფარიშ ვარდა ქორგაშ მოგვენო აკოკორობილი. გუმნაღელი წვენამი რე, უჩა ვარდა ჭითა კანკარი. ინჭირია გოფაჩილი რე ჟირხოლო გვერდოსფეროშ ზჷმიერ დო სუბტროპიკულ ზონეფს (ცენტრალურ დო ობჟათე აფრიკაშ მოხ). ჩინებული რე ინჭირიაშ 40 გვარობა. თინეფს შქას საქორთუოს 2 - ინჭირია (თახვანტკია) (Sambucus nigra) დო დორხველი ინჭირია (Sambucus ebulus), ნამუთ ბელეშია ოდიარამი ჩანარი რე. ინჭირიას თინი 0,5-1,5 მ სიმაღალაშ დოღარილი ღერი უღუ, ფენჯგირეშობურ ბიბლეფო აკოშაყარელი პიოლეფით, რგვალი უჩა გუმნაღელი. ინჭირია ჩანს ტყაშ ორტყაფუს - ფურცელამ ტყალეფს. ტყაშ პიჯეფს დო შხვა აბანეფს, კანაკლე აკმოქჷმინუნს რაყას. ინჭირიაშ პირი იკათუანს ეთერუან ზეთის; ინჭირიაშ დუნადგინას მედიცინას გჷმირინუანა.

გალერეა

ლიტერატურა

  • ქსე, ტ. 1, გვ. 504, თბ., 1975.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

ინჭირია: Brief Summary ( Mingrelian )

provided by wikipedia emerging languages

ინჭირია (Sambucus), პიოლამ ჩანარეფიშ გვარი ჩხოროტყეფიშობურეფიშ ფანიაშე. ინჭირია ბართვი ვარდა მორჩილი ჯა რე, ოშა-გოშათ მიარეწანიანი ოდიარე რე. ინჭირიაშ ფურცელეფი სუაშობური რე, ართიანიშ სააწმარენჯოთ მიკოჩანა ღერს, პიოლეფი ხუთწვანდამი რე, აქტინომორფული, ფარიშ ვარდა ქორგაშ მოგვენო აკოკორობილი. გუმნაღელი წვენამი რე, უჩა ვარდა ჭითა კანკარი. ინჭირია გოფაჩილი რე ჟირხოლო გვერდოსფეროშ ზჷმიერ დო სუბტროპიკულ ზონეფს (ცენტრალურ დო ობჟათე აფრიკაშ მოხ). ჩინებული რე ინჭირიაშ 40 გვარობა. თინეფს შქას საქორთუოს 2 - ინჭირია (თახვანტკია) (Sambucus nigra) დო დორხველი ინჭირია (Sambucus ebulus), ნამუთ ბელეშია ოდიარამი ჩანარი რე. ინჭირიას თინი 0,5-1,5 მ სიმაღალაშ დოღარილი ღერი უღუ, ფენჯგირეშობურ ბიბლეფო აკოშაყარელი პიოლეფით, რგვალი უჩა გუმნაღელი. ინჭირია ჩანს ტყაშ ორტყაფუს - ფურცელამ ტყალეფს. ტყაშ პიჯეფს დო შხვა აბანეფს, კანაკლე აკმოქჷმინუნს რაყას. ინჭირიაშ პირი იკათუანს ეთერუან ზეთის; ინჭირიაშ დუნადგინას მედიცინას გჷმირინუანა.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambucus

provided by wikipedia emerging_languages

Sambucus is an plantebōccræft ƿord for Ealdblōstma or Ealdberiġe, (in Nīƿenglisc sprǣc, cuþ sƿā Elderberry). it is fram midƿearme geardas scir in Europe.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors

Sambucus

provided by wikipedia EN

Sambucus is a genus of flowering plants in the family Adoxaceae. The various species are commonly referred to as elder, elderflower or elderberry. The genus was formerly placed in the honeysuckle family, Caprifoliaceae, but was reclassified as Adoxaceae due to genetic and morphological comparisons to plants in the genus Adoxa.

Flowers of European black elder

Description

The oppositely arranged leaves are pinnate with 5–9 leaflets (or, rarely, 3 or 11). Each leaf is 5–30 cm (2–12 in) long, and the leaflets have serrated margins. They bear large clusters of small white or cream-colored flowers in late spring; these are followed by clusters of small black, blue-black, or red berries (rarely yellow or white).

Color

Structure of anthocyanins, the blue pigments in elderberries[2]

Sambucus fruit is rich in anthocyanidins[3] that combine to give elderberry juice an intense blue-purple coloration that turns reddish on dilution with water.[4] These pigments are used as colorants in various products,[3] and "elderberry juice color" is listed by the US FDA as allowable in certified organic food products.[3] In Japan, elderberry juice is listed as an approved "natural color additive" under the Food and Sanitation Law.[5] Fibers can be dyed with elderberry juice (using alum as a mordant) to give a "muted purple" shade.[6] [7]

Toxicity

Although the cooked berries (pulp and skin) of most species of Sambucus are edible,[8][9] the uncooked berries and other parts of plants from this genus are poisonous.[10] Leaves, twigs, branches, seeds, roots, flowers, and berries of Sambucus plants produce cyanogenic glycosides, which have toxic properties.[10] Ingesting a sufficient quantity of cyanogenic glycosides from berry juice, flower tea, or beverages made from fresh leaves, branches, and fruit has been shown to cause illness, including nausea, vomiting, abdominal cramps, diarrhea, and weakness.[8][10][11] In August 1983, a group of 25 people in Monterey County, California, became ill after ingesting elderberry juice pressed from fresh, uncooked Sambucus mexicana berries, leaves, and stems.[11] The concentration of cyanogenic glycosides is higher in tea made from flowers (or leaves) than from the berries.[10][12]

The seeds of Sambucus callicarpa are reported to be poisonous and may cause vomiting or diarrhea.[13]

Taxonomy

The taxonomy of the genus Sambucus L., originally described by Carl Linnaeus and hence its botanical authority, has been complicated by its wide geographical distribution and morphological diversity. This has led to overdescription of the species and infraspecific taxa (subspecies, varieties or forms).[14] The name comes from the Greek word sambuce, an ancient wind instrument, about the removal of pith from the twigs to make whistles.[15]

Species recognized in this genus are:[16][17]

Distribution and habitat

The genus occurs in temperate to subtropical regions of the world. More widespread in the Northern Hemisphere, its Southern Hemisphere occurrence is restricted to parts of Australasia and South America. Many species are widely cultivated for their ornamental leaves, flowers, and fruit.[18]

Habitat

Elder commonly grows near farms and homesteads. It is a nitrogen-dependent plant and thus is generally found near places of organic waste disposal. Elders are often grown as a hedgerow plant in Britain since they take very fast, can be bent into shape easily, and grow quite profusely, thus having gained the reputation of being 'an instant hedge'. It is not generally affected by soil type or pH level and will virtually grow anywhere sufficient sunlight is available.

Ecology

In Northern California, elderberries are a food for migrating band-tailed pigeons. Elders are used as food plants by the larvae of some Lepidoptera species including brown-tail, buff ermine, dot moth, emperor moth, engrailed moth, swallow-tailed moth and the V-pug. The crushed foliage and immature fruit have a strong fetid smell. Valley elderberry longhorn beetles in California are very often found around red or blue elderberry bushes. Females lay their eggs on the bark.[19] Strong-scented flowers in wild populations of European elder attract numerous, minute flower thrips which may contribute to the transfer of pollen between inflorescences.[20]

Cultivation

Traditional uses of Sambucus involved berries, seeds, leaves, and flowers or component extracts.[21] Ornamental varieties of Sambucus are grown in gardens for their showy flowers, fruits and lacy foliage which support habitat for wildlife.[22] Of the many native species, three are used as ornamentals, S. nigra, S. canadensis and S. racemosa.[23]

Uses

Dried elderberries ready for steeping

Nutrition

Raw elderberries are 80% water, 18% carbohydrates, and less than 1% each of protein and fat (table). In a 100-gram (3+12 oz) amount, elderberries supply 305 kilojoules (73 kcal) of food energy and are a rich source of vitamin C, providing 43% of the Daily Value (DV). Elderberries also have moderate contents of vitamin B6 (18% DV) and iron (12% DV), with no other nutrients in significant content.

Dietary supplement

Elderberry fruit or flowers are used as dietary supplements to prevent or provide relief from minor diseases, such as flu, colds, constipation, and other conditions, served as a tea, extract or in a capsule.[8] The use of elderberry supplements increased early in the COVID-19 pandemic.[24] There is insufficient research to establish its effectiveness for such uses, or its safety profile.[8] The raw or unripe fruit of S. nigra or its extracts may contain a cyanogenic glycoside that is potentially toxic.[24]

Traditional medicine

Although practitioners of traditional medicine have used elderberry over centuries,[22] there is little high-quality clinical evidence that such practices provide benefits, though the US National Institutes of Health have stated that "some preliminary research suggests that elderberry may relieve symptoms of flu or other upper respiratory infections."[8]

Other

The flowers of Sambucus nigra are used to produce elderflower cordial. St-Germain, a French liqueur, is made from elderflowers. Hallands Fläder, a Swedish akvavit, is flavoured with elderflowers.

Hollowed elderberry twigs have traditionally been used as spiles to tap maple trees for syrup.[25] Additionally, they have been hollowed out and used as flutes, blowguns, and syringes.[26] In addition, the elderberry twigs and fruit are employed in creating dyes for basketry. These stems are dyed a very deep black by soaking them in a wash made from the berry stems of the elderberry.[22]

The pith of elder has been used by watchmakers for cleaning tools before intricate work.[27]

The fruit of S. callicarpa is eaten by birds and mammals. It is inedible to humans when raw but can be made into wine.[13]

In popular culture

Folklore related to elder trees is extensive and can vary according to region.[28] In some traditions, the elder tree is thought to ward off evil and give protection from witches, while other beliefs say that witches often congregate under the plant, especially when it is full of fruit.[29] If an elder tree was cut down, a spirit known as the Elder Mother would be released and take her revenge.[30] The tree could only safely be cut while chanting a rhyme to the Elder Mother.[31]

Made from the branch of an elder tree, the Elder Wand plays a pivotal role in the final book of the Harry Potter series, which was nearly named Harry Potter and the Elder Wand before author J. K. Rowling decided on Harry Potter and the Deathly Hallows.[32][33]

Elton John's 1973 album Don't Shoot Me I'm Only the Piano Player features a song titled "Elderberry Wine".

In Monty Python and the Holy Grail, John Cleese as the French Taunter tells the knights of Camelot, "Your mother was a hamster, and your father smelt of elderberries."[34]

Gallery

References

  1. ^ "Sambucus L". Germplasm Resource Information Network. United States Department of Agriculture. 2005-10-13. Archived from the original on 2009-05-07. Retrieved 2009-07-23.
  2. ^ Johnson, M. C; Thomas, A. L; Greenlief, C. M (2015). "Impact of Frozen Storage on the Anthocyanin and Polyphenol Content of American Elderberry Fruit Juice". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 63 (23): 5653–5659. doi:10.1021/acs.jafc.5b01702. PMC 4472577. PMID 26028422.
  3. ^ a b c Colors Derived from Agricultural Products, USDA
  4. ^ "National Organic Program (NOP)-Proposed Amendments to the National List of Allowed and Prohibited Substances (Processing)". Federal Register. May 15, 2007.
  5. ^ Processing Fruits: Science and Technology (Second ed.). CRC Press. 2004. pp. 322–324. ISBN 9781420040074. Retrieved 20 August 2018.
  6. ^ Burgess, Rebecca (2011). Harvesting Color: How to Find Plants and Make Natural Dyes. Artisan Books. pp. 74–75. ISBN 9781579654252. Retrieved 20 August 2018.
  7. ^ Hall, Alicia (2020). "Elderberries". Seasonal Plant Dyes Creating Year Round Colour from Plants, Beautiful Textile Projects. Barnsley, England: Pen & Sword Books. ISBN 9781526747242.
  8. ^ a b c d e "European elder". National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health. September 2016. Retrieved 8 November 2016.
  9. ^ McVicar, Jekka (2007). "Jekka's Complete Herb Book" p. 214–215. Raincoast Books, Vancouver. ISBN 1-55192-882-5
  10. ^ a b c d Senica, M; Stampar, F; Veberic, R; Mikulic-Petkovsek, M (2016). "The higher the better? Differences in phenolics and cyanogenic glycosides in Sambucus nigra leaves, flowers and berries from different altitudes". Journal of the Science of Food and Agriculture. 97 (8): 2623–2632. doi:10.1002/jsfa.8085. PMID 27734518.
  11. ^ a b Centers for Disease Control (CDC) (April 6, 1984). "Poisoning from Elderberry Juice—California". Morbidity and Mortality Weekly Report. 33 (13): 173–174. PMID 6422238. Retrieved December 15, 2012.
  12. ^ Viapiana, A; Wesolowski, M (2017). "The Phenolic Contents and Antioxidant Activities of Infusions of Sambucus nigra L". Plant Foods for Human Nutrition. 72 (1): 82–87. doi:10.1007/s11130-016-0594-x. PMC 5325840. PMID 28084608.
  13. ^ a b Whitney, Stephen (1985). Western Forests (The Audubon Society Nature Guides). New York: Knopf. p. 423. ISBN 0-394-73127-1.
  14. ^ Applequist 2015.
  15. ^ Niering, William A.; Olmstead, Nancy C. (1985) [1979]. The Audubon Society Field Guide to North American Wildflowers, Eastern Region. Knopf. p. 448. ISBN 0-394-50432-1.
  16. ^ TPL 2013.
  17. ^ Eriksson & Donoghue 1997. sfn error: no target: CITEREFErikssonDonoghue1997 (help)
  18. ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. p. 1136. ISBN 978-1-4053-3296-5.
  19. ^ "Asian Long-Horned Beetle Life Cycle, Development & Life Stages". Orkin.com. 2018-04-11. Retrieved 2020-12-25.
  20. ^ Scott-Brown, A.S.; Arnold, S.E.J.; Kite, G.C.; Farrell, I.F.; Farman, D.I.; Collins, D.W.; Stevenson, P.C. (2019). "Mechanisms in mutualisms: A chemically mediated thrips pollination strategy in common elder". Planta. 250 (1): 367–379. doi:10.1007/s00425-019-03176-5.
  21. ^ Gayle Engels; Josef Brinckmann (2013). "European elder, Sambucus nigra, L." HerbalGram, American Botanical Council. Retrieved 21 October 2019.
  22. ^ a b c Stevens M (2001). "Guide for common elderberry (Sambucus nigra L. ssp. Canadensis (L.)" (PDF). National Resources Conservation Service, US Department of Agriculture. Retrieved 21 October 2019.
  23. ^ Boland 2012.
  24. ^ a b "Dietary Supplements in the Time of COVID-19: Fact Sheet for Health Professionals". National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements. 5 October 2021. Retrieved 16 December 2021.
  25. ^ Medve, Richard J. et al. Edible Wild Plants of Pennsylvania and Neighboring States Penn State Press, 1990, ISBN 978-0-271-00690-1, p.161
  26. ^ Lyle, Katie Letcher (2010) [2004]. The Complete Guide to Edible Wild Plants, Mushrooms, Fruits, and Nuts: How to Find, Identify, and Cook Them (2nd ed.). Guilford, CN: FalconGuides. p. 92. ISBN 978-1-59921-887-8. OCLC 560560606.
  27. ^ Britten, Frederick James (1896). The Watch & Clock Makers' Handbook, Dictionary and Guide. Spon & Chamberlain. p. 281. Archived from the original on 23 October 2004.
  28. ^ Diacono, Mark (15 June 2013). "In praise of the elderflower". The Telegraph. Archived from the original on 2022-01-12. Retrieved 10 September 2017.
  29. ^ Jen Munson (25 October 2016). "Consider warding off witches, monsters with these spooktacular herbs this Halloween". The News-Herald, Digital First Media, Denver, CO. Retrieved 10 September 2017.
  30. ^ Scott-Brown, A; Walker, K. "Elder power". Read & watch. Royal Botanic Gardens, Kew. Retrieved 9 February 2023.
  31. ^ Howard, Michael. Traditional Folk Remedies (Century, 1987); pp. 134–5
  32. ^ Groves, Beatrice (2017). Literary Allusion in Harry Potter. Taylor & Francis. p. 50. ISBN 9781351978736. Retrieved 3 November 2017.
  33. ^ Brown, Jen (30 July 2007). "Confused by Potter? Author sets record straight". TODAY. Retrieved 3 November 2017.
  34. ^ "Monty Python and the Holy Grail - Scene 8: Why No One Likes the French".
Attribution

Public Domain This article incorporates text from this source, which is in the public domain: National Institutes of Health's National Center for Complementary and Integrative Health entry for European Elder

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia EN

Sambucus: Brief Summary

provided by wikipedia EN

Sambucus is a genus of flowering plants in the family Adoxaceae. The various species are commonly referred to as elder, elderflower or elderberry. The genus was formerly placed in the honeysuckle family, Caprifoliaceae, but was reclassified as Adoxaceae due to genetic and morphological comparisons to plants in the genus Adoxa.

Flowers of European black elder
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia EN

Sambuko ( Esperanto )

provided by wikipedia EO

Sambuko (Sambucus el kaprifoliacoj) estas genro el la familio de falfoliaj plantoj (Adoxaceae). Ekzistas multaj specioj da sambuko, el kiuj tri kreskas en Mez-Eŭropo. La plej fama inter ili estas la nigra sambuko.

Estas plurjara arbedo (escepte arbo) kun blankaj aŭ kremkoloraj floroj, formantaj umbelecajn infloreskojn. Ĝi kreskas sur malsekaj grundoj, ofte indikante profundan akvofonton. La branĉoj kaj la tigo havas en la mezo truon kun blanka vateca substanco. En Slovakio oni el la ligno faras popolajn blovinstrumentojn – fujarojn (granda fajfilo).

Kuracaj efikoj

Sekigitaj sambukaj floroj estas grava kuraca drogo. Oni kolektas en majo-junio freŝajn florojn, fortondas la infloreskojn kaj sekigas ilin en bone ventolita ombra loko. Post la sekiĝo oni forigas la tigojn kaj kribras la mason per maldensa kribrilo.

Sambuka tizano enhavas eteroleojn, flavoniodojn, sakaridojn kaj vitaminojn B kaj C (340 mg en 100g). La teo ŝvitigas, laksigas, havas kontraŭinflamajn efikojn. Taŭga ĉe inflamoj de spirorganoj, malvarmumo, migreno, bronkito, pneŭmonio, tusado, stomakaj kaj intestaj malsanoj, inflamo de renoj kaj urinveziko, kancero kaj alta sangopremo. Gargarado helpas kontraŭ gorĝodoloro. Preparado de tizano: 1-2 supkulerojn verŝu per duonlitro da varmega akvo kaj boligu 10 minutojn. La kvanton dividu al tri tasoj (la taga kvanto). Bv. ne troigi, estas malagrablaj flankaj efikoj (vomado, lakso). Oni povas kombini sambukajn florojn kun mentaj folioj kaj tiliaj floroj. El la beroj oni faras sambukan aceton, siropojn, fortigan marme-ladon,ŝaŭm-trinkaĵojn, limonadojn kaj sanigajn vinojn. Per la tizano oni povas purigi la t.n. malpuran haŭton kun akneoj (lavado). [1]

Mitologio

Sambuko estis sankta por multaj popoloj. Ciganoj tradicie senĉapeliĝis antaŭ sambukarbustoj. En Baltio la indiĝenoj kredis, ke loĝis sub sambukoj malgrandeguloj. Ankaŭ ĝermanoj kaj keltoj kredis, ke malgrandeguloj prefere restadis en la ombro de sambukoj.

Sistematiko

Ekzistas inter 30 kaj 40 specioj de sambuko:

Aliaj bildoj

Meksikana sambuko (Sambucus mexicana):

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipedio aŭtoroj kaj redaktantoj
original
visit source
partner site
wikipedia EO

Sambuko: Brief Summary ( Esperanto )

provided by wikipedia EO

Sambuko (Sambucus el kaprifoliacoj) estas genro el la familio de falfoliaj plantoj (Adoxaceae). Ekzistas multaj specioj da sambuko, el kiuj tri kreskas en Mez-Eŭropo. La plej fama inter ili estas la nigra sambuko.

Estas plurjara arbedo (escepte arbo) kun blankaj aŭ kremkoloraj floroj, formantaj umbelecajn infloreskojn. Ĝi kreskas sur malsekaj grundoj, ofte indikante profundan akvofonton. La branĉoj kaj la tigo havas en la mezo truon kun blanka vateca substanco. En Slovakio oni el la ligno faras popolajn blovinstrumentojn – fujarojn (granda fajfilo).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipedio aŭtoroj kaj redaktantoj
original
visit source
partner site
wikipedia EO

Sambucus ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia ES
 src=
Cultivo de saúcos en Estiria.
 src=
Saúco rojo (Sambucus racemosa).

Sambucus, el saúco o sauco,[1][2]​ es un género de unas cinco a treinta especies perteneciente a la familia de las adoxáceas, originario de las regiones templadas a subtropicales de ambos hemisferios, aunque más extendido en el hemisferio norte, mientras que en el hemisferio sur queda restringido a Oceanía y América del Sur.

Descripción

Arbustos o árboles pequeños, si bien presenta también al menos dos especies herbáceas. Las hojas son pinnadas con 5-9 folíolos (raramente 3 u 11). Cada hoja tiene 5-30 cm de largo, y los folíolos tienen márgenes serrados. Los grandes grupos de pequeñas flores de color blanco o crema se abren hacia finales de la primavera, y son seguidas por pequeños grupos de bayas de color negro, azul-negruzco o rojo (raramente de color amarillo o blanco).

Grupos de especies

  • El complejo es tratado de forma diversa como una sola especie, Sambucus nigra (saúco negro, saúco común) que se encuentra en las partes más templadas de Europa y Norteamérica con diversas variedades regionales o subespecies, o también como un grupo de varias especies similares. Las flores están en corimbos planos, y las bayas van desde el color negro hasta el azul glauco; son arbustos más grandes, llegando a los 3-8 metros de alto, ocasionalmente pequeños árboles de hasta 15 m de alto con un diámetro de 30-60.

Sambucus mexicana o "sauco de México", está considerado por la generalidad de los autores como una o dos subespecies de S. nigra, ssp. canadensis[3]​ y ssp. caerulea.[4]

  • Sambucus melanocarpa (sin. Sambucus racemosa subsp. melanocarpa). Oeste de Norteamérica. Es una forma intermedia entre el grupo precedente y los siguientes. Las flores son de panículos redondeados, pero las bayas son negras; es un pequeño arbusto, que raramente excede de 3-4 m de alto. Algunos botánicos lo incluyen en el grupo de saúcos rojos.
  • El grupo de saúcos australianos comprende dos especies originarias de Australasia. Las flores están en panículos redondeados, y las bayas son blancas o amarillas; son arbustos que crecen hasta los 3 metros de alto.
  • Los saúcos enanos son, por contraste con las otras especies, plantas herbáceas, produciendo nuevos brotes cada año a partir de un sistema de raíces perennes; crecen hasta los 1,5-2 m de alto, cada rama termina en una gran umbela plana que madura hasta un denso racimo de bayas brillantes.
    • Sambucus adnata (Himalaya y Asia oriental; bayas rojas)
    • Sambucus ebulus (centro y sur de Europa; noroeste de África y suroeste de Asia; bayas negras)

Usos

Medicina tradicional

La especie Sambucus nigra ha sido utilizada con fines medicinales durante cientos de años.[5][6]​ Contiene aceites esenciales, taninos, ácidos orgánicos, alcaloides, azúcar, abundante vitamina C, y una serie de glucósidos como la rutina y la sambunigrina. Algunos estudios preliminares han demostrado que esta especie puede tener efectos positivos en el tratamiento de la gripe, alergias y alivia el sistema respiratorio en general.[7]

Alimentación

Las bayas maduras y cocinadas de la mayoría de las especies son comestibles. Con ellas se hacen mermeladas, entre otras preparaciones.

Toxicidad

La mayoría de las bayas crudas y otras partes de las plantas son venenosas,por ello el fruto siempre debe ser consumido ya maduro y cocido.[8]​ Las semillas contienen glucósidos cianogénicos (generadores de cianuro) y la corteza así como las hojas y los frutos no maduros contienen el principio de la sambunigrina que, en contacto con una enzima, llamada emulsina, produce también ácido cianhídrico.

Otros usos

La madera del saúco es muy dura. Por ese motivo ha sido muy valorada para la construcción de herramientas agrícolas y en ebanistería.

El nombre «sauco» procede del latín sambucus y este del griego σαμβύκη (sambuke), que designaba un instrumento musical semejante a un arpa conocido como sambuca.

Referencias

  1. Real Academia Española y Asociación de Academias de la Lengua Española (2005). «sauco». Diccionario panhispánico de dudas. Madrid: Santillana. ISBN 978-8-429-40623-8. Consultado el 28 de septiembre de 2018.
  2. Real Academia Española y Asociación de Academias de la Lengua Española. «sauco». Diccionario de la lengua española (23.ª edición). Consultado el 28 de septiembre de 2018.
  3. http://www.calflora.org/cgi-bin/species_query.cgi?where-calrecnum=7320
  4. http://www.calflora.org/cgi-bin/species_query.cgi?where-calrecnum=10348
  5. Thole, Julie M.; Kraft, Tristan F. Burns; Sueiro, Lilly Ann; Kang, Young-Hwa; Gills, Joell J.; Cuendet, Muriel; Pezzuto, John M.; Seigler, David S. et al. (2006). «A Comparative Evaluation of the Anticancer Properties of European and American Elderberry Fruits». Journal of Medicinal Food 9 (4): 498-504. PMID 17201636. doi:10.1089/jmf.2006.9.498. Se sugiere usar |número-autores= (ayuda)
  6. A Modern Herbal | Elder. Botanical.com (1923-01-06). Consultado el 24 de junio de 2015.
  7. Barak, V; Halperin, T; Kalickman, I (2001). «The effect of Sambucol, a black elderberry-based, natural product, on the production of human cytokines: I. Inflammatory cytokines». European cytokine network 12 (2): 290-6. PMID 11399518.
  8. Nova Scotia Museum Website, Poison plant section, Nova Scotia Museum – Poisonous plants

 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores y editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia ES

Sambucus: Brief Summary ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia ES
 src= Cultivo de saúcos en Estiria.  src= Saúco rojo (Sambucus racemosa).

Sambucus, el saúco o sauco,​​ es un género de unas cinco a treinta especies perteneciente a la familia de las adoxáceas, originario de las regiones templadas a subtropicales de ambos hemisferios, aunque más extendido en el hemisferio norte, mientras que en el hemisferio sur queda restringido a Oceanía y América del Sur.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores y editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia ES

Leeder ( Estonian )

provided by wikipedia ET

Leeder (Sambucus L.) on kuslapuuliste sugukonda kuuluv taimeperekond.

Eestis kasvatatakse ilupõõsana kaht liiki, mis on juba 17. sajandist metsistunud ja naturaliseerunud[1]:

Harvem kasvatatakse kanada leedrit (Sambucus canadensis).

Viited

  1. Eesti taimede määraja, 1999. Tartu: Eesti Loodusfoto, lk. 259.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipeedia autorid ja toimetajad
original
visit source
partner site
wikipedia ET

Leeder: Brief Summary ( Estonian )

provided by wikipedia ET

Leeder (Sambucus L.) on kuslapuuliste sugukonda kuuluv taimeperekond.

Eestis kasvatatakse ilupõõsana kaht liiki, mis on juba 17. sajandist metsistunud ja naturaliseerunud:

Sambucus racemosa – punane leeder, hajusalt; Sambucus nigra – must leeder, peamiselt Lääne-Eestis.

Harvem kasvatatakse kanada leedrit (Sambucus canadensis).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipeedia autorid ja toimetajad
original
visit source
partner site
wikipedia ET

Intsusa ( Basque )

provided by wikipedia EU

Intsusa edo Sambucus Adoxaceae familiako landare loredunen genero bat da. Zuhaixka hosto-erorkorren, zuhaitz txikien eta landare belarkara hosto-iraunkorren 5-30 bitarte espezie biltzen ditu.

Espeziak

(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget "ErrefAurrebista" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Gadgetaku003E.");});
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipediako egileak eta editoreak
original
visit source
partner site
wikipedia EU

Intsusa: Brief Summary ( Basque )

provided by wikipedia EU

Intsusa edo Sambucus Adoxaceae familiako landare loredunen genero bat da. Zuhaixka hosto-erorkorren, zuhaitz txikien eta landare belarkara hosto-iraunkorren 5-30 bitarte espezie biltzen ditu.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipediako egileak eta editoreak
original
visit source
partner site
wikipedia EU

Seljat ( Finnish )

provided by wikipedia FI

Seljat (Sambucus) on suku tesmayrttikasvien heimossa. Sukuun kuuluu noin kymmenen lajia.

Kuvaus

Seljat ovat kesävihantia, yksikotisia ja piikittömiä pensaita. Lehdet kasvavat vastakkain ja lehtilapa on parilehdykkäinen ja päätöparinen. Lehdykät ovat pitkäsuippuisia ja sahalaitaisia. Kukinto on huiskilo ja pienet kukat kaksineuvoisia. Teriö on valkoinen tai vihertävänvalkoinen, ratasmainen ja 5-liuskainen. Hedelmä on 3–5 -siemeninen marja.[1][2]

Käyttö

Siemenet ovat myrkyllisiä. Jos kuitenkin siemenet poistetaan, mustaseljan marjoista voidaan tehdä mehua.[3]

Lajeja

Lähteet

  1. L. Hämet-Ahti, A. Palmén, P. Alanko, P.M.A. Tigerstedt, M. Koistinen: Suomen puu- ja pensaskasvio. Helsinki: Dendrologian Seura, 1992. ISBN 951-96557-0-0.
  2. Mossberg B. & Stenberg L: Suuri Pohjolan kasvio. (suom. S. Vuokko & H. Väre). Tammi, 2005. ISBN 951-3129-24-1.
  3. Puutarha ja piha: satoisa hyötytarha, s. 293. Porvoo: Weilin+Göös, 2007. ISBN 978-951-0-30989-6.

Aiheesta muualla

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedian tekijät ja toimittajat
original
visit source
partner site
wikipedia FI

Seljat: Brief Summary ( Finnish )

provided by wikipedia FI

Seljat (Sambucus) on suku tesmayrttikasvien heimossa. Sukuun kuuluu noin kymmenen lajia.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedian tekijät ja toimittajat
original
visit source
partner site
wikipedia FI

Sureau ( French )

provided by wikipedia FR

Sambucus

Les sureaux Écouter, arbustes et plantes herbacées du genre Sambucus, appartenaient à la famille des Caprifoliacées. Les travaux récents en systématique situent maintenant ce genre dans les Adoxacées. Le sureau est une plante nitrophile ; sa présence indique donc un sol riche en azote. Les sureaux ligneux sont des arbustes à fleurs blanches ou de couleur crème qui se transforment ensuite en petits bouquets de baies rouges, bleues ou noires. Ces fruits sont appréciés des oiseaux, et ces derniers participent à la dispersion des graines (capables de résister à la digestion des oiseaux) par ornithochorie.

Étymologie

Le nom vernaculaire du sureau procède de l'ancien français seu, puis seür[1] peut-être par influence de sur « acide »[2]. Il est dérivé au moyen du suffixe -eau[1], qui donne davantage de corps au monosyllabique.

Il procède du latin sabucus, variante de sambucus[2] qui désigne en latin le « sureau noir », Sambucus nigra. Ce nom latin est sans étymologie connue[2], à moins d'y voir le grec ancien σαμβύκη sambúkē, qui désignait chez les Grecs une flûte ou une harpe, les tiges creuses du sureau permettant de faire de la musique[3] . Les jeunes et longs rameaux sont en effet remplis d'une moelle tendre qui est utilisée depuis des siècles comme chewing-gum naturel sans goût. Une fois évidés, ces rameaux servent à fabriquer des « tuyaux végétaux »[4], petits instruments de musique verte (sifflet, flûte, mirliton…) ou accessoires (sarbacane pour lancer des pois, petit pétard plus ou moins bruyant, soufflet à bouche, hôtel à insectes…)[5]. Il est également utilisé pour fabriquer des flûtes en Slovaquie, la fujara et la koncovka traditionnellement utilisée par les bergers[6]. Le sureau noir peut vivre de 50 à 100 ans[7].

Sambucus est aussi la racine du mot Sambuca, qui, lui, désigne la sambuca, une liqueur italienne[8].

Différentes espèces

Espèces européennes

Il existe en Europe trois espèces de sureaux :

  • Sambucus nigra, le sureau noir, l'espèce la plus répandue en Europe dont les baies noires sont comestibles ;
  • Sambucus racemosa subsp. racemosa, sous-espèce eurasienne de Sambucus racemosa, appelé aussi sureau rouge, sureau des montagnes ou sureau à grappes aux baies rouges toxiques lorsque crues ;
  • Sambucus ebulus, le sureau hièble, un sureau herbacé rhizomateux retrouvé dans les régions les plus froides de l'Europe de l'ouest et dont les baies noires sont toxiques.
 src=
 src=
Moelle de sureau noir et moelle de sureau rouge.

Le sureau noir est un arbuste de 2 à 5 m de haut. Les baies comestibles du sureau noir se présentent sous la forme de parapluies suspendus (corymbes à port tombant). Leur goût s'apparente à celui de la mûre et du raisin. Le sureau rouge est un arbuste de 1 à 4 m. Ses baies rouge corail, vomitives lorsqu'elles sont crues, sont rassemblées sur des grappes allongées dressées. L'appareil végétatif (en l'absence de fleurs ou de fruits) ressemble fortement à celui du Sureau noir, le critère différentiel est alors la couleur de la moelle (les rameaux de S. niger, cassants, sont pleins d'une moelle blanche ; moelle orangé à brun pour S. racemosa). Le sureau hièble est une herbacée d'1 m de haut qui disparaît en hiver. Les baies toxiques du sureau hièble, situées au sommet des bouquets de feuilles, sont groupées en calices (corymbes à port dressé)[9].

Espèces nord-américaines

En Amérique du Nord, on trouve :

Espèces asiatiques

  • Sambucus hookeri, sureau à feuilles persistantes.

Écologie

Le sureau est associé aux milieux plutôt eutrophes.

Il est attirant pour un grand nombre d'insectes et d'animaux, qui se nourrissent de ses feuilles, fleurs, pollens, fruits, bois et bois mort[12].

Il est notamment la plante-hôte des chenilles des papillons suivants :

Il est également la plante-hôte de plusieurs insectes suceurs, dont:

Certaines espèces de coléoptères sont également associés au sureau. C'est le cas de :

De même, certains hyménoptères y sont associés, notamment :

Certains thysanoptères sont aussi associés au sureau. C'est le cas de :

Le sureau est aussi l'hôte de prédilection de l'oreille de Judas (Auricularia auricula-judae).

Utilisation

Dans l'alimentation

 src=
Fleurs de sureau pour la préparation d'un sirop ou d'une limonade.
Attention aux intoxications, car seules quelques espèces de sureaux sont comestibles, avec des précautions.

Sous forme de fruits

La consommation des baies crues n'est pas conseillée, car elles sont légèrement toxiques et peuvent provoquer des vomissements surtout quand elles sont immatures.

La toxicité est détruite pour certaines lors de la cuisson, par exemple pour la préparation de la confiture de sureau.

En revanche, les fruits du sureau noir comme les fleurs peuvent être transformés en vin de sureau qui est une boisson traditionnelle dans les pays nordiques, ou en sirop[13] (sirop de sureau, gelée de sureau, limonade, ou en kéfir de sureau).

Les fruits macérés dans l'alcool peuvent être distillés pour produire de l’eau-de-vie.

Le sirop peut être ajouté à du vin blanc, du pétillant ou encore du cidre ou de la bière. Il peut également être utilisé en cuisine, avec des crêpes, salades de fruit, pour une sauce, une vinaigrette ou bien dans les recettes de pains ou muffins.

Les fruits du sureau entrent, en France, dans la composition du sirop de grenadine.

Sous forme de fleurs

Elles peuvent être utilisées fraîches, séchées, ou conservées pendant jusqu'à 6 mois en les mixant avec du sucre.

On peut faire du sirop de sureau.

Il y a plusieurs recettes:

La première dite à froid consiste à faire macérer les fleurs dans de l'eau pendant 24h. (Prévoir un peu d'eau en plus pour contrer l'évaporation) Puis filtrer l'eau avec un chinois. Transformer l'eau en sirop en ajoutant du sucre blanc fin dans un récipient et en le mettant sur le feu. Laisser reposer le sirop et embouteiller.

La deuxième, elle, dite à chaud, inverse les étapes. Faire du sirop (sucre fondu avec de l'eau et du sucre) puis lorsque le sirop chaud et prêt à l'emploi ; couper le feu, verser les fleurs, mélanger, laisser reposer 24h, filtrer la mixture, embouteiller. En bouteille le sirop se garde jusqu'à 1 an tant qu'il est fermé et 2 semaines ouvert.

On peut faire du « vinaigre de sureau »[14] en laissant macérer au soleil des fleurs de sureau dans du vinaigre de vin.

Les fleurs sont également utilisées pour fabriquer une limonade, le champagne de sureau[15] ou encore la socată en Roumanie.

On en fait aussi une liqueur qui remplace notamment la liqueur de mélisse dans la fabrication du cocktail Hugo. Cette liqueur sert également à aromatiser la sambuca[16], une liqueur à base d'anis.

Une recette analogue à celle des beignets d'acacia peut être reprise pour faire des beignets de fleurs de sureau.

Enfin, on peut utiliser les fleurs séchées pour faire de la tisane[17].

En jardinage

Le purin de sureau (1 kg de feuilles macérées dans 10 l d'eau mis à fermenter quelques jours) a de nombreuses vertus qui en font un grand allié du jardinier :

  • Répulsif contre les punaises, pucerons, chenilles et cochenilles, ce qui lui vaut le nom d'herbe à punaises, et contre les mammifères (comme les mulots, campagnols, les taupes)[18].
  • Antifongique grâce à un alcaloïde, la sambucine qu'il contient. Les fleurs de sureau noir, placées par couches alternées avec des pommes, en boîtes hermétiquement closes, assurent la conservation de ces fruits et leur donnent, en outre, le goût de l'ananas[19].
  • Antigerminatif en alternant couches de fleurs séchées et couches de pommes de terre.

Le sureau noir est parmi les arbres les plus visités par la faune. Son feuillage dense et les nombreuses fourches qu’offrent ses branches en font un lieu de choix pour les oiseaux nicheurs. Les abeilles sauvages et les guêpes profitent aisément de ses rameaux creux. Les fleurs attirent, en outre, quantité de butineurs : abeilles, papillons… et les baies font le régal des fauvettes des jardins, des merles noirs, des grives, des rouges-gorges et autres passereaux

Les feuilles de sureau accélèrent la décomposition du compost.

Pour les vertus thérapeutiques

 src=
Pot en porcelaine de Chantilly imitant le style Kakiémon destiné à contenir du rob de sureau, vers 1725-1751 (musée national de Céramique, Sèvres).

Les sureaux ont des propriétés médicinales connues depuis l'Antiquité : les hippocratiques les prescrivent pour leurs vertus diurétiques, Dioscoride recommande l'ingestion de ces plantes pour leurs propriétés cholagogues ainsi que pour la fluidification des sécrétions bronchiques. Ils restent en usage tout au long des temps historiques, particulièrement au XVIIe siècle, apogée de la médecine purgative, et çà et là, dans les campagnes, jusqu'à nos jours[20].

Écorce, feuilles, fleurs et fruits ont des emplois médicinaux distincts, au moins en partie. L'écorce interne des rameaux contient de la résine purgative, du tanin, des traces d'huile essentielle, de l'acide valérianique, des alcaloïdes (conicine, sambucine). Elle est diurétique, laxative, analgésique, sédative et employée pour traiter hydropisies, ascite, anasarque, œdèmes, néphrites, rhumatismes. Les feuilles et les jeunes pousses feuillées, fraîches, ont les mêmes emplois en décoction ; en usage externe, elles sont vulnéraires (après broyage), apaisant les morsures de vipères par friction et d'hyménoptères par une décoction, ou employées en cataplasme contre les entorses, les contusions. Les fleurs, diurétiques et laxatives quand elles sont fraîches, sont très sudorifiques après séchage[21].

Pour l'écriture

Les baies peuvent fournir une encre dont la couleur varie du bleu au violet selon sa composition.

Pour faire de l'encre, il faut broyer les baies dans l'eau, puis les laisser macérer pendant une journée afin que les fruits dégorgent.

Pendant la macération, ajouter deux sachets de thé. Le thé est riche en tanin, qui fixe très bien les couleurs.

Filtrer le macérat et le faire réduire en le portant à ébullition. Ajouter de l'alun en poudre et de la gomme arabique finement broyée.

Mélanger et continuer à faire réduire jusqu'à obtention de la concentration appropriée.

Musique

Le cœur tendre des branches de sureau peut facilement être évidé, ce qui rend cette plante idéale pour la confection d'instruments à vent simples tels que le mirliton, le fifre ou le sifflet[22].

Mais le sureau peut également servir à fabriquer des flûtes traditionnelles plus complexes; tels que les Fujaras, Koncovkas, Kavals moldaves, Cavals roumains...

Symbolique

Anecdote historique

Le chroniqueur Grégoire de Tours[23] écrit en 553 à propos du milieu du VIe siècle apr. J.-C. :

« En ce temps, nous vîmes l’arbre que nous appelons sureau porter des raisins, sans aucune accointance avec la vigne ; et les fleurs de cet arbre, qui, comme on sait, produisent une graine noire, donnèrent une graine propre à la vendange ; et l’on vit entrer dans l’orbite de la lune une étoile qui s’avançait à sa rencontre. Je crois que ces signes annonçaient la mort du roi. Celui-ci, en effet, devenu très infirme, ne pouvait remuer de la ceinture en bas : il mourut peu de temps après, la septième année de son règne »

Inspiration littéraire

  • Dans la saga Harry Potter, J. K. Rowling invente Les Reliques de la Mort, dont l'une est la Baguette de Sureau, baguette d'une puissance incomparable issue d'une branche de sureau. Le nom original de la baguette, « The elder wand » joue sur le double sens du mot « Elder » en anglais qui signifie à la fois « sureau » et « ancien », « aîné », mais ce sens et le jeu de mot sont perdus à la traduction.
  • Le sureau noir est parfois nommé « l'arbre à la sorcière »[24]

Calendrier républicain

Liste d'espèces

Selon NCBI (29 juil. 2010)[26] :

Galerie

Notes et références

  1. a et b Sureau sur le site du CNRTL [1]
  2. a b et c Dictionnaire historique de la langue française, sous la direction d'Alain Rey, volume 3, Le Robert, 2003, p. 3535ab.
  3. François Couplan, Les plantes et leurs noms : Histoires insolite, Éditions Quae, 2012 (lire en ligne), p. 119
  4. Pierre Lieutaghi, Le livre des arbres, arbustes & arbrisseaux, Actes Sud, 2004, p. 787
  5. Eugène Rolland, Flore populaire, G. P. Maisonneuve et Larose, 1967, p. 274
  6. Folklore vivant, Union nationale des groupes folkloriques pour la culture populaire et sa Section étrangère, 1992, p. 37
  7. http://www.haiesvives.org/html/arbres%20arbustes%20lianes/sureau%20noir.htm
  8. « D'après un des producteurs »
  9. Philippe Jauzein et Olivier Nawrot, Flore d'Île-de-France, Éditions Quae, 2013 (lire en ligne), p. 152
  10. Michel Botineau, Botanique systématique et appliquée des plantes à fleurs, Lavoisier, 2010, p. 1121
  11. http://naturealsacebossue.over-blog.com/2019/01/sureau-a-grappes-sureau-de-montagne-sureau-rouge.html
  12. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa et ab OPIE, Les insectes du sureau, Fiche pédagogique, PDF, 4 pages
  13. http://www.arbresetpaysagesdautan.fr/IMG/pdf/FeuilleAutan27.pdf
  14. http://luxe.campagne.free.fr/recette-vinaigre-sureau.html
  15. « Recette du champagne de fleurs de sureau »
  16. www.treccani.it
  17. Linda Louis, L'appel gourmand de la forêt, Sète, La plage, 2011, 320 p. (ISBN 978-2-84221-239-1), p. 146-156
  18. Marie-Antoinette Mulot, Secrets d'une herboriste, Éditions du Dauphin, 1984, p. 384
  19. Paul Victor Fournier, Le livre des plantes médicinales et vénéuses de France, P. Lechevalier, 1948, p. 469
  20. Article Sureau de Pierre Lieuthagi sur universalis.fr
  21. Paul Fournier, 30 plantes utiles : Herbes, arbres, plantes alimentaires : leur histoire, leurs vertus, Place Des Editeurs, 2015, p. 201
  22. Fabrication d'un mirliton
  23. Grégoire de Tours Histoires, Livre IV
  24. « L'arbre à la sorcière : Sureau », sur www.le-sureau.org (consulté le 19 mai 2021)
  25. Ph. Fr. Na. Fabre d'Églantine, Rapport fait à la Convention nationale dans la séance du 3 du second mois de la seconde année de la République Française, p. 27.
  26. NCBI, consulté le 29 juil. 2010

Voir aussi

Article connexe

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Auteurs et éditeurs de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia FR

Sureau: Brief Summary ( French )

provided by wikipedia FR

Sambucus

Les sureaux Écouter, arbustes et plantes herbacées du genre Sambucus, appartenaient à la famille des Caprifoliacées. Les travaux récents en systématique situent maintenant ce genre dans les Adoxacées. Le sureau est une plante nitrophile ; sa présence indique donc un sol riche en azote. Les sureaux ligneux sont des arbustes à fleurs blanches ou de couleur crème qui se transforment ensuite en petits bouquets de baies rouges, bleues ou noires. Ces fruits sont appréciés des oiseaux, et ces derniers participent à la dispersion des graines (capables de résister à la digestion des oiseaux) par ornithochorie.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Auteurs et éditeurs de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia FR

Trom (crann) ( Irish )

provided by wikipedia GA

Crann nó tor duillsilteach den chineál Sambucus, a fhásann 10 m ar airde. An-fhorleathan. An choirt eitreach, cosuil le corc. Na duilleoga urchomhaireach cleiteach, na duilleoigíní fiaclach. Na bláthanna bánbhuí i gcrobhaingí móra barrleata, 10-20 cm ar leithead. Na caora scothchorcra/dubh ag deireadh an tsamhraidh, agus déantar fíon is glóthach astu. Gach cuid eile den chrann nimhiúil. Sa sean-am is iomaí leigheas a dheantaí as codanna éagsúla de.

 src=
Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir.
 src=
Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.


license
cc-by-sa-3.0
copyright
Údair agus eagarthóirí Vicipéid
original
visit source
partner site
wikipedia GA

Sambucus ( Galician )

provided by wikipedia gl Galician

 src=
Cultivo de sabugueiros en Estiria.
 src=
Sabugueiro rubio (Sambucus racemosa).

Sambucus, os sabugueiros, é un xénero dunhas 5-30 especies pertencente á familia Adoxaceae, orixinario das rexións temperadas a subtropicais de ambos os dous hemisferios, aínda que máis estendido no Hemisferio Norte, mentres que no Hemisferio Sur queda restrinxido a Oceanía e América do Sur. En Galiza atopamos bravas dúas especies: Sambucus nigra (o sabugueiro negro ou bieiteiro, de porte arbustivo e moi común) e Sambucus ebulus (o engo ou sabugueiriño, de porte herbáceo e menos común).

Descrición

Son arbustos ou arboriñas, se ben presenta tamén polo menos dúas especies herbáceas. As follas son pinnadas con 5-9 folíolos (raramente 3 ou 11). Cada folla ten 5-30 cm de longo, e os folíolos teñen marxes fechadas. Os grandes grupos de pequenas flores de cor branca ou crema ábrense cara finais da primavera, e son seguidas por pequenos grupos de bagas de cor negra, azul-anegrada ou encarnada (raramente de cor amarela ou branca).

Distribución

Trátase dun xénero moi abundante en toda Europa, especialmente no centro e sur. Tamén se estende por Asia e África do norte. Polas súas propiedades algunhas especies son tamén cultivadas en xardíns e hortos. O sabugueiro medra bravo achegado a zonas habitadas, bosques vizosos, matos e vertedoiros. En Galiza é común a especie Sambucus nigra (sabugueiro negro ou bieiteiro) e en menor medida a herbácea Sambucus ebulus (sabugueiriño).

Usos

Propiedades medicinais e alimento

Algunhas especies coma o sabugueiro negro teñen propiedades medicinais e son utilizadas dende a antigüidade; contén aceites esenciais, taninos, ácidos orgánicos, ácidos animados, azucre, abundante vitamina C, e unha serie de glicósidos como a rutina e a sambunigrina. As flores posúen propiedades diuréticas e emolientes, e os froitos son purgantes. As infusións das flores son boas para gripes e catarros; tamén como laxante suave. En uso externo (lavados, locións ou compresas) aplícase para trata-las dermatoses, feridas, queimaduras e conxuntivite. En Celanova está documentado o seu uso contra a erisipela, e en Lourizán (Pontevedra) contra o xarampón.

Os froitos frescos e maduros empréganse na elaboración de marmeladas, xaropes e viño. A planta ten un particular recendo e é amarga. As sementes conteñen glicósidos cianoxenéticos (xeradores de cianuro) e na casca así como nas follas e os froitos non maduros contén sambunigrina que, en contacto cunha encima, chamada emulsina, produce tamén ácido cianhídrico. Non debe comerse cru, mais si se pode consumir despois de sometelos a cocedura ou maceración. A casca pode resultar tóxica, especialmente a altas doses. O contacto da pel coas follas e bagas pode tamén producir dermatite. Os síntomas que se producen, en caso de intoxicación, son semellantes ao que resultan de inxerir améndoas amargas.

Outra especie semellante presente en Galiza é o Sambucus ebulus (engo ou sabugueiriño), porén o porte desta última é herbáceo e ten un fedor característico. Os seus froitos son moi tóxicos.

Madeira

A madeira é dura moi resistente á auga, servía para facer estacas. Con ela construíanse ferramentas agrícolas e até foi empregada en ebanistaría. O nome de sabugueiro Sambucus procede do grego sambuké, que significa frauta, a razón é que antigamente baleirabase o miolo das pólas para que ficase un tubo oco co que se facían frautas.

Etnografía

En Galiza o froito utilizábase para lle dar sabor ou escurecer o viño. Os rapaces facían cos talos tiracroios e frautas baleirando o miolo. Cos froitos moi maduros pódese elaborar un xarope laxante. As follas usábanse para escorrentar as moscas dos cabalos polo recendo. Facíase un feixe destas follas e levábase cando se cabalgaba. Por ese mesmo cheiro desagradable das follas, úsase como antídoto para expulsar certos animais considerados daniños, coma sapos, cóbregas, píntegas etc. (Mariño 1985:131).

En Bélxica fan cos sabugos cervexa que recibe o nome de Cervexa Blierke.

Esoterismo

Tamén se lle atribuían ao sabugueiro virtudes máxicas, sendo unha planta sagrada no mundo celta. Dende a antigüidade empregábanse as varas co fin de simbolizar o poder sobre o mundo "invisíbel".

En Galiza o sabugueiro úsase na véspera de San Xoán coma herba máxica, especialmente as flores, que reciben o nome de flores de San Xoán.

Tense tamén a crenza de que queimar a madeira do sabugueiro é perigoso. O viño de sabugo disque foi o derradeiro agasallo da Deusa Terra, polo que non debe ser bebido pola xente común, senón por sacerdotes ou meigos, xa que posibelmente produciría alucinación, polo que se empregaba en rituais de adiviñación. Non respectar as normas de conduta e arrincar pólas de sabugueiro ou comer os froitos traía a má sorte; diciánse tamén que a persoa que tallase un sabugueiro podía quedar cega e incluso perder os seus fillos, e no mellor dos casos, ver enfermar o seu gado. Polo que segundo a mitoloxía cómpre tratar esta planta con respecto e antes de apañar follas, froitos ou pólas deberemos pedir permiso e agradecer deixando unha ofrenda dos nosos cabelos, unhas moedas ou algo de mel.

Disque, na antiga Inglaterra, os poderosos meigos de antano utilizaban as varetas de sabugueiro para seren invencíbeis a calquera outro meigo.

Acepcións na cultura

Na serie Harry Potter, da escritora británica J.K. Rowling, é co pau desta árbore que está feita a Vareta Letal ou a Vareta do Fado, unha vareta máxica considerada coma a máis poderosa do mundo, que pasou de xeración en xeraración por medio do roubo e o asasinato (cada portador desposuiu ao anterior da vareta e moitos teñen sido asasinados polos ladróns).

Grupos de especies

  • O complexo é tratado de xeito diverso coma unha soa especie, Sambucus nigra (sabugueiro negro, bieiteiro) que se atopa nas partes máis temperadas de Europa e América do Norte con diversas variedades rexionais ou subespecies, ou tamén coma un grupo de varias especies semellantes. As flores están en corimbos planos, e as bagas van dende a cor negra até a azul glauca; son arbustos máis grandes, acadando os 3-8 metros de alto, ocasionalmente pequenas árbores de até 15 m de alto cun diámetro de 30-60.

Sambucus mexicana ou sabugueiro de México, está considerado pola meirande parte dos autores como unha ou dúas subespecies de S. nigra, ssp. canadensis[1] e ssp. caerulea.[2]

  • Sambucus melanocarpa (sin. Sambucus racemosa subsp. melanocarpa). Oeste de América do Norte. É unha forma intermedia entre o grupo precedente e os seguintes. As flores son de panículos arredondados, mais as bagas son negras; é un pequeno arbusto, que raramente excede de 3–4 m de alto. Algúns botánicos inclúenno no grupo dos sabugueiros rubios.
  • O complexo de sabugueiro rubio é tratada de xeitos diversos coma unha soa especie Sambucus racemosa que se atopa nas partes máis frías do Hemisferio Norte con diversas variedades rexionais ou subespecies, ou tamén coma un grupo de varias especies semellantes. As flores teñen panículos aredondados, e as bagas son dunha cor vermella brillante; son arbustos máis miúdos, raramente exceden de 3–4 m de alto.
  • O grupo de sabugueiros australianos comprende dúas especies orixinarias de Australasia. As flores están en panículos arredondados, e as bagas son brancas ou amarelas; son arbustos que medran até os 3 metros de alto.
  • Os sabugueiros ananos son, por contra das outras especies, plantas herbáceas, producindo novos rebentos cada ano a partir dun sistema de raíces perennes; medran até os 1,5–2 m de alto, cada póla remata nunha grande umbela plana que madurece até un mesto acio de bagas brillantes.
    • Sambucus adnata (Himalaia e Asia oriental; bagas vermellas)
    • Sambucus ebulus ("Sabugueiriño"; centro e sur de Europa; noroeste de África e suroeste de Asia; bagas negras; común en Galiza)

Notas

Véxase tamén

Outros artigos

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores e editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia gl Galician

Sambucus: Brief Summary ( Galician )

provided by wikipedia gl Galician
 src= Cultivo de sabugueiros en Estiria.  src= Sabugueiro rubio (Sambucus racemosa).

Sambucus, os sabugueiros, é un xénero dunhas 5-30 especies pertencente á familia Adoxaceae, orixinario das rexións temperadas a subtropicais de ambos os dous hemisferios, aínda que máis estendido no Hemisferio Norte, mentres que no Hemisferio Sur queda restrinxido a Oceanía e América do Sur. En Galiza atopamos bravas dúas especies: Sambucus nigra (o sabugueiro negro ou bieiteiro, de porte arbustivo e moi común) e Sambucus ebulus (o engo ou sabugueiriño, de porte herbáceo e menos común).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores e editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia gl Galician

Bazga ( Croatian )

provided by wikipedia hr Croatian

Bazga (Ostali narodni nazivi: zova, baz, baza, bazgovina, crna bazga, zovika, aptovina, bujad, abda, aptika,[1] zovina[2]; lat. Sambucus) je biljni rod listopadnih grmova ili niskog drveća.

Opis biljke

Prije je bazga svrstavana u porodicu kozokrvnica (Caprifoliaceae), a danas se nakon genetskih istraživanja svrstava u porodicu Adoxaceae. Raširena je u umjerenom i suptropskom području sjeverne hemisfere (Europa, Sjeverna Amerika, dijelovi Azije), ali postoji i na južnoj hemisferi. Biljka ima sitne bijele cvjetove grupirane u velike štitaste cvatove. Plodovi su bobičasti. Cvjetovi i plodovi se upotrebljavaju u prehrani i medicini.

Vrste

Postoji tridesetak vrsta unutar porodice bazgi. Najznačajnije su crna bazga (Sambucus nigra) i crvena bazga (Sambucus racemosa).

Razvijen je i veći broj kultiviranih odlika crne bazge, primjerice u dijelovima Austrije, te Njemačke i Danske bazga se uzgaja kao voćka(sorte"Haschberg","Haideg 17","Sampo","Samdal","Mamut","Korsor").[3]

Popis vrsta

Ljekovito djelovanje

 src=
Plodovi crne bazge

Od cvjetova se kuha čaj, sirup i sok koji se koriste kao sredstvo za znojenje i izlučivanje mokraće. Od plodova se priprema pekmez, kompot ili voćni sok. Bobice je također moguće peći. Crvena bazga raste divlja, ima crvene bobice od kojih je također moguće raditi pekmez i sirup.

Početak svega je cvijet,od kojega se može pripremati niz delikatesa u narodnoj ili medicinskoj kuhinji. Pohani bazgini cvjetovi su vrhunska delikatesa,laki za organizam, pikantnii vrlo ukusni.Priprema soka sa raznim receptima u količini cvjetova i količini vode i šećera.Često se piše o spremanju octa od bazge-od cvijeta i uvijek se spominje i jabučni ocat koji se dodaje a količina cvjetova je uvijek mala.Spremanje pravog octa od cvjetova bazge je najbolje da se uz dodatak šećera a još bolje biljke stevie,kao prirodnog zaslađivača izazove kratko alkoholno vrenje pa onda stajanjem i octeno. O količini slatkih tvari ovisi i kiselost tog octa.On je u biti stalno aktivan a stajanjem i duži period kvaliteta je sve bolja.Kemijskim procesom se stvaraju vrhunske kisele bakterije korisne organizmu i za vanjsku i unutrašnju uporabu.To je pravi ocat od bazge,bez jabučnog iako i druga verzija ima kakvoću. Smanjuje crvenilo kod uboda kukaca, otekline od ugriza, kod športskih ozljeda i udaraca. Za unutarnju uporabu zadržava sve karakteristike bazge kao vrhunske ljekovite biljke.

Otrovnost biljke

U rod bazgi spada i biljka abdovina s crnim otrovnim plodovima.

Bazga ima otrovno lišće, a bobice su otrovne ako se troše u većoj količini dok su sirove. Neškodljive su prerađevine od bobica bazge.[4]

Galerija

Logotip Zajedničkog poslužitelja
Na Zajedničkom poslužitelju postoje datoteke vezane uz: Bazga

Izvor

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori i urednici Wikipedije
original
visit source
partner site
wikipedia hr Croatian

Bazga: Brief Summary ( Croatian )

provided by wikipedia hr Croatian

Bazga (Ostali narodni nazivi: zova, baz, baza, bazgovina, crna bazga, zovika, aptovina, bujad, abda, aptika, zovina; lat. Sambucus) je biljni rod listopadnih grmova ili niskog drveća.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori i urednici Wikipedije
original
visit source
partner site
wikipedia hr Croatian

Bozanka ( Upper Sorbian )

provided by wikipedia HSB

Bozanka[1][2] (Sambucus) je ród ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).

Systematika

Pozicija roda Sambucus w rostlinskim systemje je wot dołhim času zwadny. Botanikarjo Angiosperm Phylogeny Group su ród dźensnišo do swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae) zarjadowali. Před tym je za dołhi čas k swójbje kozylistowych rostlinow (Caprifoliaceae) słušała, wot kotrejž wone so pak w mnoholičbnych kajkosćach jasnje rozeznawali. Pospyt noweho skupowanje je wokoło lěta 1900 samo k tomu wjedło, zo je so swójska swójba Sambucaceae stworić měła.

Eksistuje 20 hač 40 Sambucus-družinow (wuběrk):

  • Sambucus adnata Wallich ex DC. (Syn.: S. gautschii Wettst., S. schweriniana Rehder) (Azija)
  • Sambucus australis (Neotropis)
  • Módra bozanka (Sambucus caerulea)
  • Sambucus callicarpa Greene
  • Sambucus chinensis Lindl. (Syn.: S. chinensis var. formosana (Nakai) H.Hara, S. formosana Nakai, S. hookeri Rehder) (Azija)
  • Kanadiska bozanka (Sambucus canadensis) (Sewjerna Amerika)
  • Małka bozanka (Sambucus ebulus)
  • Sambucus formosana (Azija)
  • Sambucus mexicana (Neotropis)
  • Čorna bozanka (Sambucus nigra):
    • Běła bozanka (Sambucus nigra var. albitida)
  • Sambucus peruviana (Neotropis)
  • Čerwjena bozanka (Sambucus racemosa)
  • Japanska bozanka (Sambucus sieboldiana)
  • Sambucus sibirica Nakai (Syn.: S. buergiana Blume f. cordifoliata Skv. & Wang-Wei, S. buergeriana Blume var. miquelii Nakai, S. williamsii Hance var. miquelii (Nakai) Y.C.Tang ex J.Q.Hu) (Azija)
  • Sambucus williamsii Hance (Syn.: S. foetidissima Nakai, Sambucus latipinna var. pendula Skvortzow, S. manshurica Kitagawa) (Azija)

Nóžki

  1. 1,0 1,1 Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 51.
  2. 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Holunder

Eksterne wotkazy

Móžeš slědowace polěpšić:

Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.


license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia HSB

Bozanka: Brief Summary ( Upper Sorbian )

provided by wikipedia HSB

Bozanka (Sambucus) je ród ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia HSB

Sambucus ( Indonesian )

provided by wikipedia ID
 src=
Beri-beri Sambucus

Sambucus adalah sebuah genus tumbuhan berbunga dalam keluarga Adoxaceae. Genus tersebut awalnya ditempatkan dalam keluarga honeysuckle, Caprifoliaceae, tetapi diklasifikasikan ulang karena evidensi genetik. Genus tersebut terdiri antara 5 dan 30 spesies perdu tumbuhan peluruh, pohon kecil dan tumbuhan menahun terna.

Genus tersebut dapat tumbuh di wilayah panas atau subtropis di dunia. Lebih menyebar di Hemisfer Utara, Hemisfer Selatan-nya beada di bagian-bagian Australasia dan Amerika Selatan. Beberapa spesies ditanam untuk diambil daunnya, bunganya dan buahnya.[2]

Dedaunan-nya berbentuk seperti bulu (pinnate) dengan 5–9 daun (biasanya 3 atau 11). Masing-masing daun memiliki panjang seukuran 5–30 cm (2,0–11,8 in)

Kelompok spesies

 src=
Sambucus canadensis
 src=
Penanaman sambucus di Austria

Referensi

  1. ^ "Sambucus L". Germplasm Resource Information Network. Departemen Agribudaya Amerika Serikat. 2005-10-13. Diakses tanggal 2009-07-23.
  2. ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. hlm. 1136. ISBN 1-4053-3296-4.
  3. ^ Chestnut, Victor King (1902). Plants used by the Indians of Mendocino County, California. Kantor Percetakan Pemerintah. hlm. 407. Diakses tanggal 24 August 2012.
  4. ^ a b Kearney, T.H. & R. H. Peebles. 1960. Arizona Flora. University of California Press. Berkeley, CA.

Bacaan tambahan

  • Vedel, H., & Lange, J. (1960). Trees and Bushes in Wood and Hedgerow. Methuen & Co Ltd.
  • Abe, Shin; Motai, Hideyo; Tanaka, Hiroshi; Shibata, Mitsue; Kominami, Yohsuke; Nakashizuka, Tohru (2008). "Population maintenance of the short-lived shrub Sambucus in a deciduous forest". Ecology. 89 (4): 1155-1167. Parameter |access-date= membutuhkan |url= (bantuan)

Pranala luar

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Penulis dan editor Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia ID

Sambucus: Brief Summary ( Indonesian )

provided by wikipedia ID
 src= Beri-beri Sambucus

Sambucus adalah sebuah genus tumbuhan berbunga dalam keluarga Adoxaceae. Genus tersebut awalnya ditempatkan dalam keluarga honeysuckle, Caprifoliaceae, tetapi diklasifikasikan ulang karena evidensi genetik. Genus tersebut terdiri antara 5 dan 30 spesies perdu tumbuhan peluruh, pohon kecil dan tumbuhan menahun terna.

Genus tersebut dapat tumbuh di wilayah panas atau subtropis di dunia. Lebih menyebar di Hemisfer Utara, Hemisfer Selatan-nya beada di bagian-bagian Australasia dan Amerika Selatan. Beberapa spesies ditanam untuk diambil daunnya, bunganya dan buahnya.

Dedaunan-nya berbentuk seperti bulu (pinnate) dengan 5–9 daun (biasanya 3 atau 11). Masing-masing daun memiliki panjang seukuran 5–30 cm (2,0–11,8 in)

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Penulis dan editor Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia ID

Yllir ( Icelandic )

provided by wikipedia IS

Yllir (fræðiheiti: Sambucus) er ættkvísl með á fjórða tug tegunda marggreindra lauffellandi runna eða trjáa innan geitblaðsættar.

Finnst villtur um allan heim, að Suðurskautslandinu undanskildu. Á norðlægum slóðum, aðalega Norður-Evrópu, er algengastur Rauðyllir (Sambucus racemosa) og tegundaafbrigði af honum sem verður oft 4 - 6 metra hár runni. Sunnar í Evrópu og Norður-Ameríku er algengastur Svartyllir (Sambucus nigra) og tegundaafbrigði af honum, en hann getur mest orðið um 15 metra hátt tré.

Lýsing

Laufblöðin gagnstæð, stakfjöðruð og sagtennt. Blómin eru lítil og hvít í stórum endastæðum klösum. Hann blómstrar snemma og verða berin rauð eða svört. Hraðvaxta, skuggþolin og þrífst best í rökum jarðvegi. Yllir er víða ræktaður og úr blómunum er unnir drykkir en berjunum sulta og lyf.

Þjóðtrú

Gömul lækningajurt sem þótti góð gegn kvefi en eitruð í miklu magni. Rauðberjayllir er talinn eitraðastur af tegundahópunum, þó ekki meir en svo að valda aðallega magapínu[1]. Í þjóðtrú er yllir annaðhvort notaður til að fæla burt nornir eða að þær söfnuðust við yllinn þegar ber hans voru fullþroskuð. Ekki þótti gott að smíða vöggu úr ylli því þá áttu álfar og nornir að ásækja barnið sem í henni lág. Einnig þótti ógæfulegt að fella ylli vegna þess að þá myndi yllimóðirin hefna sín grimmilega.

Tegundir

Svartberjayllir er ýmist flokkaður sem ein tegund Sambucus nigra sem finnast í hlýrri hlutum Evrópu og Norður Ameríku með nokkrum svæðisbundnum stofnum eða undirtegundum, eða sem hópur af nokkrum svipuðum tegundum.

  • Svartberjayllir Sambucus melanocarpa Vestur Norður-Ameríka; er millistig milli síðasta og næsta hóps. Blómin eru í ávalri greindri blómskipun en berin eru svört, hann er lítill runni, sjaldan meira en 3 - 4 metrar á á hæð. Sumir grasafræðingar vilja telja hann með rauðberja yllis hópnum.

Rauðberjayllir er ýmist meðhöndlaður sem ein tegund, Sambucus racemosa sem finnst á kaldari slóðum á norðurhveli jarðar, með nokkrum svæðisbundnum stofnum, eða undirtegund, eða sem hópur af nokkrum svipuðum tegundum.

  • Dvergyllir ólíkt öðrum Yllum er fjölæringur og vaxa nýjar greinar upp af rótinni á hverju ári.
    • Sambucus adnata - Asíudvergyllir; (Himalajafjöll og austur-Asía; rauð ber)
    • Sambucus ebulus - Evrópudvergyllir; (Mið-og Suður-Evrópa, Norðvestu-Afríka og Suðvestur-Asía; svört ber)

Önnur afbrigði:

Wikilífverur eru með efni sem tengist
Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist
 src= Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.
  1. http://www.henriettes-herb.com/blog/elder-toxicity.html
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Höfundar og ritstjórar Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IS

Yllir: Brief Summary ( Icelandic )

provided by wikipedia IS

Yllir (fræðiheiti: Sambucus) er ættkvísl með á fjórða tug tegunda marggreindra lauffellandi runna eða trjáa innan geitblaðsættar.

Finnst villtur um allan heim, að Suðurskautslandinu undanskildu. Á norðlægum slóðum, aðalega Norður-Evrópu, er algengastur Rauðyllir (Sambucus racemosa) og tegundaafbrigði af honum sem verður oft 4 - 6 metra hár runni. Sunnar í Evrópu og Norður-Ameríku er algengastur Svartyllir (Sambucus nigra) og tegundaafbrigði af honum, en hann getur mest orðið um 15 metra hátt tré.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Höfundar og ritstjórar Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IS

Sambucus ( Italian )

provided by wikipedia IT

Sambucus L. è un genere di piante ascritto alla famiglia delle Caprifoliacee. Comprende specie arbustive di medio-grandi dimensioni, talvolta in forma di piccolo albero con altezza di 5-10 metri, comunissimo lungo le siepi campestri, nei boschi planiziali e submontani e presso i casolari di campagna, nonché alla periferia delle città, dove rappresenta un relitto della vegetazione spontanea. Secondo la classificazione APG IV la specie è collocata nella famiglia delle Adoxaceae (o Viburnaceae nom. cons).[1]

Descrizione

La pianta presenta rami con midollo molto grosso, bianco, leggerissimo e compatto, che viene raccolto ed usato per includere e poi sezionare parti vegetali da osservare al microscopio. Inoltre questo tipo di legno viene utilizzato per costruire le palline formanti un pendolo di Canton; oppure viene impiegato per costruire giochi popolari di origine contadina come la cerbottana e lo "scioparolo" (in Veneto) "schioppo/fucile" o "schioccapalle" (in Toscana), in cui tagliandone un ramo di diametro 4–5 cm e di lunghezza 20–25 cm viene tolto il midollo ed inserito al posto di esso un ramo poco più lungo e di pari diametro del midollo appena tolto.

Facendo scorrere velocemente al suo interno il rametto fa partire una pallina di canapa arrotolata precedentemente inserita e posta estremità dello "scioparolo". Era un gioco povero e antico di cui oramai si sono quasi perse le tracce. Viene scelto questo tipo di legno per la sua estrema leggerezza. La corteccia dei rami stessi presenta rade e grosse lenticelle.

Le foglie sono opposte, imparipennate, di solito con 5 foglioline ovato-lanceolate ed appuntite, seghettate ai margini.
I fiori sbocciano in primavera-estate, sono piccoli, odorosi, biancastri, a 5 lobi petaliformi, riuniti numerosissimi in infiorescenze ombrelliformi molto ampie. I frutti sono piccole bacche globose nero-violacee (S. nigra) o rosse (S. racemosa) che contengono un succo di colore viola-porporino scuro che viene impiegato per colorare vini e come esca per la pesca dei cavedani. La maturazione delle bacche va da inizio agosto a metà settembre.

Tassonomia

Comprende le seguenti specie:[2]

Usi

 src=
grappolo di sambuco
  • I fiori del sambuco trovano impiego in erboristeria per la loro azione diaforetica.
  • Con i fiori è possibile fare uno sciroppo, da diluire poi con acqua, ottenendo una bevanda dissetante che è molto usata in tutto il Tirolo storico (attuale Tirolo austriaco e Trentino alto Adige), in Carnia e nei paesi nordici e dell'Europa orientale. Dai fiori si ricava un estratto che viene utilizzato per la produzione della sambuca, liquore a cui ha dato il nome ma che, nelle ricette attuali, è prevalentemente basata sull'anice. Inoltre sfruttando la fermentazione dei funghi Saccharomyces presenti naturalmente sui suoi fiori, si può realizzare il cosiddetto spumante di sambuco o spumante dei poveri.
  • I fiori sono ottimi anche fritti.
  • A Palazzo Adriano di Palermo i fiori freschi vengono usati per la realizzazione di un pane tipico, chiamato in dialetto "Pani cu Savucu", pane con il Sambuco.
  • Con i frutti di S. nigra e di S. racemosa si può fare una confettura di cui non si deve abusare per le sue proprietà lassative.

Attenzione a non confondere le specie più comuni, cioè il S. nigra, con il S. ebulus, altrettanto diffuso e con areale simile al S. nigra, ma le cui parti sono tutte notevolmente più tossiche se ingerite in quantità anche modeste.

Tossicità

Tutte le parti della pianta sono tossiche per la presenza di cianuro e vari alcaloidi. Fanno eccezione i fiori e le bacche mature, ma non i semi al loro interno. Nella preparazione di confetture la cottura o la macerazione delle bacche sono sufficienti a far sì che i composti cianogenetici si volatilizzino completamente. Nel caso di un'ingestione accidentale i sintomi dell'intossicazione sono gli stessi dati dall'ingestione delle mandorle amare che egualmente contengono composti cianogenetici. Questa tossicità non ha ''effetto'' su alcuni pesci, come i cavedani. Infatti le bacche di sambuco vengono usate anche come esca per questa specie di pesce.[3]

Note

  1. ^ (EN) The Angiosperm Phylogeny Group, An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the ordines and families of flowering plants: APG IV, in Botanical Journal of the Linnean Society, vol. 181, n. 1, 2016, pp. 1–20.
  2. ^ (EN) Sambucus L., su Plants of the World Online. URL consultato il 23/6/2020.
  3. ^ (EN) Nova Scotia Museum Website, Poison plant section, Nova Scotia Museum - Poisonous plants Archiviato il 23 novembre 2008 in Internet Archive.

 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori e redattori di Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IT

Sambucus: Brief Summary ( Italian )

provided by wikipedia IT

Sambucus L. è un genere di piante ascritto alla famiglia delle Caprifoliacee. Comprende specie arbustive di medio-grandi dimensioni, talvolta in forma di piccolo albero con altezza di 5-10 metri, comunissimo lungo le siepi campestri, nei boschi planiziali e submontani e presso i casolari di campagna, nonché alla periferia delle città, dove rappresenta un relitto della vegetazione spontanea. Secondo la classificazione APG IV la specie è collocata nella famiglia delle Adoxaceae (o Viburnaceae nom. cons).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori e redattori di Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IT

Sambucus ( Latin )

provided by wikipedia LA

Sambucus est genus plantarum familiae Adoxacearum. Genus toto in orbe terrarum plus quam decem species habet, quarum tres in Europa Media indigenae sunt, inter quas Sambucus nigra, S. ebulus, S. racemosa.

Bibliographia

Fontes antiquiores

Nexus externi

Commons-logo.svg Vicimedia Communia plura habent quae ad Sambucum spectant.
Wikispecies-logo.svg Vide "Sambucus" apud Vicispecies. Wikidata-logo.svg Situs scientifici: TropicosTela BotanicaGRINITISNCBIBiodiversityEncyclopedia of LifePlant Name IndexFossilworksPlantes d'AfriqueFlora of ChinaUSDA Plants Database stipula Haec stipula ad biologiam spectat. Amplifica, si potes!
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Et auctores varius id editors
original
visit source
partner site
wikipedia LA

Sambucus: Brief Summary ( Latin )

provided by wikipedia LA
 src= Sambucus nigra

Sambucus est genus plantarum familiae Adoxacearum. Genus toto in orbe terrarum plus quam decem species habet, quarum tres in Europa Media indigenae sunt, inter quas Sambucus nigra, S. ebulus, S. racemosa.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Et auctores varius id editors
original
visit source
partner site
wikipedia LA

Šeivamedis ( Lithuanian )

provided by wikipedia LT

Šeivamedis (lot. Sambucus) – magnolijūnų (Magnoliophyta) augalų gentis, kurios priklausomybė šeimai yra diskutuojama. Tradiciškai šeivamedis priskirta prie sausmedinių, tačiau naujesnė klasifikacija laiko ją ūksmininių augalų gentimi.

Gentyje yra 25 rūšys. Dauguma vasaržaliai krūmai, tik dvi rūšys – žolės. Lapai plunksniškai suskaldyti. Žiedai balti ar gelsvi, į skėtį panašiose kekėse. Auga mišriuose bei lapuočių miškuose ir parkuose, šlaituose, upelių krantuose, kelkraščiuose. Žydi balandžiobirželio mėn. Dauguma rūšių – vaistingi augalai, kartais ir vartojami mitybai.

Lietuvoje auga:

Literatūroje jie laikomi introdukuotais Lietuvoje, tačiau žiedadulkių analizės rodė, kad bent viena šeivamedžio rūšis – vietinė.

 src=
Juoduogio šeivamedžio uogos

Vikiteka

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipedijos autoriai ir redaktoriai
original
visit source
partner site
wikipedia LT

Plūškoki ( Latvian )

provided by wikipedia LV

Plūškoki (Sambucus), arī pliederi, ir bezslavīšu dzimtas (Adoxaceae) ģints. Agrāk plūškoki bija kaprifoliju dzimtas (Caprifoliaceae) ģints, bet tad tika izdalīta atsevišķa bezslavīšu dzimta, kurai pievienoja arī plūškokus. Pēc dažādu autoru domām sugu skaits ģintī ir no piecām līdz pat 30 sugām.

Latvijā ir sastopamas divas plūškoku sugas — melnais plūškoks (S. nigra) un sarkanais plūškoks (S. racemosa).[1] Abas sugas tiek audzētas kā dekoratīvie augi.

Atsauces

  1. «Plūskoku dzimta» (latviski). Sugu enciklopēdija "Latvijas daba". Skatīts: 2015. gada 21. martā.


license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia autori un redaktori
original
visit source
partner site
wikipedia LV

Plūškoki: Brief Summary ( Latvian )

provided by wikipedia LV

Plūškoki (Sambucus), arī pliederi, ir bezslavīšu dzimtas (Adoxaceae) ģints. Agrāk plūškoki bija kaprifoliju dzimtas (Caprifoliaceae) ģints, bet tad tika izdalīta atsevišķa bezslavīšu dzimta, kurai pievienoja arī plūškokus. Pēc dažādu autoru domām sugu skaits ģintī ir no piecām līdz pat 30 sugām.

Latvijā ir sastopamas divas plūškoku sugas — melnais plūškoks (S. nigra) un sarkanais plūškoks (S. racemosa). Abas sugas tiek audzētas kā dekoratīvie augi.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia autori un redaktori
original
visit source
partner site
wikipedia LV

Vlier (geslacht) ( Dutch; Flemish )

provided by wikipedia NL

Vlier (Sambucus) is een geslacht van snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten. Ook komt er een vlier met paars blad en roze bloemen voor.

De bessen zijn een belangrijke bron van voedsel voor veel vogels. De vlier is de favoriete gastheer van het judasoor. De vlier is waardplant voor de schemerbladroller, gewone coronamot en grijze kruidenmot, dat zijn microvlinders.

Soorten

Het geslacht kent wereldwijd 25 soorten. De meest voorkomende soorten in Centraal-Europa zijn:

  • De gewone vlier (Sambucus nigra), met zwarte bessen, is de belangrijkste soort in Europa. Een in de natuur voorkomende variëteit van de gewone vlier is de peterselievlier (Sambucus nigra var. laciniata), die diep ingesneden bladeren heeft.
  • De trosvlier of bergvlier (Sambucus racemosa) groeit in de koudere delen van het noordelijk halfrond en heeft helderrode bessen.
  • De kruidvlier (Sambucus ebulus) is een zeldzame soort die op kalkrijke gronden aan akker- en bosranden wordt gevonden.

Dit zijn ook de soorten die in Nederland en België voorkomen.

Trivia

  • De vlier wordt in Noord-Holland en Ameland ook wel flarieboom of vlaarder genoemd, en op Walcheren, in West-Vlaanderen, West-Zeeuws-Vlaanderen, het Land van Axel en Westdorpe vliender.
  • Hoewel de naam anders doet vermoeden is de Italiaanse likeur Sambuca niet gemaakt van vlier maar van anijs.
  • Van vlierbloesem kan onder meer thee worden gezet, limonade worden gemaakt en vlierbloesemwijn.
  • De vlier werd (en wordt soms nog) geassocieerd met bovennatuurlijke krachten, bijvoorbeeld als afweermiddel tegen (vermeende) hekserij, blikseminslag en ander kwaad.
Wikimedia Commons Zie de categorie Sambucus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Beluister

(info)
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia-auteurs en -editors
original
visit source
partner site
wikipedia NL

Vlier (geslacht): Brief Summary ( Dutch; Flemish )

provided by wikipedia NL

Vlier (Sambucus) is een geslacht van snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten. Ook komt er een vlier met paars blad en roze bloemen voor.

De bessen zijn een belangrijke bron van voedsel voor veel vogels. De vlier is de favoriete gastheer van het judasoor. De vlier is waardplant voor de schemerbladroller, gewone coronamot en grijze kruidenmot, dat zijn microvlinders.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia-auteurs en -editors
original
visit source
partner site
wikipedia NL

Hylleslekta ( Norwegian )

provided by wikipedia NN

Hylleslekta (Sambucus) er ei planteslekt i moskusurtfamilien med 5-30 artar avhengig av korleis dei blir delt inn. Dei høyrer heime i Nord- og Sør-Amerika, Asia og Europa. Slekta inneheld små tre, buskar og fleirårige plantar. Artene er kjenneteikna med motsette eller spreidde blad som er ulikefinna og består av 3-9 elliptiske småblad som oftast har sagtakka rand. Blomstrane er regelmessige, 5-talige og oftast kvite. Frukta er bæraktige steinfrukter, som inneheld 1-5 kjernar. Barken inneheld kalsiumoksalat.

Gift

Blad, kvistar, greiner, frø og røter inneheld eit cyanid-induserande glykosid (eit glykosid som dannar cyanid etterkvart som metabolismen omdannar det). Inntak av kva for ein av desse plantedelane i tilstrekkelege mengder kan føre til ei giftig opphoping av cyanid i kroppen.

På grunn av at det er mogleg å bli cyanid-forgifta, bør barn bli frårådde frå å lage fløyter og leiker frå hylletre. I tillegg bør ein vere forsiktig med urtete laga med blada frå hyll. På den raude hylla er alle delane giftige. Mogne bær utan kjernar frå svarthyll kan kokast og nyttast i matrettar.[1]

Artsgrupper

 src=
Sambucus canadensis med den komplekst greina blomsterstanden

Ein kan fordele dei ulike artane i hylleslekta inn i ulike grupper. Berre to artar har offisielle norske namn, svarthyll og raudhyll. Engelske namn er gitt i tillegg. Latinske namn i feit skrift er godtatte namn i følge KEW.[2]

Svartbæra hyll

 src=
Skjermklase

Gruppa med svartbæra hyll er kompleks og ein finn ho i dei varmare delane av Europa og Nord-Amerika. Nokre gonger blir ho handsama som ein art Sambucus nigra med fleire regionale variantar eller underartar, eller ein kan sjå på henne som ei gruppe av fleire liknande artar. Blomstrane sit i ein flat skjermklase (corymb) og bæra er svarte til gråaktig (glaucous) blå. Dei er større busker som kan bli 3-8 meter høge, nokre gonger opptil 15 meter høge med ein stammediameter på 30-60 cm.

Mellomart

 src=
Blomeklase
  • Sambucus racemosa var. melanocarpa (Blackberry Elder; vestlege Nord-Amerika; svarte bær) er mellom den ovanståande gruppa og den neste. Blomstrane dannar ein rundaktig klase, men bæra er svarte. Det er ein liten busk som sjeldan blir over 3-4 meter høg. Nokre botanikarar inkluderer arten i den raudbæra gruppa.

Raudbæra hyll

Gruppa med raudbæra hyll er kompleks og ein finn ho på den nordlege halvkula. Nokre gonger blir ho handsama som ein art Sambucus racemosa med fleire regionale variantar eller underartar, eller ein kan sjå på henne som ei gruppe av fleire liknande artar. Blomstrane dannar ein rundaktig klase (panicle), og bæra er skarpt raude. Dei er små busker som sjeldan blir høgare enn 3-4 meter.

Australsk hyll

Den australske hyllegruppa omfattar to artar frå Australasia. Blomstrane dannar ein rundaktig klase, og bæra er kvite eller gule. Dei er busker som kan bli 3 meter høge.

Dverghyll

 src=
Skjerm

Dverghyll er i motsetnad til dei andre artane, urtaktige plantar som dannar nye stenglar kvart år frå eit fleirårig rotsystem. Dei kan bli 1.5 -2 meter høge. Kvar stengel ender i ein stor, flat skjerm som mognar til ein tett klase med glatte bær.

  • Sambucus adnata (Asian Dwarf Elder; Himalaya og Aust-Asia; raude bær)
  • Sambucus ebulus (European Dwarf Elder; Sentral- og Sør-Europa, Nordvest-Afrika og Sørvest-Asia; svarte bær)

Andre typar hyll

Andre artar:

 src=
Hylledyrking i Austerrike

Kjelder

  1. Nova Scotia Museum Website, Poison plant section, Nova Scotia Museum – Poisonous plants
  2. http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=Sambucus Sambucus i KEW
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kearney, T.H. & R. H. Peebles. 1960. Arizona Flora. University of California Press. Berkeley, CA.

Bakgrunnsstoff

Commons-logo.svg Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Hylleslekta
Wikispecies
Wikispecies har taksonomisk informasjon om Sambucus
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia NN

Hylleslekta: Brief Summary ( Norwegian )

provided by wikipedia NN

Hylleslekta (Sambucus) er ei planteslekt i moskusurtfamilien med 5-30 artar avhengig av korleis dei blir delt inn. Dei høyrer heime i Nord- og Sør-Amerika, Asia og Europa. Slekta inneheld små tre, buskar og fleirårige plantar. Artene er kjenneteikna med motsette eller spreidde blad som er ulikefinna og består av 3-9 elliptiske småblad som oftast har sagtakka rand. Blomstrane er regelmessige, 5-talige og oftast kvite. Frukta er bæraktige steinfrukter, som inneheld 1-5 kjernar. Barken inneheld kalsiumoksalat.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia NN

Hyll ( Norwegian )

provided by wikipedia NO

Hyll er en samlebetegnelse for flere ulike stauder, busker og små trær av slekten Sambucus.

Bruk

Hyllebærsaft kan lages av både blomsten og bærene. Saft av hylleblomst er lys, mens saften av bærene blir mørk rød. Saften fra hyllebær kan gjøres om til vin, og den kan også brukes som basis for hyllebærsuppe.

Bærene og blomstene fra svarthyll (Sambucus nigra) er spiselige og er kjent for å ha helsebringende egenskaper. Barken, røttene og bladene er derimot giftig. Rå hyllebær fra rødhyll (S. racemosa) er giftige og kan forårsake oppkast, men giften nøytraliseres ved koking.

Slektskap og arter

Hyll er eneste slekt i hyllfamilien. Hyllfamilien ble tidligere regnet som en del av kaprifoliumfamilien, men ble skilt ut som egen familie etter DNA-analyser. Nyere genetiske analyser viser at moskusurtfamilien også bør innlemmes i hyllfamilien.

 src=
Rødhyllbær

De mest kjente i Skandinavia er:

  • Sambucus ebulus – dansk sommer-hyld, staude-hyld
  • Svarthyll (Sambucus nigra) – dansk (vanlig) hyld, svensk fläder, brukes en del i urtemedisin.
    • Sambucus nigra, var. laciniata – dansk fligetbladet hyld, persille-hyld
  • Raudhyll (Sambucus racemosa) – dansk drue-hyld
  • Sambucus pubens – amerikahyll
  • Sambucus sibirica – sibirhyll
  • Sambucus kamtschatica - Kamtschathyll

Referanser

Eksterne lenker

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia forfattere og redaktører
original
visit source
partner site
wikipedia NO

Hyll: Brief Summary ( Norwegian )

provided by wikipedia NO

Hyll er en samlebetegnelse for flere ulike stauder, busker og små trær av slekten Sambucus.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia forfattere og redaktører
original
visit source
partner site
wikipedia NO

Bez ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
 src=
Owoce hebdu

Bez, dziki bez[3], bzowina[4] (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae) według systemu APG III z 2009 r. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Sambucus zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999). Znanych jest około 20[4] gatunków roślin należących do tego rodzaju, występujących na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego (na południu ich zasięg sięga do Meksyku, północnej Afryki i Jawy[5]. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa)[3]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów[5].

Morfologia

Pokrój
Przeważnie krzewiasty, rzadziej małe drzewa, wyjątkowo rośliny zielne.
Pędy
Grube, z gąbczastym rdzeniem.
Liście
Nieparzystopierzastodzielne, naprzeciwległe, opadające na zimę. Listki długości 5-7 cm, ostro ząbkowane.
Kwiaty
Białe, kremowe do różowawych lub żółtawe, obupłciowe, charakteryzujące się mdłym zapachem. Zebrane w duże baldachowate lub wiechowate kwiatostany.
Owoce
Kuliste, ciemne pestkowce, podobne wyglądem do jagód, zawierające od trzech do sześciu nasion.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[1]

Jeden z pięciu rodzajów w rodzinie piżmaczkowatych (Adoxaceae), stanowiącej klad bazalny w obrębie rzędu szczeciowców (Dipsacales) w grupie euasterids II wchodzącej w skład kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Dipsacanae Takht., rząd szczeciowce (Dipsacales Dumort.), rodzina bzowate (Sambucaceae Batsch), podrodzina Sambucoideae Kostel, plemię Sambuceae A. Rich. ex Duby, rodzaj bez (Sambucus L.)[6].

Wykaz gatunków[7]

Nazewnictwo

Łacińska nazwa sambucus znana jest od starożytności. Istnieją przypuszczenia, że ma związek z greckim słowem σαμβύκη oznaczającym sambukę, instrument muzyczny podobny do harfy, który mógł być wytwarzany z bzowego drewna[8]. W potocznym języku polskim nazwa bez stosowana jest również na oznaczenie lilaka[9].

Zobacz też

 src= Zobacz hasło bez w Wikisłowniku  src= Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów bez

Przypisy

  1. a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-16].
  2. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].
  3. a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. a b Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 579-581. ISBN 83-01-13434-8.
  5. a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. London: Macmillan, 2002, s. 451. ISBN 0-333-73003-8.
  6. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Sambucus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-25].
  7. Sambucus. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-06].
  8. Ireneusz R. Moraczewski, Barbara Sudnik-Wójcikowska, Bożena Dubielecka, Lucjan Rutkowski, Kazimierz A. Nowak, Wojciech Borkowski, Halina Galera: Flora ojczysta — gatunki pospolite, chronione, ciekawe... (CD-ROM: Atlas roślin, słownik botaniczny i multimedialne klucze do oznaczania). Warszawa: Wydawnictwo Stigma, 2000. (pol.)
  9. Adam Kapler: Bzy (pol.). W: Życie a klimat [on-line]. Zielnik Wydziału Biologii UW. [dostęp 2016-11-09].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Bez: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Owoce bzu koralowego  src= Owoce hebdu

Bez, dziki bez, bzowina (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae) według systemu APG III z 2009 r. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Sambucus zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999). Znanych jest około 20 gatunków roślin należących do tego rodzaju, występujących na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego (na południu ich zasięg sięga do Meksyku, północnej Afryki i Jawy. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa). Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Sambucus ( Portuguese )

provided by wikipedia PT
 src=
Frutos maduros de Sambucus nigra.
 src=
Cultivo de sabugueiros na Estíria (Áustria).
 src=
Sabugueiro-vermelho (Sambucus racemosa).

Sambucus é um género botânico, classificado pelo cientista Linnaeus, pertencente à família Adoxaceae (anteriormente ao Sistema APG integrava a família Caprifoliaceae) que agrupa as árvores e arbustos conhecidos pelo nome comum de sabugueiros. O género é originário das regiões temperadas e subtropicais de ambos hemisférios, embora tenha mais expressão no Hemisfério Norte. Inclui diversos complexos específicos, razão pela qual varia entre 5 e 30 o número de espécies aceites. Algumas espécies têm interesse como plantas ornamentais e como produtoras de flores e bagas utilizadas na confecção de bebidas e doces. Algumas espécies são consideradas plantas medicinais.

Descrição

O género Sambucus integra arbustos e pequenas árvores, embora inclua também pelo menos duas espécies de pequenos arbustos com características essencialmente herbáceas. As folhas, com 5-30 cm de comprimento, são pinadas, com 5-9 folíolos (raramente 3 ou 11) de margens serradas.

Os grandes grupos de pequenas flores, de coloração branca ou creme, florescem nos finais da primavera, e são seguidas por pequenos grupos de bagas que quando amadurecem adquirem coloração negra, negro-azulada ou vermelha (raramente de coloração amarela ou branca).

Etnobotânica

O descobrimento por parte do ser humano data da Antiguidade, com diversos usos[carece de fontes?]. É nativa da Europa e do norte da África e disseminou-se facilmente pelo mundo todo, sendo inclusive objeto de muitas lendas, folclore e superstição[carece de fontes?]. Dizia a lenda que, de sua madeira foi feita a cruz onde Cristo morreu. Isso porque ao espremer o fruto do sabugueiro escorre um suco de cor vermelho-sangue. Dizia-se dar azar cortar um sabugueiro[carece de fontes?]. A folha do sabugueiro é boa para gripes, resfriados, tosse, sarampo e caxumba[carece de fontes?].

Planta arbustiva, de 2 a 4 metros. Flores pequenas, muito brancas. Exalam perfume agradável.

As folhas, galhos, ramos, sementes e raízes contêm um glicosídeo de cianeto de indução (a glicosídeo que dá origem a cianeto como o metabolismo processa-lo). Ingerir qualquer destas peças em quantidade suficiente podem causar uma acumulação tóxica de cianeto no corpo.

Devido à possibilidade de intoxicação por cianeto, as crianças devem ser desencorajados a fazer apitos, estilingues ou outros brinquedos de sabugueiro de madeira. Além disso, "chás de ervas" feito com folhas de sabugueiro (que contêm glicosídeos cianogênicos) devem ser tratados com muita cautela. No entanto, frutos maduros (polpa e pele) são seguros para comer.

As variedades ornamentais de sabugueiro são cultivadas em jardins por serem flores vistosas, frutas e folhas rendadas.

Espécies nativas de sabugueiro são frequentemente plantadas por pessoas que desejem apoiar a borboleta nativa e espécies de aves.

Na cultura popular

  • A varinha mais poderosa do Mundo Mágico de Harry Potter é uma varinha feita de sabugueiro conhecida como a "varinha das varinhas" (Elder Wand).
  • No filme Monty Python - Em Busca do Cálice Sagrado, o guardião do castelo francês insulta o Rei Arthur dizendo-lhe que "sua mãe era um hamster e seu pai cheirava a sabugueiro".
  • O clássico da música sertaneja brasileira "Lampião de Gás", tornado famoso por Inezita Barroso, menciona um sabugueiro localizado na Rua da Graça, no bairro do Bom Retiro, em São Paulo.

Espécies

Classificação lineana do género

Ver também

Referências

 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores e editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia PT

Sambucus: Brief Summary ( Portuguese )

provided by wikipedia PT
 src= Frutos maduros de Sambucus nigra.  src= Cultivo de sabugueiros na Estíria (Áustria).  src= Sabugueiro-vermelho (Sambucus racemosa).  src= Sambucus canadensis.

Sambucus é um género botânico, classificado pelo cientista Linnaeus, pertencente à família Adoxaceae (anteriormente ao Sistema APG integrava a família Caprifoliaceae) que agrupa as árvores e arbustos conhecidos pelo nome comum de sabugueiros. O género é originário das regiões temperadas e subtropicais de ambos hemisférios, embora tenha mais expressão no Hemisfério Norte. Inclui diversos complexos específicos, razão pela qual varia entre 5 e 30 o número de espécies aceites. Algumas espécies têm interesse como plantas ornamentais e como produtoras de flores e bagas utilizadas na confecção de bebidas e doces. Algumas espécies são consideradas plantas medicinais.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores e editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia PT

Soc ( Romanian; Moldavian; Moldovan )

provided by wikipedia RO
 src=
Inflorescență de soc

Socul (Sambucus L.) este un gen de plante din grupa arbuștilor, cu 20-30 de specii. Genul face parte din familia Adoxaceae. Cea mai cunoscută specie este socul negru (Sambucus nigra).

Descriere

Acest arbust, cu ramurile adesea curbate, are o înălțime de la 1 la 10 metri. Scoarța acestuia are culoarea verde-gri și este fisurată. Frunzele, și cu precădere cele dintâi, apărute primăvara, reprezintă o atracție pentru numeroase insecte, și dintre acestea mai ales pentru fluturii de noapte.

Florile hermafrodite, ce apar la începutul verii, sunt parfumate, pe când frunzele au un miros neplăcut atunci când sunt frecate în mâini. Florile au câte cinci stamine și cinci petale de culoare albă.

Fructele se prezintă sub forma unor bobițe negru-violacee de 6–8 mm, dispuse în ciorchine. Fructele necoapte au un anumit grad de toxicitate, intoxicațiile manifestându-se prin vomă și diaree.

Socul se multiplică prin semințe.

Vezi și

Bibliografie

  • Florentin Crăciun, Mircea Alexan, Carmen Alexan - Ghidul plantelor medicinale uzuale, Editura științifică, București 1992, pag. 100

Legături externe

Commons
Wikimedia Commons conține materiale multimedia legate de Soc
Nuvola apps khangman.svg Acest articol din domeniul botanicii este un ciot. Puteți ajuta Wikipedia prin completarea lui.


v d m
Plante medicinale (Listă) Specii
AbiuAbrus precatoriusAglicăAcacia catechuAcacia senegalAcokanthera abyssinicaAconitum feroxAconitum napellusAfinAgrișAlbăstreaAloe veraAmăralaAnasonAnemone ranunculoidesAngelicăAnghinareArborele de cacaoArmurariuArnicaArnicăBambusBrad argintiuBrustureBrândușă de toamnăBusuiocCapereCartofCătină albăCerențelChimenChimionCicoareCimbrișor de câmpCiuboțica cuculuiCiulinCiumăfaieCoacăz roșuCoada-caluluiCoada șoriceluluiCoada raculuiCoriandruCrețișoarăCrețușcăCrușinCurcumaCânepă indianăCălinCătină de garduriDafinDracilăDumbravnicEfedraFecioricăFeniculFloarea patimilorGălbeneleGențianăGhimbirGhimpeGhințură (galbenă) • HameiHasmațuchiIarbă mareIederăIenupărInIpcărigeaIsopIzmă bunăJneapănLavandulaLemn dulceLiliacLimba cerbuluiLimba mieluluiLumânăricăMandragorăMăceșMaghiranMăselarițăMătrăgunăMerișorMurMușchi de piatrăMușețelMuștar albMuștar negruNalbă mareObligeanăOsul iepureluiPanseluțăPapayaPăpădiePătlaginăPătlăgeaua roșiePătrunjelPiper de baltăPirPlămânăricăPăducelPelinPodbalPopilnicPorumbarRăchitanRăcovinăRoibaRoinițăRostopascăRozmarinRoșcovRușcuță de primăvarăSalvieSăpunărițăScai vânătSchindufSchinelSoc (negru)SpilcuțăSunătoareSulfinăȘovârfTagetesTalpa gâștiiTătăneasăTeiTraista-ciobanuluiȚintaurăTrei-frați-pătațiTroscotTurița mareUngurașUrzicăUrzică moartă albăValerianăVentrilicăViolaViță de vieVolburăVâsc europeanZămoșiță
Floare de gălbenele

Wikipedia book Carte · Categorie Categorie · Portal Portal · WikiProject WikiProiect
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia autori și editori
original
visit source
partner site
wikipedia RO

Soc: Brief Summary ( Romanian; Moldavian; Moldovan )

provided by wikipedia RO
 src= Inflorescență de soc

Socul (Sambucus L.) este un gen de plante din grupa arbuștilor, cu 20-30 de specii. Genul face parte din familia Adoxaceae. Cea mai cunoscută specie este socul negru (Sambucus nigra).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia autori și editori
original
visit source
partner site
wikipedia RO

Baza (rod) ( Slovak )

provided by wikipedia SK

Baza (Sambucus) je rod vyšších dvojklíčnolistových rastlín patriaci do čeľade pižmovkovité (Adoxaceae). Zahŕňa asi 40 druhov drevín a bylín, rozšírených najmä v miernom pásme a subtrópoch. U nás rastú tri druhy. Niektoré druhy a kultivary bazy sú pestované ako okrasné dreviny.

Opis

Bazy sú opadavé kríky, stromy alebo aj trváce byliny so sperenými listami. Koreňový systém je bohato rozvetvený a plytký. Listy sú na okraji pílkovité, s palistmi alebo s nektáriami vzniknutými premenou palistov. Vetvy sú hrubé, s nápadnými lenticelami a hrubou dreňou. Kvetenstvá sú koncové metliny alebo ploché vrcholíky. Kvety sú pravidelné, drobné, väčšinou päťpočetné, biele, zelenkavé alebo žltkasté. Listene aj korunné lístky sú zrastené. Tyčiniek je päť, sú naakumulované pri báze koruny a vyčnievajú von. Semenník obsahuje 3 až 5 komôrok, v každej je jedno vajíčko. Plodom je dužinatá, najčastejšie čierna alebo červená kôstkovica pripomínajúca bobuľu a obsahujúce 3 až 5 semien.[1][2][3]

Rozšírenie

Rod zahŕňa asi 40 druhov rozšírených v miernom a subtropickom pásme oboch pologulí a v niektorých horských oblastiach trópov. Nie je zastúpený v subsaharskej Afrike. Na Slovensku je zastúpený troma pôvodnými druhmi: baza čierna (Sambucus nigra), baza chabzdová (S. ebulus) a baza červená (S. racemosa).[2] Okrem týchto troch druhov rastie v Európe ešte baza sibírska (S. sibirica), rozšírená v strednom a východnom Rusku.[4]

Zástupcovia

Ako baza sa niekedy ľudovo označuje aj orgován obyčajný (Syringa vulgaris), ktorý však s bazou nie je nijaký príbuzný (patrí do radu hluchavkotvarých).

Využitie

Ako okrasné dreviny sú u nás najčastejšie pestované rôzne kultivary bazy čiernej, líšiace sa predovšetkým tvarom a sfarbením listov a celkovým nárastom.[5]

Baza čierna je využívaná v ľudovom liečiteľstve a plody sú rôznym spôsobom spracovávané na šťavy, džemy a pod.[2]

Referencie

  1. KOBLÍŽEK, J.. Jehličnaté a listnaté dřeviny našich zahrad a parků. 2. vyd. Tišnov : Sursum, 2006. ISBN 80-7323-117-4.
  2. a b c SLAVÍK, Bohumil (editor). Květena České republiky 5. Praha : Academia, 1997. ISBN 80-200-0590-0.
  3. Flora of China: Sambucus [online]. . Dostupné online.
  4. Flora Europaea [online]. Royal Botanic Garden Edinburgh. Dostupné online.
  5. Dendrologie online: Sambucus [online]. . Dostupné online.

Iné projekty

  • Spolupracuj na Commons Commons ponúka multimediálne súbory na tému Baza (rod)

Zdroj

Tento článok je čiastočný alebo úplný preklad článku Bez na českej Wikipédii.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori a editori Wikipédie
original
visit source
partner site
wikipedia SK

Baza (rod): Brief Summary ( Slovak )

provided by wikipedia SK

Baza (Sambucus) je rod vyšších dvojklíčnolistových rastlín patriaci do čeľade pižmovkovité (Adoxaceae). Zahŕňa asi 40 druhov drevín a bylín, rozšírených najmä v miernom pásme a subtrópoch. U nás rastú tri druhy. Niektoré druhy a kultivary bazy sú pestované ako okrasné dreviny.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autori a editori Wikipédie
original
visit source
partner site
wikipedia SK

Bezeg ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia SL

Glej besedilo.

Bezèg, tudi bèzeg (znanstveno ime Sambucus) je rod grmovnic ali nizkih dreves, ki vsebuje med 5 do 30 različnih vrst.

Ima nasprotno, neparno pernate liste in petštevne cvetove v kobulastih grozdih ali latih. Plod je jagodast, koščičast s 3 do 5 semeni[1].

Razširjenost

Rod uspeva v zmernih do subtropskih regijah na severni in južni polobli. Bolj je razširjen na severni polobli, saj se na južni pojavlja v delih Avstralazije in Južne Amerike.

Vrste

  • Skupina črni bezeg je več različno obravnavanih samostojnih vrst Sambucus nigra, ki raste v toplejših delih Evrope in Severne Amerike, z regionalnimi varietetami ali podvrstami, in tudi kot skupina posameznih podobnih vrst. Cvetovi so sploščeni, jagode so črne ali modre barve. To so večje grmovnice, do 5 metrov visoke, včasih so to manjša drevesa visoka do 15 m s premerom debla do 30 cm.
  • Sambucus melanocarpa zahodne Severne Amerike je vmesni člen med prejšnjo in naslednjo skupino. Cvetovi so v obliki okroglega socvetja, jagode pa so črne barve. Je nizek grm, ki redko zraste čez 3–4 m. Nekateri botaniki ga vključujejo v skupino divjih bezgov.
 src=
Divji bezeg (Sambucus racemosa)
  • Skupina divji bezeg je zbirka različno obravnavane samostojne vrste Sambucus racemosa. Najdemo ga v hladnejših predeleh severne poloble z regionalnimi varietetami ali podvrstami, in tudi kot skupina posameznih podobnih vrst. Cvetovi so v obliki oblastega socvetja, jagode so svetlo rdeče. So manjše grmovnice, ki redko presežejo višino3–4 m.
  • Skupino avstralski bezeg sestavljata dve vrsti iz Avstralazije. Cvetovi so v obliki oblastega socvetja, jagode so bele ali rumene barve. To so grmovnice, ki zrastejo do 3 m višine.
  • Skupina smrdljivi bezeg je, v nasprotju z drugimi vrstami, zelnata rastlina. Vsako leto zrastejo nova stebla. Zrastejo do 1.5–2 m visoko.
    • Sambucus adnata (Azijski smrdljivi bezeg; Himalaja in južna Azija; rdeče jagode)
    • Sambucus ebulus (Evropski smrdljivi bezeg; srednja in južna Evropa, severozahodna Afrika in jugozahodna Azija; črne jagode)

Reference

  1. Leksikon Rastline. Učila International, Tržič 2002. ISBN 961-233-426
Wikimedijina zbirka ponuja več predstavnostnega gradiva o temi: Bezeg Wikivrste vsebujejo še več podatkov o temi: Bezeg Poglejte si besedo bezeg ali Bezeg v Wikislovarju, prostem slovarju.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Avtorji in uredniki Wikipedije
original
visit source
partner site
wikipedia SL

Bezeg: Brief Summary ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia SL

Bezèg, tudi bèzeg (znanstveno ime Sambucus) je rod grmovnic ali nizkih dreves, ki vsebuje med 5 do 30 različnih vrst.

Ima nasprotno, neparno pernate liste in petštevne cvetove v kobulastih grozdih ali latih. Plod je jagodast, koščičast s 3 do 5 semeni.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Avtorji in uredniki Wikipedije
original
visit source
partner site
wikipedia SL

Flädersläktet ( Swedish )

provided by wikipedia SV

Flädersläktet (Sambucus) är ett växtsläkte i familjen desmeknoppsväxter med ett 30-tal arter. Tidigare ingick flädersläktet i kaprifolväxter, men genetiska tester har gett en ny placering i desmeknoppsväxternas familj.

Externa länkar

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia författare och redaktörer
original
visit source
partner site
wikipedia SV

Flädersläktet: Brief Summary ( Swedish )

provided by wikipedia SV

Flädersläktet (Sambucus) är ett växtsläkte i familjen desmeknoppsväxter med ett 30-tal arter. Tidigare ingick flädersläktet i kaprifolväxter, men genetiska tester har gett en ny placering i desmeknoppsväxternas familj.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia författare och redaktörer
original
visit source
partner site
wikipedia SV

Flider ( Szl )

provided by wikipedia SZL
 src=
Kwjoty flidra

Flider (łać.: Sambucus L.) – zorta źelinůw ze familiji Adoxaceae (uod 2009), dowńij rachowano ku familiji Caprifoliaceae lebo do bzowatych.

Znůmych je 20 gatůnkůw uůnej zorty. Wszyjske żywobyjům na půłnocnyj půłkugle, uod umjarkowanyj do podzwrotńikowyj klimy.

Uobyczńe sům to krzoki, roz za kedy strůmy, ńyuobyczńe idźe trefić tyż bylina.

Necowe uodwołańa

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia authors and editors
original
visit source
partner site
wikipedia SZL

Mürver ( Turkish )

provided by wikipedia TR

Mürver ya da yivdin (Sambucus), Adoxaceae familyasından 5 ile 30 arasında türü bulunan çalı ve ağaççıkları oluşturan cins. Önceleri hanımeligiller (Caprifoliaceae) familyası içerisinde değerlendirilmekle birlikte son yıllarda Adoxaceae familyasıyla kesin genetik akrabalığı ortaya çıkmıştır. Dünya üzerindeki dağılımı astorpikal bölgelerde yoğunlaşmıştır. Hem kuzey hem de Güney yarımkürede yetişmesine karşın Kuzey'de daha yaygındır. Güney yarımkürede çoğunlukla Avustralya ve Güney Amerika ülkelerinde görülür.

Türler

Stub icon Ağaç ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia yazarları ve editörleri
original
visit source
partner site
wikipedia TR

Mürver: Brief Summary ( Turkish )

provided by wikipedia TR

Mürver ya da yivdin (Sambucus), Adoxaceae familyasından 5 ile 30 arasında türü bulunan çalı ve ağaççıkları oluşturan cins. Önceleri hanımeligiller (Caprifoliaceae) familyası içerisinde değerlendirilmekle birlikte son yıllarda Adoxaceae familyasıyla kesin genetik akrabalığı ortaya çıkmıştır. Dünya üzerindeki dağılımı astorpikal bölgelerde yoğunlaşmıştır. Hem kuzey hem de Güney yarımkürede yetişmesine karşın Kuzey'de daha yaygındır. Güney yarımkürede çoğunlukla Avustralya ve Güney Amerika ülkelerinde görülür.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia yazarları ve editörleri
original
visit source
partner site
wikipedia TR

Бузина ( Ukrainian )

provided by wikipedia UK

Етимологія

 src=
Квіти бузини

Українське слово «бузина» («боз») походить від прасл. *bъzъ < *buzъ (від нього також походить слово «бузок»). Аналогічно звучать назви цієї рослини в інших слов'янських мовах: біл. бузіна, рос. бузина, боз, чеськ. і пол. bez, словац. baza, болг. бъз, серб. базга/bazga, хорв. bazga, словен. bezeg. Слово *bъzъ/*buzъ, за найпоширенішою версією, походить від праіндоєвропейської назви бука*bʰeh₂ǵos[1][2]. Причиною перенесення його назви на бузину та бузок вважають відсутність бука на слов'янській прабатьківщині, але чому його назва була перенесена на такі несхожі на нього рослини, неясне. Інша версія пов'язує праслов'янське *bъzъ/*buzъ з коренем *bъz- («бриніти») — через те, що стебла цих рослин уживалися для вироблення дудок та сопілок[1].

Латинська назва бузини sambucus утворена від слова sambūca — назви стародавнього струнного музичного інструмента азійського походження. Воно запозичене з грецької мови (σαμβύκη), де, у свою чергу, походить від арамейського ܣܐܒܒܥܚܐ, «саббеха». Іноді (рідко) латинську назву самбу́к[3] уживають як українську.

Див. також: Самбіка

Біологічний опис

Рослини цього роду — кущі або дерева, рідше — багаторічні трави (бузина трав'яниста).

Класифікація

(Шаблон недосконалий, прошу допомогти його виправити: не вмію програмувати)


Відділ Квіткові

Ще 44 порядки



Порядок Ворсянкоквіткові

Ще 6 родин


Родина Адоксові

Ще 3 роди



Бузина

25 видів







Види

Див. також

Джерела та література

Примітки

  1. а б Етимологічний словник української мови : у 7 т. : т. 1 : А — Г / Ін-т мовознавства ім. О. О. Потебні АН УРСР ; укл.: Р. В. Болдирєв та ін ; редкол.: О. С. Мельничук (гол. ред.) та ін. — К. : Наукова думка, 1982. — 632 с.
  2. Appendix:Proto-Indo-European/bʰeh₂ǵos.
  3. Самбук // Словник української мови : в 11 т. — К. : Наукова думка, 1970—1980.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Автори та редактори Вікіпедії
original
visit source
partner site
wikipedia UK

Бузина: Brief Summary ( Ukrainian )

provided by wikipedia UK
У Вікіпедії є статті про інші значення цього терміна: Бузина (значення).
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Автори та редактори Вікіпедії
original
visit source
partner site
wikipedia UK

Chi Cơm cháy ( Vietnamese )

provided by wikipedia VI

Chi Cơm cháy (danh pháp khoa học: Sambucus) là một chi thực vật có hoa trong họ Adoxaceae. Các loài khác nhau được gọi chung trong tiếng Việt là cơm cháy hay sóc dịch hoặc mậu ma. Chi này trước đây xếp trong họ Kim ngân (Caprifoliaceae), nhưng đã được phân loại lại trong họ Adoxaceae do các so sánh di truyền và hình thái với các loài trong chi Adoxa.

Mô tả

Các lá mọc đối là lá lông chim với 5–9 lá chét (hiếm khi 3 hay 11).Mỗi lá dài 5–30 cm (2,0–11,8 in), và các lá chét có mép răng cưa. Chúng mang các cụm lớn bao gồm nhiều hoa nhỏ màu trắng hay màu kem vào cuối mùa xuân; sau đó sẽ là các chùm quả mọng nhỏ màu đen, lam đen hay đỏ (hiếm khi vàng hay trắng).

Phân bố và môi trường sống

Chi này sinh sống chủ yếu trong khu vực ôn đới tới cận nhiệt đới. Phổ biến hơn tại Bắc bán cầu, còn tại Nam bán cầu thì các loài sinh sống hạn chế tại AustralasiaNam Mỹ. Nhiều loài được gieo trồng rộng khắp để làm cây cảnh và lá, hoa và quả của chúng.[3]

Phân loại

Các loài được công nhận trong chi này là:[4][5]

 src=
Các cành hoa phức tạp của Sambucus canadensis.

Gieo trồng

Các chủng cây cảnh của Sambucus được trồng trong vườn vì hoa và quả đẹp cũng như tán lá như ren thêu của chúng.

Sử dụng

Cơm cháy, quả tươi
Sambucus spp.Giá trị dinh dưỡng cho mỗi 100 g (3,5 oz)Năng lượng305 kJ (73 kcal)
18,4 g
Chất xơ7 g
0,5 g
0,66 g
VitaminVitamin A equiv.
(4%)
30 μgThiamine (B1)
(6%)
0.07 mgRiboflavin (B2)
(5%)
0.06 mgNiacin (B3)
(3%)
0.5 mgPantothenic acid (B5)
(3%)
0.14 mgVitamin B6
(18%)
0.23 mgFolate (B9)
(2%)
6 μgVitamin C
(43%)
36 mg Chất khoángCanxi
(4%)
38 mgSắt
(12%)
1.6 mgMagiê
(1%)
5 mgPhốt pho
(6%)
39 mgKali
(6%)
280 mgKẽm
(1%)
0.11 mg Thành phần khácNước79,80 g
Tỷ lệ phần trăm xấp xỉ gần đúng sử dụng lượng hấp thụ thực phẩm tham chiếu (Khuyến cáo của Hoa Kỳ) cho người trưởng thành.
Nguồn: CSDL Dinh dưỡng của USDA

Quả và hoa cơm cháy được sử dụng làm thực phẩm chức năng đối với một số bệnh tật nhỏ như cúm, cảm lạnh, táo bón và một vài bệnh khác, thường được phục vụ ở dạng trà, nước chiết hay viên nang.[7] Chưa có đủ nghiên cứu để biết hiệu quả của nó cho việc sử dụng như vậy hay cho tính an toàn của nó – tuy nhiên, chưa có thông báo nào về bệnh do hoa cơm cháy gây ra.[7]

Lõi xốp ruột cây cơm cháy từng được những người thợ làm/sửa chữa đồng hồ sử dụng làm dụng cụ làm vệ sinh trước khi tiến hành những công việc tỉ mỉ.[8]

Dinh dưỡng

Quả cơm cháy tươi chứa 80% nước, 18% cacbohydrat và dưới 1% proteinchất béo (xem bảng). 100 gam quả cơm cháy cung cấp 73 calo và là nguồn giàu vitamin C, cung cấp tới 43% Giá trị Hàng ngày (DV). Cơm cháy cũng chứa một lượng vừa phải vitamin B6 (18% DV) và sắt (12% DV).

Thực phẩm

Người Pháp, Austria và Trung Âu làm xi rô hoa cơm cháy, nói chung từ dịch chiết từ hoa cơm cháy, mà tại Trung Âu người ta thêm nó vào đồ độn bánh palatschinke thay cho việt quất xanh. Người dân từ Trung Âu, Đông Âu tới Đông Nam Âu sử dụng cùng một phương pháp tương tự để làm xi rô để sau đó pha loãng với nước và sử dụng làm đồ uống hay làm chất tạo hương vị trong một vài loại thực phẩm. Bánh nướng hay đồ gia vị quả được làm từ các quả mọng. Người Romania làm một loại đồ uống có ga trong tháng 5 và tháng 6 gọi là "socată" hay "suc de soc". Nó được làm bằng cách tẩm ướt hoa bằng nước, men bia và chanh trong 2–3 ngày. Giai đoạn lên men cuối cùng được thực hiện trong chai có nắp kín để làm đồ uống sủi bọt. Loại đồ uống này đã truyền cảm hứng cho Coca-Cola sản xuất loại đồ uống từ hoa cơm cháy gọi là Fanta Shokata.[9]

Hoa Sambucus nigra được sử dụng để làm nước hoa cơm cháy ngâm đường. St-Germain, một loại rượu mùi của Pháp, được làm từ hoa cơm cháy. Hallands Fläder, một loại rượu akvavit của Thụy Điển, được tạo hương vị bằng hoa cơm cháy. Mặc dù có tên gọi gần giống là sambuca, nhưng loại rượu mùi của Italia này chủ yếu được làm từ tinh dầu đại hồitiểu hồi hương chiết bằng chưng cất cách thủy. Nó cũng chứa dịch chiết hoa cơm cháy để tạo hương vị và bổ sung mùi hoa để làm nhẹ và cân đối hương vị đậm của cam thảo.

Các cành con rỗng của cơm cháy từng được sử dụng làm ống máng để hút nhựa phong làm xi rô phong.[10]

Độc tính

Mặc dù vỏ và thịt của quả chín hay quả đã nấu chín của phần lớn các loài cơm cháy là ăn được,[7][11][12] nhưng quả chưa nấu chín và các bộ phận khác của cây là có độc.[13] Lá, cành con, cành, hạt, rễ, hoa và quả mọng của Sambucus sản sinh ra một số chất cyanidin glycosideancaloit có độc.[7][12] Việc tiêu thụ một lượng lớn cyanidin glycoside và ancaloit từ nước quả, trà hoa hay đồ uống làm từ lá tươi, cành và quả có thể gây ra một số tác động nghiêm trọng, như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy.[7][12][13][14] Tháng 8 năm 1983, một nhóm 25 người ở quận Monterey, California đột ngột đổ bệnh sau khi uống nước ép cơm cháy từ quả, lá và thân còn tươi và không nấu chín của Sambucus mexicana.[14] Mật độ flavonoit (gồm cả cyanidin glycoside) là cao hơn ở trà làm từ hoa so với làm từ quả,[15] và mật độ tổng thể của cyanidin glycoside là thấp hơn ở hoa và quả thu hái từ các cây trồng/mọc ở độ cao nhỏ khi so với các cây mọc ở độ cao lớn.[13]

Chất tạo màu

Cơm cháy chứa nhiều loại anthocyanidin[16] kết hợp với nhau để làm cho nước ép cơm cháy có màu lam-tía đậm và chuyển thành hơi đỏ khi hòa loãng bằng nước.[17] Các sắc tố này được sử dụng làm chất tạo màu trong một số sản phẩm,[16] và "màu nước ép cơm cháy" được FDA Hoa Kỳ liệt kê như là cho phép trong các loại thực phẩm hữu cơ được cấp chứng nhận.[16] Tại Nhật Bản, nước ép cơm cháy được liệt kê là "phụ gia màu tự nhiên" được phê chuẩn theo Luật Thực phẩm và Vệ sinh.[18] Các loại sợi cũng có thể nhuộm bằng nước ép cơm cháy (sử dụng phèn làm chất cẩn màu)[19] để tạo ra màu "cơm cháy" nhạt.

Y học cổ truyền

Mặc dù những người hành nghề y học cổ truyền đã sử dụng cơm cháy trong nhiều trăm năm,[20] bao gồm cả rượu với mục đích điều trị thấp khớp và đau đớn do chấn thương,[21] nhưng vẫn không có chứng cứ khoa học cho thấy việc sử dụng như vậy là có lợi.[7] Bên cạnh đó, cơm cháy đen cũng từng được sử dụng để điều trị các triệu chứng cúm.[7] Trong khi một số nghiên cứu sơ bộ chỉ ra rằng cơm cháy có thể giảm nhẹ các triệu chứng cúm nhưng chứng cứ là không đủ mạnh để hỗ trợ việc sử dụng nó cho mục đích này.[7]

Môi trường sống

Cơm cháy được trồng phổ biến gần các trang trại và nhà cửa vườn tược. Nó là loại cây phụ thuộc nitơ và vì thế nói chung được tìm thấy gần những nơi có chất thải hữu cơ. Tại Anh người ta trồng cơm cháy làm hàng rào do chúng dễ sống, dễ uốn tạo hình và phát triển nhanh. Nói chung nó thích hợp với nhiều loại đất, miễn là có đủ ánh sáng.

Truyền thuyết dân gian và hư cấu

Truyền thuyết dân gian liên quan tới cơm cháy có ở nhiều nơi và cũng thay đổi tùy theo từng khu vực.[22] Trong một số truyền thuyết tại Anh hay Scandinavia thì cây cơm cháy được coi là có khả năng phòng tránh được những điều tội lỗi và bảo vệ người ta khỏi phù thủy, trong khi một số niềm tin khác lại cho rằng phù thủy thường tụ tập dưới cây cơm cháy, đặc biệt là khi nó có nhiều quả.[23] Nếu người ta đốn hạ cây cơm cháy thì vị thần cây được biết đến như là Mẹ Cơm cháy sẽ thoát ra và sẽ tìm cách trả thù người đốn hạ cây. Chỉ có thể an toàn bằng cách cầu khấn Mẹ Cơm cháy trong khi đốn hạ cây cơm cháy.[24]

Làm từ một cành cây cơm nguội, Đũa phép Cơm nguội có một vai trò quan trọng trong cuốn sách cuối cùng của bộ tiểu thuyết Harry Potter, gần như đã được đặt tên là Harry Potter and the Elder Wand (Harry Potter và Đũa phép Cơm nguội) trước khi tác giả J. K. Rowling quyết định đặt tên nó là Harry Potter and the Deathly Hallows (Harry Potter và Bảo bối Tử thần).[25][26]

Thư viện ảnh

Tham khảo

  1. ^ Sambucus L”. Germplasm Resource Information Network. United States Department of Agriculture. 13 tháng 10 năm 2005. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 5 năm 2009. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2009.
  2. ^ Peter Hanelt, Institute of Plant Genetics and Crop Plant Research (ed.), 2001. Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops: (Except Ornamentals), tr. 1697: Sambucus. 3641 trang. Springer-Velag Berlin Heidelberg New York. ISBN 3540410171.
  3. ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. Vương quốc Anh: Dorling Kindersley. 2008. tr. 1136. ISBN 978-1-4053-3296-5.
  4. ^ “Sambucus — The Plant List”. www.theplantlist.org (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2017.
  5. ^ Eriksson, Torsten; Donoghue, Michael J. (1997). “Phylogenetic Relationships of Sambucus and Adoxa (Adoxoideae, Adoxaceae) Based on Nuclear Ribosomal ITS Sequences and Preliminary Morphological Data”. Systematic Botany 22 (3): 555–573. JSTOR 2419828. doi:10.2307/2419828.
  6. ^ a ă Có trồng tại Việt Nam.
  7. ^ a ă â b c d đ e “European elder”. National Center for Complementary and Integrative Health, U.S. Department of Health & Human Services, National Institutes of Health. Tháng 9 năm 2016. Truy cập ngày 8 tháng 11 năm 2016.
  8. ^ Materials used in construction and repair of watches
  9. ^ Fanta Shokata, Coca-Cola HBC Austria GmbH, 2015, truy cập ngày 6 tháng 5 năm 2016
  10. ^ Medve Richard J. et al.. Edible Wild Plants of Pennsylvania and Neighboring States. Penn State Press, 1990, ISBN 978-0-271-00690-1, tr. 161.
  11. ^ McVicar Jekka (2007). "Jekka's Complete Herb Book". Trang 214–215. Raincoast Books, Vancouver. ISBN 1-55192-882-5
  12. ^ a ă â “Elderberry (Sambucus species); Poison plant section”. Nova Scotia Museum.
  13. ^ a ă â Senica, M; Stampar, F; Veberic, R; Mikulic-Petkovsek, M (2016). “The higher the better? Differences in phenolics and cyanogenic glycosides in Sambucus nigra leaves, flowers and berries from different altitudes”. Journal of the Science of Food and Agriculture 97 (8): 2623–2632. PMID 27734518. doi:10.1002/jsfa.8085.
  14. ^ a ă Centers for Disease Control (CDC) (6 tháng 4 năm 1984). “Poisoning from Elderberry Juice—California”. Morbidity and Mortality Weekly Report 33 (13): 173–174. PMID 6422238. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2012.
  15. ^ Viapiana, A; Wesolowski, M (2017). “The Phenolic Contents and Antioxidant Activities of Infusions of Sambucus nigra L”. Plant Foods for Human Nutrition 72 (1): 82–87. PMC 5325840 Kiểm tra giá trị |pmc= (trợ giúp). PMID 28084608. doi:10.1007/s11130-016-0594-x.
  16. ^ a ă â Colors Derived from Agricultural Products, USDA
  17. ^ National Organic Program (NOP)-Proposed Amendments to the National List of Allowed and Prohibited Substances (Processing)
  18. ^ Processing Fruits: Science and Technology (ấn bản 2). CRC Press. 2004. tr. 322–324. ISBN 9781420040074. Truy cập ngày 20 tháng 8 năm 2018.
  19. ^ Burgess, Rebecca (2011). Harvesting Color: How to Find Plants and Make Natural Dyes. Artisan Books. tr. 74–75. ISBN 9781579654252. Truy cập ngày 20 tháng 8 năm 2018.
  20. ^ A Modern Herbal | Elder. Botanical.com (1923-01-06). Tra cứu 06-03-2011.
  21. ^ Flaws, Bob (1994). Chinese Medicinal Wines and Elixirs. Blue Poppy. ISBN 978-0-936185-58-3.
  22. ^ Diacono, Mark (15 tháng 6 năm 2013). “In praise of the elderflower”. The Telegraph. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2017.
  23. ^ Jen Munson (25 tháng 10 năm 2016). “Consider warding off witches, monsters with these spooktacular herbs this Halloween”. The News-Herald, Digital First Media, Denver, CO. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2017.
  24. ^ Howard Michael. Traditional Folk Remedies (Century, 1987); trang 134–135.
  25. ^ Groves, Beatrice (2017). Literary Allusion in Harry Potter (bằng tiếng Anh). Taylor & Francis. tr. 50. ISBN 9781351978736. Truy cập ngày 3 tháng 11 năm 2017.
  26. ^ Brown, Jen (30 tháng 7 năm 2007). “Confused by Potter? Author sets record straight”. TODAY (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 3 tháng 11 năm 2017.
  27. ^ Johnson, M. C; Thomas, A. L; Greenlief, C. M (2015). “Impact of Frozen Storage on the Anthocyanin and Polyphenol Content of American Elderberry Fruit Juice”. Journal of Agricultural and Food Chemistry 63 (23): 5653–5659. PMC 4472577. PMID 26028422. doi:10.1021/acs.jafc.5b01702.

Liên kết ngoài

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia tác giả và biên tập viên
original
visit source
partner site
wikipedia VI

Chi Cơm cháy: Brief Summary ( Vietnamese )

provided by wikipedia VI

Chi Cơm cháy (danh pháp khoa học: Sambucus) là một chi thực vật có hoa trong họ Adoxaceae. Các loài khác nhau được gọi chung trong tiếng Việt là cơm cháy hay sóc dịch hoặc mậu ma. Chi này trước đây xếp trong họ Kim ngân (Caprifoliaceae), nhưng đã được phân loại lại trong họ Adoxaceae do các so sánh di truyền và hình thái với các loài trong chi Adoxa.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia tác giả và biên tập viên
original
visit source
partner site
wikipedia VI

Бузина ( Russian )

provided by wikipedia русскую Википедию
У слова «Бузина» есть и другие значения: см. Бузина (значения).
Царство: Растения
Подцарство: Зелёные растения
Отдел: Цветковые
Надпорядок: Asteranae
Семейство: Адоксовые
Род: Бузина
Международное научное название

Sambucus L. (1753)

Wikispecies-logo.svg
Систематика
на Викивидах
Commons-logo.svg
Изображения
на Викискладе
ITIS 35315NCBI 4201EOL 38451GRIN g:10679IPNI 6117-1

Бузина́ (лат. Sambucus[2]) — род цветковых растений семейства Адоксовые (Adoxaceae); ранее род включали в семейство Жимолостные (Caprifoliaceae)[3][4][5] или выделяли в отдельное семейство Бузиновые. Включает около двадцати пяти видов.

Некоторые виды используются как лекарственные растения[6]; бузина (особенно красная и чёрная) в пчеловодстве используется как источник пыльцы и нектара, а также как средство для борьбы с мышами. Некоторые виды культивируют как декоративные растения.

Ареал рода охватывает значительную часть Северного полушария (в основном зоны с умеренным и субтропическим климатом), а также Австралию.

Биологическое описание

Большинство представителей рода — кустарники или небольшие деревья, гораздо реже — многолетние травы (например, бузина травянистая)[3].

Тычинок пять (например, у бузины красной), у некоторых видов — три[7]. Плодягодовидная костянка[3].

Классификация

Таксономическое положение

Ранее род включали в семейство Жимолостные (Caprifoliaceae) или выделяли в отдельное семейство Бузиновые (Sambucaceae Batsch ex Borkh., 1797), но после исследований, проведённых группой APG, его таксономическое положение было изменено: согласно системе классификации APG II (2003) род входит в семейство Адоксовые порядка Ворсянкоцветные.

отдел Цветковые порядок Ворсянкоцветные ещё 58 порядков цветковых растений (APG III, 2009) семейство Жимолостные, включая Валериановые, Ворсянковые, Линнеевые и Мориновые (APG III) семейство Адоксовые род Бузина роды Адокса, Калина, Синадокса бузина красная,
бузина травянистая,
бузина чёрная
и ещё более двадцати видов

Виды

Род включает около двадцати пяти видов, из них наиболее известны три: Бузина травянистая, Бузина чёрная и Бузина красная[3].

По данным сайта Germplasm Resources Information Network (GRIN) род состоит из следующих видов[8] (с указанием ареала для некоторых из них):

Sambucus ebulus 001.jpg
Sambucus racemosa2.jpg
Sambucus nigra 003.jpg
Соцветия трёх наиболее известных видов рода Бузина.
Слева направо: Sambucus ebulus, Sambucus racemosa, Sambucus nigra

Бузиновый шарик

Бузиновый шарик (шарик, выпиленный из сердцевины ствола бузины) широко используется в демонстрационных опытах по электростатике, так как он очень лёгкий: клетки сердцевины бузины мертвы, пусты и сухи. Поэтому относительно небольшого электрического заряда на шарике достаточно для того, чтобы показывать электрическое притяжение или отталкивание.

Примечания

  1. Об условности указания класса двудольных в качестве вышестоящего таксона для описываемой в данной статье группы растений см. раздел «Системы APG» статьи «Двудольные».
  2. О происхождении слова см. статью Буковый аргумент.
  3. 1 2 3 4 5 Кирпичников, 1971.
  4. Бузина // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  5. Бузина // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
  6. Герценштейн Г. М. Бузинный сок // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  7. Гладкова, 1981.
  8. Sambucus Архивная копия от 29 октября 2013 на Wayback Machine: список видов на сайте Germplasm Resources Information Network (GRIN)
  9. 1 2 3 4 Бузина на agbina.com (Проверено 27 ноября 2009)
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Авторы и редакторы Википедии

Бузина: Brief Summary ( Russian )

provided by wikipedia русскую Википедию

Бузина́ (лат. Sambucus) — род цветковых растений семейства Адоксовые (Adoxaceae); ранее род включали в семейство Жимолостные (Caprifoliaceae) или выделяли в отдельное семейство Бузиновые. Включает около двадцати пяти видов.

Некоторые виды используются как лекарственные растения; бузина (особенно красная и чёрная) в пчеловодстве используется как источник пыльцы и нектара, а также как средство для борьбы с мышами. Некоторые виды культивируют как декоративные растения.

Ареал рода охватывает значительную часть Северного полушария (в основном зоны с умеренным и субтропическим климатом), а также Австралию.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Авторы и редакторы Википедии

接骨木属 ( Chinese )

provided by wikipedia 中文维基百科

参见正文

接骨木属学名Sambucus)约20余,广泛分布在全球南北的温带亚热带地区,在北半球种类最多,在南半球仅限于南美洲澳洲部分地区。以前的分类方法将其列入忍冬科,但最新的根据基因分类的APG 分类法将其列入五福花科

接骨木属植物一般为灌木或小乔木,只有两种为多年生草本,落对生,为奇数羽状复叶,5-30厘米长,小叶有锯齿;小,聚合成圆锥状聚伞花序,白色或黄白色,春季末开花;果实浆果,为红色蓝色黑色,也有少数为黄色白色

主要品种

 src=
奥地利种植的接骨木

美洲

亚洲

欧洲和非洲

澳洲

应用

 src=
接骨木浆果

接骨木的浆果可以食用,花和浆果也可以酿,花可以做,浆果可以做果酱,但接骨木绿色部分和未成熟的果实有毒,花色浆果的种子也有毒,食用时一定要小心。

接骨木也可以作为观赏,其枝条可以入药,可祛风湿,行血通络,治疗跌打损伤。

  • Sambucus nigra0.jpg
  • Elderflower-detail-pd.jpg
  • Sambucus racemosa2.jpg
  • Elderberries2007-08-12.JPG
 src= 维基共享资源中相关的多媒体资源:接骨木属

外部链接

 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
维基百科作者和编辑

接骨木属: Brief Summary ( Chinese )

provided by wikipedia 中文维基百科

接骨木属(学名:Sambucus)约20余,广泛分布在全球南北的温带亚热带地区,在北半球种类最多,在南半球仅限于南美洲澳洲部分地区。以前的分类方法将其列入忍冬科,但最新的根据基因分类的APG 分类法将其列入五福花科

接骨木属植物一般为灌木或小乔木,只有两种为多年生草本,落对生,为奇数羽状复叶,5-30厘米长,小叶有锯齿;小,聚合成圆锥状聚伞花序,白色或黄白色,春季末开花;果实浆果,为红色蓝色黑色,也有少数为黄色白色

license
cc-by-sa-3.0
copyright
维基百科作者和编辑

ニワトコ属 ( Japanese )

provided by wikipedia 日本語
ニワトコ属 Sambucus sieboldiana 5.JPG 分類APG III : 植物界 Plantae 階級なし : 被子植物 angiosperms 階級なし : 真正双子葉類 eudicots 階級なし : キク類 asterids 階級なし : キキョウ類 campanulids : マツムシソウ目 Dipsacales : レンプクソウ科 Adoxaceae : ニワトコ属 Sambucus 学名 Sambucus L.

The Plant List(Accepted)より

ニワトコ属(ニワトコぞく、学名:Sambucus、和名漢字表記:庭常属、接骨木属)はニワトコなどを含むの一つ。クロンキスト体系までスイカズラ科に属していたが、新しい分類体系であるAPG植物分類体系ではレンプクソウ科に移されている[1]

特徴[編集]

落葉小高木低木または多年草に皮目があり、中に太いがある。は対生し、奇数羽状複葉で小葉の縁に鋸歯がある。は両性で小型、放射相称、枝先に集散状散房花序か円錐花序に多数つく。花冠は車状に(3-)5深裂する。雄蘂は(3-)5個。子房は半下位で3-5室。果実は液果状の核果となる。

世界に約25種が知られる。その多くが北半球の温帯から熱帯にかけて分布し、オーストラリア、タスマニア、南アメリカにも分布が及ぶ。日本には2種が生育する。

主な種[編集]

日本の種[編集]

  • ソクズ(クサニワトコ) Sambucus javanica Blume. ( Sambucus chinensis Lindl. はシノニム[2]
  • ニワトコ Sambucus sieboldiana L. var. pinnatisecta G.Y. Luo & P.H. Huang. (Sambucus racemosa L. subsp. sieboldiana (Miq.) H.Hara は、シノニム[3]
    • オオニワトコ Sambucus racemosa L. subsp. sieboldiana (Miq.) H.Hara var. major (Nakai) Murata
    • エゾニワトコ Sambucus racemosa L. subsp. kamtschatica (E.L.Wolf) Hultén

栽培種、外国の種[編集]

ギャラリー[編集]

利用[編集]

欧米では果実が赤いセイヨウアカミニワトコ(European red elder)、果実が黒いアメリカニワトコ(American elder)、セイヨウニワトコ(Black elder)などを利用し、果実を果実酒やジャムにしたり、花序を解熱・鎮痛等の薬用にしたりする。花序とショ糖柑橘類などで煮詰めて作ったコーディアルは、イギリスオーストラリアエルダーフラワーコーディアルElderflower cordial)と呼ばれ、カルピスのように、水で薄めて飲用される。また、カルピスウォーターのように薄めずに飲めるエルダーフラワーElderflower)と呼ばれているレモネードタイプもある。またオーストリア、ドイツなどではホルンダーブルューテン(Holunderblüten)と呼ばれ、水や炭酸水で割って一般に広く飲用されている。

窒素に富んだ土壌を好み、古代の人間の居住区跡や、ウサギの群生地からニワトコの残骸が出土することが多い。このため、古代の人々は、ウサギはニワトコを日よけ代わりに利用していて、それゆえニワトコの生えている場所を好むと推量していた。

伝承[編集]

人々の生活と密接な関係があるニワトコには、多くの伝説が生まれた。ユダはニワトコの木(セイヨウハナズオウであるとも言う)で首を吊ったと言われる。ニワトコの木の根元に生えるキノコは、首を吊ったユダの呪いが具現化したものだと畏怖され、「ユダの耳茸」と呼ばれた。また、ニワトコを素材に作ったゆりかごで赤ん坊を寝かせると、ニワトコに生気を吸い取られる、ニワトコの枝で子供を叩くと成長が止まってしまう、ニワトコの木で家を建てると、怪奇現象に見舞われるなど、ニワトコにまつわる不吉な風聞は、枚挙に暇が無い。

1997年の刊行と同時に世界的なベストセラーとなったファンタジー小説「ハリー・ポッターシリーズ」の作中では、死の秘宝のひとつである最強の杖の材料として選ばれている。

脚注[編集]

参考文献[編集]

外部リンク[編集]

 src= ウィキメディア・コモンズには、ニワトコ属に関連するカテゴリがあります。 執筆の途中です この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めていますプロジェクト:植物Portal:植物)。
 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
ウィキペディアの著者と編集者
original
visit source
partner site
wikipedia 日本語

ニワトコ属: Brief Summary ( Japanese )

provided by wikipedia 日本語

ニワトコ属(ニワトコぞく、学名:Sambucus、和名漢字表記:庭常属、接骨木属)はニワトコなどを含むの一つ。クロンキスト体系までスイカズラ科に属していたが、新しい分類体系であるAPG植物分類体系ではレンプクソウ科に移されている。

license
cc-by-sa-3.0
copyright
ウィキペディアの著者と編集者
original
visit source
partner site
wikipedia 日本語

딱총나무속 ( Korean )

provided by wikipedia 한국어 위키백과

딱총나무속(-銃--屬, 학명: Sambucus 삼부쿠스[*])은 연복초과이다. 여러 종이 영어엘더(elder)라 불리며, 열매는 엘더베리(elderberry)라 불린다.

하위 분류

  • 넓은잎딱총나무 S. latipinna Nakai
  • 덧나무 S. sieboldiana (Miq.) Blume ex Schwer.
    • 말오줌나무 S. sieboldiana var. pendula (Nakai) T.B.Lee
    • S. sieboldiana var. pinnatisecta G.Y.Luo & P.H.Huang
  • 딱총나무 S. coreana Kom. & Aliss.
  • 레드엘더베리 S. racemosa L.
    • S. racemosa f. dissecta (Britton) Scoggan
    • S. racemosa f. rosaeflora (Carrière) Scoggan
    • S. racemosa var. leucocarpa (Torr. & A.Gray) Cronquist
    • S. racemosa subsp. kamtschatica (E.L.Wolf) Hultén
    • S. racemosa subsp. pubens (Michx.) House
      • S. racemosa subsp. pubens var. arborescens (Torr. & A.Gray) A.Gray
      • S. racemosa subsp. pubens var. melanocarpa (A.Gray) McMinn
      • S. racemosa subsp. pubens var. microbotrys (Rydb.) Kearney & Peebles
    • S. racemosa subsp. sibirica (Nakai) H.Hara
    • S. racemosa subsp. sieboldiana (Miq.) H.Hara
      • 지렁쿠나무 S. racemosa subsp. sieboldiana f. stenophylla (Nakai) H.Hara
      • S. racemosa subsp. sieboldiana f. nakaiana Murata
  • 블랙엘더베리 S. nigra L.
    • 블루엘더베리 S. nigra subsp. cerulea (Raf.) Bolli
    • 캐나다딱총나무 S. nigra subsp. canadensis (L.) Bolli
    • S. nigra subsp. palmensis (Link) Bolli
    • S. nigra subsp. peruviana (Kunth) Bolli
  • 접골초 S. javanica Blume
  • 혈만초 S. adnata Wall. ex DC.
  • S. australasica (Lindl.) Fritsch
  • S. australis Cham. & Schltdl.
  • S. callicarpa Greene
  • S. ebulus L.
    • S. ebulus subsp. africana (Engl.) Bolli
  • S. lanceolata R.Br.
  • S. melanocarpa A.Gray
  • S. microbotrys Rydb.
  • S. orbiculata Greene
  • S. sibirica Nakai
  • S. × strumpfii Gutte
  • S. velutina Durand & Hilg.
  • S. wightiana Wall. ex Wight & Arn.
  • S. williamsii Hance
 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia 작가 및 편집자

딱총나무속: Brief Summary ( Korean )

provided by wikipedia 한국어 위키백과

딱총나무속(-銃--屬, 학명: Sambucus 삼부쿠스[*])은 연복초과이다. 여러 종이 영어로 엘더(elder)라 불리며, 열매는 엘더베리(elderberry)라 불린다.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia 작가 및 편집자