dcsimg

Svartaskur ( Icelandic )

provided by wikipedia IS

Svartaskur (fræðiheiti: Fraxinus nigra) er tegund af aski sem vex í stórum hluta Kanada og Norðaustur-Bandaríkjunum, frá vesturhluta Nýfundnalands vestur til Suðaustur-Manitoba, og suður til Illinois og Norður-Virginíu.[2] Var áður algengur en hefur á síðari árum fækkað mjög vegna sníkjudýrsins Agrilus planipennis.

Lýsing

FraNigBark.jpeg

Svartaskur er meðalstórt tré, 15 til 20 m hátt með um 60 cm stofnþvermál, eða einstaka sinnum allt að 160 cm í þvermál. Börkurinn er grár, þykkur og svampkenndur, jafnvel á ungum trjám, og verður hreistraður og sprunginn með aldri. Vetrarbrum eru dökkbrún til svört, með mjúkri áferð. Blöðin eru gagnstæð og samsett með 7–13 (oftast 9) smáblöðum. Hvert blað er 20-45 cm langt, smáblöðin eru 7-16 cm löng og 2,5–5 cm breið, með fíntenntum jaðri. Smáblöðin eru stilklaus. Blómin koma að vori, rétt á undan blöðunum, í gisinni blómskipan, þau eru lítt áberandi og án krónublaða, enda vindfrjóvguð. Fræin eru 2,5-4,5 cm löng með væng.[3][4][5]

Vistfræði og verndunarstaða

Svartaskur kemur oft fyrir í mýrum,[5] ósjaldan með hinum náskylda kvekaraaski (Fraxinus pennsylvanica). Haustliturinn er gulur. Svartaskur er ein af fyrstu tegundunum til að fella lauf að hausti í heimkynnum sínum. Hann er einnig mjög skyldur grænaski, Fraxinus mandschurica, og blandast honum auðveldlega. Eru jafnvel efasemdir um að þeir séu í raun aðskildar tegundir.

Svartaskur er fæða ýmissa fiðrildategunda (Lepidoptera).

Hann var eitt sinn talinn algengur og engar áhyggjur hafðar af verndun hans, en það var fyrir komu Agrilus planipennis, sem fannst fyrst í Norður Ameríku 2002. Hins vegar hefur þessi plága breiðst út um útbreiðslusvæði hans og innan fárra ára mun hann verða nær horfinn. Svipuð örlög bíða kvekaraasksins. Umboðsmaður "U.S. Forest Service" áætlaði 2014 að "níutíu og níu prósent asktrjáa í Norður Ameríku munu líklega deyja." Bláaskur og hvítaskur (Fraxinus americana) eru aðeins lítið eitt minna móttækilegir.[6]


Nytjar

Indíánar í norðaustanverðri N-Ameríku nota við hans í körfur og álíka. Hann er einnig vinsæll til að gera úr rafmagnsgítara og bassa vegna góðs hljómburðar.[7]

Gerð körfurenninga

 src=
Karfa úr klofnum askviði gerð af Kelly Church (Odawa-Ojibwe)

Svartaskur er nokkuð sérstakur meðal trjáa í Norður-Ameríku fyrir að vera án trefja sem tengja saman árhringina. Þetta kemur sér vel fyrir körfugerðarfólk. Ef barið er á timbrið með hamri kremst vorvöxturinn og dökkt sumarvaxtarlagið losnar frá í löngum renningum. Renningarnir eru jafnaðir og snyrtir og notaðir í körfugerð. Indíánar í skógum Norðaustur-Ameríku gerðu einnig körfur úr berkinum, sem venjan var að nota í berjatínslu.

Á Íslandi

Þessi tegund hefur lítið eitt verið reynd hérlendis og kelur lítið.[8]

Tilvísanir

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist
Wikilífverur eru með efni sem tengist
 src= Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Höfundar og ritstjórar Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IS

Svartaskur: Brief Summary ( Icelandic )

provided by wikipedia IS

Svartaskur (fræðiheiti: Fraxinus nigra) er tegund af aski sem vex í stórum hluta Kanada og Norðaustur-Bandaríkjunum, frá vesturhluta Nýfundnalands vestur til Suðaustur-Manitoba, og suður til Illinois og Norður-Virginíu. Var áður algengur en hefur á síðari árum fækkað mjög vegna sníkjudýrsins Agrilus planipennis.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Höfundar og ritstjórar Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia IS