Kirkia Family

Kirkiaceae – monotypowa rodzina roślin z rzędu mydleńcowców. Obejmuje jeden rodzaj Kirkia z co najmniej 6 gatunkami występujący w południowo-wschodniej Afryce (od Etiopii i Somalii po Madagaskar, RPA i Namibię. Należą tu rośliny związane z siedliskami suchymi. Soczyste i bulwiasto zgrubiałe korzenie niektórych gatunków (K. acuminata, K. wilmsii i K. tenuifolia) wykorzystywane są do gaszenia pragnienia. Wykorzystuje się także drewno tych gatunków, z kory wytwarza włókna, a K. acuminata sadzona jest także w żywopłotach^[3]. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze. Nazwa rodzaju i w efekcie także rodziny upamiętnia szkockiego odkrywcę i przyrodnika Johna Kirka^[4].

Morfologia

Pokrój

Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości, często ze zgrubiałą szyją korzeniową poniżej poziomu gruntu^[4].

Liście

Skrętoległe, ale skupione na końcach pędów. Bez przylistków^[4]. Blaszka jest pierzasto podzielona, składa się z 2–30 par listków^[3] o brzegach karbowanych lub piłkowanych^[4].

Kwiaty

Drobne (do 4 mm średnicy), promieniste, zebrane są w złożone, wiechowate wierzchotki^[3]. Kwiaty są funkcjonalnie jednopłciowe – męskie mają zredukowaną zalążnię, a żeńskie pręciki^[4]. Kwiaty są zasadniczo 4-krotne^[3], ale liczba elementów składowych poszczególnych okółków jest zmienna – w dolnej części kwiatostanu kwiaty są 5- lub 6-krotne, a w górnej zdarzają się 3-krotne. Działki kielicha są krótkie, u nasady zrosłe. Płatki korony są równowąskie i wolne. Nitki pręcików wyrastają z pękatego dysku miodnikowego. Zalążnia jest górna, osadzona na nieco wyniesionym dnie kwiatowym i tworzona przez 4 do 8 zrośniętych owocolistków. Szyjki słupka są wolne, w liczbie zgodnej z liczbą owocolistków, łączą się na szczycie główkowatymi znamionami^[4].

Owoce

Suche^[3], drewniejące rozłupnie, rozpadające się na 4–8 jednonasiennych rozłupek^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla kladu obejmującego rodzinę osoczynowatych i nanerczowatych w rzędzie mydleńcowców Sapindales reprezentującym klad różowych w obrębie okrytonasiennych^[1].

mydleńcowce

Biebersteiniaceae

łużnikowate Nitrariaceae

Kirkiaceae

osoczynowate Burseraceae

nanerczowate Anacardiaceae

mydleńcowate Sapindaceae

biegunecznikowate Simaroubaceae

meliowate Meliaceae

rutowate Rutaceae

Wykaz gatunków^[5]

• Kirkia acuminata Oliv.
• Kirkia burgeri Stannard
• Kirkia dewinteri Merxm. & Heine
• Kirkia glauca Engl. & Gilg
• Kirkia leandrii (Capuron) Stannard
• Kirkia tenuifolia Engl.
• Kirkia wilmsii Engl.

Przypisy