Ten artykuł dotyczy ptaka. Zobacz też:
inne znaczenia słowa "lodówka".
Multimedia w Wikimedia Commons Hasło w Wikisłowniku Lodówka (Clangula hyemalis) – gatunek średniego lub dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący tundrę Eurazji i Ameryki Północnej. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Clangula[5][6].
W Polsce pojawia się licznie na Bałtyku podczas przelotów i zimą (od końca września do początku maja), będąc najliczniejszą kaczką morską; w głąb kraju zalatuje bardzo nielicznie[7].
Charakterystyka
- Wygląd zewnętrzny
- Lodówka odznacza się okrągłą głową i krótkim dziobem. Samiec jest większy od samicy[potrzebny przypis], z charakterystycznym długim ogonem złożonym z ostro zakończonych sterówek, przypominających ogon jaskółczy. W szacie godowej ma głowę, szyję i pierś ciemnobrązową, wierzch ciała czarny z brązowymi brzegami, brzuch biały. Dookoła oka duża, biała plama. W zimie samiec biały z czarnymi skrzydłami, czarną plamą w kształcie litery "Y" na grzbiecie, czarną przepaską na piersi i czarną plamą na boku głowy i szyi przechodzącą w kolor szary wokół oka. Na grzbiecie i spodzie skrzydeł ma jaśniejszy pas. Również w tej szacie ma długi ogon. Występuje też pośrednia forma upierzenia między letnim a zimowym. Niezależnie od pory roku samiec ma jasną przepaskę na dziobie. W locie widać ciemne skrzydła bez lusterka.
- Samica w szacie godowej podobna do samca, lecz zamiast czerni i ciemnego brązu kolorami dominującymi są różne odcienie szarości. Biaława plama na głowie większa, zachodząca na szyję, lecz z domieszką szarości. Brak jej również długiego ogona, ma za to biały kołnierz. Samica zimą jasnoszara, z brązowym grzbietem i piersią, czarnymi skrzydłami i białą plamą na przodzie, bokach głowy i szyi. Na policzku ciemna plama.
- Głos
- W czasie toków samiec wydaje dźwięczne "a-a-aulik", dźwięki samicy są gardłowe.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 38–60 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 75 cm
- Masa ciała
- ok. 500–1100 g
Występowanie
Środowisko
Jeziora i wolnopłynące rzeki w strefie tundry. Stanowi tam najliczniejszy gatunek kaczek. Zimuje na niezamarzniętych wybrzeżach mórz i dużych jeziorach.
Zasięg występowania
Tundra Eurazji i Ameryki Północnej, sporadycznie gnieździ się również na Orkadach i Szetlandach. Zimuje na wybrzeżach Wysp Brytyjskich, Morza Północnego, Bałtyku, Półwyspu Koreańskiego, stanu Waszyngton i Karoliny Północnej, a także nad jeziorami Europy Środkowej i Wielkimi Jeziorami Północnoamerykańskimi. Bałtyk stanowi najważniejsze zimowisko gatunku. W głębi lądu pojawia się inwazyjnie, w niektórych latach przekracza linię Karpat i Sudetów, pojawiając się w Czechach, na Słowacji i Węgrzech, a także na Bałkanach i w Alpach i na Azorach. Znacznie rzadziej zalatuje w basen Morza Śródziemnego, do Azji Środkowej i wschodnich Chin, a także na południe USA.
Pożywienie
Drobne zwierzęta wodne, takie jak mięczaki, skorupiaki, owady czy narybek, z małą domieszką roślin, np. mchu i glonów. W poszukiwaniu pokarmu znakomicie nurkuje, nawet do 60 metrów.
Rozród
- Gniazdo
- Na lęgowiska w tundrze i lasotundrze przybywa w kwietniu i maju. W pary dobiera się już na zimowisku, rzadziej po przylocie na lęg. Przelatuje jednak głównie nocami. Gniazdo znajduje się na lądzie, w pobliżu wody nad jeziorami, rzekami o powolnym prądzie, na wysepkach lub na brzegach. Ukryte jest pod osłoną zarośli, roślinności bagiennej, krzaków lub wśród kamieni. Jest to dość głęboka jamka wysłana trawami i liśćmi oraz dużą ilością ciemnego puchu.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (może znieść jaja ponownie w przypadku utraty jaj lub małych piskląt), składając w maju – czerwcu 5 do 12 oliwkowych lub kremowych jaj o średnich wymiarach 54 x 38 mm i średniej masie 43 g.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są "twardo" przez okres 24 do 29 dni przez samicę.
- Pisklęta
- Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu, usamodzielniają się po 35–40 dniach. Na zimowiska lodówki odlatują między wrześniem a listopadem.
Status, zagrożenia i ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8]. Największe zagrożenie dla gatunku stanowi choroba olejowa.
Zobacz też
Przypisy
-
↑ Clangula hyemalis, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
-
↑ Clangula', w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) [dostęp 2013-11-17]
-
↑ Carboneras 1992 ↓, s. 622.
-
↑ BirdLife International 2012, Clangula hyemalis [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015.1 [dostęp 2015-06-11] (ang.).
-
↑ Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 205-02-25). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2014-06-11].
-
↑ Frank Gill, David Donsker: Screamers, ducks, geese & swans (ang.). IOC World Bird List: Version 5.2. [dostęp 2015-06-11].
-
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 176. ISBN 83-919626-1-X.
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237
Bibliografia
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)