Multimedia w Wikimedia Commons Dzwonek szerokolistny[4] (Campanula latifolia L.) – gatunek rośliny z rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae Juss.).
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w zachodniej i środkowej Azji (od Syberii po Indie) i w Europie[3]. W Polsce jest rozproszony w północnej i zachodniej części kraju, poza tym bardzo rzadki[5]. W południowo-wschodniej części kraju rośnie na pojedynczych stanowiskach w Bieszczadach, skąd podany został z: doliny Tworylczyka, Działu, Moczarnego, doliny Rzeczycy, Bukowego Berda i Tarnawy Niżnej[6].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, podłużnie żeberkowana o zbiegających listewkach, w dolnej części miękko owłosiona. Wysokość 50–100 (150) cm[7].
- Liście
-
Ulistnienie skrętoległe. Liście odziomkowe na krótkich, oskrzydlonych ogonkach. Mają podługowato-jajowatą blaszkę i zaokrągloną, lub klinowatą nasadę. Są miękko owłosione i wyraźnie karbowane, lub piłkowane. Przysadki nieznacznie zmniejszające się ku górze[7].
- Kwiaty
- Wyrastają z kątów przysadek pojedynczo lub po 2–3 na szypułkach o długości do 1 cm, są wzniesione lub odstające. Korona duża, jasnofioletowa lub niebieska, o długości 4–6 cm. Działki kielicha nie odgięte i czasami połączone ze sobą rąbkiem, we wcięciach międzydziałkowych brak wyrostków. Słupek dolny z szyjką i 3 znamionami. Pręcików 5. Mają nitki równowąskie i dołem spłaszczone[7].
- Owoce
- Otwierająca się 3 otworkami u nasady torebka.
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia[8]. Rośnie w liściastych lasach i zaroślach, nad potokami. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek wyróżniający dla zbiorowiska Acer platanoides-Tilia cordata[9]. Roślina rośnie doskonale na żyznych i umiarkowanie wilgotnych glebach. Wymaga słońca lub półcienia. Roślina ta rośnie najlepiej pod koronami drzew, wśród krzewów i w wielogatunkowych kępach różnych roślin[10]. Liczba chromosomów 2n = 34[6].
Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki[11]:
-
Campanula latifolia subsp. latifolia – występuje w całym zasięgu gatunku
-
Campanula latifolia subsp. megrelica (Manden. & Kuth.) Ogan. – rośnie w Kaukazie
Zagrożenia i ochrona
W latach 2004–2014 roślina podlegała w Polsce ochronie ścisłej[12]. Od 2014 roku jest objęta ochroną częściową[13]. Gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V)[14]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię NT (bliski zagrożenia)[15]. Źródłem zagrożenia może być niszczenie jego siedlisk[7].
Zastosowanie
Jest uprawiany jako roślina ozdobna. Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty i na kwiat cięty. Najlepiej rośnie na wilgotnej, żyznej i przepuszczalnej glebie, w pełnym słońcu lub w częściowym zacienieniu. Rozmnaża się z nasion wysiewanych jesienią, lub wiosną przez podział bryły korzeniowej lub przez sadzonki z podstawy pędów. Strefy mrozoodporności 5-9[16].
Przypisy
-
↑ P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-14].
-
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
-
↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN ). [dostęp 2010-07-20].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, 2001, s. 110.
-
↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 261, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
-
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Anna Skórkowska: Dzwonek szerokolistny. 2013. [dostęp 2013-19-06].
-
↑ World Checklist of Selected Plant Families (ang.). [dostęp 2013-11-11].
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
-
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
-
↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 83-8331-1916-0.
