Mandarin Duck

Mandarynka, kaczka mandarynka^[4] (Aix galericulata) – gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Zamieszkuje dorzecze Amuru, Sachalin, Japonię, Mandżurię i wschodnie Chiny. Zimuje w Japonii i południowo-wschodnich Chinach. Hodowany w Europie od XVIII wieku jako ptak ozdobny. Zbiegłe osobniki utworzyły utrzymujące się, osiadłe populacje, głównie w dużych miastach. Spotykana również w Polsce.

Morfologia

Para mandarynek nad jeziorem Martin w hrabstwie Lancashire w Wielkiej Brytanii.

Cechy gatunku

U obu płci pióra z tyłu głowy tworzą charakterystyczny czub. U samca rude ramieniowe lotki drugorzędowe są znacznie wydłużone i tworzą przy złożonych skrzydłach sterczące ku górze grzebienie. Rude są też u kaczora szerokie bokobrody. Samiec ubarwiony bardzo jaskrawo. Od nasady czerwonego dzioba, przez oko, po koniec czuba ciągnie się szeroki, biało-kremowy pas. Ponad nim czoło i przód ciemienia metalicznie zielony, natomiast tył ciemienia i potylica rdzawa. Boki głowy rdzawe, w tylnej części wąski metaliczno-zielony pas. Przód szyi i pierś metaliczno-fioletowe, w dolnej części przez fioletową plamę ciągną się dwa białe pasy. Grzbiet ciemny, boki beżowe. Grzebienie złożone z drugorzędowych lotek rdzawe z białymi końcami. Ogon ciemny, podogonie białe, a łapy pomarańczowe. Na skrzydłach zielone lusterka. Samiec wydaje ostre „wrrik”.

Samica znacznie skromniej ubarwiona. Wierzch ciała szarobrunatny o oliwkowym odcieniu, z wąskim białym pasem wokół oczu i na podgardlu. Kantarek, podbródek i przód szyi białe. Spód ciała popielaty w duże, jasne plamy, podogonie białe, ogon czarny. Na skrzydłach metaliczne zielone lusterka. Ma żółtawe łapy i ciemnoszary dziób. Odzywa się głuchym „atsk”.

Gdy mają na sobie upierzenie spoczynkowe, płeć rozróżnia się po kolorze dzioba. W naturze występuje również inna kaczka nadrzewna – karolinka, pochodząca z Ameryki Północnej, podobna do mandarynki. Również jest drobna, barwna i prowadzi zbliżony tryb życia, ale różni się nieco upierzeniem i kaczor nie ma rudego żagla.

Jest nadrzewną kaczką. Ma charakterystyczny dla całego rodzaju Aix kształt dzioba, którego nie mają żadne inne kaczki. W locie cechuje ją duża zwrotność, co zawdzięcza odpowiedniej proporcji między masą ciała a wymiarami skrzydeł oraz długiemu ogonowi. By usiąść na szczycie drzewa, potrafi szybko wzbić się w powietrze. Zręcznie porusza się między gałęziami.

W hodowli spotykana jest częściowo zmutowana odmiana o niemal białym upierzeniu.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 41–49 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 65–75 cm
masa ciała ok. 500 g

Tryb życia

Młoda mandarynka

Aix galericulata

Biotop

Śródleśne jeziora i rzeki. Populacje europejskie zamieszkują głównie stawy w miejskich parkach.

Gniazdo

W dziupli, pod wiatrołomami lub w zaroślach, szczelinach skalnych, rozgałęzieniach pni, w pobliżu wody, znacznie rzadziej na ziemi. Chętnie zasiedla budki lęgowe zawieszone na drzewach.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu-maju 7–12 brunatnawych jaj.

Wysiadywanie

Jaja składane w jednodniowych odstępach wysiadywane są przez okres 28–30 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu, a umiejętność latania zdobywają po 40–45 dniach, wówczas się usamodzielniają. Ich puch jest tak gruby i lekki, że chroni pisklęta przy upadkach na ziemię nawet z 10 metrów. Wykonano doświadczenia, które wykazały, że kaczęta mandarynki wychowane w gnieździe na drzewie nie boją się wysokości.

Pożywienie

Pokarm roślinny i zwierzęcy (bezkręgowce) zbierany z powierzchni wody. Jesienią najczęściej jedzą bukiew i żołędzie.

Ochrona

Samiec kaczki mandarynki (Aix galericulata) sfotografowany w Starej Iwicznej, Polska

Samiec kaczki mandarynki z samicą kaczki krzyżówki, Stara Iwiczna, Polska

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)^[3]. W Polsce nie podlega ochronie, jako gatunek potencjalnie inwazyjny^[5].

Symbolika

W kulturze chińskiej para kaczek mandarynek jest symbolem wierności. Ptaki te bowiem łączą się w pary na całe życie. Chińczycy uważają, że kiedy jedna z kaczek ginie, druga umiera ze zgryzoty.

Zobacz też

• Fauna Polski
• Ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel, Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)