Multimedia w Wikimedia Commons Niepylak apollo (Parnassius apollo) – gatunek motyla z rodziny paziowatych (Papilionidae), jeden z największych w Polsce motyli dziennych.
Gąsienica zimuje w osłonce jajowej, wiosną żerują w ciągu dnia, nawet w pełnym blasku słońca. Motyle latają w lipcu i sierpniu.
♀
♀△
♂
♂ △
Występuje w wielu rejonach Europy, głównie w Alpach i na Półwyspie Iberyjskim. Duże populacje żyją na Kaukazie i na armeńskim Zakaukaziu, między innymi w rejonie jeziora Sewan. Kojarzony powszechnie z terenami górskimi, niepylak apollo występował dawniej również na niżej położonych stanowiskach. Spotykany był w północnej i środkowej Polsce (m.in. w okolicach Warszawy), a nawet na wybrzeżach Bałtyku w Szwecji. Do lat 40. XX w. występował jeszcze na przedmieściach Kijowa[2]. Zmniejszanie się populacji Parnassius apollo, a następnie wymieranie jego populacji na kolejnych stanowiskach, w Polsce obserwowano już od końca XIX wieku. Motyl ten wyginął już zupełnie w Bieszczadach (między 1939 a 1945), w Beskidzie Niskim, Beskidzie Sądeckim i w Sudetach. Najdłużej utrzymywały się jego niewielkie populacje w Pieninach i w Tatrach.
Objęty ochroną ścisłą[3], tak jak nieco mniejszy niepylak mnemozyna, niepylak apollo jest zagrożony kompletnym wyginięciem, gdyż jego larwy żerują głównie na dość rzadkich gatunkach roślin: rozchodniku wielkim (w Pieninach), na rozchodniku białym (w Tatrach Bielskich i w grupie Siwego Wierchu) oraz na rozchodniku karpackim (w pozostałej części Tatr)[4]. Rozchodnik wymaga dobrze naświetlonych piarżysk wapiennych, a te zaczęły zanikać na skutek zalesiania i zaniechania wypasu. W Tatrach Polskich w połowie XX wieku istniało ponad 30 stanowisk niepylaka apollo. Na większości z nich motyle wyginęły już przed końcem lat 50., na kilku innych przed 1965, głównie wskutek masowego zalesiania halizn i nieużytków, co prowadziło do skrajnego ograniczenia bazy troficznej tego gatunku[2]. Zapewne w pierwszej połowie lat 90. zanikła populacja apolla w Dolinie Kościeliskiej, a kilka lat później w Dolinie Chochołowskiej. Szczegółowe poszukiwania w latach 2005 i 2006 nie wykazały już śladów występowania tego motyla na terenie polskich Tatr. Dopiero w lipcu 2010 udało się znów potwierdzić występowanie niewielkiej populacji tego gatunku na terenie jednej z dolin polskich Tatr Zachodnich[5]. W Pieninach wymieranie lokalnych populacji niepylaka apollo łączyło się nie tylko z zanikiem występowania rozchodnika wielkiego na skutek zalesiania, ale i z przebudową gatunkową pienińskich łąk na skutek ich nawożenia[2].
W Polsce występuje w:
Próby reintrodukcji niepylaka apollo dokonywane były w przeszłości w Sudetach oraz w okolicy Biecza w dolinie Ropy. Mimo początkowych sukcesów, po kilku lub kilkunastu latach wszystkie populacje jednak wymarły.[2] Niepylaka spotkać obecnie można głównie na terenie Pienińskiego Parku Narodowego, ale tylko dlatego, że wdrożono tutaj specjalny program reintrodukcji i ochrony niepylaka apollo (szczegółowe informacje na dydaktycznych tablicach w wąwozie Homole). Obecnie (2012) realizowany jest również kolejny projekt reintrodukcji niepylaka apollo w Sudetach[6].
Niepylak apollo (Parnassius apollo) – gatunek motyla z rodziny paziowatych (Papilionidae), jeden z największych w Polsce motyli dziennych.
