Common Sowthistle

Nie mylić z: Mniszek pospolity. Multimedia w Wikimedia Commons

Mlecz zwyczajny, mlecz warzywny (Sonchus oleraceus L.)^[3] – gatunek roślin należący do rodziny astrowatych (Asteraceae).

Zasięg występowania

Dawniej jego obszar występowania obejmował Afrykę Północną i Makaronezję, całą Europę i znaczną część Azji. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się szeroko nie tylko na inne regiony Afryki i Azji, ale także na inne kontynenty i wyspy^[4]. Obecnie jest gatunkiem kosmopolitycznym; poza Antaktydą występuje na wszystkich kontynentach i licznych wyspach. Na półkuli południowej sięga po południowe krańce Ameryki Południowej, na północy po Alaskę, Grenlandię. Islandię i Półwysep Skandynawski^[5].

Pierwotnie był to gatunek zachodnio-śródziemnoatlantycki i występował nad brzegami mórz. Obecnie stał się gatunkiem kosmopolitycznym. W Europie rozprzestrzenił się już w neolicie i ma status archeofita. W Polsce najstarsze jego znaleziska pochodzą ze średniowiecza i również ma status archeofita^[6]. Obecnie jest bardzo pospolity w całym kraju. W górach sięga tak wysoko jak uprawy^[6].

Morfologia

Łodyga

Osiąga wysokość do 1,2 m, jest wzniesiona, pusta w środku, o powierzchni kreskowanej, zielonej i miejscami fioletowo nabiegłej. W dolnej części naga, w górnej gruczołowato owłosiona. Zawiera sok mleczny^[6].

Liście

Dolne wyrastają na szeroko oskrzydlonym ogonku, Są pierzastodzielne, o strzałkowatej nasadzie i trójkątnym odcinku szczytowym. Górne są siedzące i przeważnie niepodzielone. Blaszka ma brzegi delikatnie, kolczasto ząbkowane i również zawiera sok mleczny^[6].

Kwiaty

Jasnożółte, zebrane w nieliczne koszyczki wyrastające na krótkich szypułkach. Wszystkie kwiaty w koszyczku to obupłciowe kwiaty języczkowe o barwie od jasnożółtej do brunatnożółtej^[6].

Owoc

Spłaszczona niełupka posiadająca na powierzchni 1-5 (najczęściej 3) poprzecznie zmarszczone żeberka i wyposażona w biały puch kielichowy, składający się z nierozgałęzionych włosków^[6]. Na jednej roślinie powstaje do 4700 nasion, ale w skrajnych przypadkach roślina może ich wytworzyć nawet 100 000^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki^[8].

Siedlisko

W Polsce jest rośliną siedlisk ruderalnych i segetalnych. Rośnie na wysypiskach, przy drogach, na nieużytkach i zrębach^[6]. Jest chwastem występującym szczególnie w uprawach roślin okopowych, zbóż i kukurydzy, roślin strączkowych. Preferuje gleby wilgotne, piaszczyste lub gliniaste i bogate w azot^[7].

Fitosocjologia

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Polygono-Chenopodion i Ass. Chenopodio-Atriplicetum^[9].

Oddziaływania międzygatunkowe

Na mleczu zwyczajnym pasożytują niektóre gatunki grzybów i organizmów grzybopodobnych: Alternaria sonchi, Ascochyta sonchi, Bremia lactucae, Coleosporium tussilaginis, Golovinomyces cichoracearum, Miyagia pseudosphaeria, Spermosporina sonchi-oleracei^[10].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 32^[11].

Zastosowanie

• Młode liście dawniej były zjadane, zarówno po przeróbce, jak i na surowo^[6]. Jadalne są także gotowane korzenie. Zarówno liście, jak i korzenie w smaku są gorzkawe. Były zjadane, przeważnie po ugotowaniu, przez niektóre plemiona Indian Ameryki Północnej (m.in. przez plemię Pima). Większe ilości są jednak trujące^[12].
• Według S. Maillata i J. Maillata mlecz zwyczajny był jednym z rodzajów gorzkich ziół, które Żydzi spożywali w okresie Paschy^[13].

Przypisy