Multimedia w Wikimedia Commons Smugówka malgaska[3] (Phedina borbonica) – gatunek ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Phedina. Ptak zamieszkujący Madagaskar, niezagrożony wyginięciem.
Smugówka malgaska występuje w zależności od podgatunku[4][5]:
Gatunek po raz pierwszy opisany przez niemieckiego zoologa Johanna Friedricha Gmelina w 1789 roku pod nazwą Hirundo borbonica[6]. Jako miejsce typowe autor wskazał Bourbon (obecnie Mauritus)[6]. Podgatunek madagascariensis opisał po raz pierwszy niemiecki ornitolog Gustav Hartlaub w 1860 roku[7]. Jako miejsce typowe Hartlaub wskazał Madagaskar[7]. Rodzaj Phedina został utworzony we 1855 roku przez francuskiego zoologa Karola Lucjana Bonaparte[8]. Cześć ujęć systematycznych umieszcza w rodzaju Phedina smugówkę kongijską (Phedinopsis brazzae)[4][9]. Rozpoznano dwa podgatunki P. borbonica[a][4][5].
Nazwa rodzajowa: greckie φαιος phaios – brązowy; włoskie Rondine – jaskółka < łacińskie hirundo, hirundinis – jaskółka[10].
Epitet gatunkowy: Île de Bourbon, wyspa nazwana w 1649 roku na cześć Burbonów, europejskiej rodziny królewskiej pochodzenia francuskiego (później Ile de la Réunion, obecnie Reunion, nazwana w 1793 roku, aby upamiętnić upadek Burbonów i unię rewolucjonistów z Marsylii i z Paryża)[11].
Długość ciała 15 cm, masa ciała 18–24 g[5]. U podgatunku nominatywnego korona i górne części ciała szaro-brązowe z drobnymi ciemnymi smugami. Skrzydła i ogon ciemnobrązowe, ogon słabo rozwidlony, barkówki z bladymi krawędziami. Spód ciała szaro-brązowy, gardło i brzuch białe, z silnie zaznaczonymi ciemnymi smugami (szerszymi niż w górnych częściach ciała). Pokrywy podskrzłydłowe szaro-brązowe. Płcie podobne. Osobniki młodociane różnią się od dorosłych posiadaniem szerokich białych końcówek na lotkach II rzędu. Podgatunek madagascariensis jaśniejszy, z białymi pokrywami podogonowymi i bardziej wyraźnymi smugami na piersi[5].
Ćwierkająca pieśń o brzmienieu „siri-liri siri-liri”[b]; również kontaktowe odgłosy o brzmieniu „chip”[b][5].
Smugówka malgaska preferuje obszary otwarte i półotwarte. Na Mauritiusie i Reunionie, żywi się nad zbiornikami wodnymi, wśród lasów i zarośli oraz wzdłuż klifów i obszarów brzegowych, do wysokości 1500 m n.p.m. na Mauritiusie, na Reunionie spotykana głównie na 200-500 m n.p.m.[5]. Na Madagaskarze widywana na otwartym terenie, wśród krzewów, w lasach, terenach zalesionych, bagnach i na polach ryżowych, na wysokości do 2400 m n.p.m.[5]. W sezonie innym niż rozrodczy, pokarm zdobywa również na obszarach wylesionych i nad baldachimem lasu bogatego w Brachystegia w Mozambiku[5].
Dieta smugówki malgaskiej zawiera chrząszcze (Coleoptera) i błonkoskrzydłe (Hymenoptera)[5]. Pokarm zdobywa pojedynczo lub w małych grupach wraz z innymi jaskółkami i jerzykami (Apodidae), blisko ziemi i drzew; lot jest wolny i trzepoczący[5]. Najaktywniejsza tuż przed zmierzchem[5].
Okres rozrodczy na Madagaskarze przypada na okres od sierpnia do listopada, natomiast na Mauritiusie i Reunionie na okres od września do grudnia[5]. Formuje się w grupy składające się z 3-20 par[5]. Gniazdo otwarte, o kształcie kubka zbudowane jest z gałązek i innych materiałów roślinnych, takich jak sucha trawa, wyłożone jest drobniejszą roślinnością i piórami, umieszczone jest w szczelinie lub na półkach w skalnych, wśród kępek trawy, na dachach lub w budynkach, w podziemnym korytarzach lub w jaskiniach, często od 3 do 5 m nad wodą[5]. Samica na Madagaskarze i na Mauritiusie składa 2 jajka, natomiast na Reunionie od 2 do 3 jaj[5]. Jaja wysiaduje wyłącznie samica, okres inkubacji jest nieznany; obie płcie karmią pisklęta[5]. Okres pierzenia piskląt nieznany[5].
Podgatunek nominatywny na Mauritiusie i Reunionie osiadły podczas rozproszenia w sezonie post-hodowlanym, nieobecny na lęgowiskach od początku stycznia do połowy sierpnia[5]. Podgatunek madagascariensis, po okresie rozrodczym migruje zarówno lokalnie jak i odbywa długodystansowe loty; rejestrowany poza sezonem rozrodczym (głównie okres od czerwca do sierpnia) w rozproszonych miejscach w Afryce (na przykład wschodnia Kenia, wyspa Pemba, Malawi, środkowy Mozambik). Rejestrowano przeloty nad atolem Aldabra[12], nad Seszelami i innymi wyspami; osobniki zabłąkane widywane na Amirantach[5].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern) – najmniejszej troski[2][13]. Mimo że nieznana jest globalna liczebność populacji, gatunek ten wydaje się być dość powszechny na Mauritiusie i Reunionie oraz lokalny na Madagaskarze[2]. W drugiej połowie XX wieku licznie rejestrowany w Afryce np. w 1944 roku w okresie od czerwca do lipca i w 1956 kwietniu w Malawi, oraz w 1968 roku w okresie od czerwca do lipca w Mozambiku; w ostatnim okresie znacznie rzadziej spotykany na terenach Afryki[5]. Stan populacji na wyspie Pemba niepewny, rejestrowany głównie poza sezonem hodowlanym, choć spotykany również w okresie rozrodczym[5]. W latach 1973-1974 na Mauritiusie zarejestrowano co najmniej 70-75 par i być może 200-400 par na Reunionie podgatunku nominatywnego[5].
Smugówka malgaska (Phedina borbonica) – gatunek ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Phedina. Ptak zamieszkujący Madagaskar, niezagrożony wyginięciem.
