dcsimg

Czarnuszka (roślina) ( Polish )

provided by wikipedia POL
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
 src=
Kwiat czarnuszki siewnej
 src=
Owoce i nasiona czarnuszki wschodniej

Czarnuszka (Nigella L.) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny jaskrowatych, dziko rosnących głównie na obszarach śródziemnomorskich oraz w zachodniej Azji. Należy do niego około 22[3]–25[4] gatunków. Rośliny te wyróżniają się silnie podzielonymi liśćmi i mniej lub bardziej zrośniętymi, dętymi mieszkami. Wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[3] i przyprawy (aromatyczne nasiona)[4].

Morfologia

Pokrój
Rośliny jednoroczne osiągające do 40 cm wysokości, z wyraźnym korzeniem palowym[3].
Liście
Podwójnie lub potrójne pierzastosieczne o łatkach równowąskich, zwykle nitkowatych[4]. Górne liście wyrastają często tuż pod kwiatem otulając go od dołu[3].
Kwiaty
Pojedyncze lub po kilka w szczytowej części pędu, wzniesione. Działki, których jest zwykle 5, rzadziej od 4 do 8 mają kolor niebieski, rzadziej żółtawy, biały lub zielonkawy. U podstawy zwężone są zwykle w paznokieć. Płatki w liczbie 5–8 są przekształcone w kubkowate i dwuwargowe miodniki. Pręciki są liczne. Zalążnie są górne i mają długie szyjki[3][4].
Owoce
Kilka (5–10) mieszków w różnym stopniu zrośniętych ze sobą[4]. Zawierają czarne nasiona (stąd też nazwa rośliny).

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj z podrodziny Ranunculoideae Arnott, rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)[1]. Reprezentuje plemię Nigelleae[5]. Dwa pozostałe rodzaje z plemienia (Garidella i Komaroffia) bywają włączane do rodzaju Nigela[5][6].

Gatunek we florze Polski[7]
Gatunki uprawiane[7][8]

Zaliczana tu czarnuszka bucharska (Nigella bucharica Schipcz.)[8] wyodrębniana bywa do odrębnego rodzaju jako Komaroffia bucharica Kem.-Nat.[3]

Inne gatunki[6]

Zastosowanie

Teodor Tabernaemontanus w wydanej przez siebie w 1588 roku "Nowej kompletnej księdze ziół" podaje ponad 150 zastosowań leczniczych czarnuszki. Wymienia tam stosowanie tego uniwersalnego ziela na dolegliwości żołądka, bóle głowy czy okłady z wywaru na oczy. Czarnuszkę w postaci wywaru podawało się również młodym matkom jako środek mlekopędny oraz regulujący zaburzenia miesiączki. Czarnuszka jest stosowana w przemyśle piekarniczym jako dodatek aromatyczny do pieczywa[9]. Obecnie w medycynie olej z nasion czarnuszki stosowany jest w preparatach, które wykazują działanie uspokajające, przeciwzapalne, przeciwgrzybiczne, oraz wzmacniające układ odpornościowy[10].

Przypisy

  1. a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-07].
  2. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
  3. a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 50. ISBN 0-333-74890-5.
  4. a b c d e Adam Jasiewicz (red.): Flora polski. Tom IV. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1985, s. 19-20. ISBN 83-01-05853-6.
  5. a b Genus: Nigella (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-03-28].
  6. a b Nigella (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-03-28].
  7. a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. a b Ludmiła (red.) Karpowiczowa: Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  9. Irena Gumowska: Ziółka i my. Warszawa: PTTK Kraj, 1983, s. 44-45. ISBN 83-7005-089-1.
  10. Czarnuszka. znamlek.pl. [dostęp 2015-11-16].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Czarnuszka (roślina): Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Kwiat czarnuszki siewnej  src= Owoce i nasiona czarnuszki wschodniej

Czarnuszka (Nigella L.) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny jaskrowatych, dziko rosnących głównie na obszarach śródziemnomorskich oraz w zachodniej Azji. Należy do niego około 22–25 gatunków. Rośliny te wyróżniają się silnie podzielonymi liśćmi i mniej lub bardziej zrośniętymi, dętymi mieszkami. Wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne i przyprawy (aromatyczne nasiona).

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL