dcsimg

Kangurowate ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Ten artykuł dotyczy rodziny zwierząt. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. Commons Multimedia w Wikimedia Commons Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku

Kangurowate[1] (Macropodidae) – rodzina torbaczy z rzędu dwuprzodozębowców. Jest drugą pod względem liczby gatunków rodziną torbaczy[2]. Obejmuje ponad 50 gatunków zwierząt nazywanych powszechnie kangurami, czyli zwierzętami o silnych tylnych nogach i długim, mocnym ogonie, poruszających się skokami[3]. Samice kangurów nazywane są kangurzycami. W klasyfikacji zoologicznej kangurami nazwano kilka gatunków z rodzaju Macropus, a oprócz kangurów do rodziny Macropodidae zaliczane są walabie, drzewiaki, pazurogony, filandry i pademelony. Wcześniej zaliczano również gatunki obecnie wyodrębniane do kanguroszczurowatych (Potoroidae).

Szczątki kopalne kangurowatych znane są z plejstocenu.

Pożywienie

Żywią się głównie trawą porastającą wzgórza lub parowy górskie. Pokarm to również liście, kora drzew i korzonki.

Występowanie

Kangurowate są endemitami australijskiej krainy zoogeograficznej. Występują w Australii, Tasmanii, Nowej Gwinei, Nowej Zelandii i okolicznych wyspach. Poszczególne gatunki przystosowały się do warunków panujących w różnych środowiskach i zajęły wszystkie nisze ekologiczne. Żyją na trawiastych równinach, w zaroślach, rzadkich lasach i w górach. Większe gatunki preferują otwarte przestrzenie.

W Nowej Zelandii zostały introdukowane.

Etymologia nazwy

Nazwa kangur (ang. kangaroo) wywodzi się z języka Guugu Yimidhirr[4], w którym słowo "gang-oo-roo" odnosi się do kangura szarego. Pierwsza wersja w języku angielskim brzmiała "Kangooroo", albo "Kanguru" i powstała 4 sierpnia 1770. Utworzył ją porucznik (później kapitan) James Cook nad brzegiem rzeki Endeavour.

W 1820 przebywający nad Endeavour kapitan P. P. King zetknął się z innym określeniem kangurów. King uznał, że Cook się pomylił. Stąd powstała anegdota mówiąca, że nazwa kangaroo miała pochodzić od aborygeńskich słów oznaczających "Nie rozumiem cię". Zgodnie z tą anegdotą kapitan James Cook i badacz przyrody sir Joseph Banks podczas badania terenów Australii napotkali na dziwne zwierzę. Chcąc dowiedzieć się nazwy tego stworzenia, zapytali mieszkańca tamtych ziem: "Co to za zwierzę?". Tubylec odpowiedział "Kangaroo" czyli "Nie rozumiem cię". Tę odpowiedź, zdaniem Kinga, kapitan Cook przyjął za nazwę zwierzęcia. W 1898 etnolog W. E. Roth potwierdził, że "gang-oo-roo" w języku Guugu Yimithirr oznacza kangura[4].

Naukowa nazwa rodziny Macropodidae pochodzi z greckich słów makrós i podós – "długa noga, długa stopa".

Charakterystyka

Do kangurowatych zaliczane są gatunki średniej wielkości – od 0,5 kg masy ciała – oraz duże, o masie sięgającej 90 kg. Należą do nich największe ze współcześnie żyjących torbaczy: kangur rudy, szary i olbrzymi. Zwierzęta te charakteryzują się długimi, silnie rozwiniętymi, skocznymi kończynami tylnymi zakończonymi długą, wąską stopą. Czwarty palec stopy jest najdłuższy i najsilniejszy. Piąty palec jest dość duży, drugi i trzeci zredukowany, zrośnięte skórą, pierwszego zwykle brak. Budowa tylnych kończyn umożliwia zwierzęciu pokonywanie dużych dystansów ze znaczną prędkością.

 src=
Stopa kangura

Kończyny przednie, wyraźnie krótsze od tylnych, zakończone są pięciopalczastą dłonią. Długi i silny ogon jest gruby u nasady, owłosiony, ale nie jest chwytny. Wykorzystywany jest jako podpora w czasie spoczynku oraz jako narząd równowagi w czasie skoków. Czaszka kangurowatych jest wąska i wydłużona, stosunkowo mała. Uszy zwykle duże. U wielu gatunków samce są znacznie większe od samic.

Układ rozrodczy samic składa się z dwóch jajowodów i dwu macic połączonych z dwiema pochwami uchodzącymi do steku. Występuje u nich dobrze rozwinięta, otwierająca się do przodu torba lęgowa osłaniająca 4 sutki.

Macropodidae przyjmują wyraźnie pionową postawę. Poruszają się długimi skokami odbijając się tylnymi kończynami (zobacz: dwunożność).

Wzór zębowy I C P M 32-34 = 3 0-1 2 4 1 0 2 4

W uzębieniu kangurowatych brak dolnych kłów, a górne są zredukowane lub nie występują. Pierwsze dolne, najbardziej wysunięte siekacze są powiększone, stąd nazwa rzędu Diprotodontia – dwuprzodozębowce. Trzonowce są duże.

Tryb życia

Kangurowate prowadzą głównie nocny tryb życia, tylko nieliczne żerują w dzień. Odpoczywają w legowiskach z trawy lub płytkich jamach. Są zwierzętami naziemnymi lub nadrzewnymi. Potrafią pływać. Budowa tylnych kończyn wymusza ich jednoczesne ruchy przy poruszaniu na lądzie, jednak w wodzie zwierzęta te mogą każdą kończyną poruszać niezależnie. Podobnie dzieje się u gatunków nadrzewnych – w czasie wspinania mogą poruszać każdą kończyną niezależnie od pozostałych.

Wszystkie Macropodidae są roślinożerne. U gatunków żywiących się trawą proces trawienia przebiega podobnie jak u przeżuwaczy, w żołądku złożonym, przy udziale bakterii symbiotycznych. Niektóre gatunki zwracają pokarm w celu powtórnego strawienia. Mają małe zapotrzebowanie na wodę.

 src=
Młody kangur ssący sutek w torbie lęgowej

Kangurowate osiągają dojrzałość płciową, w zależności od gatunku, pomiędzy pierwszym a trzecim rokiem życia. Ciąża trwa około miesiąca (maksymalnie 35 dni). Samica rodzi zwykle jedno, rzadziej dwa młode, które o własnych siłach przedostają się do sutków osłoniętych torbą lęgową. Długość ciała nowo narodzonego kangura wynosi mniej niż 25 mm. Dzień lub dwa po porodzie samica może zostać ponownie zapłodniona, ale dopóki torba lęgowa jest zajmowana przez dojrzewającego potomka, zarodek pozostaje w stanie embrionalnej diapauzy. Młode przebywa w torbie matki przez 5-11 miesięcy. Po pierwszych 3-4 miesiącach, kiedy jego skóra pokryje się futrem, zaczyna opuszczać na krótko torbę i zapoznaje się z otoczeniem. Po kilku kolejnych miesiącach opuszcza torbę całkowicie, ale jeszcze przez jakiś czas – różny w zależności od gatunku – ssie mleko matki. W tym czasie samica rodzi kolejnego potomka, który przytwierdza się do drugiego sutka. Dopóki starszy z rodzeństwa ssie matkę, każdy z sutków produkuje mleko o innym składzie. Przy takiej strategii rozmnażania samica może mieć jednocześnie trzech potomków: najstarszego, który niedawno opuścił torbę i jest jeszcze dokarmiany mlekiem, średniego, przebywającego w torbie, oraz oczekujący na miejsce w torbie zarodek w stanie diapauzy.

Do rodziny kangurowatych należą gatunki preferujące samotniczy tryb życia, niektóre żyją w małych grupach rodzinnych, są też w tej rodzinie najbardziej społeczne wśród torbaczy gatunki walabii i kangurów. Są to zwierzęta pasące się na otwartych przestrzeniach i w rzadkich lasach, przebywające w dość dużych grupach o luźnej strukturze stadnej[5].

Kangurowate żyją w warunkach naturalnych 6-8 lat, w niewoli znacznie dłużej.

Zagrożenia

Kangurowate są obiektem polowań. Pozyskuje się z nich mięso i futra. Mniejsze gatunki są narażone na ataki drapieżników, zwłaszcza introdukowanych gatunków obcych. Na skutek rozwijającej się gospodarki człowieka kangurowate tracą swoje naturalne siedliska. Ponad połowa torbaczy umieszczona została w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych.

Systematyka

Systematyka i polskie nazewnictwo zwyczajowe za „Polskie nazewnictwo ssaków świata”, MiIZ PAN, Warszawa 2015[1]:

Systematyka rodziny Podrodzina Rodzaj Gatunki filanderki (Sthenurinae) filanderek (Lagostrophus) filanderek pręgowany (Lagostrophus fasciatus) kangury (Macropodinae) drzewiak (Dendrolagus) drzewiak czarnostopy (Dendrolagus bennettianus) • drzewiak jednobarwny (Dendrolagus dorianus) • drzewiak dwupręgi (Dendrolagus goodfellowi) • drzewiak szary (Dendrolagus inustus) • drzewiak jasnolicy (Dendrolagus lumholtzi) • drzewiak rudy (Dendrolagus matschiei) • drzewiak naziemny (Dendrolagus mbaiso) • drzewiak złotogrzbiety (Dendrolagus pulcherrimus) • drzewiak stokowy (Dendrolagus scottae) • drzewiak nizinny (Dendrolagus spadix) • drzewiak górski (Dendrolagus stellarum) • drzewiak niedźwiedzi (Dendrolagus ursinus) kangurowiec (Dorcopsis) kangurowiec czarny (Dorcopsis atrata) • kangurowiec białopręgi (Dorcopsis hageni) • kangurowiec szary (Dorcopsis luctuosa) • kangurowiec pręgowany (Dorcopsis muelleri) kangurnik (Dorcopsulus) kangurnik papuaski (Dorcopsulus macleayi) • kangurnik górski (Dorcopsulus vanheurni) filander (Lagorchestes) filander szczątkowy (Lagorchestes asomatus) • filander okularowy (Lagorchestes conspicillatus) • filander kosmaty (Lagorchestes hirsutus) • †filander zajęczy (Lagorchestes leporides) kangur (Macropus) kangur szary (Macropus fuliginosus) • kangur olbrzymi (Macropus giganteus) • kangur smukły (Macropus agilis) • kangur pasmowy (Macropus dorsalis) • kangur mniejszy (Macropus eugenii) • †kangur rączy (Macropus greyi) • kangur zachodni (Macropus irma) • kangur mały (Macropus parma) • kangur nadobny (Macropus parryi) • kangur rdzawoszyi (Macropus rufogriseus) • kangur antylopi (Macropus antilopinus) • kangur czarny (Macropus bernardus) • kangur górski (Macropus robustus) • kangur rudy (Macropus rufus) pazurogon (Onychogalea) pazurogon pręgoudy (Onychogalea fraenata) • †pazurogon księżycowy (Onychogalea lunata) • pazurogon jedwabisty (Onychogalea unguifera) skalniak (Petrogale) skalniak stadny (Petrogale assimillis) • skalniak krótkouchy (Petrogale brachyotis) • skalniak malutki (Petrogale burbidgei) • skalniak północny (Petrogale coenensis) • skalniak karłowaty (Petrogale concinna) • skalniak kamienny (Petrogale godmani) • skalniak duży (Petrogale herberti) • skalniak zwyczajny (Petrogale inornata) • skalniak czarnostopy (Petrogale lateralis) • skalniak wyżynny (Petrogale mareeba) • skalniak brązowoogonowy (Petrogale penicillata) • skalniak skryty (Petrogale persephone) • skalniak purpurowoszyi (Petrogale purpureicollis) • skalniak atrakcyjny (Petrogale rothschildi) • skalniak drobny (Petrogale sharmani) • skalniak żółtonogi (Petrogale xanthopus) kuoka (Setonix) kuoka krótkogonowa (Setonix brachyurus) pademelon (Thylogale ) pademelon rudobrzuchy (Thylogale billardierii) • pademelon nowogwinejski (Thylogale browni) • pademelon śniady (Thylogale brunii) • pademelon stokowy (Thylogale calabyi) • pademelon górski (Thylogale lanatus) • pademelon czerwononogi (Thylogale stigmatica) • pademelon czerwonoszyi (Thylogale thetis) walabia (Wallabia) walabia bagienna (Wallabia bicolor)

Kangurowate wraz z kanguroszczurowatymi (Potoroidae) tworzą nadrodzinę Macropodoidea[6].

Przypisy

  1. a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
  2. Didelphidae – rodzina torbaczy amerykańskich liczy ponad 90 gatunków.
  3. Słownik języka polskiego. red. nauk. Mieczysław Szymczak. T. I: A-K Wyd. 7 zm. i popr.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10903-3.
  4. a b Robert M. W. Dixon: The languages of Australia (Cambridge Language Surveys). Cambridge: Cambridge University Press, 1980, s. 8. ISBN 0-521-22329-6.
  5. Edward Osborne Wilson: Socjobiologia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., 2001. ISBN 83-7150-682-1.
  6. I. Hume, P. Jarman, M. Renfree, P. Temple-Smith. Macropodidae. „Fauna of Australia”. 1B. 29, s. 1-70, 1989. Walton Richardson (ang.).
 src= Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o kangurze

Bibliografia

  1. Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  2. Myers, P.: Macropodidae (ang.). (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 14 kwietnia 2008].
  3. Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) (ang.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 14 kwietnia 2008].
  4. Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
  5. Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 78-80. ISBN 83-01-14344-4.
  6. Kangaroos – Australia's best-known animals (ang.). The Australian Government Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts. [dostęp 18 kwietnia 2008].

Zobacz też

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Kangurowate: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL

Kangurowate (Macropodidae) – rodzina torbaczy z rzędu dwuprzodozębowców. Jest drugą pod względem liczby gatunków rodziną torbaczy. Obejmuje ponad 50 gatunków zwierząt nazywanych powszechnie kangurami, czyli zwierzętami o silnych tylnych nogach i długim, mocnym ogonie, poruszających się skokami. Samice kangurów nazywane są kangurzycami. W klasyfikacji zoologicznej kangurami nazwano kilka gatunków z rodzaju Macropus, a oprócz kangurów do rodziny Macropodidae zaliczane są walabie, drzewiaki, pazurogony, filandry i pademelony. Wcześniej zaliczano również gatunki obecnie wyodrębniane do kanguroszczurowatych (Potoroidae).

Szczątki kopalne kangurowatych znane są z plejstocenu.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL