الأسماء في صفحات التنقل
Multimedia w Wikimedia Commons Pajęczaki (Arachnida[2]) – gromada stawonogów z grupy szczękoczułkowców. Obejmuje ponad 61 tys. gatunków sklasyfikowanych w kilkunastu rzędach.
Pajęczaki istniały już 400 mln lat temu i były pionierami życia na lądzie.
Przedstawiciele pajęczaków osiągają od ok. 0,1 mm do ponad 30 cm długości. Ciało pajęczaka zbudowane jest z dwóch zasadniczych części: część przednia zwana jest głowotułowiem – w jej skład wchodzą połączone głowa i tułów. Część tylna nosi nazwę odwłoku i zawiera organy rozrodcze i trawienne. Pajęczaki posiadają 6 par odnóży, dwie pierwsze pary przekształcone są w szczękoczułki i nogogłaszczki, pozostałe 4 pary na głowotułowiu są odnóżami krocznymi (lokomocyjnymi).
Znajdujące się z przodu nogogłaszczki nie służą do chodzenia, ale do orientacji w terenie, odżywiania się i magazynowania nasienia. Przy otworze gębowym znajduje się para szczękoczułek służących do przekłuwania ofiary, obrony oraz do kopania nor w ziemi lub innych czynności. Ciało pajęczaków pokryte jest oskórkiem chitynowym. Pod nim znajduje się jednowarstwowy nabłonek tworzący oskórek.
Niektóre pajęczaki, takie jak roztocze, tracą bardzo mało wody w wyniku parowania, a przy odpowiednio wysokiej wilgotności powietrza mogą wchłaniać wodę z powietrza atmosferycznego[3].
Większość pajęczaków prowadzi drapieżny tryb życia, część, np. roztocze, są pasożytami, w większości zewnętrznymi. Czasem przenoszą choroby. Środowiskiem życia większości pajęczaków jest ląd. W większości prowadzą nocny tryb życia. Niektóre wyjątki, takie jak np. topik, żyją w wodzie.
Oddychają tchawkami (kapturce, zaleszczotki, solfugi, kosarze, roztocze) lub płucotchawkami (skorpiony, biczykoodwłokowce, rozłupnogłowce, tępoodwłokowce i większość pająków). Głaszczkochody i niektóre roztocze oddychają całą powierzchnią ciała.
Ich układ oddechowy składa się z 2 płucotchawek lub 2 par tchawek.
Pająkom do oddychania powietrzem atmosferycznym służą płucotchawki znajdujące się na odwłoku. Płucotchawka składa się z komory, do której prowadzi przetchlinka. Wewnątrz komory rozmieszczone są równoległe, silnie unaczynione płytki. Powietrze, przechodząc przez przestrzenie między płytkowe, oddaje tlen, a zabiera dwutlenek węgla i usuwa go z organizmu.
Układ krwionośny jest zależny od typu narządów oddechowych. Jeżeli występują płucotchawki to system naczyń jest liczny, natomiast w przypadku tchawek, które są narządami doprowadzającymi tlen do wszystkich tkanek, system naczyń jest znacznie zredukowany. Bezbarwna krew rozprowadzona jest po całym ciele systemem naczyń krwionośnych. Układ krwionośny jest otwarty. Naczynia krwionośne pełnią funkcję tętnic, naczynia żylne – żył. Szczególną złożoność układu krwionośnego obserwuje się u skorpionów. Serce zlokalizowane jest w odwłoku (u form prymitywnych wykazuje przewężenia zgodne z metamerią odwłoka). U większości roztoczy serce zanikło lub uległo redukcji. U bardzo drobnych roztoczy układ krwionośny nie występuje.
Przeważająca większość pajęczaków to formy drapieżne; niektóre z nich nie gardzą też pokarmem roślinnym. Roztocze odżywiają się resztkami organicznymi, samice niektórych gatunków pasożytniczych odżywiają się krwią kręgowców (np. kleszcze). Układ pokarmowy pajęczaków składa się z:
Do jelita otwierają się cewki Malpighiego (pochodzenia endodermalnego). Substancją wydalaną jest guanina. Parzyste gruczoły koksalne w głowotułowiu połączone z pęcherzem mają ujście u nasady tylnych odnóży.
Narządami dotyku są włoski, głównie na nogogłaszczkach. Wszystkie pajęczaki (poza roztoczami) mają oczy umiejscowione na górnej części głowotułowia. Różna liczba i umiejscowienie oczu są cechą systematyczną. Ich układ nerwowy to zwój podprzełykowy. Od niego odchodzą 2 pnie nerwowe. Jest on łańcuszkowy, jak u owadów.
Włoski są mechanoreceptorami odpowiedzialnymi za wyczuwanie drgań (np. sieci w przypadku pająków sieciowych), a bardziej wyspecjalizowane – trichobotria – wyczuwają drgania powietrza. Innym narządem odbierającym te bodźce są narządy szczelinowate – występujące pojedynczo lub w grupach (narządy lirowate)[4]. Są one narządami proprioreceptywnymi, co znaczy, że odbierają informacje o napięciu poszczególnych części oskórka – np. stawów.
U pajęczaków występują przyoczka boczne lub środkowe. Boczne wyewoluowały z oczu złożonych i mogą wciąż mieć błonę odblaskową zwiększającą zdolność do odbierania światła. Przyoczka środkowe są natomiast strukturami pochodzenia ektodermalnego[5].
Pajęczaki są rozdzielnopłciowe, przechodzą rozwój prosty z wyjątkiem roztoczy, u których występują stadia larwalne. Mocno zaznaczony jest dymorfizm płciowy, w niektórych przypadkach występuje kanibalizm, polegający na tym, że samiec (mniejszy od samicy) po zapłodnieniu pada jej ofiarą. Narządy rozrodcze znajdują się w odwłoku.
Rzędy:
Niektórzy rząd roztocze dzielą na trzy podrzędy:
Niekiedy roztocze są klasyfikowane w randze podgromady.
Inni biczykoodwłokowce, rozłupnogłowce i tępoodwłokowce łączą w jeden rząd:
Z analiz filogenetycznych przeprowadonych przez Ballesterosa i Sharmę (2019) wynika, że wymienione wyżej grupy nie tworzą kladu, do którego nie należałyby również ostrogony (Xiphosura)[6].
świerzbowiec ludzki – świerzb;
Pajęczaki (Arachnida) – gromada stawonogów z grupy szczękoczułkowców. Obejmuje ponad 61 tys. gatunków sklasyfikowanych w kilkunastu rzędach.
Pajęczaki istniały już 400 mln lat temu i były pionierami życia na lądzie.
