Brant Goose

Bernikla obrożna (Branta bernicla) – gatunek dużego arktycznego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Systematyka

Wyróżniono kilka podgatunków B. bernicla^[5][6][7]:

• B. bernicla bernicla – bernikla obrożna – tundra zachodniej Eurazji. Podgatunek o ciemnym brzuchu. Pojawia się w Polsce.
• B. bernicla hrota – bernikla jasnobrzucha – północna Grenlandia i północna Kanada. Podgatunek bledszy niż B. b. bernicla, z jasnoszarym brzuchem.
• B. bernicla nigricans – bernikla czarna – tundra wschodniej Eurazji. Podgatunek o czarnym brzuchu.

Występowanie

Zimuje na wybrzeżach Morza Północnego, północnych wybrzeżach Morza Śródziemnego i północnych wybrzeżach Pacyfiku oraz europejskich i północnoamerykańskich wybrzeżach Atlantyku. W przypadku ciężkich zim osobniki pojawiają się na afrykańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego i na Hawajach. W Europie występuje od października do marca. W Polsce zimuje nielicznie, ale regularnie na wybrzeżu Bałtyku.

Bernikla obrożna w locie

Morfologia

Cechy gatunku

To jedna z mniejszych i najciemniej ubarwiona gęś, jako jedyna ma czarną głowę. Szyja również czarna z wąskimi, poprzecznymi, białymi prążkami tuż poniżej głowy, tworzącymi obrożę. Boki ciała szare, wierzch ciemnobrunatny, spód od jasnoszarego po czarny (w zależności od podgatunku – łupkowoszary u Branta bernicla bernicla, białoszary u Branta bernicla hrota). Podogonie białe. Nogi i dziób czarne. Nieco większa od kaczki krzyżówki. W porównaniu z berniklą kanadyjską, introdukowaną z Ameryki Północnej do Europy, nie ma białej plamy na podbródku i policzkach i jest dwa razy mniejsza. Bernikla obrożna lata stadami, choć nie formuje kluczy. Usłyszeć można jej gardłowe „rot rot”.

Wymiary średnie^[8]

dł. ciała ok. 60 cm
długość skrzydła ok. 3–35 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 115 cm
masa ciała ok. 1–2,2 kg

Tryb życia

Biotop

Tundra na wybrzeżach Morza Arktycznego. Zdarza się jednak, że małe stadka lub pojedyncze osobniki zalatują bardziej w głąb lądu. To gęś, która występuje najdalej na północ. Od początku XX wieku jest coraz rzadziej widywana na zimowiskach w Europie, co niepokoi badaczy.

Gniazdo

Na tereny lęgowe wraca pod koniec maja, po czym w ciągu 10 dni po przybyciu buduje gniazdo. Jest ono umieszczone na wzniesieniach terenu, na ziemi między kamieniami na podściółce z porostów. Wysłane jest puchem. Zawsze znajduje się na wybrzeżach, zwłaszcza przy ujściach rzek i przymorskich jeziorach. Gniazduje w małych koloniach.

Bernikla obrożna w postawie obronnej

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając zwykle 2 do 5 jaj^[8] (zakres 1 do 10). Jaja są kremowe, żółtawe, zielonkawe lub bladooliwkowe o średnich rozmiarach 75 × 47 mm, ciemniejące z czasem.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 22–28 dni przez samice, podczas gdy samiec strzeże gniazda.

Pisklęta

Pisklęta są zagniazdownikami, usamodzielniają się po 40–50 dniach. Są jaśniejsze od dorosłych, nie mają białych pasów na szyi (obroży), a pióra na przodzie skrzydeł są opatrzone białymi punkcikami. Ojciec opiekuje się młodymi tylko w początkowym okresie po wykluciu, potem opuszcza rodzinę i razem z innymi gąsiorami łączy się w stada i przechodzi całkowite pierzenie, tracąc na 3 tygodnie zdolność do lotu. Samice pierzą się dopiero w połowie sierpnia, kiedy młode mogą już latać. Wtedy też cała rodzina odlatuje na południe.

Pożywienie

Mchy, porosty i trawa, ale zjadają też mięczaki i skorupiaki wodne. Na zimowisku żywią się głównie zosterą morską (Zostera marina).

Branta bernicla

Ochrona

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[9].

Zobacz też

• fauna Polski
• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)
• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.