Họ Hoa hồng[1] (danh pháp khoa học: Rosaceae) là một họ lớn trong thực vật, với khoảng 2.000-4.000 loài trong khoảng 90-120 chi, tùy theo hệ thống phân loại. Hiện tại hệ thống APG II công nhận 2.520 loài trong 90 chi[2]. Theo truyền thống nó được chia thành 4 phân họ: Rosoideae, Spiraeoideae, Maloideae, Amygdaloideae. Các phân họ này được miêu tả đặc trưng chủ yếu theo cấu trúc của quả, mặc dù cách tiếp cận này không phải là được tuân theo một cách rộng khắp. Các công trình gần đây đã xác nhận rằng kiểu phân chia truyền thống 4 phân họ như vậy không phải đều có tính đơn ngành, vì thế cấu trúc của họ này vẫn phải chờ giải pháp hoàn thiện và tổng thể hơn.
Phân loại
Các nhánh đã được nhận dạng có:
- Phân họ Rosoideae: Theo truyền thống bao gồm các chi có quả nhỏ, là dạng quả bế hay quả hạch nhỏ và thường có phần cùi thịt của quả (ví dụ dâu tây) là hypanthium hay cuống mang các lá noãn. Định nghĩa của phân họ này hiện tại bị thu hẹp lại (ví dụ loại bỏ tông Dryadeae), nhưng nó vẫn còn là một nhóm lớn và đa dạng, chứa 5 hay 6 tông và trên 20 chi. Các loài thông dụng và được biết đến nhiều có hoa hồng, mâm xôi, dâu tây, ỷ lăng, thủy dương mai.
- Phân họ Spiraeoideae: Theo truyền thống bao gồm các chi với quả không có cùi thịt bao gồm 5 lá noãn. Hiện nay có lẽ chỉ bao gồm Spiraea và Sorbaria cùng các đồng minh của chúng.
- Phân họ Maloideae (hay Pomoideae): Theo truyền thống bao gồm các chi (như táo tây, sơn tra, lê, mộc qua, thanh hương trà v.v), với quả bao gồm 5 lá noãn trong vỏ quả trong dày cùi thịt, được bao quanh bằng mô cuống chín. Quả dạng này gọi là quả táo. Ngoài ra còn có các chi như Lindleya và Vauquelinia, chia sẻ nhiễm sắc thể đơn bội 17 (x=17) với các chi có quả dạng quả táo, Kageneckia, trong đó x=15 và chi cây thân thảo Gillenia (x=9), có quan hệ chị em ruột với phần còn lại của Maloideae.
- Phân họ Amygdaloideae (hay Prunoideae): Theo truyền thống bao gồm các chi với quả là quả hạch đơn có đường nối, hai gân cạnh đường nối và một gân đối diện đường nối. Hiện nay được mở rộng để gộp cả năm chi Exochorda, Maddenia, Oemleria, Prinsepia và Prunus (mận, đào, hạnh, anh đào, mơ).
- Tông Dryadeae: Quả dạng quả bế với các vòi nhụy như lông. Bao gồm 5 chi (Dryas, Cercocarpus, Chamaebatia, Cowania và Purshia), phần lớn các loài tạo ra các nốt sần trên rễ là nơi sinh sống của vi khuẩn cố định đạm Frankia.
- Tông Neillieae: Neillia (bao gồm Stephanandra) và Physocarpus.
Trong số các nhóm này, Neillieae dường như là nhóm chị em với Maloideae, còn Dryadeae có thể là chị em ruột với Rosoideae. Các chi khác, ví dụ Kerria, dường như không thuộc về bất kỳ nhóm nào kể trên.
Phát sinh loài
Họ này theo truyền thống phân chia ra thành 4 phân họ: Rosoideae, Spiraeoideae, Maloideae và Amygdaloideae, chủ yếu dựa theo cấu trúc quả là đặc trưng chẩn đoán. Một số công trình nghiên cứu gần đây đã nhận thấy không phải tất cả các nhóm này đều là đơn ngành. Quan điểm hiện đại hơn gần đây chia họ này thành 3 phân họ, một trong đó là Rosoideae gần như không thay đổi. Hai phân họ kia là Dryadoideae và Spiraeoideae (bao gồm một phần các phân họ Spiraeoideae, Maloideae và Amygdaloideae cũ). Biểu đồ dưới đây lấy theo hệ thống APG II.
Rosaceae
Rosoideae
Filipendula
Rosodae
Rosa
Rubus
Sanguisorbeae
Potentilleae
Colurieae
Dryadoideae
Spiraeoideae
Lyonothamnus
Amygdaleae (trước đây là Amygdaloideae hay Prunoideae)
Neillieae
Sorbarieae
Spiraeeae
Kerriodae
Kerrieae
Osmarioneae
Pyrodae
Gillenia
Pyreae (trước đây là Maloideae hay Pomoideae)
Đa dạng
Trong khi ranh giới của họ Rosaceae là không gây tranh cãi thì lại không có sự đồng thuận chung về việc nó được chia ra thành bao nhiêu chi. Lĩnh vực mà các quan điểm chia rẽ nhau bao gồm việc xử lý các chi Potentilla nghĩa rộng và Sorbus nghĩa rộng.
Tiếp hợp vô tính là phổ biến ở một vài chi, bao gồm Cotoneaster, Crataegus, Rubus và Sorbus. Điều này tạo ra sự không chắc chắn về số lượng loài trong họ, do khó khăn trong phân chia các liên hợp tiếp hợp vô tính thành các loài. Cotoneaster chứa khoảng 70-300 loài, Crataegus chứa 200-1.000 loài, Rubus thì chứa hàng trăm hay có thể tới hàng nghìn loài, còn Sorbus chứa 100-200 loài. Alchemilla chứa khoảng 300, Potentilla khoảng 500 loài và Rosa khoảng 100, bao gồm cả liên hợp tầm xuân về mặt phân loại học.
Các chi
Danh sách chi dưới đây lấy theo APG II.
- Họ Hoa hồng Rosaceae
- 5 phân họ Dryadoideae - Rosoideae - Maloideae - Prunoideae - Spiraeoideae
- Acaena
- Adenostoma
- Agrimonia
-
Alchemilla (bao gồm cả Lachemilla, Zygalchemilla)
- Amelanchier
- Aphanes
- Aremonia
- Aruncus
- Atomostigma
-
Bencomia (bao gồm cả Marcetella)
- Cercocarpus
- Chaenomeles
- Chamaebatia
- Chamaebatiaria
- Chamaemeles
-
Chamaerhodos (bao gồm cả Brachycaulos)
- Cliffortia
- Coleogyne
- Coluria
- Cotoneaster
- Cowania
- Cratae-Mespilus
- Crataegomespilus
- Crataegus
- Cydonia
- Dichotomanthes
- Docynia
- Dryas
- Drymocallis
- Duchesnea
- Eriobotrya
- Exochorda
- Fallugia
- Filipendula
- Fragaria
-
Geum (bao gồm cả Acomastylis, Erythrocoma, Oncostylus, Oreogeum, Parageum, Taihangia)
-
Gillenia (bao gồm cả Porteranthus)
-
Guamatela: Hiện tại đã được hệ thống APG III chuyển sang họ Guamatelaceae.
-
Hagenia (bao gồm cả Brayera)
- Hesperomeles
-
Holodiscus (bao gồm cả Sericotheca)
- Horkelia
- Horkeliella
- Ivesia
- Kageneckia
- Kelseya
- Kerria
- Leucosidea
-
Lindleya (bao gồm cả Lindleyella, Neolindleyella)
-
Luetkea (bao gồm cả Eriogynia)
- Lyonothamnus
- Maddenia
-
Malacomeles (bao gồm cả Nagelia)
-
Malus (bao gồm cả Eriolobus)
- Margyracaena
- Margyricarpus
- Mespilus
- Neillia
- Neviusia
-
Novosieversia (bao gồm cả Neosieversia)
-
Oemleria (bao gồm cả Nuttallia, Osmaronia)
- Orthurus
- Osteomeles
- Pentactina
- Peraphyllum
- Petrophytum
-
Photinia (bao gồm cả Aronia, Heteromeles, Pourthiaea, Stranvaesia)
- Physocarpus
- Pleiosepalum
- Polylepis
- Potaninia
-
Potentilla (bao gồm cả Argentina, Comarella, Comarum, Commarum, Dasiphora, Farinopsis, Pentaphylloides, Schistophyllidium, Trichothalamus, Tylosperma)
-
Prinsepia (bao gồm cả Plagiospermum, Sinoplagiospermum)
-
Prunus (bao gồm cả Amygdalopersica, Amygdalophora, Amygdalopsis, Amygdalus, Cerapadus, Ceraseidos, Cerasus, Emplectocladus, Lauro-Cerasus, Padellus, Padus, Persica, Pygeum)
- Pseudocydonia
- Purpusia
- Purshia
- Pyracantha
- Pyronia
- Pyrus
- Rhaphiolepis
- Rhodotypos
-
Rosa (bao gồm cả Hulthemia, Hulthemosa)
-
Rubus (bao gồm cả Batidaea, Comarobatia)
-
Sanguisorba (bao gồm cả Dendriopoterium, Poteridium, Poterium)
- Sarcopoterium
-
Sibbaldia (bao gồm cả Dryadanthe, Sibbaldianthe)
- Sibbaldiopsis
- Sibiraea
- Sieversia
- Sorbaria
- Sorbaronia
-
Sorbopyrus (bao gồm cả Bollwilleria)
-
Sorbus (bao gồm cả Aria, Ariosorbus, Cormus, Micromeles)
- Spenceria
-
Spiraea (bao gồm cả Eleiosina)
- Spiraeanthus
- Stellariopsis
- Stephanandra
- Tetraglochin
- Vauquelinia
-
Waldsteinia (bao gồm cả Comaropsis)
- Xerospiraea
Chú thích
Tham khảo
![src=]()
Wikispecies có thông tin sinh học về
Họ Hoa hồng ![src=]()
Wikimedia Commons có thư viện hình ảnh và phương tiện truyền tải về
Họ Hoa hồng
