Cattail Family

Pałkowate (Typhaceae Juss.) – rodzina roślin jednoliściennych. Należą tu helo- i hydrofity prawie wszystkich stref klimatycznych^[2], przy czym w zależności od ujęcia systematycznego takson ten obejmuje dwa rodzaje (pałka Typha i jeżogłówka Sparganium) lub jeden (jeżogłówka wyłączana jest jako osobna rodzina jeżogłowkowatych Sparganiaceae). Niezależnie od ujęcia zaliczane tu rośliny mają kłącza, z których wyrastają wzniesione lub unoszące się w wodzie łodygi. Liście są równowąskie, z nerwacją równoległą. Kwiaty drobne, wiatropylne, zebrane w gęste kwiatostany. Oba zaliczane tu rodzaje spotykane są na całym świecie, głównie na półkuli północnej i nie mają istotnego znaczenia ekonomicznego. Tylko lokalnie rośliny z rodzaju pałka wykorzystuje się jako jadalne, liście używane są do wyrobu mat i plecionek, niektóre kultywary są uprawiane^[3].

Morfologia

Łodyga

Rośliny zielne o łodygach wzniesionych wyrastających z pełzającego, okrytego łuskami kłącza. Kłącze rozgałęziające się sympodialnie. Po powstaniu pędu nadziemnego z pąka znajdującego się w jego kącie kontynuowany jest wzrost kłącza. Zwykle tylko z pierwszego pąka wyrasta łodyga zwieńczona organami generatywnymi, poza tym w ciągu danego sezonu, jeśli powstają organy nadziemne, to są to tylko kępy liści. Łodyga może się rozgałęziać lub jest nierozgałęziona^[4].

Liście

Zwykle tylko odziomkowe, ułożone skrętolegle dwurzędowo. Pochwy liściowe w przypadku pędów wegetatywnych tworzą fałszywą łodygę, a u roślin z łodygą zwieńczoną kwiatostanami – otulają ją. Blaszka liściowa z miękiszem gąbczastym, jest płaska, wklęsła lub wypukła, czasem z wypukłym nerwem środkowym po stronie odosiowej. Blaszki równowąskie lub wąskolancetowate, unerwione równolegle, wzniesione lub pływające^[4].

Kwiaty

Bardzo drobne, jednopłciowe, zebrane w gęste, kwiatostany na szczycie łodygi. U pałki kwiatostany są cylindryczne i powstają na szczycie nierozgałęzionej łodygi. U jeżogłówki są kuliste i powstają nierzadko na rozgałęzionej łodydze. W każdym wypadku w górnej części znajdują się kwiatostany męskie, w dolnej żeńskie. Okwiat zredukowany, składa się z jednego lub kilku niepozornych listków, u pałek zmodyfikowanych do postaci włosków. Pręciki są trzy (rzadziej 1 do 8). Główki osadzone są na nitkach nasadą. W kwiatach żeńskich słupek jest pojedynczy i powstaje z jednego, rzadko 2–3 owocolistków. Znamiona pojedyncze lub trzy. Górna zalążnia zawiera pojedynczy zalążek^[4].

Owoce

Drobne niełupki, u jeżogłówki wodosiewne, u pałki wiatrosiewne^[4].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina pałkowate (Typhaceae). Rodzina stanowi grupę siostrzaną dla rodziny bromeliowatych Bromeliaceae, wraz z którymi tworzy klad bazalny rzędu wiechlinowców^[1].

Do rodziny zaliczane są dwa rodzaje:

• Rodzaj: pałka Typha
• Rodzaj: jeżogłówka Sparganium

Pozycja rodziny w kladogramie przedstawiającym powiązania filogenetyczne w obrębie rzędu wiechlinowców:

wiechlinowce

pałkowate Typhaceae

bromeliowate Bromeliaceae

Rapateaceae

łuczydłowate Xyridaceae

niedotrawowate Eriocaulaceae

majakowate Mayacaceae

turniowate Thurniaceae

sitowate Juncaceae

ciborowate Cyperaceae

rześciowate Restionaceae

biczycowate Flagellariaceae

wiechlinowate Poaceae

Ecdeiocoleaceae

żuanwiliowate Joinvilleaceae

Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Typhanae Thorne ex Reveal, rząd pałkowce (Typhales Dumort.), rodzina pałkowate (Typhaceae Juss.), podrodzina Typhoideae Link, plemię Typheae Dumort., rodzaj pałka (Typha L.)^[5].

Do rodziny należy tylko jeden rodzaj (taksonem obejmującym zarówno rodzaj pałka, jak i jeżogłówka jest w systemie Reveala rząd pałkowców Typhales):

• Rodzaj: pałka Typha

Przypisy