Kruszczyk drobnolistny[3] (Epipactis microphylla (Ehrh.) Sw.) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek śródziemnomorski. Występuje na obszarze od południowej Hiszpanii przez Europę Środkową po Turcję, Krym i Iran, na północy dochodząc do środkowych Niemiec, na południu po Sycylię, Kretę i Sardynię[4]. Przez Polskę przechodzi północna granica jego zasięgu i jest tu bardzo rzadki, opisano jego występowanie na 8 tylko stanowiskach na południu kraju[5]. Są to: okolice Kamienia Śląskiego, góra Szpicza koło Gogolina, rezerwat przyrody Lipowiec, rezerwat przyrody Grabowiec, Pogórze Bukowskie, Pogórze Cieszyńskie (góra Machowa i Jasieniowa) i Czertezik w Pieninach[5].
Morfologia
- Liście
-
Ulistnienie skrętoległe. Liście w liczbie 3-9 równomiernie wyrastają na łodydze. Są drobne; mają długość 1,5-5,5 cm, szerokość 0,7-1,5 cm i zazwyczaj są krótsze od międzywęźli. Dolne są szerokojajowate, w górę łodygi coraz mniejsze i lancetowate. Są szarozielone, często fioletowo nabiegłe i mają wypukły środkowy nerw[4].
- Kwiaty
- Zebrane w luźny kwiatostan o długości 2-20 cm. Zazwyczaj jest on jednostronny[4]. W młodości jest stożkowaty, potem walcowaty. Kwiaty drobne, wonne, siedzące w kątach niewielkich, krótszych od zalążni przysadek. Z wyjątkiem warżki wszystkie działki okwiatu są stulone i tworzą ciemnopurpurowy hełm. Warżka ma długość 2-4 mm, jest biała, purpurowo nakrapiana i ma 3 głęboko wcięte łatki. Środkowa z nich ma na szczycie dwa ząbki[6]. Szarozielona zalążnia wyrasta na długiej szypule i jest gęsto pokryta filcowatymi włoskami. Prętosłup krótki, z szybko usychającym uczepkiem, pyłkowiny jasnożółte i rozpadające się[4].
- Owoc
- Rozdęta torebka o długości do 10 mm[6]. Nasiona bardzo drobne i bardzo liczne.
Biologia i ekologia
Bylina, geofit ryzomowy. Występuje w cienistych lasach i zaroślach liściastych, rzadziej w iglastych, przeważnie na żyznych i wapiennych glebach. Najwyżej połozone stanowisko w Polsce znajduje się na stokach Czertezika w Pieninach (680 m n.p.m.). Kwitnie od maja do sierpnia, zapylany jest przez owady, lub dochodzi do samozapylenia (dość często). Rozmnaża się tylko przez nasiona[5]. Liczba chromosomów 2n = 42[7].
Tworzy mieszańce z kruszczykiem szerokolistnym (E. helleborine)[5].
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.
Kategorie zagrożenia gatunku:
Gatunek zagrożony jest ze względu na niewielką liczbę stanowisk i niewielką ilość osobników na tych stanowiskach. Niektóre stanowiska nie podlegają ochronie, więc ich przyszłość zależy od gospodarki człowieka. Zagrożeniem są również kolekcjonerzy zbierający rośliny do zielników. Obecnie[kiedy?] liczba okazów zielnikowych tego storczyka jest większa od liczby roślin rosnących w naturze[5].
Przypisy
-
↑ P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-08-03].
-
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-20].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ a b c d Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
-
↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
-
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
-
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
_(17328849223).jpg)
