Rdestnica włosowata[3] (Potamogeton trichoides Cham. & Schltdl.) – gatunek rośliny należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae).
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Europie, Azji i Afryce[4]. W Polsce osiąga północną granicę zasięgu i rośnie głównie w części południowej: na Górnym Śląsku, w dolinie Wisły od Kotliny Oświęcimskiej do Puław, w dolinie środkowego Sanu i w zachodniej Polsce. Na Pojezierzu Mazurskim i w Karpatach znana jest z nielicznych tylko stanowisk. W Karpatach do 2008 r. podano tylko cztery: staw w Świnnej Porębie, wyrobisko pożwirowe w Dąbrówce, w Rymanowie i Posadzie Leskiej (Góry Słonne)[5].
Morfologia
-
Łodyga
- Rozgałęziona i całkowicie zanurzona o długości do 80 cm. Kłącza brak, lub nitkowate i obłe, tworzące się dopiero pod koniec wegetacji[5]. Zakorzenia się płytko poskręcanymi korzeniami. Na węzłach brak gruczołów, lub są one słabo rozwinięte[6].
- Liście
- Wyłącznie podwodne, sterczące, bardzo sztywne i posiadające gruby nerw środkowy zajmujący 30-75% powierzchni blaszki liściowej oraz 2 nerwy boczne. Nerw główny dochodzi do szczytu blaszki. Bardzo rzadko tylko występują dobrze rozwinięte komórki powietrzne, zazwyczaj tworzą one wąski tylko pas u nasady liścia, lub brak ich w ogóle. Liście o kształcie szydlasto-równowąskim i zaostrzonych szczytach. Są włosowate; mają długość do 13 cm i szerokość do 1, wyjątkowo 1,8 mm, tak więc stosunek ich szerokości do długości wynosi 1:40 do 1:80. Występują zwykle półprzeźroczyste i nietrwałe przylistki o długości 0,5-2,7 cm i tępym szczycie. Mają barwę od zielonej do brunatnej i po wysuszeniu niewyraźne nerwy. Pochwy liściowe zamknięte i ciemno obrzeżone[6].
- Turiony
- Powstają na szczytach bocznych odgałęzień łodygi i na łodydze głównej. Mają długość do 2,2 cm, są wąskie i podłużne, o barwie od ciemnozielonej do brązowozielonej. Posiadają 2-3 wąskie listki[6].
- Kwiaty
- Wytwarzają się tuż pod powierzchnią wody, ale w trakcie dojrzewania na sztywnych szypułach wysuwają się tuż nad powierzchnię wody. Są to przeciętnie 5-kwiatowe kłosy[5] o długości do 1 cm. Kwiaty obupłciowe z jednym lub dwoma słupkami. Szypuła ma długość do 7,5 cm i jest 3-9 razy dłuższa od kłosa[6].
- Owoce
- Mniej więcej koliste orzeszki o długości do 3 mm, po wysuszeniu czerniejące. Mają prosty i krótki dzióbek (rostrum), na brzusznej stronie prostą listewkę guzki. W każdym kłosie dojrzewa zazwyczaj tylko jeden owoc, rzadko więcej[6].
- Gatunki podobne
-
Rdestnica grzebieniasta. Posiada w liściach przestwory międzykomórkowe. Odróżnia się także biało unerwionymi, otwartymi pochwami liściowymi[6].
Biologia i ekologia
- Rozwój
-
Bylina, hydrofit. Kwitnie od maja do końca lipca. Ma kwiaty przedsłupne, zapylane przez wiatr[5]. Po zapyleniu owocostan pogrąża się w wodzie. Owoce mogą być roznoszone przez wodę (hydrochoria), mogą być zjadane przez ryby i ptaki wodne, ich nasiona przechodzą wówczas niestrawione przez ich układ pokarmowy. W ten sposób zwierzęta te rozprzestrzeniają nasiona (endozoochoria). Mogą się rozprzestrzeniać także po przyczepieniu się do odnóży lub piór ptaków (egzozoochoria)[7]. Roślina może się rozmnażać także wegetatywnie przez turiony[6].
- Siedlisko
- Występuje w stojących i wolno płynących płytkich wodach eutroficznych na różnego rodzaju podłożach: piaszczystych, gliniastych i organicznych. Jest wrażliwa na wysychanie, falowanie i wahania poziomu wody[6]. Spotkać ją można w rowach melioracyjnych, starorzeczach i stawach. Często jest jedynym gatunkiem zasiedlającym świeżo powstałe zbiorniki wodne, później jednak występuje w zbiorowiskach wielogatunkowych[5]. Gatunek charakterystyczny dla związku Potamion[8].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 26[5].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[9].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2013-11-13].
-
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-16].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ Potamogeton trichoides na eMonocot [dostęp 2013-11-13].
-
↑ a b c d e f Zalewska-Gałosz J., Oklejewicz K. Rdestnica włosowata. s. 416-417. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c d e f g h Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].
-
↑ Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.