dcsimg

Kraska zwyczajna ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Ten artykuł dotyczy ptaka. Zobacz też: inne znaczenia nazwy Kraska. Commons Multimedia w Wikimedia Commons Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku

Kraska zwyczajna[3], kraska pospolita[4], kraska (Coracias garrulus), znana również pod nazwą „siwka”[5] – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny krasek (Coraciidae).

Występowanie

Zamieszkuje niemal całą Europę (głównie południową i północny wschód do Bałtyku i Rosji), środkową i południową Azję do Himalajów i Ałtaju oraz północno-zachodnią Afrykę. Do niedawna dość licznie gnieździła się w Zachodniej Europie, ale od paru dekad liczba tych ptaków i ich gniazd wyraźnie maleje. W niektórych krajach wyginęła już całkowicie. Stary kontynent jest jednak miejscem, gdzie lęgnie się ich najwięcej. Centrum populacji lęgowej znajduje się gdzieś w europejskiej części Rosji i na Ukrainie[6]. W trakcie swoich wędrówek kieruje się na sawanny południowo-wschodniej Afryki, gdzie ma swoje zimowiska. Niektóre z nich zalatują nad Zatokę Gwinejską lub na samo południe Afryki. Przeloty IV - V i VIII - IX. Wyróżnia się 2 podgatunki.

W Polsce to jeden z najbarwniejszych ptaków. Dawniej pospolity, a obecnie skrajnie nieliczny ptak lęgowy we wschodniej połowie kraju (60-70 par), na zachodzie wymarły. Najczęściej widywana w południowej Lubelszczyźnie, Równinie Kurpiowskiej i Mazurskiej, na Podlasiu, w Puszczy Kozienickiej i Białej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Jesienne odloty mają miejsce we wrześniu lub październiku, przylatuje wiosną na przełomie kwietnia i maja. W Europie Środkowej cała populacja liczy 530-960 par lęgowych.

Jeszcze ponad 20 - 30 lat temu kraska występowała w większości kraju. Po czym zaczęła się wycofywać z zachodnich regionów, aż tam zanikła - w połowie lat 80. jej liczbę szacowano na 500-600 par, a na początku lat 90. już tylko na 360-380 par (w 1998 r. 112-133 par). Obecne populacje nadal się zmniejszają i z każdym rokiem grozi im coraz bardziej całkowite wyginięcie.

Charakterystyka

 src=
Kraska nie unika obecności człowieka

Cechy gatunku

To jedyny przedstawiciel kraskowatych występujący w Europie. Swoje południowe pochodzenie zaznacza kolorowym egzotycznym niebieskordzawym ubarwieniem. Brak różnic w upierzeniu samca i samicy, choć u obu płci zmienia się ono w trakcie poszczególnych pór roku. Ma krępą budowę i zaokrąglone skrzydła. Głowa i kark niebieskie z domieszką seledynu, spód niebieskoszary, grzbiet (płaszcz) i barkówki rdzawe lub brązowoczerwonawe, pokrywy skrzydłowe i podskrzydłowe niebieskie, lotki od góry czarne, od spodu szafirowe, sterówki od góry seledynowe, od spodu szafirowe. Skrajna para sterówek kilka milimetrów dłuższa - wystaje z obrysu końca ogona. Wiosną upierzenie jest jaśniejsze i ma intensywniejsze barwy niż jesienią, kiedy to kraski opuszczają miejsca lęgowe. Mają silny czarny dziób i żółtawe nogi. Młode są znacznie mniej kontrastowe, rzuca się w oczy brak koloru niebieskiego na głowie i tułowiu, choć przypominają dorosłe ptaki sylwetką i brązowym grzbietem. Ich pióra konturowe są jasnobiaławobrązowe i dopiero na zimowiskach nabierają jaskrawszych odcieni. Ptaki poniżej pierwszego roku życia odróżnia się od dorosłych po sterówkach. Starsze, dorosłe ptaki, mają na piórach ciemną plamę i są ostrzej zakończone.

Sposobem lotu przypomina grzywacza lub wronę. W powietrzu rzucają się w oczy jej intensywnie niebieskie, ciemno nakrapiane skrzydła i ciemny ogon z szerokim, turkusowym paskiem na końcu. Dojrzały ptak jest rozmiarów kawki lub sójki. Nietrudno ją zauważyć, bo często siada na wysoko wyniesionych punktach terenu skąd obserwuje okolicę - na słupach, drutach itp. Nie jest to ptak płochliwy i nie przeszkadza mu obecność człowieka, może gniazdować na terenach zabudowanych i przy drogach o natężonym ruchu. Odzywa się szorstkim "rak rak".

Wymiary średnie

długość ciała
ok. 32 cm
rozpiętość skrzydeł
62–72 cm
masa ciała
ok. 140–190 g

Biotop

Skraje lasów typu parkowego w pobliżu pól i łąk, prześwietlone starodrzewia i otwarte ciepłe przestrzenie ze szpalerami pojedynczych grup drzew, gdzie mogą polować. Kraska gnieździ się tam, gdzie można znaleźć duże, obszerne dziuple - często na wysychających wierzbach, topolach, sosnach czy olchach. W Polsce widywana w łęgach i nadrzecznych olsach, terenach urozmaiconych w pastwiska, nieużytki i niewielkie zadrzewienia. Unika natomiast zwartych kompleksów leśnych.

Okres lęgowy

 src=
Niebieskie odcienie na skrzydle kraski
 src=
Kraski odbywają dalekie wędrówki. Południowa Afryka

Toki

W okresie godowym głos samca można pomylić z krakaniem wrony siwej. Wydaje wtedy donośne "krrrak".

Gniazdo

Kraska to typowy dziuplak. W Polsce lęgnie się zazwyczaj w dziupli po dzięciole czarnym lub zielonym (do głębokości 0,5 metra) albo w budce lęgowej[7]. Na południu preferuje nory wygrzebane w urwiskach i dziury w murach. Wyściółkę stanowią cienkie gałązki, suche trawy, sianem, pierzem i liście, a nawet bydlęce odchody, tak więc wygląd gniazda jest dość niedbały. Ptaki wracają z zimowisk do tych samych dziupli lub budek, jeśli nie są zajęte.

Jaja

 src=
Coracias garrulus

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju - czerwcu 4 do 5 czysto białych, błyszczących jaj o jajowatym lub gruszkowym kształcie. Kraski tworzą monogamiczne pary.

Wysiadywanie i pisklęta

Jaja wysiadywane są od zniesienia pierwszego przez okres 17 do 20 dni przez obydwoje rodziców (głównie przez samicę). Pisklęta, gniazdowniki, po wykluciu są nagie i ślepe. Część z nich ginie. Póki są w dziupli cały czas wydają charakterystyczne miaukliwe głosy. Rodzice karmią je wtedy pokarmem odpowiednim już do diety dorosłych opiekunów. Młode opuszczają gniazdo po około 28 dniach, choć mają nie w pełni rozwinięte skrzydła i nie są jeszcze lotne. Przez kolejne tygodnie znaleźć je można w pobliżu gniazda. W okresie odlotów można spotkać większe grupy krasek poza miejscami lęgowisk.

Pożywienie

 src=
Ubarwienie kraski zmienia się wraz z uzyskaniem dojrzałości płciowej i porą roku

Owady, głównie prostoskrzydłe (pasikoniki) i chrząszcze, rzadziej dżdżownice i pająki, drobne kręgowce - gady, płazy (żaby) i ssaki (norniki). Jesienią dieta jest uzupełniana owocami.

Pokarm zdobywa na ziemi. Poluje z zasadzki - zlatuje z miejsc obserwacyjnych prosto na ofiarę, która jest na ziemi.

Ochrona

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8]. Wymaga ochrony czynnej w całej Europie o czym świadczy wiele projektów jej ratowania - uznano ją za "gatunek skrajnie zagrożony" na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych, jest na liście Konwencji Berneńskiej i Bońskiej, a Dyrektywa Ptasia uznaje ją za gatunek szczególnej troski.

Do najważniejszych przyczyn związanych z dużym spadkiem liczebności w zachodniej części Europy są zmiany w krajobrazie rolniczym oraz niedobór odpowiednich drzew z dziuplami, które służą im do zakładania gniazd. Nie sprzyja też jej likwidacja zadrzewień śródpolnych i wycinanie starych, dziuplastych drzew, jak też środki ochrony roślin stosowane w rolnictwie. Główną formą ochrony kraski w celu zwiększenia jej liczebności w skali lokalnej jest:

  • wieszanie dużych budek lęgowych, chętnie przez nie zasiedlanych,
  • pozostawianie drzew dziuplastych,
  • zakładanie na pniach opasek antydrapieżnych,
  • ochrona terenów lęgowych.

Zobacz też

Przypisy

  1. Coracias garrulus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. BirdLife International 2016, Coracias garrulus [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017 [online], wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-25] (ang.).
  3. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Coraciidae Rafinesque, 1815 - kraski - Rollers (wersja: 2016-01-25). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2017-01-24].
  4. Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Ponań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 158. ISBN 83-09-01320-5.
  5. Materyały antropologiczno-archeologiczne i etnograficzne. Nakł. Akademii Umiejȩtności, 1826, s. 151.
  6. Andrzej Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2015, s. 361. ISBN 978-83-7763-329-8. (pol.)
  7. Magdalena Janiszewska, Radosław Włodarczyk: Atlas ptaków Polski: przewodnik obserwatora. Warszawa: Ringier Axel Springer Polska, 2016, s. 78. ISBN 978-83-8091-127-7. (pol.)
  8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237

Bibliografia

Linki zewnętrzne

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Kraska zwyczajna: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL

Kraska zwyczajna, kraska pospolita, kraska (Coracias garrulus), znana również pod nazwą „siwka” – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny krasek (Coraciidae).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL