Tagetes lunulata, conocíu vulgarmente como aceitilla, anxelín, cempazuchil de campu, cempazuchil, flor de muertu o cinco llagues, ye una yerba añal perteneciente a la familia Asteraceae. Dellos autores considerar un sinónimu de Tagetes patula.[1]
Tagetes lunulata ye una planta herbal añal de 30 a 80 cm d'altor. El tarmu ye ramificáu y frecuentemente ye acoloratáu o moráu. Les fueyes pinnaes son opuestes de 8 cm de llargu y tienen de 9 a 23 foliolos serruchaos bien angostos. Les flores, como en toles plantes pertenecientes a la familia Asteraceae son sésiles dispuestes nun receptáculu formando cabezueles; estes cuentes con 5 lígulas de color mariellu o naranxa con una marca más escura nel centru en forma de V o W poles cualos en delles partes de Méxicu esta planta ye conocida col nome de "cinco llagues".[2][3][4] Esta especie pertenez al complexu d'especies que dieron orixe a les Tagetes cultivaes. Munchu autores considera a Tagetes patula (nome aplicáu a les cempasúchiles de cabezueles pequeñes), como sinónimu de Tagetes lunulata, pero esto entá nun ta dafechu resueltu.[5]
Ye nativa de Méxicu, distribuyendose dende'l norte del país y posiblemente hasta'l norte de Centroamérica.[6] Crez en carbes, pacionales, montes de Quercus y Juniperus, preferentemente en zones con disturbiu, actuando nestos casos como ruderal. Lo más común ye qu'esta especie nun se cultive, si non que crez montés, anque'l so cultivu ye fácil per mediu de granes. Nun tien espardimientu vexetativu.[7][8]
Tien usos melecinales y d'ornatu. Nel Día de Muertos fáense corones y ramos coles flores p'afatar los altares. Ye usada xuntu pa esti fín con otres especies de Tagetes como la Cempasúchil y Tagetes patula. Na medicina tradicional de Méxicu ye usada pa solliviar el dolor d'estómagu, fories o cólicos, pa tratar la fiel, indixestión o vultures. Tamién ye usada contra la tos.[9]
Tagetes lunulata describióse por Casimiro Gómez Ortega y espublizóse en Novarum, aut Rariorum Plantarum Horti Reg. Boten. Matrit. Descriptionum Decaes 44. 1797.[10]
Tagetes: nome xenéricu que provién de la mitoloxía etrusca Tages.[11]
lunulata: epítetu llatín que significa "brillante, clara".[12]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Tagetes lunulata, conocíu vulgarmente como aceitilla, anxelín, cempazuchil de campu, cempazuchil, flor de muertu o cinco llagues, ye una yerba añal perteneciente a la familia Asteraceae. Dellos autores considerar un sinónimu de Tagetes patula.
.jpg)
