Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny dziurawcowatych. Występuje naturalnie w Europie (w tym pospolicie w Polsce), zachodniej Azji, północnej Afryce. Zawleczony został do Ameryki Północnej i Południowej, południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii, Japonii[2]. Znajduje zastosowanie w medycynie, rolnictwie, a także jako roślina ozdobna.
Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: ciepłolubne dąbrowy, trawiaste zarośla, ciepłolubne murawy, także ubogie, miedze. Kwitnie od czerwca do sierpnia, wytwarza dużo pyłku, z którego korzystają owady odwiedzające kwiaty.
Tworzy mieszańce z dziurawcem czterobocznym i dz. skrzydełkowatym[3].
W starożytnej Grecji stawiano w domach gałązki dziurawca nad obrazkami, czy posążkami, aby odpędzić złe duchy, wierząc w mistyczną siłę tej rośliny, co przypuszczalnie dało początek nazwie łac. hypericum od gr. hyper – „nad”, eikon – „ikona”. Nazwa „dziurawiec” jak i drugi człon nazwy łac. perforatum – dosłownie „dziurawy” – pochodzą od charakterystycznego wyglądu liści.
Z kolei nazwę zwyczajową – ziele świętojańskie czy też ziele Świętego Jana, ang. St John's wort – dziurawiec zyskał z powodu kwitnienia w dniu Świętego Jana, tj. 24 czerwca[4]. Wymieniany też pod nazwami: dziurawiec pospolity, ruta polna, krzyżowe ziele, arlika[5], przestrzelon, dzwonki Panny Marii[6]. Ze względu na swoje właściwości uczulające dziurawiec zwyczajny jest w Rosji nazywany: zwieroboj, co dosłownie oznacza zwierzobójca.
Dziurawiec jest jedną z najlepiej poznanych roślin leczniczych i często znajduje zastosowanie w ziołolecznictwie.
Surowiec zielarski pochodzący z dziurawca zwyczajnego tj. zebrane i ususzone jego kwiatostany określa się mianem ziela dziurawca (łac. Hyperici herba). Zawiera ono czerwony barwnik hiperycynę, pseudohiperycynę, hyperforynę, flawonoidy (rutyna, kwercetyna), hiperozyd, bakteriobójcze garbniki, witaminy A i C oraz olejek eteryczny[4].
Suchy wyciąg z dziurawca uzyskany poprzez ekstrakcję alkoholem może zmniejszać objawy łagodnej lub umiarkowanej depresji. Mechanizm działania jest trudny do określenia ze względu na różnorodność substancji zawartych w dziurawcu. Żadna z substancji zawartych w dziurawcu zastosowana z osobna w dawkach odpowiadających leczeniu dziurawcem nie posiada działania wystarczająco silnego do uzyskania efektu przeciwdepresyjnego. Przyjmuje się, że dopiero współdziałanie ze sobą owych aktywnych biologicznie substancji zawartych w dziurawcu pozwala na uzyskanie efektu przeciwdepresyjnego. Obecnie największe znaczenie dla działania przeciwdepresyjnego przypisuje się hyperforynie, a w mniejszym stopniu hyperycynie i flawonoidom. Przypuszcza się, że główne mechanizmy pośredniczące w tym działaniu to hamowanie zwrotnego wychwytu serotoniny, noradrenaliny i dopaminy oraz słabe hamowanie enzymu monoaminooksydazy odpowiadającej za rozkład serotoniny, noradrenaliny i dopaminy (neurotransmiterów w mózgu). Poza tym wykazano powinowactwo substancji zawartych w dziurawcu m.in. do receptorów adenozynowych, GABA i glutaminianowych. Wykazano także, że składniki dziurawca na modelach zwierzęcych powodują desensytyzację receptorów beta-adrenergicznych i sensytyzację receptorów serotoninowych 5-HT2. Dziurawiec wpływa także na ekspresję genów zaangażowanych w regulację osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej[7][8][9][10]. Efektom przeciwdepresyjnym dziurawca może towarzyszyć działanie przeciwlękowe i zmniejszenie bezsenności. Co więcej, według części badaczy, dziurawiec w części przypadków może być lepiej tolerowany od leków przeciwdepresyjnych[4].
Podczas stosowania dziurawca należy unikać światła słonecznego, gdyż zawarta w nim hyperycyna może spowodować reakcje fototoksyczne[11]. W związku z tym nie zaleca się stosowania dziurawca dla osób z nadwrażliwością na światło słoneczne, o jasnej karnacji skóry, osobom intensywnie eksponującym się na światło słoneczne lub osobom z chorobowymi zmianami skóry. Przeciwwskazane jest stosowania dziurawca w depresji o wysokim nasileniu ze względu na brak wystarczających dowodów na jego skuteczność w takich przypadkach oraz jego niższą skuteczność w tych przypadkach niż leków przeciwdepresyjnych[4].
Dziurawiec może powodować interakcje z lekami. Nie należy spożywać preparatów z dziurawca podczas stosowania doustnych tabletek antykoncepcyjnych[11]. Nasila działanie przeciwzakrzepowe antagonistów witaminy K (acenokumarol, warfaryna). Nie należy przyjmować z innymi lekami przeciwdepresyjnymi (MAOI, SSRI) oraz z dekstrometorfanem, podczas suplementacji tryptofanem i 5-HTP, z uwagi na kazuistyczne doniesienia wskazujące, iż dziurawiec może spowodować potencjalnie śmiertelny zespół serotoninowy. Ponadto stosowany łącznie z teofiliną, digoksyną lub lekami antyretrowirusowymi obniża ich poziom w organizmie, a co za tym idzie obniża ich skuteczność i może być przyczyną komplikacji. Część interakcji dziurawca wynika z indukcji wątrobowego cytochromowego izoenzymu CYP3A4, co może przyśpieszać eliminację z organizmu wielu różnych substancji i leków. W związku z tym przed zastosowaniem ziela dziurawca należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą[4].
Dostępne w sprzedaży są stosowane w stanach depresyjnych tabletki zawierające suchy wyciąg z dziurawca uzyskany przez ekstrakcję alkoholem oraz wyciąg alkoholowy ze świeżego ziela dziurawca (łac. Intractum Hyperici), a także stosowane w zaburzeniach trawiennych zioła do zaparzania (łac. Hyperici herba) i sok z dziurawca (łac. Succus Hyperici). Ponadto dziurawiec wchodzi w skład licznych mieszanek ziołowych i preparatów złożonych.
U osób dorosłych w przypadkach łagodnej lub umiarkowanej depresji zwykle zaleca się dawki 300–1200mg na dobę suchego wyciągu z dziurawca uzyskanego poprzez ekstrakcję alkoholem[4]. Przyrządzanie nalewki z ziela dziurawca – 100 g ziela dziurawca zalać 500 g spirytusu i odstawić na 7 dni. Po tym okresie przecedzić i wycisnąć przez gazę.
Zewnętrznie stosuje się do nacierania w bólach stawowych. Wewnętrznie stosować 2 razy dziennie po 1 łyżeczce na pół szklanki wody w chorobach wątroby, układu pokarmowego i dróg żółciowych[potrzebny przypis].
Stosowany również jako roślina dekoracyjna. Nadaje się w ogródkach ziołowych lub sadzony na np. rabatach bylinowych. Przydatny w silnie nasłonecznionych miejscach.
W rolnictwie, masowo występując na łąkach obniża jakość siana. Czerwony barwnik zawarty w kwiatach barwi mleko krów żywiących się takim sianem. Także negatywnie wpływa na zwierzęta o jasnej skórze, wywołując uczulenie na światło. Zwierzęta karmione paszą z dużą ilością dziurawca mogą cierpieć na stany zapalne skóry.
Roślina rośnie najlepiej na ciepłych i nasłonecznionych stanowiskach. Nie jest wybredna względem gleby. Ważne by nie była nazbyt zlewna, podmokła oraz jałowa. Preferuje gleby żyzne i przepuszczalne z domieszką piasku. Przed zimą część nadziemna całkowicie obumiera. W warunkach środkowoeuropejskich roślina całkowicie mrozoodporna (strefa mrozoodporności 5)[12].
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny dziurawcowatych. Występuje naturalnie w Europie (w tym pospolicie w Polsce), zachodniej Azji, północnej Afryce. Zawleczony został do Ameryki Północnej i Południowej, południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii, Japonii. Znajduje zastosowanie w medycynie, rolnictwie, a także jako roślina ozdobna.
.jpg)
