Multimedia w Wikimedia Commons Karakara czarnobrzucha (Caracara plancus) – gatunek drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych (Falconidae). Występuje w Ameryce Południowej, z wyjątkiem jej północnych obszarów. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Po raz pierwszy o gatunku wspomniał John Frederick Miller w 1777. Zamieścił tablicę barwną z wizerunkiem tego ptaka, oznaczoną numerem XVII, w Various subjects of Natural History[4]. W 1796 ukazała się reedycja dzieła, Cimelia physica. Autorem opisów gatunków był George Shaw, który nadał karakarze czarnobrzuchej nazwę Falco plancus. Holotyp pochodził z Ziemi Ognistej (została wspomniana jedynie jako „Tierra del Fuego”, bez wzmianki, czy były to wyspy, czy część kontynentalna)[2]. Wcześniej, w 1781 John Latham opisał tego ptaka w A general synopsis of birds. Nie nadał mu jednak nazwy naukowej, a zwyczajową, Plaintive Eagle[5]. Latham powołał się na tablicę XVII Millera i przytoczył nazwę Falco plancus, więc część Cimelia physica zawierająca opis karakary czarnobrzuchej musiała się ukazać jeszcze przed 1781[6]. Obecnie (2016) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza karakarę czarnobrzuchą w rodzaju Caracara, uznając ją przy tym za gatunek monotypowy[7]. Niegdyś karakarę czarnobrzuchą uznawano za jeden gatunek wraz z białorzytną[8][9][10] (C. cheriway; występuje wąski obszar hybrydyzacji obydwu tych ptaków[8] w Brazylii[9]), a niekiedy z wymarłą karakarą meksykańską (C. lutosa)[8].
Epitet gatunkowy plancus oznacza z łaciny orła[11]. Carl Eduard Hellmayr w wydanym w 1932 tomie The birds of Chile napisał, że mieszkańcy Chile nazywają karakary czarnobrzuche „Traro”[12].
Długość ciała wynosi 51–64 cm, masa ciała 1150–1600 g (dla ptaków obydwu płci z Chile i Peru); rozpiętość skrzydeł 120–133 cm[8]. Wymiary szczegółowe w mm (w nawiasie podano liczbę samców i samic, jedynie skok zmierzono u 4 samców i 4 samic)[9]:
Długość skrzydła Długość ogona Długość górnejPod względem wyglądu karakara czarnobrzucha przypomina karakarę białorzytną[8][9]. Wyróżnia się delikatnym paskowaniem całego grzbietu, tyłu szyi i pokryw nadogonowych. W porównaniu do karakar białorzytnych, u czarnobrzuchych paski w okolicy kloaki są drobniejsze i mają większy zasięg[9].
Karakary czarnobrzuche zamieszkują obszar od północnego i centralnego Peru i centralnej Boliwii na wschód po Deltę Amazonki i na południe[8] przez Brazylię, Urugwaj, Paragwaj, Peru, Chile i Argentynę[10] po Ziemię Ognistą. Zasiedlają również Falklandy[8]. Badacze tacy jak Charles Darwin, odwiedzający niegdyś Falklandy, nie wspominali o tych ptakach; możliwe więc, że pojawiły się na wyspach w 2. połowie XIX wieku, wraz z przybyciem hodowców owiec[10].
Karakary carnobrzuche zamieszkują wszelkie otwarte tereny, w tym świetliste zadrzewienia. Często przesiadują na słupkach ogrodzeniowych, drzewach i krzewach wzdłuż dróg lub innych otwartych przestrzeni. Zwykle przebywają w parach lub pojedynczo, jednak osobniki młodociane mogą zimą tworzyć stada. W Chile karakary czarnobrzuche stwierdzane były od poziomu morza do 2000 m n.p.m., a w Peru do 2500 m n.p.m.[10] Głos karakary czarnobrzuchej podobny jest do głosu karakar białorzytnych. Odzywają się różnorodnymi terkoczącymi, gdaczącymi i skrzeczącymi głosami[8].
Ptaki te są oportunistami. Ze zdobyczy zwierzęcej żywią się zarówno żywą zwierzyną (m.in. gekonami, wężami, ślimakami, płazami, parecznikami, dżdżownicami, prostoskrzydłymi, na Falklandach ośmiornicami; niekiedy atakują jagnięta), jak i padliną, również zwierząt potrąconych przez samochody. Ptaki obserwowane w Reserva El Bagual (prowincja Formosa) zjadały truchła pancerników, majkongów krabożernych (Cerdocyon thous), koati (Nasua nasua), kapibar, wydr, nandu, bocianów i zwierząt domowych, w tym bydła. Na Falklandach zjadają m.in. martwe pingwiny, owce i bydło. Karakary czarnobrzuche wykazują zainteresowanie płonącymi (podążają za uciekającą zdobyczą) lub spalonymi już polami[10].
Na plażach zjadają jaja żółwie. Zdarza im się wybierać z gniazd jaja i pisklęta, m.in. warzęch, czapli, a nawet karakar jasnogłowych (Milvago chimachima). W Argentynie obserwowano karakary czarnobrzuche zjadające jaja sępników pstrogłowych (Cathartes burrovianus) i kariam czerwononogich (Cariama cristata) oraz jaja i pisklęta bocianów sinodziobych (Ciconia maguari). Jedzą również pokarm roślinny – orzeszki ziemne, rośliny strączkowe, awokado i owoce palm. Niekiedy wykazują kleptopasożytnictwo i odbierają ptakom ich pokarm[10].
Okres lęgowy w Chile zaczyna się w październiku. W Brazylii kopulujące ptaki obserwowane były jesienią między 15 kwietnia a 26 maja (Rio Grande do Sul), samicę znoszącą materiał na gniazdo obserwowano 18 sierpnia (na południe od Vacaria). W argentyńskim rezerwacie Reserva El Bagual okres lęgowy trwa od początku sierpnia do początku listopada; obserwowano również 22 sierpnia samicę siedzącą na gnieździe (prowincja Tucumán). Na Falklandach okres lęgowy trwa od końca sierpnia do października[10].
Karakary czarnobrzuche gniazdują na krzewach i drzewach, donoszono również o gniazdach na ziemi lub klifie. W 2010 po raz pierwszy zaobserwowano (opisano 2 lata później) przypadek założenia gniazda na strukturze pochodzenia antropogenicznego. W prowincji Buenos Aires nad autostradą ptaki zbudowały gniazdo z tyłu znaku[13]. W zniesieniu 2 lub 3 jaja. Barwa skorupki opisywana różnie, barwa tła może być kremowa (Chile, Falklandy) lub biaława po pomarańczowoczerwoną i ochrową (Argentyna, Falklandy); skorupkę pokrywają ciemnobrązowe lub czerwonobrązowe kropki. Wymiary średnie 5 jaj: 57,6 na 45 mm (Argentyna). Jedyny znany okres inkubacji to 28 dni[10].
IUCN uznaje karakarę czarnobrzuchą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2016). BirdLife International ocenia trend populacji jako wzrostowy ze względu na zwiększanie się powierzchni odpowiednich dla karakar środowisk przez wylesianie oraz intensywniejszą hodowlę bydła i owiec[14]. Karakary czarnobrzuche są ogółem pospolite, zwłaszcza w południowej części zasięgu; rzadkie są na pacyficznych wybrzeżach Peru i Falklandach[10].
Karakara czarnobrzucha (Caracara plancus) – gatunek drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych (Falconidae). Występuje w Ameryce Południowej, z wyjątkiem jej północnych obszarów. Nie jest zagrożony wyginięciem.
