Pszonak drobnokwiatowy (Erysimum cheiranthoides L.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych.
Rodzimy obszar jego występowania obejmował Europę prócz basenu Morza Śródziemnego oraz na dużą część Azji. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się w niektórych rejonach Ameryki Północnej i nadal się rozprzestrzenia[2]. Obecnie jest już pospolity w całej Ameryce Północnej, Europie i Azji, występuje także w Ameryce Środkowej, na Ziemi Ognistej w Ameryce Południowej, Nowej Zelandii i Sudanie w Afryce[3]. W Polsce jest pospolity na niżu i pogórzu, w górach dochodzi do wysokości upraw[4].
We florze Polski był uważany za gatunek rodzimy, apofit. Obecnie jednak nie wyklucza się, że może być archeofitem[4].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, nie rozgałęziająca się, o wysokości do 60 cm. Posiada podłużne listewki, jest fioletowo nabiegła u podstawy i szorstka, owłosiona dwoma rodzajami włosków :dwuramiennymi i gwiazdkowatymi[4]
- Liście
-
Lancetowate, całobrzegie lub nieregularnie ząbkowane. Górne bezogonkowe i węższe od dolnych, dolne ogonkowe. Wszystkie szorstkie, porośnięte dwoma rodzajami włosków (podobnie jak łodyga). Liście mają wyraźny nerw środkowy, pozostałe są praktyznie niewidoczne[4].
- Kwiaty
- Żółte, zebrane w baldachogrono. Kwiaty drobne, wyrastające na szypułkach o długości około dwukrotnie większej od kielicha. Kielich 4-działkowy. Korona z 4 długimi, klinowatymi płatkami o długości do 3 mm[4].
- Owoce
- Wyrastające na krótkich i grubych szypułkach długie, równowąskie i nieco spłaszczone łuszczyny o długości do 2,5 cm z dzióbkiem o długości do 1 mm[4]. Łuszczyna jest naga, lub bardzo delikatnie owłosiona[5]. Nasiona rdzawobrunatne o zróżnicowanym kształcie, czasami z błoniastym skrzydełkiem[4]. Zawierają około 40% tłuszczów[6].
Biologia i ekologia
- Rozwój
-
Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Kwitnie od maja do września. Jest samopylna, lub zapylana przez błonkówki. Słupek i pręcik dorzewają równocześnie[5].
- Siedlisko
-
Siedliska ruderalne i segetalne: pola, wysypiska, nieużytki, drogi, nasypy kolejowe, rumowiska, przydroża. Gleby nieco wilgotne, luźne, ubogie w wapń[7]. Na polach uprawnych jest chwastem, głównie roślin okopowych i zbóż[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Erysimo-Melilotetum[8].
- Roślina trująca
- Zjedzona w większych ilościach może u domowych zwierząt (głównie koni i krów) wywołać zaburzenia w pracy układu pokarmowego[7].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 16[9].
- Korelacje międzygatunkowe
- Pasożytuje na nim grzyb Erysiphe cruciferarum wywołujący mączniaka prawdziwego[10].
Zastosowanie
Roślina lecznicza: ziele Herba Erysimi i nasiona Semen Erysimi zawierają nasercowe glikozydy: eryzyminę i eryzymozyd, witaminę C oraz sole mineralne. Stosowane były jako środek nasercowy i moczopędny. Obecnie w Polsce wyszły z użycia, w tym celu w farmakologii zazwyczaj wykorzystywany jest pszonak Perowskiego[11].
Zwalczanie
Zwalczanie pszonaka drobnokwiatowego w uprawach polega głównie na stosowaniu prawidłowego płodozmianu, właściwych zabiegach agrotechnicznych, wysiewanie materiału siewnego oczyszczonego z nasion chwastów oraz bronowaniu pożniwnych podorywek. Chemicznie zwalcza się go rzadko – dopiero wtedy, gdy rozwija się licznie mimo zastosowanych metod profilaktyki i uprawy gleby. Zazwyczaj stosuje się w tym celu herbicydy zawierające glifosat. Opryskiwań dokonuje się przed założeniem plantacji lub w uprawkach pożniwnych[11].
Przypisy
